• محاسبات به طور دقیق انجام می شوند و هیچ گونه تقریبی نظیر خطی سازی تابع هدف، گرد کردن نتایج و تغییر متغیر­های گسسته به پیوسته و برعکس وجود ندارند.

واژگان الگوریتم ژنتیک

مفاهیم اولیه ، که در فهم الگوریتم ژنتیک بسیار حیاتی هستند، عبارتند از:
کروموزوم: رشته یا آرایه­ای از رقم­هاست و شکل رمز شده جواب محتمل مساله است.
جمعیت: مجموعه ­ای از کروموزوم­ها را جمعیت گویند. الگوریتم ژنتیک با مجموعه ­ای از کروموزوم ها کار می­ کند.
نسل: هر تکرار از الگویتم ژنتیک را یک نسل گویند.
تابع برازش: تابعی است که مقادیر متغیر­های مساله در آن قرار می­گیرد و مطلوبیت هر جواب را مشخص می­سازد.

فرایند های اصلی الگوریتم ژنتیک

عملگر ژنتیک، فرایند انتقال موروثی ژن­ها را برای ایجاد فرزندان جدید در هر نسل تقلید می­ کند. بخش مهمی از الگوریتم ژنتیک ایجاد کروموزوم­های جدید موسوم به فرزندان از طریق کروموزم­های قدیمی، موسوم به والدین است. این فرایند مهم توسط عملگرهای ژنتیک صورت می­گیرد. به طور کلی، این اعمال توسط دو عملگر عمده انجام می شوند: عملگر تقاطع و عملگر جهش.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• عمگر تقاطع: بر روی دو کروموزوم اعمال می­ شود و دو فرزند به وسیله­ ترکیب ساختار دو کروموزوم والد ایجاد می­شوند.

• عملگر جهش: این عملگر در کروموزوم­های متفاوت، تغییرات تصادفی برنامه­ ریزی­نشده­ای ایجاد می­ کند و ژن هایی را که در جمعیت اولیه وجود نداشته اند، وارد جمعیت می­ کند.

• مکانیزم انتخاب: برای انتخاب بهترین جواب­ها برای تولید مجدد جمعیت جدید باید از روشی استفاده کرد که حتی الامکان بهترین جواب را انتخاب کند. در این پایان نامه، از روش انتخاب چرخ رولت استفاده می­ شود.

مراحل اجرای الگوریتم ژنتیک

پس از بیان مفاهیم پایه­ای الگوریتم ژنتیک، اینک می توان مراحل مختلف استفاده از این الگوریتم را بررسی کرد. برای این مراحل، ابتدا با توجه به مساله، متغیرهایی که باید تعیین شوند، مشخص می­شوند. سپس، آنها را به نحو مناسبی کدگذاری و به شکل کروموزوم نمایش می­دهیم. بر اساس تابع هدف، مقدار برازندگی برای کروموزوم­ها تعریف می­ شود و جمعیت اولیه دلخواهی نیز به طور تصادفی انتخاب می­ شود. پس از آن، مقدار تابع برازندگی برای هر کروموزوم جمعت اولیه حساب می شود. سپس مراحلی مطابق با شکل ۳-۲ طی می­شوند.

شکل ‏۳‑۲ یک نمودار گردشی برای الگوریتم ژنتیک

کلیات الگوریتم زنبور عسل

در علوم کامپیوتر و تحقیق در عملیات، الگوریتم زنبور عسل یک الگوریتم جستجو بر مبنای جمعیت است که در سال ۲۰۰۵ توسط کاراباگو^[۳۲] پیشنهاد شد]۵۴[. در حالت پایه الگوریتم ترکیبی از انواع جستجو در همسایگی را به وسیله­ جستجوی تصادفی انجام می­دهد. این الگوریتم می ­تواند برای بهینه سازی ترکیبی و تابعی استفاده شود.

رفتار زنبور عسل

یک کلونی زنبور عسل می ‌تواند مسافت­های طولانی را طی کند و نیز در جهت‌ های گوناگون پخش شود تا منابع غذایی را پیدا کند و از آن ن بهره‌ برداری کند. قطعات گلدار با مقادیر زیادی شهد و گرده که با تلاشی کم قابل جمع آوری است، به وسیله­ تعداد زیادی زنبور بازدید می‌شود، به طوری که قطعاتی از زمین که گرده یا شهد کمتری دارند، تعداد کمتری زنبور را جلب می‌کند. فرایند جستجوی غذای یک کلونی به وسیله­ زنبورهای دیده­­بان^[۳۳] آغاز می‌شود که برای جستجوی منبع غذایی امید بخش (دارای امید بالا برای وجود شهد یا گرده) فرستاده می‌شوند. زنبورهای دیده‌بان به صورت تصادفی از منبع غذایی به منبع دیگر حرکت می‌کنند. در طول فصل برداشت محصول (گل‌دهی)، کلونی با آماده نگه داشتن تعدادی از جمعیت کلونی به عنوان زنبور دیده‌بان به جستجوی خود ادامه می‌دهد. هنگامی که جستجوی همه منبع غذایی پایان یابد، هر زنبور دیده‌بان، بالای منبع غذایی که اندوخته­ی کیفی مطمینی از شهد و گرده دارد، رقص خاصی را اجرا می‌کند. این رقص که به نام رقص چرخشی^[۳۴] شناخته می­ شود، اطلاعات مربوط به منبع غذایی (نسبت به کندو)، فاصله تا منبع غذایی و کیفیت منبع غذایی را به زنبورهای دیگر انتقال می­دهد. این اطلاعات زنبورهای دیگر و پیرو را به سوی منبع غذایی می‌فرستد. بیشتر زنبورهای پیرو به سوی منبع غذایی می­روند که امید بخش­تر هستند و امید بیشتری برای یافتن شهد و گرده در آنها وجود دارد. وقتی همه زنبورها به سمت ناحیه­ای مشابه بروند، دوباره به صورت تصادفی و به علت محدوده­ رقصشان در پیرامون منبع غذایی پراکنده می­شوند تا به موجب این کار سرانجام نه یک منبع غذایی ، بلکه بهترین گل­های موجود درون آن تعیین موقعیت شوند. الگوریتم زنبور عسل نقطه­ای در فضای پارامتری متشکل از پاسخ ‌های ممکن را به عنوان منبع غذا بررسی می­ کند. زنبورهای دیده­بان ( کارگزاران شبیه ‌سازی شده) به صورتی تصادفی فضای پاسخ­ها را ساده می­ کنند و به وسیله­ تابع شایستگی کیفیت، موقعیت­های بازدید شده را گزارش می­ دهند. جواب‌­های ساده شده رتبه ­بندی می­‌شوند و دیگر زنبورها نیروهای تازه­ای هستند که فضای پاسخ‌­ها را در پیرامون خود برای یافتن بالاترین رتبه محل­ها جستجو می­ کنند که منبع غذایی (گلزار) نامیده می‌­شود. الگوریتم به صورت گزینشی دیگر منبع غذایی را برای یافتن نقطه­ی بیشینه­­ی تابع شایستگی جستجو می‌کند.

ویژگی مشترک الگوریتم­ها

در این بخش، ویژگی­های مشترک دو الگوریتم ارائه می شوند.

محاسبه مقادیر برازش

برازش هر جواب برابر است با بزرگ­ترین ضریب ماتریس تقاضای سفر بدست آمده از حل جواب یا µ.
برای محاسبه مقدار µ برای هر جواب، با ثابت در نظر گرفتن متغیر­های تصمیم ­گیری توپولوژی شبکه ( y_l، z_ij و k_ij ) با بهره گرفتن از روش موضعی مقدار سیگنال را محاسبه و بهنگام می کنیم. سپس، با بهره گرفتن از رویه جستجوی خطی مقدار بهینه تابع هدف در هر تکرار بدست می ­آید.

(۳-۱۵)

برای محاسبه مقدار µ، یک روش حل دقیق بر پایه جستجوی خطی توسعه یافته است. از آنجا که تابع هدف مدل سطح بالای U متشکل از یک متغیر و به صورت خطی است، لذا جواب بهینه آن حتماً در مرز فضای موجه قرار دارد. بنابراین، جواب بهینه مقداری است که همه محدودیت­های (۳-۱۵) به ازای آن ارضا شده باشند و افزایش در مقدار آن منجر به ناموجه شدن جواب به ازای دست­کم یکی از این محدودیت­ها شود. بر اساس این ایده، روش حل توسعه یافته برای محاسبه ظرفیت ذخیره بهینه خود در دو مرحله عمل می­ کند: در مرحله اول، سعی می­­شود که یک کران بالای UB و یک کران پایین LB اولیه برای مقدار µ بدست آید و در مرحله دوم، با کمک جستجوی خطی یک بعدی، مقدار بهینه متغیر محاسبه می­ شود.
از آنجا که مقدار بهینه بر روی مرز فضای جواب­های شدنی قرار دارد، بنابراین کران پایین آن یک مقدار در داخل فضای شدنی و کران بالای آن یک مقدار در خارج از فضای شدنی خواهد بود. به منظور تعریف کران­های بالا و پایین اولیه، از مقدار ۰ برای متغیر آغاز می­ شود و هر بار یک مقدار ثابت کوچکتر از ۱ به آن اضافه می­ شود تا جایی که مقدار متغیر در خارج از فضای شدنی قرار گیرد. مقدار افزایشی انتخاب شده برای الگوریتم برابر ۰٫۵ است. قابل ذکر است که این مقدار افزایشی بر این اساس انتخاب شده­است که مقدار حداکثر ضریب ماتریس تقاضا در شبکه ­های واقعی معمولاً یک یا حداکثر دو رقمی است. قدم­ها به شرح زیر هستند:
آماده ­سازی: قرار ده µ =۰ ؛ LB=0 ؛ UB=∞.
مرحله اول: قدم­های زیر را تا زمانی که مقدار UB تغییر کند، تکرار کن:

• قرار ده µ=µ+۰٫۵٫

• مقدار بهینه متغیر سیگنال را با بهره گرفتن از روش موضعی تنظیمات سیگنال محاسبه کن. مقادیر تعادلی x_ij را با حل مساله سطح پایین و با توجه به مقدار متغیر سیگنال محاسبه کن.

• اگر همه محدودیت­های (۳-۵) برقرارند، آنگاه قرار ده LB=µ ، در غیر اینصورت قرار ده UB=µ.

• قرار ده µ_a=LB و µ_b=UB.

مرحله دوم: مادام که µ_a – µ_b>ε تکرار کن:

• قرار ده λ = (µ_a+ µ_b)/2.

• مقدار بهینه متغیر سیگنال را با بهره گرفتن از روش موضعی تنظیمات سیگنال محاسبه کن. مقادیر تعادلی x_ij را با حل مساله سطح پایین و با توجه به مقدار متغیر سیگنال محاسبه کن.

۰

۰

۰

۰

۰

۰

۰

۰

با توجه که در این شبیه­سازی از رزرو غیرگردان در فرمولاسیون استفاده نشده در برخی از نتایج تفاوت­هایی دیده شده است. مرجع [۶۹] در ساعت ۲ شبیه­سازی برای ژنراتور G1، ۱۷ مگاوات رزرو غیرگردان بدست آورده که در شبیه­سازی انجام شده در این تحقیق تغییراتی در مشارکت واحدها صورت گرفته است. ژنراتور G3 ارزانترین ژنراتور است و اگر بیشترین حد توان خود را تولید کند (۵۰ مگاوات) دیگر قادر به داشتن رزرو نمی ­باشد. در نتیجه واحد G1 با کمترین حد تولید خود (۱۰ مگاوات) در این ساعت روشن شده و با توجه به اینکه قیمت رزرو واحد G1 کمتراز واحد G3 است ۱۷ مگاوات رزرو بالارونده را ژنراتور G1 تامین می­ کند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۵ نتیجه گیری

با توجه به گسترش روز افزون استفاده از نیروگاه­های بادی در سیستم قدرت و همچنین هزینه پایین بهره ­برداری از این نیروگاه­ها و نظر به اینکه با پیشرفت تکنولوژی هزینه نصب و اجرا به سرعت کاهش یافته، اکثر کشورها در راه استفاده از نیروگاه بادی به عنوان یک نیروگاه تجدید پذیر ارزان قدم برداشته­اند.
مشکل اصلی استفاده از نیروگاه های بادی عدم قطعیت در توان تولیدی این نوع واحدها می­باشد که برای بستن بازار در حضور این واحدهای تولیدی باید این عدم قطعیت در نظر گرفته شود. با پیشرفت در روش­های پیش بینی باد، دقت قابل قبولی در این پیش بینی بدست آمده است؛ در این تحقیق با مدل کردن باد با یک توزیع احتمال و تولید سناریوهای زیاد و سپس کاهش این تعداد سناریو به یک تعداد مناسب، عدم قطعیت توان تولیدی نیروگاه بادی در نظر گرفته شد.
مشاهده شد که با حضور نیروگاه بادی مجموع توان تولیدی واحدها کمتر می­ شود ولی برای جبران عدم قطعیت در تولید واحدهای بادی باید میزان رزرو بیشتری برای شبکه در نظر گرفت، با این وجود هزینه بهره ­برداری از سیستم کاهش یافت. همچنین با امکان نصب نیروگاه بادی در باس­های مختلف هزینه­ های متفاوتی برای برنامه مشارکت واحدها بدست می ­آید، این موضوع بیانگر این است که مکان سنجی نصب این نیروگاه در شبکه برای حفظ سرمایه، از دید بهره­بردار از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. با افزایش درصد نفوذ تولید بادی در سیستم قدرت هزینه بهره ­برداری (و یا بستن بازار) شبکه کمتر می­ شود. همچنین با افزایش میزان عدم قطعیت در باد پیش ­بینی شده هزینه بهره ­برداری به علت افزایش سطح رزرو مورد نیاز سیستم افزایش می­یابد.
فصل۴
مدل کردن عدم قطعیت بار

۴-۱ مقدمه

صنعت برق از صنایع زیربنایی یک کشور و شاخص مهم در رشد و پیشرفت جوامع امروزی محسوب می­ شود. بازار تقاضای جهانی برق با رشد سالانه ۴/۲ درصد، در سالِ ۲۰۳۰ دو برابر سال ۲۰۰۰ خواهد شد که این میزان رشد بسیار سریعتر از دیگر منابع انرژی است. افزایش میزان مصرف انرژی برق، اهمیت این انرژی را نشان می­دهد از طرف دیگر با تکنولوژی موجود هنوز ذخیره­ این انرژی در ابعاد بزرگ امکان­ پذیر نمی ­باشد؛ بنابراین پیش ­بینی دقیق میزان مصرف، نقش مهمی در استفاده اقتصادی از انرژی الکتریکی خواهد داشت [۷۲].
پیش ­بینی مصرف بار الکتریکی برای برنامه­ ریزی و بهره ­برداری بهینه سیستم­های قدرت نقش مهمی را ایفا می­نماید. بار مصرفی در سیستم­های قدرت به عوامل متعددی همچون متغیرهای جوی مانند باد، رطوبت، پوشش ابری و متغیرهای دیگری مانند تعطیلات، ماه­های سال و روزهای هفته بستگی دارد. رفتار بار در روزهای تعطیل با روز معمولی تفاوت بسیار دارد که عمده این تفاوتها به دلایل فرهنگی و اجتماعی حاکم بر آن منطقه می­باشد. در شرکت­ها اپراتورها سعی می­ کنند که بار را در زمان واقعی با بهره گرفتن از اطلاعات روز قبل و قواعد و قوانین ابتکاری خودشان بهنگام کنند. از آنجایی که میزان مصرف بار علاوه بر موارد فوق الذکر به عوامل ناشناخته بسیار دیگری نیز بستگی دارد، لذا استفاده از روش­های معمولی پیش ­بینی کافی نبوده واستفاده از تجربیات کارشناسان و اپراتورها می تواند در پیش ­بینی دقیق­تر بسیار موثر باشد [۷۳].
مدتی است شرکت­های برق در جهت بهبود دقت پیش ­بینی نیاز مصرف کارهائی را شروع کرده ­اند. یکی از این شرکت­ها، شرکت برق آمریکا^[۴۱] واقع در کلمبوس اوهایو می­باشد. آنچه AEP و دیگر شرکت­های مشابه به آن توجه دارند، اینست که قیمت قرارداد فروش برق برای تحویل در آینده براساس پیش ­بینی ضعیف نیاز مصرف می ­تواند بجای استفاده بردن، منجر به ضرر شود. بعنوان یک مثال جالب برای مشکلات ناشی از عدم پیش ­بینی مناسب تقاضا، تولید و قیمت، می­توان به آنچه در انگلستان، با تاسیس NETA اتفاق افتاد اشاره نمود که برای مدتی، قیمت بازار شدیداً بی­ثبات شده بود. محاسبه شد که بهبود ۴ درصدی در دقت پیش ­بینی تقاضای مصرف، می ­تواند ۲۹ میلیون دلار از مخارج تولیدکنندگان برق را بکاهد. اگرچه دقت پیش ­بینی بار کوتاه مدت بدلیل وجود تکنیک­های بسیار پیشرفته برای مدلسازی در سال­های اخیر بطور قابل توجهی بهبود یافته است، لیکن وجود عوامل غیر منتظره از دقت آنها می­کاهد. برای مثال در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۱ ، سه دقیقه سکوت برای بزرگداشت قربانیان ۱۱ سپتامبر باعث یک افت نیاز مصرف بسیار بزرگ به میزان ۲۷۰۰ مگاوات معادل ۷ % نیاز سیستم در تاریخ برق انگلستان شده است.
اهمیت پیش ­بینی مصرف در شرایط خصوصی­سازی صنعت برق بیشتر از شرایط قبل بوده و ضمناً پیش ­بینی­کننده نیز در شرایط جدید تغییر کرده است. هنگامی که توزیع برق تابع قوانین و مقررات باشد شرکت­های برق منحصر بفرد، پیش ­بینی کوتاه­مدت را برای اطمینان از پایایی منابع تولیدی خود بکار می­برند و پیش ­بینی مصرف بلندمدت را اساس برنامه­ ریزی و سرمایه ­گذاری طرح­های توسعه خود قرار می­ دهند. اهمیت پیش ­بینی بار چه بلند مدت و چه کوتاه مدت و اینکه رقابت در تولید و فروش برق آغاز شده و یا در حال شروع باشد تفاوتی نداشته و یکسان است. بعنوان مثال اکنون در برزیل شرکت برق ملی علاقمند است بداند که نیاز مصرف ۱۰ تا ۲۰ سال آینده چه خواهد بود و پیش ­بینی نیاز مصرف کوتاه­مدت در اختیار رقابت­کنندگان در بازار می­باشد. در انگلستان نیز قبل از تاسیسNETA ، شبکه ملی مسئولیت پیش ­بینی را بعهده داشت.
با توجه به مشکلات پیش ­بینی بلند مدت و یا کوتاه­مدت، پاسخ به پرسش زیر فاقد صراحت است :چقدر این پیش ­بینی­ها دقیق هستند؟ آنچه می­توان به جرات درباره پیش ­بینی بار بیان کرد اینست که پیش ­بینی­ها حتماً با واقعیت تفاوت دارند. بهترین آن در انگلستان در فاصله زمانی نیم ساعت دارای دو درصد خطا بوده است، بعبارت دیگر اگر بار واقعی ۱۰۰ مگاوات باشد، بهترین پیش ­بینی ۹۸ یا ۱۰۲ مگاوات و نه نزدیکتر است. اگر کیفیت ورودی­ ها به مدل پیش ­بینی­کننده ضعیف باشد­، علیرغم داشتن بهترین مدل­، تقریباً غیر ممکن است نتیجه خوبی از آن بیرون بیاید. همچنین دقت پیش ­بینی بار به نوع مشتری (مصرف ­کننده) بستگی دارد. مصرف یک مشتری صنعتی بزرگ می ­تواند خارج از حوزه قابل پیش ­بینی بار رفتار نماید مثلاً با تولید الکتریسیته توسط نیروگاه اختصاصی خود و یا با اضافه کردن یک شیفت­کاری دیگر شرایط پیش ­بینی بار تغییر می­ کند. فاکتورهای کوچک و بزرگی نیز هستند که در پیش ­بینی بار و تقاضای مصرف، تاثیرگذارند که از جمله آنها می­توان به فروش نرفتن کالای کارخانه که منجر به تعطیلی آن می­ شود اشاره کرد. در میان این همه مشکلات، بازاریاب­های توان الکتریکی این امیدواری را دارند که پیش ­بینی بار آنها خیلی دقیق باشد.
در بخش فوق به اهمیت میزان پیش ­بینی بار پرداخته شد و بیان گردید که گرچه روش­های پیش ­بینی­ کوتاه مدت بار، دقت خوبی دارند اما این دلیل نمی­ شود که از خطای پیش ­بینی صرف­نظر کرد. بنابراین در این فصل به مشارکت واحدها با قیود امنیتی با در نظر گرفتن عدم قطعیت بار پیش ­بینی شده و تولید بادی پرداخته می­ شود.

۴-۲ مروری بر منابع

برای پیش ­بینی مصرف برق روش­های مختلفی توسط محققین بکار گرفته شده است و بدلیل نقش مهم این پیش ­بینی در محاسبات اقتصادی، از سال­ها پیش مورد توجه دانشگاهیان و محققان صنعتی قرار گرفته است. خطاهای پیش ­بینی بزرگ ممکن است منجر به ریسک بیش از اندازه سیستم شود که این موضوع می ­تواند جریمه­های اقتصادی ناخواسته­ای را در پی داشته باشد. مقادیر پیش ­بینی بالاتر منجر به تولید برق بیشتر از نیاز می­گردد و در صورتیکه مقادیر پیش ­بینی کمتر از حد مورد نیاز باشد به ناتوانی در تامین برق منجر می­ شود. در هر دوصورت نسبت به حالت تعادل هزینه عملیاتی بالاتری ایجاد می­ شود [۱]. پیش ­بینی میزان مصرف روزهای آینده، کاربرد اساسی در عملیات زمان­بندی ورود و خروج نیروگاه­ها از مدار و برنامه­ ریزی سیستم قدرت الکتریکی دارد [۳]. در اکثر تحقیقات انجام شده در زمینه پیش ­بینی مصرف برق، وضعیت دسته­بندی داده ­ها بدون ارائه دلایل کافی از پیش تعیین شده که استفاده از این نوع دسته­بندی می ­تواند منجر به ایجاد خطای پیش ­بینی شود [۷۴] و [۷۵].
یکی از مسائل حائز اهمیت در بهره ­برداری اقتصادی و طراحی بهینه سیستم­های قدرت، پیش ­بینی بار سیستم است. در این میان پیش ­بینی کوتاه­مدت از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. یکی از کاربردهای پیش ­بینی کوتاه مدت بار در برنامه مشارکت واحدها می­باشد. از آنجایی که دقت در پیش ­بینی بار روی هزینه تاثیر مستقیم دارد و با توجه به امکان وجود خطا در پیش ­بینی بار، برنامه­ریز سیستم باید الگوی تولید را به نحوی تعیین نماید که علاوه بر تامین بار مصرفی، رزروها نیز تامین گردد. به این ترتیب خطای پیش ­بینی بار و همچنین خروج واحد تولید یا خط جبران شود [۹]-[۱۱].
در مرجع [۷۶] یک فرمولاسیون فازی برای مسئله مشارکت واحدها با قیود امنیتی با در نظر گرفتن عدم قطعیت در پیش بینی بار، خدمات جانبی، تولید نیروگاه بادی ارائه شده است. در مرجع [۷۶] فرمولاسیون جدیدی برای مشارکت واحدهای سیستم قدرت با سطوح مطمئنی از تولید نیروگاه بادی ارائه شده است؛ از مدل­های مرسوم برای بدست آوردن تابع چگالی احتمال بار روزانه با در نظر گرفتن اثر تغییرات توان بادی استفاده شده است [۶۹].
در مرجع [۷۷] به مدل­سازی رفتار تصادفی باد پرداخته شده و تاثیر آن در برنامه­ ریزی تولید واحدها بررسی شده است. عدم قطعیت تولید بادی با تولید تعدادی سناریو و سپس حل به صورت قطعی^[۴۲] در نظر گرفته شده است.
در این تحقیق عدم قطعیتِ پیش ­بینی بار با تولید سناریوهای مختلف مدل می­ شود و یک ساختار برای در نظرگرفتن این عدم قطعیت در مشارکت واحدها با قیود امنیتی در حضور مزرعه بادی ارائه شده است.

۴-۳ مدل کردن عدم قطعیتِ پیش بینی بار

میزان مصرف الکتریکی برای انجام برنامه­ ریزیِ بهینه مشارکت واحدهای سیستم­ قدرت، توسط پیش ­بینی بار در دوره­ های زمانی مختلف، در دسترس قرار می­گیرد. موفقیت در بازار رقابتی برق مستلزم داشتن مهارت قابل قبول در کار پیش بینی، براساس معیارهای علمی می­باشد. عواملِ بازار انرژی از میزان کسب سود حاصل از قراردادهای بلندمدت تحویل انرژی در آینده مطمئن نیستند؛ زیرا ممکن است میزان تولید، تقاضا و نرخ رایج نسبت به فرضیات زمان عقد قرارداد تغییر نماید. در نتیجه معامله­گران انرژی، زمانی خوب عمل می­نمایند که پیش بینی درست و خوبی بکار برده باشند. پیش ­بینی بار به فاکتورهای بسیاری بستگی دارد، امکان لحاظ شدن آن­ها در یک الگوریتم بسیار پیچیده و غیرقابل اجرا، در عمل امکان پذیر نخواهد بود؛ نظر به توضیحات بیان شده در این فصل مشخص است که وجود خطا در پیش ­بینی مصرف برق چه به صورت کوتاه­مدت و چه به صورت بلندمدت با هر روشی انکار ناپذیر است. در پیش ­بینی­های کوتاه­مدت مصرف الکتریکی این خطا مقدار کمتری می­باشد. لازم به ذکر است که هیچ پیش ­بینی­ای کامل نمی ­باشد و الگوریتم­های مختلف ارائه شده تنها در جهت بهبود پیش ­بینی قدم برمی­دارند.
حال برای بالابردن قابلیت اطمینان سیستم قدرت و واقعی­تر شدن نتایج مشارکت واحدها، باید در مسئله­ بهینه­سازی، عدم قطعیت در میزان مصرف الکتریکی پیش ­بینی شده در نظر گرفته شود. در ادامه ساختار مورد استفاده جهت در نظر گرفتن عدم قطعیت بار پیش ­بینی شده معرفی می­ شود. در این تحقیق فرض شده که می توان بار شبکه را با یک توزیع نرمال پیش ­بینی کرد به نحوی که در آن بار پیش بینی شده و انحراف معیار (۲% از ) می­باشد (نحوه تولید سناریو در پیوست (ب) آورده شده است).
شبکه مورد استفاده برای این شبیه­سازی، سیستم تست IEEE RTS1 است. بردار متغیرهای تصادفی شامل ۶۵ متغیر تصادفی است که وضعیت دسترس پذیری ۲۶ واحد تولیدی و۳۷ خط انتقال و ۱ تولید مزرعه بادی و ۱ مجموع بار شبکه می­باشند. مجموع سناریوهای تولیدی به روش مونت کارلو برای خروج­ها ۴۰۲۷ سناریو در نظر گرفته شده است [۶۹] که با بهره گرفتن از روش کاهش سناریو Fast Forward با در نظر گرفتن اینکه فاصله نسبی بین سناریوهای تولیدی و کاهش یافته ۱۰% باشد تعداد سناریوها به ۶۳ سناریو کاهش یافته است [۳۴]. بنابراین ماتریس سناریوها در هر ساعت ابعادی معادل ۶۳ ۶۵ را خواهد داشت که شامل ۲۶ متغیر خروج واحد تولید، ۳۷ متغیر خروج خط و ۱ متغیر توان تولیدی مزرعه بادی ۱ متغیر مجموع بار شبکه در هر ساعت می­باشد. با توجه به اینکه مشخص است بار هر باس چه درصدی از بار کل است برای عدم قطعیت بار یک متغیر در نظر گرفته شده است.
درصد تغییرات بار معمولاً ۲% مقدار پیش ­بینی شده در نظر گرفته می­ شود، با توجه به کم بودن مقدار تغییرات بار پیش ­بینی شده سیستم در این مسئله بهینه­سازی می­توان با ثابت در نظر گرفتن وضعیت روشن و خاموش بودن واحدها (تنها متغیرهای عدد صحیح این مسئله بهینه­سازی) به جای حل یک مسئله ترکیب با اعداد صحیح و حقیقی یک مسئله برنامه­ ریزی خطی ساده (LP^[43]) مورد استفاده قرار داد که در این مسئله بهینه­سازی سناریوهای بار، باد و خروج با تغییر تولید واحدها و انواع رزرو سمت تولید و بار جبران می­ شود.

۴-۳-۱ فرمولاسیون مشارکت واحدها باقیود امنیتی با در نظر گرفتن عدم قطعیت تولید باد و بار

در این بخش با بهره گرفتن از ساختار معرفی شده در فصل۳ و استفاده از نتایج بدست آمده در آن فصل، عدم قطعیت در بار پیش بینی شده لحاظ می­گردد. در ادامه به روابط و قیودی که نسبت به فصل۳ تغییر می­ کنند اشاره شده است. تابع هدف مورد استفاده در برنامه­ ریزی خطی در این فصل رابطه (۴-۱) می­باشد. در این رابطه، بیانگر ثابت بودن وضعیت روشن و خاموش بودن واحدها از نتیجه قسمت قبل می­باشد. بدین­ترتیب هزینه روشن و خاموش بودن واحدها ثابت می­شوند و از تابع هدف بیرون می­آیند. بخش­های دیگر تابع هدف در فصل۳ توضیح داده شده است. در این رابطه بار نیز به صورت سناریویی نوشته می­ شود.

(۴-۱)

دین، عبارتی عام‌تر از مذهب است و غالباً منظور از آن اسلام است، وقتی می‌گوییم فلان اعتقاد جزء اصول دین است، لازمه این گفتار این است که حتماً باید بگوییم منکر این اصل خارج از دین اسلام و کافر فقهی است. و اینکه ما بگوییم مثلاً امامت از اصول دین است ولی منکر آن خارج از دین نیست، بلکه خارج از ایمان است، ظاهراً کلامی متناقض است. فلذا ظاهر کلام این بزرگان که هم اصل دین بودن امامت را پذیرفته‌اند و هم عدم خروج از اسلام را قبول کرده‌اند، پذیرفتنی نیست؛ مگر اینکه بگوییم «چون دین حق و اسلام واقعی، تشیع است لذا وقتی تعبیر می‌آورند به اینکه امامت اصل دین است، منظورشان اصل بودن برای دین واقعی است. اما وقتی می‌گویند منکر امامت خارج از دین نیست، منظورشان اسلام در مقابل ایمان است که بر طبق ظاهر مردم حکم می‌کند». با این بیان هم جمع بین کلمات فقها درست می‌شود، هم جمع بین فتاوا و روایات درست می‌شود، هم معلوم می‌گردد که نظر قدمای شیعه و نظر متأخران شیعه (که می‌گویند امامت از اصول مذهب یا ایمان است) یکسان است و اختلاف در تعبیر است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

حکم کافر که در احکام شرعی بر مخالفان جاری شده، احکامی است که در آن ایمان شرط شده نه اسلام؛ لذا مخالفان را در ردیف کفار قرار داده‌اند؛ مثلاً در وجوب غسل میت و تجهیز آن، لازم است میت مؤمن باشد،^[۱۴۹] یا در ادای زکات لازم است، فقیر مؤمن باشد ـ چنان‌که علامه در منتهی^[۱۵۰] و در کلام شیخ مفید و شیخ طوسی در التهذیب اشاره کرده است ـ یا در جواز غیبت عامه، در این موارد و امثال اینها، مخالفان در ردیف کفار قرار می‌گیرند، نه به این دلیل که کافر خارج از اسلام هستند، بلکه به این دلیل که خارج از ایمان هستند. فلذا این کلمات دلالت بر تکفیر فقهی نمی‌کنند. بنابر این لازمه تلقى امامت به مثابه اصلى از اصول دین، خروج اکثر فرق اسلامى از حوزه اسلام و دین است؛ در حالى که این لازم، پذیرفتنى نیست.^[۱۵۱] براى حل این معضل، راه‌حل‏هایى ارائه شده است، از جمله:
الف. اصول اسلام و اصول ایمان‏
برخى دیگر کوشیده‏اند با فرق گذاشتن میان اصول اسلام و اصول ایمان، به پاسخ مسئله دست یابند و گفته‌اند: آنچه ملاک اسلام و کفر است، اصول اسلام است، نه اصول ایمان. بنابراین، چون مخالفان امامت، اصول اسلام را باور دارند، مسلمان‌اند.^[۱۵۲]
ب. اصول دین و اصول مذهب‏:
برخی گفته‌اند اصول اعتقادى به دو دسته تقسیم مى‏شود؛ اصول دین و اصول مذهب. بنابراین، انکار امامت، انکار اصلى از اصول یک مذهب خاص (شیعه) است و انکار چنین اصلى، موجب کفر نمى‏شود.
این راه ‌حل ‌ها در حقیقت یک راه‌حل، با عبارات مختلف است، کسانى هم که امامت را از اصول مذهب انگاشته‏اند، روایاتى را که دال بر کفر مخالفان امامت است، حمل بر کفر مقابل ایمان کرده‏اند، و این بیانگر آن است که امامت از منظر آنان از اصول ایمان است. عده‏اى از متفکران معاصر امامیّه نیز امامت را از اصول مذهب مى‏دانند، از جمله: شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء،^[۱۵۳]علامه امینى،^[۱۵۴] مرتضی مطهرى،^[۱۵۵] امام خمینى^[۱۵۶] و … چنان‌که ملاحظه می‌شود، این بزرگان در حقیقت، امامت را جزء مقوم ایمان می‌دانند، نه جزء مقوم اسلام، و این همان مطلبی است که قدمای شیعه بر آن تأکید دارند و فرقی بین اقوال معاصران و قدما در اصل بودن امامت نیست و اختلاف در تعبیر است. ولی مسئله قابل توجه این است که، تعبیر به اصل مذهب بودن، به نوعی تداعی کم‌اهمیت بودن امامت نسبت به دیگر عقاید را به همراه دارد، در حالی که در روایات اهل‌بیت (علیهم السلام)، اعتقاد به امامت رکن توحید و شرط قبولی توحید بیان شده است و بدون اعتقاد به امامت، توحید نیز نجات‌بخش نیست؛^[۱۵۷] و رسالت پیامبر خدا(ص) بدون ابلاغ امر امامت انجام نمی‌گیرد.^[۱۵۸] لذا به نظر می‌رسد بهتر است از تعبیر «اصول مذهب» استفاده نکنیم، بلکه از تعبیر «اصل ایمان» بودن بهره ببریم، چنان‌که در آیه ۱۴ سوره حجرات به آن اشاره شده و در روایات متعدد اهل‌بیت(علیهم السلام) هم از همین تعبیر استفاده شده است.^[۱۵۹]
کسانی از مخالفان امامت که با عناد و دشمنی آن را انکار نمی‌کنند، از نظر حکم شرعی مسلمان هستند و در حکم عقاب اخروی، با گروه اول یکسان نیستند، مخصوصاً کسانی که قدرت دست‌یابی به حق را ندارند؛ چنان‌که در روایات اهل‌بیت(علیهم السلام) بر این مسئله تأکید شده است. حضرت علی(ع) در جواب اشعث بن‌قیس که به آن حضرت اعتراضاً گفت: «سوگند به خدا اگر حقیقت امر این است که تو مى‏گویى پس تمام امّت غیر از تو و غیر از شیعیان تو باید از اهل هلاک و دوزخ باشند!» فرمود: «سوگند به خدا اى فرزند قیس! همین‌طور که گفتم حقّ با من است، لکن‏ از امّت هلاک نمى‏شوند مگر دشمنان و مکابران و معاندان و منکران، و امّا آن کسانى که تمسّک به توحید خدا کرده، و به محمّد و اسلام اقرار آورده‏اند، و از ملّت اسلام خارج نشده‌اند، و دشمنان و ستمگران را علیه ما تحریک نکرده‏اند، و با ما بناى عداوت و دشمنى نگذارده‏اند، لکن در حقانیّت خلافت ما شکّ کرده و اهل خلافت و ولایت را نشناخته‏اند، نه به ولایت ما اقرار کرده و نه به عداوت با ما برخاسته‏اند، این گروه مسلمانان مستضعف‏اند که باید رحمت خدا را درباره آنان امید داشت، و از گناهان آنان ترسید».^[۱۶۰]
بنابر این طبق روایات اهل‌بیت(علیهم السلام)، مخالفان امامت، اگر ناصبی یا محارب باشند، و یا با علم به حقانیت امامت، از روی عناد آن را انکار کنند، کافر خارج عن الاسلام هستند، اما اگر مخالفت آنها از هر یک از این سه طریق نباشد بلکه از روی جهل مبتلا به انحراف باشند، مسلمان هستند، ولی مؤمن نیستند، و به خاطر قصور در تحقیق در آخرت عقاب می‌شوند. اما اگر افرادی جزء مستضعفان باشند، که امکان تحقیق ندارند، یا تحقیق کنند و به حق نرسند، اینها در این دنیا در حکم مسلمان هستند، و در آخرت حکم مخصوص خود را دارند. نظر علمای شیعه از قدما و متأخران بر همین اساس است، و در مواردی که حکم به کفر عموم مخالفان کرده‌اند، منظورشان کفر در مقابل ایمان است. لذا شیعه با تکفیر مسلمانان همیشه مخالف بوده است.
گفتار چهارم: نتیجه گیری فصل اول
مذاهب اسلامى اعم از شیعه و اهل سنت، بر این عقیده‏اند که عمل، خارج از ایمان است و ایمان به‏معنى تصدیق قلبى و اقرار به زبان است. نتیجه‏ى چنین برداشتى، این واقعیت است که مرتکب گناه- حتى گناه کبیره- چنان‏چه به قلب و زبان ایمان داشته باشد، کافر نیست و نمى‏توان حکم کافر را بر وى جارى ساخت ایمان، هرچند تصدیق به قلب و اقرار به زبان است، مراتب و درجات گوناگونى دارد و همین عامل نقش اساسى در سرنوشت و سعادت انسان ایفا مى‏کند. انسان هرچه بیش‏تر درجات ایمان را طى کند و از نردبان یقین و تصدیق بالاتر رود، سعادتمندتر خواهد شد. قرآن درباره‏ى مراتب و درجات ایمان مى‏فرماید: «هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَهَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدَادُوا إِیمَانًا مَعَ إِیمَانِهِمْ»؛^[۱۶۱] «اوست که آرامش را بر دل‏هاى مؤمنان نازل کرد، تا ایمانى بر ایمانشان بیفزاید».انَمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛^[۱۶۲]
مؤمنان راستین فقط کسانى‏اند که وقتى خدا نزدشان یاد شود، دل‏هایشان مى‏ترسد، و هنگامى که آیات او بر آنان تلاوت گردد، بر ایمانشان مى‏افزاید، و در کارها و برنامه‏ها، تنها بر پروردگارشان توکل مى‏کنند.
با نگاهى به آیات قرآن و احادیث، مشاهده مى‏شود که آن‏چه مراتب ایمان را مى‏سازد و موجب رشد و تعالى انسان مى‏شود، استحکام ایمان در قلب، و مواظبت و ممارست در اعمال است. هرچه قلب از یقین مستحکم‏تر و قدرتمندترى برخوردار باشد، مرتبه و درجه‏ى ایمان، بالاتر خواهد بود. قرآن مى‏فرماید:
ثُمَّ کَلّا سوْف تَعْلَمُونَ کَلّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ لَترَوُنَّ الجَحِیمَ ثُمَّ لَترَوُنهَا عَینَ الْیَقِینِ؛^[۱۶۳]
باز چنان نیست که شما مى‏پندارید. به‏زودى خواهید دانست، چنان نیست که شما گمان مى‏کنید. اگر شما (به آخرت) علم‏الیقین داشتید،‏ مراتب یقین، نقش مهمى در درجات ایمان دارد. هرچه یقین قلبى بیش‏تر باشد، انسان مى‏تواند به درجات بالاترى دست یابد. یقین، خود داراى سه مرحله یا سه درجه است:
۱- علم‏الیقین: علمى که در آن، انسان از دلایل مختلف، به چیزى ایمان آورد؛ مانند کسى که با مشاهده‏ى دود، به وجود آتش ایمان پیدا مى‏کند.
۲- عین‏الیقین: مرتبه‏اى که در آن، انسان به درجه‏ى مشاهده مى‏رسد و با چشم خود، مثلًا آتش را مشاهده مى‏کند.
۳- حق‏الیقین: بالاترین مرتبه‏ى یقین است. انسان در این مرتبه، همانند کسى است که وارد آتش شده و سوزش آن را لمس کند و به صفات آتش متصف گردد.^[۱۶۴] مرحله‏ى نخست یقین، جنبه‏ى عمومى دارد؛ مرحله‏ى دوم، براى پرهیزگاران؛ و مرحله‏ى سوم، مخصوص خاصان و مقربان است.
به پیامبر گرامى اسلام (ص) عرض شد: شنیده‏ایم برخى از یاران عیسى روى آب راه مى‏رفتند؟! حضرت فرمود:«لو کان یقینه اشدّ من ذلک لمشى على الهواء»؛
«اگر یقینش از آن محکم‏تر بود، بر هوا راه مى رفت!»^[۱۶۵]
مرحوم علامه طباطبایى پس از ذکر این حدیث مى‏افزاید:
ایمان به‏منزله‏ى نردبانى است که ده پله دارد و باید پله‏به‏پله از آن بالا رفت. کسى که در پله‏ى دوم قرار دارد، به آن که در پله‏ى اول است، نباید بگوید: تو ایمان ندارى. همین‏طور کسى که در پله‏ى بالاتر تا پله‏ى دهم قرار دارد، نباید افراد پایین‏تر از خود را بى‏ایمان بداند …. پس اگر کسى در مرحله‏ى پایین‏ترى از ایمان است، او را با آرامى و نرمى به درجه‏ى ایمان خود بکشانید و چیزى که توانایى آن را ندارد به او تحمیل نکنید که موجب شکست او خواهد شد؛ چراکه هرکس مؤمنى را کوچک کند، لازم است براى اصلاح و جبران شکست او اقدام نماید.^[۱۶۶] در برخى از روایات نیز اصحاب پیامبر گرامى اسلام (ص) از نظر ایمان درجه‏بندى شده‏اند؛ چنان‏که گفته‏اند: «مقداد» در پله‏ى هشتم ایمان، «ابوذر» در پله‏ى نهم و «سلمان فارسى» در پله‏ى دهم قرار داشتند.^[۱۶۷]
فصل دوم: اقدامات گروه های تکفیری در منظر اسناد بین المللی و مسئولیت های مترتب بر آن
در طول تاریخ وصف خشونت جنگ با ماهیت جنگ ملازمه و ارتباط مستقیمی داشته است. در جنگ، طرف پیروز میدان، تمامی آنچه که از دشمن شکست خورده به جا مانده، در مالکیت خود قرار می داد. نحوه برخورد طرف پیروز جنگ غالباً بسته به نوع اراده وی متغیر بود. به عبارت دیگر او می توانست کلیه غنایم (کودکان و زنان نیز شامل غنایم می شدند) را رها کند یا بکشد یا در مالکیت خود قرار دهد و در بازار برده فروشان، خرید و فروش نماید. به عبارت دیگر در ابتدا هیچگونه محدودیتی برای طرف پیروز جنگ در خصوص نحوه رفتار با اموال، افراد اسیر بویژه زنان، کودکان و سالخوردگان وجود نداشت. شاید بتوان گفت نبرد «سولفورینو»^[۱۶۸] که در شمال ایتالیا که در سال ۱۸۵۹ در جریان بود؛ به عنوان نقطه عطف اولیه الزام طرفین جنگ به رعایت حقوق جنگ نامگذاری نمود.
۲۴ ژوئن ۱۸۵۹، جنگی میان ارتش های اتریش، فرانسه و ساردینا آغاز شد که به دلیل فقدان امکانات مناسب امدادی و پزشکی، بیش از چهل هزار مرده یا در حال مرگ، در صحنه نبرد، به حال خود رها شده بودند. «هانری دونانت»^[۱۶۹] یک تاجر اهل ژنو که شاهد قتل عام و نبود امکانات مناسب جهت یاری رساندن به مجروحین بود، پس از بازگشت خود به ژنو در سال ۱۸۶۲، کتابی را به نام خاطرات «سولفورینو»^[۱۷۰] به چاپ رساند (این کتاب به عنوان یکی از اسناد سازمان صلیب سرخ جهانی؛ بارها به چاپ رسیده است)^[۱۷۱]. روایت دقیق و همراه با عطوفت دونانت وی را به سمت طرح دو پیشنهاد اصلی و مهم سوق داد. او در ابتدا از دولت ها برای ایجاد پاره ای اصول بین المللی در قالب تصویب کنوانسیون غیر قابل نقض دعوت به عمل آورد و در گام بعدی، او پیشنهاد ایجاد یک انجمن ملی جهت تهیه و آماده سازی لوازم و پرسنل مورد نیاز در زمان جنگ جهت کمک به زخمیان و بیماران را ارائه داد.
کنوانسیون ۱۸۶۴ ژنو در مورد «بهبود شرایط زخمی شدگان نیروهای نظامی در صحنه نبرد»^[۱۷۲] که در همان کنفرانس تصویب شد.
با شروع یافتن جنگ جهانی دوم و قتل عام هزاران نفر و نقض حقوق اساسی انسان ها از جمله اسیران جنگی دولت ها را به سمت پیش بینی مقرراتی برای حفظ حقوق انسان ها پیش برد و در سال ۱۹۴۹ با تصویب چهار کنوانسیون ژنو، راه را برای رعایت هرچه بیشتر حقوق افراد اعم از نظامی و غیرنظامی در فاصله جنگ و پس از آن هموار ساخت. کنوانسیون های ژنو متمرکز بر حمایت نظامیان زخمی، بیمار و اسیران جنگی و غیرنظامیان است.
آنچه که ذکر شد تنها بخشی از تلاش های دولت ها و کشورها در حفظ حقوق طرفین جنگ می باشد. در این بخش تلاش بر آن است تا اقدامات گروه های تکفیری در مناطق و سرزمین های تحت سلطه را با تکیه بر مقررات و اسناد بین الملل عملکرد و مورد بررسی قرار دهیم. لذا این فصل را با نام «اقدامات گروه های تکفیری در منظر اسناد بین المللی و مسئولیت های مترتب بر آن» نام نهادم تا با تقسیم آن در دو بخش جهت رسیدن به پاسخ فرضیات مطروحه رساله خویش؛ به صورت موشکافانه ای این فصل را پی گیرم. بخش اول از فصل دوم به بررسی اقدامات گروه های تکفیری در منظر اسناد بین المللی اختصاص دارد در این بخش با تکیه بر کنوانسیون ها و توافقات بین المللی، عملکرد گروه های تکفیری از دریچه اسناد بین المللی مورد بررسی قرار می گیرد. در بخش دوم از این فصل، مسئولیت های بین المللی مترتب بر عملکرد تکفیریان و کشورهای حامی آنان مورد کنکاش قرار خواهد گرفت.
بخش اول: اقدامات گروه های تکفیری در منظر اسناد بین المللی
توصیف ماهیت حقوقی گروه هایی تکفیری تا حدی پیچیده است. گروه های تکفیری در مناطق تحت سلطه خود با انگیزه ایجاد هراس در بین مردم منطقه جهت شکستن جبهه های مقاومت و مغلوب کردن دشمن اقداماتی را تحت عنوان اجرای مجازات های اسلامی، از بین بردن نمادهای کفر و شرک و … دست به ارتکاب اعمالی زده اند که می تواند از مصادیق جنایات علیه بشریت باشد.
جنایات علیه بشریت یکی از شنیع ترین جرایم بین المللی است که با به وجود آمدن مباحث جدیدی چون حقوق کیفری، تاسیس دادگاه های کیفری بین المللی و الحاق تعداد زیادی از کشورها به اساسنامه دادگاه کیفری بین المللی مطرح شده است. اهمیت بحث جنایات علیه بشریت این است که به عنوان جرایم مقدماتی و زمینه ساز جرایم علیه صلح و یا جنایات جنگی محسوب می شوند.
اصل حقوق بشر دوستانه قدمت ۷۰۰۰ ساله دارد. این مقررات در طول ایام گسترش یافته و نقض برخی از آن ها جنایات علیه بشریت محسوب می شود این جنایات در ابتدا بخشی از جنایات جنگی راتشکیل می دادند اما بعد از گذشت سال ها به وسیله معاهدات بین دولت ها، عرف بین المللی، اصول کلی حقوقی و نوشته های علمای حقوق مشخص تر شدند.
با پایان قرن ۱۹ میلادی جرایم علیه بشریت به معاهدات بین المللی راه یافت. در قوانین لاهه ۱۹۰۷- ۱۸۹۹ که راجع به قوانین و عرف جنگ های زمینی است؛ از اصطلاح قوانین بشری استفاده شده است قبل از منشورنورنبرگ این اولین استفاده از اصطلاح جرایم علیه بشریت است .مقررات کنوانسیون لاهه این نکته را تاکید می کند که حق طرف های جنگ در انتخاب ابزار و شیوه های جنگ نامحدود نیست .
در مورد جنایات علیه بشریت این نکته حایز اهمیت است که این جنایات علیه انسانیت بوده و برخی اصول کلی را نقض می کند و موجب نگرانی جامعه بین المللی می شود این جرایم دارای موارد بی شماری است که در منشورها و اساس نامه های مختلف از آن نام برده است.
اولین استفاده تخصصی از اصطلاح جنایات علیه بشریت در منشور نورنبرگ بود بند ۳ ماده ۶ این منشور که شامل مواردی از جمله قتل عمدی؛ ریشه کن کردن، به بردگی گرفتن ،تبعید، یا هر عمل غیر انسانی دیگر که علیه مردم غیر نظامی قبل از جنگ یا در حین جنگ ارتکاب یافته باشد و یا تعقیب و آزار افراد به دلایل سیاسی، نژادی یا مذهبی در اجرا یا در ارتباط با یکی از جرایم مشمول صلاحیت دادگاه می باشد. در سال ۱۹۴۵ در قانون شماره ۱۰ شورای کنترل یک سری موارد را به جنایات علیه بشریت اضافه کرد.
جنایات علیه بشریت در ۳ سطح مطرح می شود:
۱- سطح داخلی: برخی آن را با توجه به اهمیتشان در قانون داخلی وارد کرده اند.
۲- منطقه ای: بر اساس کنوانسیون ها ی ارتقای حقوق بشر میان قاره ای یا منطقه ای منعقد گردیده مثل کنوانسیون های اروپایی، آمریکایی، افریقایی حقوق بشر.
۳- در سطح بین المللی : که محور بحث ما می باشد .
این جنایات امروزه ریشه عرفی دارد و در زمره قواعد آمره است و جز تعهدات الزام آور دولت ها نسبت به یکدیگر شمرده می شود. ویژگی های جنایات علیه بشریت را می توان در اسناد دادگاه های کیفری بین المللی یا کیفری موقت (یوگسلاوی و رواندا) دادگاه بین المللی کیفری دایمی(icc) به تفصیل پیدا کرد . موارد و مصادیق جنایت علیه بشریت در ادامه به تفصیل، تشریح خواهد شد.
مبحث اول: اهداف غیر نظامی
مقررات بین المللی از طرفین مخاصمه می خواهد بین اهداف نظامی و غیر نظامی قائل به تفکیک باشند به عبارت دیگر طرفین به هیچ عنوان حق ندارند برای ایجاد فشار روحی به نظامیان طرف مقابل با هدف گرفتن اماکن مسکونی و خالی از وجود نظامیان، در تخریب روحیه نظامیان طرف خصم لطمه وارد نمایند. در ماده ۲۲ مقررات لاهه^[۱۷۳] اشاره شده است: «حق متخاصمین برای توسل به وسایل ایراد جراحت به دشمن، نامحدود نیست».^[۱۷۴] بر اساس ماده ۵۰ پروتکل اول الحاقی، غیر نظامی فردی است که رزمنده نباشد. در اسناد بین المللی اصل بر غیر نظامی بودن افراد است مگر این که بتوان خلاف آن را به اثبات رساند و این به عنوان قاعده اساسی در تمییز بین افراد نظامی و غیر نظامی مطرح است به عبارت دیگر در موارد وجود شک یا تردید در خصوص انطباق نظامی یا غیر نظامی بودن فرد یا افراد؛ می بایست اصل را بر غیر نظامی بودن بنا نهیم و در صورت ادعای نظامی بودن می بایست خلاف آن را اثبات کنیم که این موضوع در ماده ۵۰ پروتکل اول الحاقی^[۱۷۵] به این شرح بیان شده است:«در صورتی که در مورد این که فرد نظامی محسوب می شود یا خیر شکی بروز کرد؛ فرد مذکور غیرنظامی محسوب می شود».
همچنین هیچ عذری از طرف خصم دائر بر هدف قرار دادن غیر نظامی ها پذیرفته نیست به عبارت دیگر ماده ۴۸ پروتکل اول الحاقی بیان می دارد« … طرف مخاصمه در همه زمان ها می بایست میان جمعیت غیر نظامی و رزمنده و اهداف غیرنظامی و نظامی قائل به تفکیک باشد» و برابر بند ۳ ماده ۵۰ پروتکل اول الحاقی «حضور افرادی در میان جمعیت غیر نظامی که داخل در تعریف غیرنظامیان نمی شود، آن جمعیت را از خصوصیت غیرنظامی بودنشان محروم نمی نماید». همانگونه که مشاهده می شود در هیچ حالتی نمی توانند جمعیت غیرنظامی یا اهداف غیر نظامی (بیمارستان ها، مدارس، داروخانه ها و …) را مورد هدف قرار دهند حتی در فرضی که عده ای رزمنده و نظامی در بین جمعیت حاضر باشد. چنانچه طرف خصم به جمعیت ها و اهداف غیر نظامی حمله نماید، می تواند از مصادیق جنایت جنگی^[۱۷۶] تلقی گردد.^[۱۷۷]
در برخی مواقع افراد نظامی نیز از مصونیت های افراد غیر نظامی برخوردار می گردند. به عنوان مثال ماده ۴۱ پروتکل اول الحاقی، اشخاص نظامی که به عنوان فرد خارج شده از خصم تلقی گردد از مصونیت افراد غیر نظامی برخوردار می شوند. که این خارج شدن از خصم می تواند به صورت: الف- اسیر شدن در دست نیروهای دشمن باشد ب- به طور روشن قصد خود را مبنی بر تسلیم شدن بیان نماید ج- درحال بیهوشی و یا به دلیل جراحت یا بیماری قادر به دفاع از خود نباشد.
کشتن و قتل غیرنظامیان در سطح بین المللی وقتی مطرح می شود، صرفاً مراد ازهاق مستقیم روح نیست بلکه موارد غیر مستقیم ازهاق روح را هم شامل می شود مثلاً ایجاد شرایط ناگواری توسط دولت ها برای هلاکت اسرای جنگی.
اگرچه همانگونه که در بالا اشاره شد که مراد از قتل صرفاً ازهاق نفس نیست بلکه ایجاد شرایط ناگوار برای اسرای جنگی نیز می توان از مصادیق قتل برشمرد ولیکن چنانچه قتل را ازهاق نفس بدانیم؛ بر اساس گزارشات سازمان ملل متحد و دیده بان حقوق بشر^[۱۷۸] در کشور سوریه؛ در سال ۲۰۱۴ تعداد ۱۰۱۸۷ غیرنظامی سوری کشته و تعداد ۱۶۹۷۳ نفر مجروح گردیده است که در مجموع ۲۷۱۶۰ نفر غیرنظامی مورد هدف تکفیریان قرار گرفته اند و آمارها حاکی از آن است که تنها در ماه آپریل سال ۲۰۱۵ تعداد ۵۳۵ غیر نظامی کشته و تعداد ۱۴۵۶ نفرمجروح شده اند. این در حالی است که سازمان ملل تاکید می کند با توجه به امکان تشدید گرفتن سرعت تسلط داعش به سرزمین های طرف خصم، آمار قربانیان رو به افزایش خواهد بود.

بند۲: قائم مقام قضایی با اسقف یک دادگاه تشکیل می‌دهد، اما دعاویی که اسقف به خود اختصاص داده را نمی‌تواند قضاوت نماید.
بند۳: قائم مقام قضایی می‌تواند با دستیاران قائم مقام یا دانشیار قضایی همکاری نماید.
بند۴: قائم مقام قضایی و قائم مقام‌های قضایی دستیار باید از شهرت خوب، با درجه دکتری یا دست کم لیسانسیه در قانون کلیسایی، بیش از سی سال سن برخوردار باشند.
بند۵: هنگامی که مقام پاپی بلا متصدی است، آنها نه از دفتر دست می‌کشند و نه می‌توان آن‌ها را توسط مسئول اسقفی عزل کرد. با آمدن اسقف جدید، آن‌ها نیاز دارند در دفتر تأیید شوند.
قانون ۱۴۲۱: بند۱: در هر اسقف نشین، اسقف، قضات اسقف نشین را که کشیش هستند منصوب می‌کند.
بند۲: مجمع اسقفی می‌تواند اجازه دهد که افراد عادی نیز به عنوان قضات منصوب شوند. جایی که ضرورت ایجاب می‌کند، یکی از اینها را می‌توان در شکل‌گیری دادگاه قضات انتخاب کرد.
بند۳: قضات خوش اعتبار و دارای درجه دکتری یا دست کم لیسانسیه در قانون کلیسایی هستند.
قانون ۱۴۲۲: قائم مقام قضایی، قائم مقام‌های قضایی همیار و سایر قضات برای مدت زمان مشخص منصوب می‌شوند، بی آنکه زیانی به مفاد قانون ۱۴۲۰، بند۵ برسد، آنها را نمی‌توان جز به دلیل قانونی و مهم از دفتر عزل کرد.

قانون ۱۴۲۳: بند۱: با تصویب مقام پاپی، چند اسقف اسقف نشین می‌توانند با ایجاد یک محاکمه در وهله نخست در قلمروشان در محل محکمه‌های اسقفی ذکر شده در قانون ۱۴۲۱- ۱۴۱۹ موافقت کنند. در این مورد گروهی از اسقف‌ها، یا اسقفی که توسط آنها تعیین شده، تمام اختیاراتی که اسقف اسقف نشین برای دادگاه خود دارد را دارا می‌باشند.
بند۲: دادگاه‌های ذکر شده در بند ۱ را می‌توان برای همه دعاوی، یا فقط برای برخی از دعاوی برقرار کرد.
قانون ۱۴۲۴: در هر محاکمه قاضی فقط می‌تواند با خود دو معاون به عنوان مشاور همراه کند؛ آنها می توانند کشیش یا افراد عادی خوش شهرت باشند.
قانون ۱۴۲۵: بند۱: موضوعات زیر به دادگاه مجمع متشکل از سه قاضی اختصاص دارند، هرگونه آداب و رسوم خلافی مردود می‌باشد:
دعاوی مورد منازعه: الف) در خصوص سند مراسم اعطای رتبه‌های مقدس؛ ب) در خصوص سند ازدواج، بی آنکه زیانی به مفاد قانون ۱۶۸۶ و ۱۶۸۸ برسد؛
دعاوی کیفری: الف) برای جرایمی که می‌توانند مجازات را از اخراج از ایالت کشیشی با خود داشته باشند؛ ب) در خصوص تحمیل یا اعلام تکفیر.
بند۲: اسقف می‌تواند دعاوی مشکل تر یا آنها که از اهمیت بیشتری برخوردار هستند را به قضاوت سه یا پنج قاضی محول نماید.
بند۳: قائم مقام قضایی، قضات را به منظور دادرسی به نوبت دعاوی فردی تعیین می‌کند، مگر اینکه در دعاوی خاص اسقف به گونه‌ای دیگر تصمیم بگیرد.
بند۴: در محاکمه در وهله نخست، در صورتی که تشکیل دادگاه قضات غیر ممکن شود، مجمع اسقفی می‌تواند برای مدتی که این امر ادامه دارد، اجازه دهد اسقف دعاوی را فقط به قاضی کشیشی محول کند. ممکن است که قاضی با خود معاون و حسابرس تعیین کند.
بند۵: قضات هنگامی که منصوب شدند، قائم مقام قضایی جایگزین آنها نمی‌شود، جز به دلیل خیلی مهم، که باید در حکمی بیان شود.
قانون ۱۴۲۶: بند۱: دادگاه دانشکده یی باید در روش دانشگاهی پیش رود و حکم خود را با رأی اکثریت بدهد.
بند۲: تا آنجا که ممکن است، قائم مقام قضایی یا قائم مقام قضایی دستیار باید ریاست دادگاه دانشکده یی را برعهده داشته باشد.
قانون ۱۴۲۷: بند۱: اگر اختلاف بین مذهبی وجود داشته باشد یا همان خانه‌های مذهبی کشیشی از حق اسقفی بوجود آید، قاضی در وهله نخست، مقام برتر ایالتی است یا، اگر با صومعه مستقل مرتبط است، راهب محلی قاضی است، مگر قانون اساسی در غیر این صورت وضع شود.
بند۲: بی آنکه زیانی به مفاد مختلف در قانون اساسی برسد، زمانی که موضوع منازعه میان دو ایالت بوجود آید، مسئول عالی، شخصاً یا از طریق نماینده ای، در وهله نخست قاضی خواهد بود. اگر اختلاف میان دو صومعه بود، راهب صومعه قاضی خواهد بود.
بند۳: در نهایت، اگر اختلافی میان اشخاص حقیقی یا حقوقی از موسسات ادیان مختلف یا حتی از همان موسسه کشیشی حق اسقفی یا همان موسسه غیر کشیشی، یا میان شخص مذهبی و کشیش غیر دینی یا شخص عامی شخص حقوقی غیر مذهبی بوجود آمد، دادگاه اسقف نشین در وهله نخست قضاوت می‌کند.

گفتار دوم: حسابرسان و مدعیان خصوصی

قانون ۱۴۲۸: بند۱: در دعاوی دادگاه دانشکده یی، قاضی یا، قاضی مسئول، می‌تواند برای محرز کردن دعوی حسابرس تعیین نماید. حسابرس ممکن است از قضات دادگاهی، یا از اشخاصی که توسط اسقف برای این دفتر تأیید شده‌اند انتخاب شود.
بند۲: اسقف می‌تواند کشیشان یا اشخاص عامی را برای نقش حسابرس تأیید نماید. آنها افرادی معروف به رفتار، تدبیر و یادگیری خوبشان هستند.
بند۳: وظیفه حسابرس صرفاً جمع‌ آوری شواهد مطابق با حکم قاضی است و، زمانی که جمع‌ آوری کرد، آن را به قاضی تحویل دهد. مگر اینکه قاضی در غیر این صورت تعیین کند، با این حال، حسابرس می‌تواند ضمناً تصمیم بگیرد که چه شواهدی جمع‌ آوری شود و نحوه جمع‌ آوری اش، هر تردیدی که درباره این مسائل بوجود می‌آیند، در حالی که حسابرس نقش خود را اجرا می‌کند.
قانون ۱۴۲۹: قاضی مسئول دادگاه دانشکده یی یکی از قضات مجمع را به عنوان مدعی خصوصی^[۱۷۸] تعیین می‌کند. این فرد دعوی را در نشست قضات حاضر می‌کند و قضاوت را به صورت مکتوب جمع بندی می‌کند. به دلیل مناسب قاضی مسئول می‌تواند شخص دیگر را به جای او جایگزین نماید.

گفتار سوم: مدافع دادگستری، مدافع اوراق قرضه^[۱۷۹] و سر دفتر اسناد رسمی^[۱۸۰]

قانون ۱۴۳۰: مدافع دادگستری در اسقف نشین برای دعاوی کیفری، و برای دعاوی مورد منازعه که در آن منفعت عمومی ممکن است در معرض خطر باشد، منصوب شده است. مدافع توسط دفتر موظف به حفاظت از منفعت عمومی است.
قانون ۱۴۳۱: بند۱: در دعاوی مورد منازعه وظیفه اسقف اسقف نشین است تصمیم بگیرد که آیا منفعت عمومی در خطر است یا نه، مگر اینکه قانون مداخله مدافع قاضی را شرح دهد، یا این به وضوح از ماهیت چیزها آشکار گردد..
بند۲: اگر مدافع قاضی در وهله نخست محاکمه مداخله کند، این مداخله به ضرورت در وهله‌های بعدی فرض می‌شود.
قانون ۱۴۳۲: مدافع اوراق قرضه در اسقف نشین برای دعاوی که با بطلان مراسم اعطای رتبه یا بطلان یا انحلال ازدواج سروکار دارند منصوب می‌شود. مدافع اوراق قرضه توسط دفتر ملزم به ارائه و توضیح همه آن چیزی است که می‌تواند به طور معقول در برابر بطلان یا فسخ استدلال شود.
قانون ۱۴۳۳: در دعاوی که در آن حضور مدافع دادگستری یا مدافع اوراق قرضه نیاز است، اگر آنها احضار نشوند اقدامات نامعتبر هستند. این به اجرا در نمی‌آید اگر، چنانچه احضار نشوند، آنها در حقیقت حاضر یا در حال مطالعه اقدامات، قادر به انجام نقش خود دست کم در حضور قاضی هستند.
قانون ۱۴۳۴: مگر در دعاویی که در غیر این صورت به صراحت مقرر شده باشند:
هر زمان قانون دستور دهد که قاضی، طرفین یا هرکدام از آنها را دادرسی نماید، مدافع دادگستری و مدافع اوراق قرضه نیز اگر حاضر باشند باید دادرسی شوند؛
هر زمان، در تسلیم طرف دعوی قاضی موظف است برخی مسائل را تصمیم بگیرد، تسلیم مدافع دادگستری و مدافع اوراق قرضه که در محاکمه داخل می‌شوند جایگاه برابردارند.
قانون ۱۴۳۵: منصوب کردن مدافع دادگستری و مدافع اوراق قرضه وظیفه اسقف است. آنها کشیشان یا افراد عامی برخوردار از شهرت خوب با درجه دکتری یا لیسانسیه در قوانین کلیسایی و برخوردار از تدبیر و حمیت برای عدالت هستند.
قانون ۱۴۳۶: بند۱: همان فرد می‌تواند دفتر مدافع دادگستری و مدافع اوراق قرضه را حفظ کند، اگر چه نه در همان دعوی.
بند۲: مدافع دادگستری و مدافع اوراق قرضه می‌توانند برای همه دعاوی، یا برای دعاوی فردی منصوب شوند. آنها را می‌توان توسط اسقف به دلیل مناسب عزل نمود.
قانون ۱۴۳۷: بند۱: سردفتر باید در هر جلسه دادرسی حاضر شود به طوری که قوانین فاقد ارزش حقوقی هستند مگر اینکه توسط سردفتر امضا شوند.
بند۲: قوانین توسط سردفترانی که سند عمومی را تشکیل می‌دهند تنظیم می‌شوند.

فصل دوم: محاکمه در وهله دوم^[۱۸۱](مرحله تجدیدنظر)

قانون ۱۴۳۸: بی آنکه زیانی به مفاد قانون ۱۴۴۴، بند۱، مورد اول برسد:
تجدیدنظرخواهی از محاکمه ی اسقف دستیار به محاکمه ی سراسقف است، بی آنکه زیانی به مفاد قانون ۱۴۳۹ برسد؛
در دعاویی که در وهله نخست محاکمه سراسقف دادرسی می‌شوند، تجدید نظرخواهی با محاکمه‌ای است که سراسقف، توسط مقام پاپی در شیوه ثابت تعیین شده است؛
برای دعاویی که مربوط به حضور مقام برتر ایالتی هستند، محاکمه در وهله دوم با مسئول عالی است؛ برای دعاویی که در حضور راهب محلی دادرسی می‌شوند، محاکمه در وهله دوم با بالاترین مقام جماعت رهبانی است.
قانون ۱۴۳۹: بند۱: اگر محاکمه در وهله نخست برای چند اسقف نشین تشکیل شده باشد، مطابق با هنجار قانون ۱۴۲۳، مجمع اسقفی باید، با تصویب مقام پاپی، محاکمه در وهله دوم را تشکیل دهد، مگر اینکه اسقف نشینان همه دستیاران همان اسقف نشین اعظم باشند.
بند۲: حتی به غیر از دعاوی که در بند ۱ ذکر شده اند، مجمع اسقفی می‌تواند، با تأیید مقام پاپی، یک یا چند محاکمه در وهله دوم تشکیل دهد.
بند۳: با توجه به محاکمه‌ها در وهله دوم ذکر شده در بندهای ۲-۱، مجمع اسقفی، یا اسقف که توسط آن به امضا رسیده است، همه اختیاراتی را که متعلق به اسقف اسقف نشین است با توجه به محاکمه خودش دارد.
قانون ۱۴۴۰: اگر صلاحیت به دلیل درجه دادگاه، مطابق با مفاد قانون ۱۴۳۸ و ۱۴۳۹، رعایت نشود، پس عدم صلاحیت قاضی قطعی است.
قانون ۱۴۴۱: محاکمه در وهله دوم به همان شیوه ی محاکمه در وهله نخست تشکیل می‌شود. با این حال، اگر فقط قاضی در وهله نخست مطابق با قانون ۱۴۲۵، بند۴، قضاوت کند، محاکمه در وهله دوم به صورت دانشکده یی است.

هر چند با تبسّم شیرینت،
آن چنان
از خویش میروم،
که نمی بینمش درست!
لبخند چشم تو
در چشم من، وجود خدا را
آواز می دهد.
در جسم من، تمامی روح حیات را
پرواز میدهد
جان مرا- که از دوریت از من گرفته است-
شیرین و خوش،
دوباره به من باز میدهد. »
(همان: ۱۰۸۸و ۱۰۸۹)
مشیری همهی چیزهای دنیوی و از همه مهمتر اثبات دلیل وجود خدا را در لبخند چشم معشوق یافته است. در واقع زیبایی معشوق جلوهای از وجود خداوند است که شاعر را به کمال مطلق خدا و ذات بی مثال او سوق میدهد و به شناخت خداوند میرساند.
۴-۳-۵ بسامد واژگان و اجزاء و مفاهیم نماز و نیایش
۱- «من همه سر بر آستانهی عشق / تو همه ناله در نیایش حق.» (مشیری، ۱۳۸۰، ج۱: ۱۲۰)
۲- «درون معبد هستی / بشر، در گوشهی محراب خواهشهای جان افروز.» (همان: ۳۶۴)
۳- «نشسته در پس سجادهی صد نقش حسرتهای هستی سوز.» (همان)
۴- «به دستش خوشهی پُربار تسبیح تمناهای رنگارنگ» (همان)
۵- «جهان در خواب / تنها من، در این معبد، در این محراب: / دلم میخواست: بند از پای جانم باز میکردند.» (همان)
۶- «من مناجات درختان را، هنگام سحر، / رقص عطر گل یخ را باد.» (همان: ۴۹۴)
۷- «در این رواق ملال، کسی چو من به نماز شکایت استادهست؟.» (همان: ۵۴۱)

۴-۴ سهراب سپهری
سهراب سپهری در میان شاعران نیمایی پیش از انقلاب، شخصیّتی استثنایی بود. شاعر آزادهای که در دورهی تباهیها و جنجالهای روشنفکرانه و غرب گرایانه، سالم زندگی کرد. با صمیمیّتی دلنشین شعر گفت و به همه چیز رنگ معنویت داد. در عرصهی شعر معاصر، نگاه سپهری را باید متفاوتترین نگاه در حوزهی نماز و نیایش دانست. در واقع «هیچ یک از شعرای معاصر به اندازهی او از اشارات مذهبی استفاده نکردهاند، اگر هم به چنین کاری دست یازیدهاند وسعت و شمول آن به اندازهی وسعت و شمول استفادههای مذهبی در شعر سهراب نیست.» (حسینی، ۱۳۷۱ :۵۵)
جهان سپهری، جهانی خاص است، آنچه در دنیای خاص او میگذرد برای همگان قابل درک نیست. از این رو برای شناخت آن باید ابتدا با دیدگاه ها و جهان بینی سپهری آشنا شد و بعد با دید او جهان را نظاره کرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در اشعار نخست، سپهری به خاطر سرگردانی و احساس ناراحتی که به اطراف و حتّی نسبت به خود دارد، حضور همه جانبهی خدا را احساس نمیکند و تصاویر شعریاش نیز، در بردارنده ی جهان مادّی و پیرامونی وی است:
«دیـر گاهی است در این تاریـکی
رنگ خاموشی در طرح لب است
بانگـی از دور مــرا مـی خوانـد
لیـک پاهایـم در قیر شب اسـت.»
(سپهری، ۱۳۸۷: ۱۷و۱۸)
مفاهیم و تصاویر در این جهان مادّی، ملموس و قابل دسترس است اما دغدغهی سپهری دنیوی و مادّی نیست، میتوان گفت سپهری در تنگنای جهان مادّی و واقعیّتهای تلخ جامعه و هیاهوی زندگی اجتماعی دچار تحیّر شده است.
این مسئله «از یک سو متأثر از فضای تلخ سیاسی و اجتماعی سالهای ۱۳۳۲ است و از سوی دیگر گویای وضع حال شاعری است که میخواهد از فضای اجتماعی جدا شود و به درون خویش راه ببرد.» (مرادی، ۱۳۸۰: ۲۶)
در واقع نباید فراموش کرد که سپهری برای رسیدن به جهان آرمانی خویش از همین جهان مادّی و عام می گذرد و دست به سفری طولانی میزند.
سپهری از زبانی پویا و نمادین بهرهبرده است و به گونهای شعر میسراید که فراتر از مرزها رفته و تمامی ادیان و ملیّتها را جذب خود میکند:
« نیلوفر رویید،
ساقهاش از ته خواب شفافم سر کشید.
من به رویا بودم
سیلاب بیداری رسید.
چشمانم را در ویرانهی خوابم گشودم:
نیلوفر به همهی زندگیام پیچیده بود.
در رگهایش، من بودم که میدویدم.
هستیاش در من ریشه داشت،
همهی من بود.
کدامین باد بیپروا
دانهی این نیلوفر را به سرزمین خواب من آورد؟»
(سپهری، ۱۳۸۷: ۱۲۵و ۱۲۶)
نیلوفر نماد انسان کامل و از درونمایههای عرفان شرقی در شعر سپهری است که در طبیعت ستایی او جلوه میکند. «این گیاه یکی از پدیده های عرفانی در آیین بودا به شمار میرود.» (عماد،۱۳۷۷: ۶۸)
در واقع او با ترکیب عناصر طبیعی و محیطی با آموزههای دینی در روح صیقل خوردهی خویش در پی شناخت جهان و حق و حقیقت و رسیدن به کنه حادثهها و رخدادهای جاری جاودانهی هستی است. سپهری مشتاق درک حقیقت هستی است و در حقیقت از ابتدا بر مبنای این «شناخت» است که حرکتهای شاعرانهی خود را آغاز میکند. او با نگاه خاص و عرفانی خود و با بهره گرفتن از نمادهای موجود در طبیعت، اشعار خود را برای تمامی انسانها قابل درک میکند و به آنها دیگر گونه دیدن را میآموزد و با حرکت به سمت مخلوقات، راه خود را به سوی خداوند پیدا کرده است.
«این راه، حرکت اندیشه و عرفانی است که منتهای شناخت آن مفهوم «خدا» ست؛ خدایی که هم نزدیکترین است و هم دورترین، هم متجلّی در انسان و هم متجلّی در طبیعت، و هم در آینهی «وحدت وجود» عرفاست.» (حقوقی، ۱۳۷۵: ۴۴)