این رویکرد بیشتر در تجزیه و تحلیل مسائل اقتصادی کاربرد دارد و برای تخمین تابع تولید از روش های آماری استفاده می‌کند .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

این رویکرد نیاز به داشتن یک تابع یا بیان مشخصی از رابطه بین داده‌ها و ستاده ها و تکنولوژی دارد .اولین گام در استفاده از این روکیرد برای تخمین تابع تولید و تعیین میزان کارایی، انتخاب یک نوع تابع مناسب برای تابع تولید می باشد / در این رویکرد بایستی از قبل برای واحد های تحت ارزیابی نوع تابع تولید را مشخص کرد و با بهره گرفتن از روش های آماری پارامترهای تابع تولید را برآورد کرده و بر اساس این تابع میزان کارایی واحد های تحت بررسی را مشخص کرد.
بطور کلی روند رویکرد پارامتریک بدین صورت است که با بهره گرفتن از داده‌های مشاهده شده پارامترهای یک تابع تولید مشخص را برآورد کرده و سپس بر اساس آن میزان کارایی واحد های تحت ارزیابی مشخص می‌شود.
از مفروضات این رویکرد می‌توان به مشخص بودن نوع رابطه بین نهاده ها و ستاده ها یا شکل تابع تولید و همچنین موجود بودن اطلاعات درباره ارزش یا قیمت نهاده ها و ستاده ها اشاره کرد. مفروضات فوق قابلیت کاربردی این رویکرد را تا حدود زیادی کاهش داده است .چرا که اغلب نوع تولید در هر صنعت خاص مشخص نبوده و در اغلب موارد ارزش یا قیمت نهاده ها و ستاده ها (بویژه در سازمان های غیر انتفاعی و دولتی )مشخص و معین نمی باشد.
۲-۵-۲٫ رویکرد ناپارامتریک :
این رویکرد که بیشتر در تجزیه و تحلیل مسائل مربوط به کارایی کاربرد دارد به جای استفاده از روش های آماری به استفاده از روش های برنامه ریزی ریاضی تاکید خاصی دارد. با توجه به این رویکرد بیشتر بر روی مرز تولید می باشد تا تابع تولید.
این رویکرد نیازی به مشخص بودن نوع تابع تولید یا شکل رابطه کارکردی بین نهاده ها و ستاده ها و ارزش یا قیمت نهاده ها و ستاده ها ندارد. این رویکرد به جای تخمین تابع تولید، با مشاده مقادیر نهاده ها و ستاده های تخت ارزیابی با بهره گرفتن از روش های برنامه ریزی ریاضی یک مرز تولید یا مرز کارایی را به عنوان مبنا و معیار کارایی واحد ها قرار می دهد. این رویکرد به دلیل داشتن ماهیت تجربی و نداشتن مفروضات دست و پاگیر و انعطاف پذیری بالا قابلیت کاربرد زیادی به ویژه در موضوعات تحلیل کارایی دارد.

۲-۶٫مفهوم کارایی نسبی :

منظور از اندازه گیری کارایی یک واحد با واحد های دیگری که ورودی ها و خروجی های نسبتا مشاهبی دارد می باشد. روش های مختلفی برای اندازه گیری کارایی نسبی وجود دارد که برخی از آنها روش های مطرح شده در علم اقتصاد می باشد. روش جدید دیگری که مبانی آن در قسمت های قبل مطرح شد و با مدلهای آن در بخش بعد آشنا می شوید «تحلیل پوششی داده‌ها » است .

۲-۷٫تحلیل پوششی داده‌ها

۲-۷-۱٫تاریخچه تحلیل پوششی داده‌ها ^[۵۲]
موضوع رساله دکتری رودز^[۵۳] به راهنمایی پرفسور کوپر^[۵۴] که عملکرد مدارس دولتی ایالات متحده آمریکا را مورد ارزیابی قرار می داد، منجر به چاپ اولین مقاله درباره معرفی عمومی تحلیل پوششی داده‌ها در سال (۱۹۷۸) گردید. در این مقاله سه متخصص تحقیق در عملیات (چارنز، کوپر و رودز ) از طریق برنامه ریزی ریاضی، اندازه گیری کارایی یا معرفی کردند. روش تحلیلی پوششی داده‌ها با جامعیت بخشیدن به روش فارل به گونه ای که خصوصیت فرایند تولید با چند عامل (نهاده ) و چند محصول (ستاده ) را در بر می گیرد، به ادبیات اقتصادی اضافه گردید (چارنز، کوپر، رودز، ۱۹۸۷). این روش عمدتا به عنوان روش اندازه گیری کارایی در جهان شناخته شده است، سپس در سال ۱۹۸۴ بنکر، چارنز و کوپر مفاهیم و مدلهای تحلیل پوششی داده‌ها را توسعه دادند. بطور کلی از طمان معرفی تحلیل پوششی داده‌ها مدلهای گوناگونی از آن ارائه شده است.
با پیشرفت و تکامل این روش در حال حاضر (DEA) یکی از حوزه هی فعال تحقیقاتی در اندازه گیری کارایی بوده و بطور چشم گیری مورد استقبال پژوهشگران جهان قرار گرفته است، این روش برای ارزیابی عملکرد سازمان های دولتی و غیر انتفاعی که اطلاعات قیمتی آنها معمولا در دسترس نیست یا غیر قابل اتکا است، کاربرد قابل ملاحظه ای دارد.
این روش در طول دو دهه اخیر توسط دانشمندان علوم تحقیق در عملیات و مدیریت مورد تاکید و بهره برداری قرار گرفته است. روش (DEA) در واحد هایی که با گستدردگی متفاوت از ۱۵ واحد تا سقف ۲۵۰۰۰ واحد مورد مطالعه قرار گرفته است. در ابتدا مدل های (DEA) برای ارزیابی کارایی نسبی سازمان ها و موسسات غیر انتفاعی مانند مدارس در سال (۱۹۸۰)، دادگاه ها در سال (۱۹۸۲) و بیمارستان ها در سال (۱۹۸۳)، اسستفاده گردید. به مرور زمان کاربرد های مدل های (DEA) به منظور پوشش در سازمانها و موسسات انتفاعی، تعمیم یافت (چارنز، کوپر، سیفورد، ۱۹۹۴). اصولا معرفی انواع و روش های اندازه گیری کارایی از طریق علمی، بر اساس روش فارل ^[۵۵] در سال (۱۹۵۷) میلادی صورت گرفته است. فارل پیشنهاد نمود مناسب تر است که عملکرد یک سازمان (بنگاه اقتصادی ) با عملکرد بهترین بنگاه های موجود در آن صنعت مورد مقایسه قرار گیرد. البته مبنای نظرات فارل اندازه گیری کارایی، مطالعات انجام شده توسط دبرو ^[۵۶]و کوپمنز^[۵۷] در سال ۱۹۵۱ بود.
۲-۷-۲٫تعریف تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) :
هماهنگونه که پیشتر اشاره شد تحلیل پوششی داده‌ها توسط چارنز، کوپر و رودز بر مبنای مدل فارل ابداع گردید. آنها در مقاله خود این روش را به صورت زیر تعریف کرده اند :
« تحلیل پوششی داده‌ها یک مدل برنامه ریاضی به کار گرفته شده برای داده‌های مشاهده شده است که روشی جدید برای تخمین تجربی نسبت های وزنی یا مرز کارایی را همچون تابع تولید فراهم می سازد که پایه اقتصاد مدرن می باشد ».
تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) یک روش برنامه ریزی برای ارزیابی واحد های تصمیم گیرنده (DMU) است. منظور از (DMU) عبارت است از یک واحد سازمانی یا یک سازمان مجزاست که توسط فردی به نام “مدیر” یا “رئیس” یا “مسئول” اداره می‌شود. به شرط آن که این سازمان یا واحد سازمانی دارای فرایند سیستمی باشد ،یعنی تعدادی عوامل به کار گرفته شوند تا تعدادی محصول به دست آید .
با توجه به اینکه سیستم مورد نظر شامل سیستم های تولیدی و خدماتی، یا انتفاعی و غیر انتفاعی، و یا دولتی و غیر دولتی می‌شود. لذا در ادبیات تحلیل پوششی داده‌ها به منظور جلوگیری از پراکنده کاری، به جای عوامل ورودی سیستم از مفهوم نهاده و به جای محصولات خروجی سیستم، از مفهوم ستانده استفاده می‌شود. مفاهیم نهاده و ستاده از علم اقتصاد گرفته شده است که مبنای تحلیل ها این روش جدید است. اگر یک واحد تصمیم گیری تنها دارای یک نهاده و یک ستاده باشد کارایی این واحد از طریق سقسیم ستاده به نهاده به دست می آید. در حالتی که هم نهاده و ستاده های چند گانه وجود داشته باشد. در صورت وجود قیمت (ارزش ) هر یک از نهاده ها و ستاده می‌توان از طریق تقسیم مجموع وزنی ستاده ها به مجموع وزنی نهاده ها کارایی واحد را محاسبه کرد. ولی در اغلب اوقات ارزش یا قیمت نهاده ها و ستاده ها مشخص نیست.
البته در موارد نادر و یا ساده ای می‌توان درباره ی کارایی واحد ها قضاوت کرد. فرض کنید دو واحد تصمیم گیری به نام های واحد « الف » و واحد « ب » وجود دارند. هر دو این واحد ها از دو نهاده A و B برای تولید تنها ستاده C استفاده می‌کنند. اطلاعات مربوط به مقدار مصرف از نهاده های A و B و میزان تولید از ستاده C به شرح جدول زیر است.
جدول۲-۱٫ نهاده و ستاده ها

ستاده C
نهاده ها
واحد تصمیم گیری
B
A
۹
۵
۲
الف
۹
۶
۲
ب

در این حالت هر دو واحد دارای ستاده یکسانی هستند. ولی واحد «الف» نسبت به واحد «ب» به میزان یک واحد کمتر کرده است و همان تعداد ستاده واحد «ب» تولید کرده است .
مثال فوق یک مورد بسیار ساده می باشد. در دنیای واقعی تعداد واحد های تصمیم گیری زیاد و دارای نهاده ها و ستاده های چند گانه می باشند و مقایسه زوجی همه ی واحد ها امکان پذیر نمی باشد .
تحلیل پوششی داده به جای مقایسه یک به یک واحد ها یک ترکیب خطی از واحد ها را با هم مقایسه می‌کند. بدین صورت که وقتی چندین واحد تصمیم گیری با نهاده ها و ستاده های چند گانه وجود دارد بجای مقایسه یک به یک واحد، با ایجاد یک واحد مجازی که ترکیبی خطی از سایر واحد های تصمیم گیری می باشد به ارزیابی واحد های تصمیم گیری می پردازد .

• دکترا(نیلی و نفیسی،۱۳۸۴،ص۶)^۱.

اشتغال نیروی کار تحصیل کرده به معنی بکارگیری نیروی کارِ با تخصص و با کیفیت بالاتر و به عبارت دیگر به معنی بکارگیری سرمایه انسانی است. بدیهی است که این امر وابسته به عوامل مختلفی است که کارکرد آنها نقش تعیین کننده ای در آینده آموزش عالی کشور دارد .
سرمایه انسانی
سرمایه انسانی به زبان ساده به هر چیزی غیر از سرمایه فیزیکی از قبیل اموال، تجهیزات و سرمایه مالی گفته می‌شود. در قرن گذشته سهم سرمایه فیزیکی از تولید ناخالص داخلی=( ت.ن.د) در اقتصاد کشور‌های پیشرفته با افت شدیدی همراه بوده است، در حالی که سهم سرمایه انسانی افزایش یافته است. این افزایش در سهم سرمایه انسانی از ت.ن.د موجب پیدایش مفهوم اقتصاد دانشی شده است. اشکال مختلف سرمایه به عنوان نهاده‌ای در نظر گرفته شده که وارد فرایند تولید کالا‌ها و خدمات می‌شوند، ولی سرمایه انسانی را نمی‌توان همچون یک نهاده ساده در نظر گرفت و نقش پیچیده‌تری در فرایند تولید کالا‌ یا ارائه خدمات دارد.
سرمایه انسانی از استعدادی ذاتی برخوردار است که می‌تواند هم خود را تغییر دهد و هم سایر نهاده‌ها را تغییر دهد یا تعدیل کند و همین ویژگی است که منجر به پویایی همیشگی اقتصاد می‌شود (منزیس ،۲۰۰۳، ۹۵) ^[۷۸].
سرمایه انسانی تنها عامل تولید است که توانایی ایجاد محصولا‌ت جدید و بهبود فرایندهای تولید را دارد. سرمایه انسانی اساس نوآوری است و در سطح وسیع به رشد اقتصادی منجر می‌شود. نگاهی فراتر از بعد اقتصادی و توجه به آن از بعد اجتماعی موجب می‌شود سرمایه انسانی سنگ بنای جامعه دانشی گردد. سرمایه انسانی را می‌توان به صورت زیر تعریف کرد:
«دانش، مهارت، شایستگیها و ویژگیهایی که در افراد جمع می‌شود و دستیابی به موفقیتهای شخصی، اقتصادی و اجتماعی را آسان می‌کند».
سرمایه انسانی در نگاه جدید فراتر از دانش و مهارتهای افراد است. آنچه مهم است این است که افراد چگونه در جمع کار می‌کنند و مهارتها و دانش خود را برای به دست آوردن نتیجه کار گروهی به کار می‌بندند (کردستانی،۱۳۸۷،ص۲۷) ^[۷۹] .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اهمیت اقتصادی و اجتماعی سرمایه انسانی
انباشت دانش و سرمایه انسانی اثر مستقیمی بر بهره وری دارد. همان طور که اشاره شد درکشورهای پیشرفته که نرخ رشد ت. ن. د آنها افزایش داشته، به طور موازی سطح آموزش کارکنان در افزایش عمر کاری آنان نیز موثر بوده است. به هر حال بسیاری از منافع اجتماعی که از انباشت سرمایه انسانی جاری می‌شود (مانند سلا‌مت بیشتر، اشتغال شهری بالاتر، کاهش بزهکاری و افزایش همبستگی اجتماعی) در دراز‌مدت بر رشد اقتصادی تاثیر می‌گذارد. علاوه بر این سرمایه اجتماعی هر کشور نه تنها به طور مستقیم به رفاه و آرامش جامعه کمک می‌کند، بلکه بر بازده کالاها و خدمات تاثیر می­ گذارد. برای مثال وقتی سطح امانتداری بالایی در جامعه وجود دارد هزینه معاملات تجاری کاهش می‌یابد.
تاکید سازمانها بر سرمایه انسانی بر این دیدگاه مبتنی است که ارزش بازار سازمانها کمتر به منابع مشهود بستگی دارد و بیشتر وابسته به داراییهای نامشهود به­ ویژه سرمایه انسانی است. جذب و نگهداری بهترین کارکنان به هرحال بخشی از این معادله است. سازمانها باید یادگیری سازمانی را بالا ببرند و از طریق تشویق کارکنان خود به یادگیری، سطح مهارت و قابلیت‌های آنها را افزایش دهند و با حمایتهای خود، محیطی ایجاد کنند که در آن دانش ایجاد شود، تسهیم شود، به کار گرفته شود و محیطی پویا برای یادگیری مستمر ایجاد گردد ( استیلز و کولویساچانا ، ۲۰۰۴، ۲۰۲) ^[۸۰] .
سرمایه انسانی هم شامل قابلیت‌های فردی، دانش، مهارتها و تجربیات کارکنان و مدیران سازمان است که با وظایف پیش روی آنها مرتبط می‌شود و هم به ظرفیت افزایش و ذخیره دانش، مهارت و تجربیات از طریق یادگیری افراد اشاره دارد. با این تعریف واضح است که سرمایه انسانی محدوده وسیعتری از منابع انسانی را در بر می‌گیرد. در ادبیات منابع انسانی تاکید بر دانش فردی و به ویژه دانش فرد در ارتباط با شغل است، در حالی که در ادبیات سرمایه انسانی بر ایجاد دانش و تسهیم آن بین گروه ها و نهادی کردن آن بین فرایندهای سازمانی تاکید می‌شود ( رایت ات، ۲۰۰۱، ۹۳) ^[۸۱].
البته مفهوم سرمایه انسانی جانشینی برای دانش و یادگیری، خلاقیت و نوآوری، شایستگیها و قابلیت‌ها به حساب نمی‌آید، سرمایه انسانی بر به کارگیری این عوامل در محیط سازمان با توجه به منطق رقابتی آن تاکید دارد. ( راستوگی، ۲۰۰۰، ۶۷) ^[۸۲] (کردستانی،۱۳۸۷،صص۲۷-۲۸) ^[۸۳] .
چه کسی از سرمایه انسانی نفع می‌برد؟
سرمایه انسانی هم منافع فردی ایجاد می‌کند و هم منافع اجتماعی. منافع آینده مورد انتظار، ناشی از رفتار فردی که مشغول به تحصیل، یادگیری و پژوهش است، همان افزایش قابلیت‌های فرد است. اگر چه سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی در کوتاهمدت منابعی را به خود اختصاص می‌دهد ولی در درازمدت، منافع بیشتری ایجاد می‌کند. بازده این سرمایه‌گذاری گاهی اوقات فراتر از سطح سازمانی است که سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی را انجام داده است. به ویژه در سطوح بالا‌ی تحصیلی، قابلیت‌هایی ایجاد می‌شود که از طریق پژوهشها، به تولید دانش جدیدی منجر می‌شود و این دانش جدید بازده اجتماعی ایجاد می‌کند.
دولتها نقش مهمی در توسعه دانش و تشکیل سرمایه انسانی ایفا می‌کنند، ولی محدوده مناسب دخالت دولتها قابل بحث است. سرمایه‌گذاری در اقتصاد مبتنی بر دانش، عامل اصلی رشد اقتصادی است و نارسایی بازار ایجاب می‌کند که دولتها سرمایه‌گذاری لا‌زم را به منظور تشکیل سرمایه انسانی انجام دهند ( منزیس، ۲۰۰۳، ۷۳) ^[۸۴] ، ‌(کردستانی،۱۳۸۷،ص۲۸) ^[۸۵] .
اندازه‌گیری سرمایه انسانی
علاوه بر اقتصاددانان، حسابداران منابع انسانی، تمایل دارند نحوه کمک کارکنان به افزایش ارزش شرکت و تبدیل شدن آنها به دارایی شرکت را بر اساس فنونی اتکاپذیر اندازه‌گیری ‌کنند. حسابداری منابع انسانی، یا به عبارتی دارایی انسانی با مقدار زیادی ابهام از طول عمر خدمات آینده فرد همراه است. اندازه‌گیری ارزش منابع انسانی نیز با همین ابهام روبروست و نیاز به براوردهایی دارد. ارزش هر دارایی انسانی مانند یک کارمند، برابر با ارزش فعلی سودهای باقیمانده ناشی از به کارگیری وی و هزینه‌های جایگزینی اوست که شامل هزینه‌های استخدام مجدد، ‌گزینش، جبران خدمات و آموزش کارمند می‌شود و باید در محاسبه ارزش مورد انتظار یک عملکرد شغلی موفق، در نظر گرفته شود. توسعه حسابداری منابع انسانی تلا‌ش ارزشمندی برای اندازه‌گیری میزان کمک کارکنان به خلق ارزش است. البته استانداردهای حسابداری پذیرفته شده‌ای برای حسابداری منابع انسانی تدوین نشده است. در صورتی که چنین اندازه‌گیریهایی میسر گردد، این اطلا‌عات برای مدیران درون سازمانی و تصمیمگیری سرمایه‌گذاران، مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
بخشی زیادی از سرمایه انسانی نامشهود است و بخشی از آن را می‌توان بر اساس آنچه توسط سرمایه انسانی ایجاد می‌شود یا نتیجه‌ای که از به کار گیری آن به دست می‌آید، اندازه‌گیری کرد.
اغلب در اندازه‌گیری سرمایه انسانی بر جنبه عرضه سرمایه انسانی تاکید می‌شود. تقاضا برای سرمایه انسانی به­ ویژه وقتی بازار کار خوبی وجود ندارد، نمی­تواند معیارمناسبی برای اندازه‌گیری باشد. معیارهایی همچون نسبت استاد به دانشجو، اندازه کلا‌س، حقوق استاد و اعتبار سرانه هر دانشجو را می‌توان برای اندازه‌گیری اثر کیفیت سرمایه‌گذاری بر تشکیل سرمایه انسانی به کار گرفت. این معیارها مرتبط با نهاده‌ها هستند و به­ طور غیر مستقیم با ستانده سیستم مرتبط می‌شوند. شناسایی معیارهایی که مستقیماً اثر و نتیجه سرمایه‌گذاری را بر تشکیل سرمایه انسانی نشان دهد، بحث برانگیز است.
معیارهای مبتنی بر اثر و نتیجه همچون بررسی مهارتهای توانایی مطالعه و محاسبه و فراتر از آن شایستگی هایی همچون توانایی انجام کار گروهی و حل مسئله، روش مهمی برای اندازه‌گیری مستقیم سرمایه انسانی به حساب می‌آیند.
در ارزشیابی سرمایه انسانی جریان منافع آینده که از به کارگیری سرمایه عاید می‌شود، مورد توجه قرار می‌گیرد و چون این منافع همراه با نبود اطمینان است، براورد ارزش بر اساس جریان منافع آینده‌ مورد انتظار صورت می‌گیرد.
به­ طور خلا‌صه سه روش برای اندازه‌گیری سرمایه انسانی وجود دارد:

• اندازه گیری فعالیتهایی که به سرمایه‌گذاری یا تشکیل سرمایه انسانی کمک می‌کند مانند کلا‌سهای درس، آموزش ضمن خدمت،

• اندازه‌گیری بازده سرمایه انسانی مانند شایستگی های فردی یا گروهی و

• اندازه‌گیری معیارهای سرمایه انسانی که مرتبط با اثرهای اجتماعی و فردی است. مانند منافع آینده و رشد اقتصادی ( استیلز و کولویساچانا، ۲۰۰۴، ۸۵) ^[۸۶] ،(کردستانی،۱۳۸۷،صص۲۹-۳۰) ^[۸۷] .

۴-۲-۲ سابقه خدمت
به میزان سنواتی که فرد در سازمان کار می کند سابقه خدمت در آن سازمان گفته می شود تاکنون در خصوص تاثیر سابقه کاری در مسایل مدیریتی تحقیقات متعددی به خصوص در زمینه ارتباط میزان سنوات با تعهد سازمانی انجام شده است که نتایج حاکی از آن بوده که بین تعهد سازمانی وسابقه کارمندان رابطه معنی‌داری وجود دارد بدین معنی که هرچه افراد سابقه خدمت بیشتری در سازمان داشته باشند از میزان تعهد بالاتری به سازمان نسبت به افراد کم سابقه برخوردارند .
کارکنان مسن تروآنان که دارای سابقه کار هستند وآنان که از سطح بازده کاری خویش راضی اند،به سطوح بالاتر تعهد سازمانی نسبت به دیگران، گرایش دارند(استرون ،۱۹۹۵،ص۷۶) ^[۸۸].
در تحقیق دیگری که توسط گلیسین^[۸۹] (۱۹۹۸).، موریس^[۹۰] (۱۹۹۰). و ایسترز^[۹۱] (۱۹۹۱). انجام شده است آنها دریافتند کارکنانی که سابقه خدمت بیشتری دارند نسبت به تازه کارها از تعهد بالاتری برخوردار هستند (حمیدی وکشتی دار،۱۳۸۲،ص۴۶) ^[۹۲] .
۵-۲-۲ حقوق و دستمزد
با وجود آنکه حقوق و دستمزد از مفهوم واحدی برخوردار می باشد ولی از لحاظ امور استخدامی این دو با هم تفاوت دارند حقوق عبارتست از« مقرری ثابتی که معمولا به کارمندان پرداخت می شود و دستمزد به مزد ساعتی یا روزانه کارگران اطلاق می شود » یا از طرف دیگر حقوق و دستمزد عبارتند از مزایای غیر نقدی و یا مجموع آنها که کارکنان در مقابل انجام کار از کارفرما دریافت میکنند.
البته دستمزد برای کارگران است که معمولا بر اساس ساعت – روز – هفته و یا تکه کاری محاسبه و پرداخت می شود.و حقوق برای کارمندان است که معمولا بر مبنای ماهانه برای انجام کارهای جسمی و فکری به آنان پرداخت می شود بدیهی است که حقوق و دستمزد از نظر اقتصادی تابع قوانین و مقررات و عوامل بسیاری از قبیل عوامل اقتصادی – سیاسی – فرهنگی – اجتماعی – اخلاقی و ارزشی است .دریافت حقوق و مزایای کافی برای تامین هزینه های زندگی ، اولین و اصلی ترین دلیل برای اشتغال است. یک انسان در شرایط عادی باید بتواند با عوائد حاصل از یک نوبت (شیفت) کار روزانه ، معیشت خود و خانواده را در حد متعارف تأمین نماید. همچنین سازمانها صرف نظر از دسته بندی آنها به حاکمیتی و تصدی گری ، و دولتی یا خصوصی ، دارای اهداف و وظایفی هستند که باید از طریق فعالیت مدیران و کارکنان انجام شوند و تصمیم گیری درباره ی نحوه ی جبران خدمات آنها از طریق نظامهای حقوق و دستمزد انجام می شود. در نظامهای حقوق و دستمزد به طور عمده دو نوع پرداخت پیش بینی شده است؛۱-حقوق و مزایا ۲- فوق العاده ها . انتخاب دلایل تعیین میزان حقوق و مزایا و فوق العاده ها بر اساس نظریه های حقوق و دستمزد انجام می شود. این نظریه ها به طور عمده بر تحلیل بازار کار (عرضه و تقاضا)، مشخصات و شرایط شغل ، مشخصات و توانمندی فرد (ارشدیت) ، هزینه زندگی ، و وضع مالی و قدرت پرداخت سازمان استوار می باشند. حقی در برابر فرد و مواردی که برای فرد حقی در برابر سازمان ایجاد می نمایند مشخص می شوند.
اصطلاحات حقوق ودستمزد حقوق
دستمزد
مبلغ خاصی است که به کارگرپرداخت می شود.این مبلغ ممکن است در مقابل ساعت کار، روز کاری ویا میزان مشخصی از کار پرداخت شود.
حقوق
مبالغ خاصی است که به کارمند در مقابل کار فکری ویا جسمی ویا ترکیبی از فعالیتهای فکری ، جسمی به صورت ماهانه ویا سالانه پرداخت می گردد.
مزایا
کلیه امتیازاتی است از قبیل کمکهای غیرنقدی ، مدد معاشی مرخصی ، بیمه وغیره که مستقیما ارتباط به ارزش شغل وسیستمهای معمول تعیین حقوق ودستمزد ندارد وجدای از حقوق ودستمزد پرداخت می شود.
هزینه زندگی
مبالغی است که یک نفر خانوار به طور معمول وعادت برای زندگی خود در یک محدوده زمانی مصرف می کند، مبالغ مذکور با توجه به سطح زندگی ومنطقه محل زندگی متفاوت است .

در این شهرستان بیش از ۱۲,۲۸۴ هکتار زمین زیرکشت محصولات کشاورزی بوده که از این مقدار حدود ۲/۱۴ درصد به محصولات زراعی و ۸/۸۵ درصد به محصولات باغی اختصاص دارد. محصولات عمده این شهرستان، برنج، مرکبات و چای است. همچنین شهرستان دارای ۲۶۷۰۵ هکتار جنگل طبیعی و ۴۸۹۱ هکتار جنگل مصنوعی و ۷۲۰۰۰ هکتار مرتع با قابلیت برداشت ۱۲۲۸۵ تن علوفه بوده است(همان،ص۱۰۰).
۳-۴ منابع و جاذبه های گردشگری
۳-۴-۱ طبقه بندی جاذبه های گردشگری
در شهرستان رامسر نمونه های قابل توجهی از جاذبه های متنوع سیاحتی را می توان مشاهده کرد، جاذبه هایی که نه تنها برای مسافران ایرانی که از گوشه و کنار برای گذران اوقات فراغت خود راهی این دیار می شوند بلکه برای توریست هایی با ملیت های مختلف که همواره شیفته فرهنگ و آثار تاریخی و مناظر سحرآمیز و مردم مشرق زمین بوده اند از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است. امروز مسافرت به مناطق شمالی کشور به خصوص عروس شهرهای ایران رامسر برای هر فرد ایرانی آرزویی است که در طول عمر حتما باید حداقل یکبار به واقعیت بپیوندد. حادثه ای که در آنها می توان شاهد ساختمان ها و بناهای یادبود تاریخی و بافت سنتی درهم آمیخته با طبیعت اماکن متبرکه ،سنن مذهبی و ملی و محلی ، هنرها و صنایع دستی ، فلکلور و طرز زندگی سنتی و محلی، مناظر و چشم اندازهای برجسته ،پوشش گیاهی و جنگل ها با اکوسیستم فوق العاده ظریف و زیبا، پرندگان بومی و مهاجر و غارهای شناخته شده و ناشناخته ،شکار، غذاهای محلی و ملی ، اقلیم، چشمه سارهای آبگرم و مراکز آب درمانی و …بود که به راستی این واقعیت ها هر نوع سلیقه ای را ارضا می کند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جاذبه های توریستی در شهر توریستی رامسر به دلیل محیط طبیعی آن از یک سو و فعال بودن حیات اجتماعی آن از سوی دیگر بسیار گوناگون و پرتنوع و جذاب است. از این رو لازم است برای آگاهی از کم و کیف این جاذبه ها آنها را بر اساس ضوابط علمی آنچنان که در مطالعات تخصصی جهانگردی و گذران اوقات فراغت معمول است طبقه بندی کرد:

1. 1. جاذبه های طبیعی که خود طیف وسیعی از جاذبه ها از قبیل دریا و ساحل، جنگل ها، ییلاق های کوهستانی، چشمه های آب معدنی، دره های سرسبز، غارها و … را در بر می گیرد.

1. 1. جاذبه های ورزشی

1. 1. جاذبه های فرهنگی و ورزشی و اقتصادی(سجادی،۱۳۸۴،ص۲۱۹).

۳-۵ جاذبه های طبیعی
شهر رامسر از نظر موقعیت توریستی در یک موقعیت موفولوژیک متباین قرار دارد. موقعیت توریستی آن یا در جلگه یا در گذر از جلگه به کوهستان در ورودی دامنه است. دسترسی شهر در بخش جنوبی به کوه و در بخش شمالی به دریا سبب گشته که شهر رامسر بتواند از پتانسیل سه گانه محیط استفاده کند. بر همین اساس اقتصاد کلیه استقرارگاه های انسانی در شهر رامسر مبتنی بر بهره گیری از سه واحد دریا، جلگه و کوهستان است.
مهمترین عامل در جاذبه های جهانگردی شهرستان رامسر نقش عوامل طبیعی و به طور کلی طبیعت این منطقه است که خود حاصل عملکرد متقابل همجواری دریا و جنگل و کوهستان است. تلفیق عملکردهای سازنده اصلی طبیعت منطقه یعنی دریا، کوهستان و جنگل ،آب های سطحی و جاری، آب و هوا و شرایط توپوگرافی و پیکربندی سیمای طبیعت در این بخش از کشور شکل خاصی بدان بخشیده که جاذبه های طبیعی جهانگردی آن به شمار می رود.
مهمترین جاذبه های طبیعی شهرستان رامسر عبارتند از:
۳-۵-۱ سواحل دریا:
سواحل دریای خزر ضمن اینکه هر ساله میلیون‌ها نفر از جهانگردان داخلی را به خود جذب می کند مورد توجه جهانگردان خارجی نیز می‌باشد علت جذابیت سواحل دریای خزر را در اعتدال آب و هوایی و ریزش فراوان باران می‌دانند که باعث گردیده منطقه از پوشش گیاهی غنی برخوردار گردد و تراکم درختان و دامنه‌های سلسه جبال البرز چشم‌انداز طبیعی بسیار زیبایی در کرانه دریا بوجود آورد. بهترین محدوده‌های ساحلی مازندران که قابلیت توریستی فوق‌العاده دارند بشرح زیر است:
۱-۱- محور رامسر ـ علمده
۱-۲- محور علمده ـ بابلسر
۱-۳- محور خزرآباد (فرح‌آباد) و بهشهر و گلوگاه تا استان گلستان در گرگان
محور رامسر علمده که حدوده ۱۲۰ کیلومتر طول و ۲۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد به لحاظ وضعیت توپوگرافی، پوشش گیاهی، همجواری با کوه‌های جنگلی و سهولت دسترسی یکی از زیباترین سواحل منطقه خزر بشمار می‌آید. پهنای این نوار ساحلی از ۳ تا ۵ کیلومتر در رامسر و تنکابن و نوشهر و چالوس متغیراست. این محور به علت نزدیکی به تهران بزرگ مورد توجه ویژه مسافران و گردشگران است با توجه به ارزیابی انجام شده از ۲۵۰ کیلومتر ساحل دریای خزر حدود ۱۰۰کیلومتر آن مرغوب و در حد سواحل درجه یک می‌باشد و در صورت ایجاد تسهیلات و مدیریت صحیح می‌تواند تعداد زیادی از شناگر را در هر روز پذیرا باشد(www.ramsarplaza.com).
سواحل دریای خزر را می توان اصلی تریم محیط استراحتی و فراغتی کشور دانست. هرچند که از نظر کمی توریسم یادمانی اصفهانی یا زیارتی مشهد به توریسم استراحتی منطقه ساحلی کناره برتری داشته باشد، اما قدر مسلم این است که سواحل دریای خزر بزرگترین نوار توریسم استراحتی و فراغتی کشور است.در تصویر زیر سواحل زیبای رامسر دیده میشود.
شکل شماره ۳-۲- ساحل ساداتشهر
منبع: نگارنده
سواحل دریای خزر در طول بیش از ۶۸۰ کیلومتر از آستارا تا منتهی الیه جنوب شرقی آن جز در برخی مقاطع کوتاه دارای قابلیت های توریستی فراوانی است که مهمترین آنها عبارتند از:
الف) سواحل دریای خزر با شیب نسبتا ملایمی به دریا ختم می شود. این موفولوژی ساحلی هرچند که برای حمل و نقل دریا مطلوب نیست اما برای فعالیت های استراحتی و فراغتی سواحل اهمیت زیادی دارد.
ب) آب سواحل دریای خزر به ویژه در ساحل ایران به دلیل فراگیر نبودن منابع آلوده کننده و فقدان تاسیسات استخراج و پالایش نفتی برخلاف سواحل دریایی باکو آلوده نبوده و بسیار تمیز و سالم است.
ت) سواحل دریای خزر در بسیاری موارد مستقیما به جنگل و در برخی جاها به کوهستان وصل می شوند.این امر جذابیت فراغتی و استراحتی آن را بیش از پیش افزایش می دهد.
ث) سواحل دریای خزر دسترسی به منابع بی پایان آب شیرین اعم از سطحی و یا زیرزمینی از امتیاز بالایی برخوردار است.
ج) و بالاخره اینکه سواحل دریای خزر به دلیل عبور جاده ساحلی از کنار آن در بسیاری نقاط قابل دسترسی بوده و به دلیل این سهولت ارتباطی از زوایای مختلف آن می توان به آنجا راه یافت. همچنین جنگل های نواحی جلگه ای چه به دلیل همجواری با دریا و چه به دلیل ماهیت طبیعی آن که بیشتر از نوع پهن برگان می باشد در امتداد ساحل به جذابیت سواحل دریایی خزر کمک زیادی می کند(سجادی،۱۳۸۴،ص ۹۵).
۳-۵-۲ چشمه ها و آبشارها
شهرستان رامسر به برکت وجود رشته کوه های برفگیر البرز بارندگی های فراوان و شیب های تند و ملایم یکی از پر آبترین مناطق ایان به شمار می رود. رودخانه های این شهرستان با سرچشمه ها و سرشاخه های فراوان در مسیر خود به سوی دریای خزر موجب پیدایش و شکل گیری دهها آبشار کوچک و بزرگ گردیده است که هر یک به نوبه خود یک عنصر طبیعی توریستی به شمار می آیند. همچنین صدها چشمه گوارایی که در دامنه هر کوه و تپه ای و در میان دره ها و جنگل ها می جوشد از عوامل جاذب توریست و گذران اوقات فراغت است. هر کدام از این چشمه ها می تواند به تفرجگاهی بدیع و زیبا تبدیل شده و مورد بهره برداری علاقه مندان قرار گیرد. در هر مرتع و ییلاق و در هر جنگل و کوهسار چشمه هایی وجود دارندکه مورد بازدید و استفاده مردم قرار می گیرند.برخی از این چشمه ها چنان پرآب هستند که مورد مصرف روستاهای بزرگ و کوچک نیز قرار می گیرند(شوخن آب و برتل در جواهرده). برخی دیگر از این چشمه ها دارای خواص درمانی هستند .همانند چشمه ییلاق لپاسر که برای درمان سنگ کلیه مفید تشخیص داده شده است و مشتاقان زیادی را در فصل بهارو تابستان به سوی خود جلب می کند.از جمله کانون های چشمه خیز می توان به منطقه جنت رودبار اشکور ، جواهرده و کوه های اطراف آن و خود رامسر اشاره کرد که چشمه سارهای زیادی در جای جای آن می جوشد و فضای دلپذیری را پدید می آورد.
آبشارهای رامسر نیز به دلیل محل استقرار، به دو گروه »کوهستانی-بیشه ای» «کوهستانی- جنگلی» تقسیم می شوندکه هر دو گروه دارای چشم اندازهای زیبا و جذابی هستند. این چشم اندازها یا مشتمل بر کوه ها و دره های پوشیده از جنگل هستند و یا مناظر کوهستانی و ییلاقی را در بر می گیرند و برخی نواحی نیز ترکیبی از مجموعه چشم اندازهای کوهستانی و جنگلی را با هم دارند. از آنجا که این آبشارها در ارتفاعات و دامنه های البرز قرار دارند دارای اقلیمی مساعد و هوایی دلپذیر به ویژه در فصول بهار و تابستان هستند. تعدادی از آبشارهای شهرستان عبارتند از: آبشارهای ایچ، ازارک ، چاردر، ریش براز و احسنیه(حلاجی ثانی،۱۳۸۲،ص۱۱۸). در تصویر شماره ۳ آبشار زیبای جواهرده به چشم می خورد.
شکل شماره ۳-۳ – آبشار جواهرده
منبع: نگارنده
۳-۵-۳ مراکز آبدرمانی و معدنی
معمولا آبهای معدنی بی رنگ و صاف هستند ولی گاهی ممکن است به دلیل وجود برخی ترکیبات رنگ های مختلفی از جمله رنگ شیری داشته باشند و وزن مخصوص آنها معمولا بیش از یک و بوی آنها متفاوت می باشد که این مطلب وابسته به عناصر شیمیایی موجود ر آن است. درجه حرارت و گرمای آب معدنی به عمق زمین و فعالیت بیولوژیک و واکنش شیمیای و همچنین سرعت بالا آمدن و نظایر آنها بستگی دارد.آب های معدنی اثرات بیولوژیک متعدد دارند که ممکن است موضعی یا عمومی باشد. اثرات موضعی آن سالم سازی بافت ها و تاثیر آن به روی مخاط پوست تغذیه بافت و … می باشند و اثرات عمومی آن در سوخت و ساز تغذیه بدن است. با توجه به اثراتی که آب های معدنی در سلامتی انسان دارند لذا چشمه های آب معدنی دارای جاذبه هایی هستند که با توجه به ویژگی های خود افراد را از اقصا نقاط به سوی خود می کشند(www.mchto.ir).
سرزمین زیبا و سرسبز رامسر ضمن اینکه جاذبه های سیاحتی و طبیعی فراوانی دارد از طرفی چشمه های آب معدنی فراوانی نیز در گوشه و کنار آن مشاهده می شود که هر یک اثرات ویژه های را دارا می باشد. آب گرم رامسر که چندین رشته را تشکیل می دهند به چشمه های گوگردی گاز دار معروف بوده و در پشت هتل قرا ر دارند. دارای نمره های خصوصی و عمومی بوده و چندین سال قبل تعمیراتی اساسی در آنها صورت گرفته و در حال حاضر از وضعیت مطلوبی برخوردار می باشند. حمام های آب گرم سادات شهر در دست شهرداری بوده و به بخش خصوصی اجاره داده می شود که آن نیز دارای نمره های خصوصی و عمومی می باشد. آب چشمه های معدنی فوق در معالجه امراض پوستی، مفصلی، عصبی، گوارشی موثر است. با توجه به خواص آنها چشمه های معدنی رامسر باعث جلب گردشگران و افراد بیمار می شود .از ویژگی های عمومی چشمه های آب معدنی رامسر آب دهی فراوان و خاصیت درمانی آن است(همان).
۳-۵-۴ جنگل
وسعت فعلی جنگل های استان مازندران بیش از ۱٫۵ میلیون هکتار براورد می گردد و مجموعا ۹۰ گونه چوبی در آنها وجود دارد که ۲۸ گونه آن دارای اهمیت تجاری و صنعتی است.جنگل های رامسر به طور تقریبی ۲۵ کیلومتر عرض و ۶ الی ۶۰ کیلومتر طول را در بر می گیرد که از شمال به کرانه های دریای خزر و از جنوب به ارتفاعات خشم چال- مرز مشترک رودبار الموت و قزوین- و از شرق به رودخانه چالکرود و لاک تراشان مزر مشترک جنگل رامسر و تنکابن منتهی می گردد و همچنین از غرب رودخانه سرولات در غرب رامسر به سرجنگلداری کل استان گیلان مربوط می شود.
جنگل‌های شهرستان رامسر در مسیر رامسر، تنکابن قرار گرفته‌اند وسعت این جنگلها ۳۸۹۴۲ هکتار و مراتع آن ۳۸۷۶۲ هکتار می‌باشد و بدلیل نحوه استقرار یکی از زیباترین جنگل‌های توریستی، تفریحی بشمار می‌آیند که همطراز با فضاهای جنگلی معتبر جهانی ارزیابی می‌شوند. (www.mchto.ir).
جنگل نیز یکی از جاذبه ها و عوامل بالقوه در جذب توریست می باشد. ذخایر جنگلی شهرستان رامسر بسیار غنی و پربار می باشند. در زمان های قبل حتی در داخل شهر که تا این حد پیشرفت نکرده بود و شهر که زیرساخت و ساز قرار نگرفته بود پر از درختان قطور و تنومند بود. با افزایش جمعیت و زیر ساخت و ساز رفتن زمین های شهری جنگل ها نیز به طرف کوه ها عقب نشینی کردند. جنگل های رامسر- تنکابن به دلیل نحوه استقرارشان یکی از زیباترین جنگل های توریستی تفریحی به شمار میروند که همتراز با فضاهای جنگلی معتبر جهان ارزیابی می گردد. جاده های جنگلی و روستایی مناسب با دره های عمیق، صخره های بلند، رودخانه های طولانی، چشمه سارهای زیبا، آبشارهای بلند، پوشش گیاهی الوان مرتع سرسبز ییلاقی، اقلیم مساعد، چشم اندازهای کوهستانی، جلگه های ساحلی، فضاهای روستایی و حیات وحش ویژه، این جنگل ها را جلوه خاصی داده است. جلوه های اعجاب انگیز طبیعت این مجموعه جنگلی در مسیرهای رامسر به اشکور و رامسر به جواهرده به طور محسوسی قابل مشاهده است(همان).در تصویر زیر یکی از جنگل های انبوه و سرسبز رامسر مشاهده می شود.
شکل شماره ۳-۴ – جنگل ایلمیلی
منبع: نگارنده
همچنین منطقه ای دست نخورده و جنگلی با ۳۰۰ هکتار وسعت در ارتفاعات شمال غربی رامسر مورد شناسایی قرار گرفته است که در اصطلاح جنگل بانی به این نوع مناطق ذخیره گاه جنگلی اتلاق می شود.این منطه با وجود انبوهی از درختان نادر نظیر شمشاد و سایر گونه های درختی به صورت اعجاب انگیزی در ارتفاع یک هراز و دویست تا دو هزار متری از سطح دریای خزر دست نخورده باقی مانده است ومنطقه یادشده که دارای دو رودخانه همیشه جاری و چندین چشمه سار می باشد به دلیل خصوصیات وحشی سالانه میزبان هزاران پرنده مهاجر است.وجود ۱۵۰ راس شوکا،۲۵ قلاده پلنگ،۲۰۵ قلاده خرس قهوه ای ، انواع گربه های جنگلی،گراز،گرگ، شغال، سمور و پرندگان کمیابی نظیر باز و قوش در این منطقه آن را به بهشت وحوش تبدیل ساخته است. این ذخیره گاه جنگلی شباهت زیادی به مناطق حفاظت شده گرگان و البرز مرکزی دارد اما در صورت عدم اقدامات حفاظتی از این منطقه توسط سازمان حفاظت محیط زیست ، شکارچیان و سایر سودجویان از طریق تعرض و تخریب آن آن را به نابودی تهدید می کنند .
بوستان جنگلی صفارود نیز از جمله جاذبه های دیگر جنگلی شهرستان است. مسیر دسترسی به این بوستان از ابتدای جاده جواهرده در میدان غربی شهر رامسر آغاز و پس از طی ‪ ۹کیلومتر و عبور از مسیری زیبا به این پارک در کنار رود صفارود می‌رسد. این بوستان در میان دره و در پایین جاده قرارگرفته که پله‌هایی نیز برای ورود به‌آن از جاده ساخته شده‌است و وجود جنگل، رودخانه، آب معدنی، آب و هوای مطبوع به این مکان جلوه خاصی بخشیده است.
جنگل دالخانی نیز از جاذبه های دیگر جنگلی است. مسیر دسترسی به دالخانی از خروجی شرق شهر رامسر آغاز و پس از طی هفت کیلومتر در مسیر آسفالته رامسر به تنکابن به سه‌راهی جنت رودبار می‌رسد. جنگل دالخانی پس از طی ‪ ۲۳کیلومتر درمسیر ارتباطی و آسفالته جنت رودبار در کنار جاده قرار داشته که برای احداث پارک جنگلی در نظر گرفته شده و اکنون نیز به عنوان یک تفرجگاه مهم شهر رامسر مورد استفاده گردشگران قرار می‌گیرد(حلاجی ثانی،۱۳۸۲،ص۴۵).
۳-۵-۵ کوه ها و قله ها

تعریف مالیات خود اظهاری؛ خود اظهاری یعنی اینکه خود شخص مالیات پرداز، مالیات خود را محاسبه و پرداخت کند بی آنکه ماموران مالیاتی در محاسبه و دریافت مالیات، دخالت قابل توجهی داشته باشند. به عبارت دیگر مسئولیت تعیین و تشخیص مالیات از سازمان امور مالیاتی به مؤدیان واگذار می‌شود.
شیوه خود اظهاری از ضروریات زندگی اقتصادی و اجتماعی کشورها در زمان حاضر محسوب می‌شود. افزایش جمعیت در سال های اخیر از یک سو و واقع شدن در عصر اطلاعات و ارتباطات و همزمانی به توسعه و تحولات شگفت انگیز و تنوع فعالیت های اقتصادی از سوی دیگر و به منظور پاسخ مناسب به نیازها و خواسته های جدید، سازمان ها و نهادهای اجتماعی و دولتی همانند بخش خصوصی نیازمند ایجاد تغییر و تحولات گسترده در همه ابعاد و شئون خویش است.
این تحولات نه تنها باید در بعد ساختاری ایجاد گردد؛ بلکه لازم است به همه ابعاد آن اعم از رویه ها و شیوه ها و اصول و قوانین حاکم بر آنها و نیز تعاملات و ارتباطات آنها تسری یابد و در چارچوب یک ایده کلان نگر همه بخش های اصلی و فرعی و زیرساخت های یک سازمان را در برگیرد. سازمان امور مالیاتی کشور نیز به لحاظ نوع هدف و وظیفه ای از این قاعده مستثنی نیست. بدین جهت قانون گذاران را بر آن داشته که راه هایی از قبیل (اجرای خود اظهاری) جهت تسهیل وصول مالیات را ابداع نماید تا علاوه بر اینکه از حجم کار کاسته می‌شود، به جلب همکاری مودیان و نیل به ایده تمکین مالیاتی نیز می انجامد. این هدف از دو روش دنبال می‌شود: نخست آنکه با نشان دادن اعتماد سازمان مالیاتی به مودیان، به این ترتیب که به آن گفته می‌شود، اظهارنامه هایشان بدون رسیدگی انتخاب گردیده و با دقت هر چه تمامتر مورد رسیدگی قرار می گیرند.
مودیانی که اظهارنامه آنان مورد قبول قرار نگیرد، مشمول مجازات های سنگین و شدیدتر از حد معمول گردیده که این عامل مودیان را از فکر سوء استفاده از طرح فوق باز می دارد.
البته نحوه انتخاب پرونده ها به منظور رسیدگی و کنترل به گونه ای است که تعداد زیادی از پرونده های مالیاتی که دارای ریسک کمتری بوده و بالقوه نمی توانند منبع قابل توجهی برای وصولی بیشتر از آنچه که اظهار و پرداخت شده باشند، از دور رسیدگی خارج شوند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با این عمل سیستم رسیدگی کارآتر می گردد. به عبارت دیگر توان سازمان امور مالیاتی با این نحوه انتخاب بالا می رود. بنابراین نحوه انتخاب پرونده ها برای رسیدگی باید به نوعی باشد که میزان عدم موفقیت در مطالبه و وصول مالیات اضافی را کاهش دهد. در واقع می توان هدف از انتخاب اظهارنامه ها برای رسیدگی بیشتر را به شرح زیر خلاصه نمود:
الف) کاهش هزینه های نیروی انسانی و هدایت آن به مواردی که از رسیدگی، درآمد بیشتری عاید سازمان امور مالیاتی می کند.
شناسایی اظهارنامه هایی که بالقوه و به احتمال قالب تخلفاتی در تنظیم آنها به منظور فرار از پرداخت مالیات واقعی و قانونی، گرفته است.
کاهش تعداد اظهارنامه هایی که قبلا مورد رسیدگی قرار می گرفتند و مالیات اضافی کمی در بر داشته یا اصولا فاقد مالیاتی اضافه باشند.
به عبارت دیگر انتخاب اظهارنامه ها یک تجزیه و تحلیل آماری است که با بهره گرفتن از متغیرهای مرکب یا ضوابط و معیارهایی که بین دو دسته اظهارنامه تفاوت قائل می‌شود، به حیطه عمل در می آید.
اظهارنامه یا پرونده هایی که به رسیدگی بیشتری احتیاج داشته و در مقابل اظهارنامه ها یا پرونده هایی که احتیاج به رسیدگی ندارند. مهمترین مشخصات یک سیستم موفق انتخاب اظهارنامه ها برای رسیدگی و حسابرسی عبارتند از:
مودیانی که برای رسیدگی و حسابرسی انتخاب می‌شوند، به طور تصادفی و اتفاقی بر مبنای ریسک و به عبارت دیگر بر مبنای احتمال فرار از پرداخت مالیات انتخاب می‌شوند. تعداد دفعات رسیدگی و حسابرسی نیز بر اساس احتمال تقلب انجام پذیرد. با توجه به امکانات حسابرسی ها برای دوره های کوتاه مدت در نظر گرفته شوند. در نحوه گزینش و انتخاب موارد برای رسیدگی و حسابرسی هم می توان از معیارهای ذهنی و معیارهای عینی استفاده نمود. در انتخاب مودی اولین معیاری که بایستی مد نظر قرار گیرد میزان و حجم درآمد مودیان است. معمولاً بیشترین نسبت یا سهم مالیات بر درآمد از تعداد کم و اندکی از مودیان استحصال می‌شود. خود اظهاری در حقیقت عبارت از شیوه ای است که مالیات به جای آنکه به وسیله سازمان امور مالیاتی تشخیص و وصول گردد، به وسیله شخص مودی محاسبه و پرداخت می‌شود.
به عبارتی مسؤلیت تشخیص و وصول مالیات سازمان امور مالیاتی به مودیان واگذار می‌شود. از اهداف این شیوه می توان به ایجاد حس مسؤلیت پذیری و مشارکت توام با اعتماد متقابل، ایجاد نگرش مثبت عامه نسبت به مالیات به عنوان نمودهای ارتقاء فرهنگ مالیاتی نام برد و از سوی دیگر کاهش هزینه­ های تشخیص مالیات از سوی سازمان از دیگر جنبه های مثبت این روش است.
هدف اصلاح سیستم باید بهبود بخشیدن به تمکین مالیات دهنده از سویی و سطح کارآیی تشخیص، پردازش و وصول مالیات از سوی دیگر باشد.
در کشورهایی که مسؤلان مالیاتی دارای حق ویژه ای در تشخیص مالیات هستند، مشکلات فراوانی از جمله تاخیر در وصول مالیات، نارضایتی مودیان مالیاتی، افزایش فساد و… را به وجود می آورد. با انتقال به سیستم خود اظهاری، که در آن مالیات دهندگان ملزم هستند بدهی های مالیاتی خود را محاسبه و اظهار کنند، وصول مالیات به دلیل رفع مشکلات مطرح شده می تواند تسهیل گردد و این روش باعث افزایش تعداد افرادی می‌شود که خود را به عنوان مالیات دهنده، معرفی می کنند و امکان می‌دهد تا مسؤلان مالیاتی از طریق حسابرسی ها، نیروی بیشتری را صرف بهبود سطح تمکین مودیان نمایند. سیستم های خود اظهاری ممکن است منجر به تعیین مالیات‌ها به میزانی کمتر از مقدار واقعی شوند. بنابراین کنترل انتخابی و حسابرسی داخلی باید برای اجرای قانون بکار گرفته شود و جریمه هایی برای کم اظهاری مالیاتی وضع گردد.
۲-۵-۱-۱- فرهنگ مالیاتی
یکی از مهم ‌ترین عوامل موثر بر ظرفیت مالیاتی تمایلات فکری و نظرات مردم در ارتباط با مسایل مختلف و گوناگون مالیاتی جامعه است که به فرهنگ مالیاتی مشهور است. مهم‌ترین مساله ‌ای که به نظر متخصصان در فرهنگ مالیاتی موثر است تبلیغ در ارتباط با مسایل مالیاتی است و قطعا اگرچه شرط کافی مساله نیست ولی شرط لازم است. در کتابهای درسی، در کانون‌های مختلف اجتماعی و در سینماها و فیلم‌های تلویزیونی یا برنامه های رادیویی کشور تقریباً نشانی از مساله مالیات که حیاتی ترین مساله­ی یک اقتصاد سالم است دیده نمی‌شود (اگر هم باشد خیلی ضعیف) در حالی که می‌توان با تبلیغات و آگاهی‌رسانی از طریق رادیو و تلویزیون در این زمینه به اصلاح وضع موجود پرداخت و تحولات اساسی ایجاد کرد. عوامل فرهنگی در جامعه ی ما بیشتر ریشه در تاریخ دارد که به همراه بسیاری از مشکلات دیگر اجتماعی همواره باعث شده که مالیات واقعی اظهار و وصول نشود (عارف کشفی، ۱۳۷۸، ۵۴).
بنابراین اراده و خواست مردم، عمده ترین نقش را در اجرای قانون مالیات‌ها ایفا می‌کند و به این لحاظ موثرترین عامل موفقیت در اجرای این قوانین، همانا فرهنگ مالیاتی جامعه خواهد بود. از طرفی همان طوری که می‌دانیم لازمه و شرط اول برای ترویج هر مقوله عدالت است، یعنی وقتی مردم مطمئن شوند که چارچوب قوانین مالیاتی برای همه در نظر گرفته شده و اجرا می‌شود و هیچ تبعیضی بین افراد جامعه وجود ندارد آنگاه خودشان را مطیع قانون دانسته و اطاعت از آن را واجب می‌‌دانند. سخن آخر اینکه اقتصادی که متکی بر فروش منابع نفتی است مانند اقتصاد کشور ما به علت محدودیت این منابع و سایر عوامل نمی‌تواند اقتصادی پویا و کامل داشته باشد. اقتصاد سالم اقتصادی است که بیش‌تر بر پایه ی مالیاتی بنا نهاده و در آن سعی شده باشد که هزینه های جاری و عمرانی دولت از طریق وصول مالیات تامین شود. بنابراین ضروری به نظر می‌رسد با گسترش فرهنگ مالیات در سطح جامعه و شناختن اهمیت آن در توزیع درآمد و ایجاد عدالت اجتماعی و از بین بردن فاصله‌های طبقاتی آن را جایگزین تفکر سنتی پول نفت کرده و بسترهایی به وجود آورد تا مالیات دهی جزو وظایف و تکالیف مهم آحاد جامعه تلقی شده و این باور عمومی نسبت به پولی که بعنوان مالیات پرداخت می‌کنند به وجود آید که در نهایت از طرق مختلف از جمله، ثبات و امنیت و رفاه اجتماعی، احداث مراکز درمانی و کارهای عمرانی و زیربنایی به نوعی به خود مردم برگشته و از مزایای آن برخوردار خواهند شد که در اینصورت با رغبت بیشتر و به تمایل خویش نسبت به پرداخت مالیات حقه ی خود اقدام کرده تا شاهد اقتصادی سالم و پویا در کشورمان باشیم.
۲-۵-۱-۲- مالیات ابرازی و فرهنگ مالیاتی
اجرای طرح جامع مالیاتی یکی از بخشهای طرح تحول نظام مالیاتی است و باید زیرساخت ها برای انجام این طرح تکمیل شوند و برای تکمیل این طرح به فرهنگ سازی و پشتیبانی مردم نیاز است و از جمله از این فرهنگ سازی می توان به پر کردن اظهار نامه مالیاتی در موعد مقرر اشاره کرد و همچنین بتوان اظهار نامه کاغذی را کاهش داد و ارائه اظهار نامه الکترونیکی را افزایش داد و در این راستا معافیت‌های مالیاتی نیز در نظر گرفته شده است.
۲-۵-۱-۳- مزایای برقراری روش خود اظهاری
الف) بررسی وضعیت موجود در رسیدگی به اظهارنامه های مالیاتی بر اساس ماده ۱۵۶ قانون مالیات‌های مستقیم، ماموران مالیاتی مکلف اند کلیه اظهارنامه های مودیان مالیات بر درآمد را در مورد درآمد هر منبع که در موعد قانونی ارائه شده است حداکثر ظرف یکسال از انقضای تاریخ مهلت مقرر برای ارائه اظهارنامه رسیدگی نمایند.
تاریخ انقضای مهلت برای ارائه اظهارنامه درآمد صاحبان مشاغل و املاک و همچنین اشخاص حقوقی که سال مالی آنها منتهی به اسفند ماه تا آخر تیر ماه سال بعد است. ماموران مالیاتی مکلف اند مالیات بر درآمد آن دسته از مودیان مالیات بر درآمد که در موعد مقرر از ارائه اظهارنامه منبع درآمد خودداری نموده اند یا اصولا طبق مقررات قانون مالیات‌ها مکلف به ارائه اظهارنامه در سر رسید پرداخت مالیات رسیدگی و برگ مطالبه مالیات صادر نمایند.
ماموران مالیاتی به منظور تشخیص درآمد مشمول مالیات واقعی و قانونی مودیان ملزم به رسیدگی به اسناد، مدارک و دفاتر قانونی ارائه شده از سوی مودی است تا اقلام مندرج در اظهارنامه ها را بررسی و صحت اظهارات مودیان را ارزیابی نماید. با توجه به تعداد پرونده هایی که هر مامور مالیاتی مکلف به رسیدگی آنها است و زمان مفیدی که در اختیار مامورین تشخیص مالیات است (۳۶۵ روز پس از وضع روزهای تعطیل، مرخصی سالیانه و…) عملاً بیش از چندین ساعت در اختیار ندارد تجربه و بررسی های به عمل آمده بیانگر آن است که حتی بررسی دقیق بخش کمی از این اسناد و مدارک و دفاتر قانونی گاهی وقت گیر و مستلزم صرف نیروی انسانی زیادی است. توجه به این نکته ضروری است که هر روزه به حجم مبادلات و فعالیت های اقتصادی و تعداد مودیان افزوده شده، در چنین شرایطی چنانچه روش موجود (رسیدگی کلی اظهارنامه ها و منابع درآمد مودیان)، روز به روز رسیدگی ها سطحی تر شده و ماموران مالیاتی فرصت انجام وظایف خود که همان رسیدگی دقیق به اظهارنامه ها و تشخیص درآمد واقعی مودیان و وصول مالیات قانونی از آن است را به دست نخواهد آورد (عارف کشفی، ۱۳۷۸، ۷۹).
ب) استفاده بهینه از نیروی انسانی و امکانات سازمان امور مالیاتی هر چند بر اساس دستور العمل ها و بخشنامه های صادره، ادارات مالیاتی می باید در رسیدگی به پرونده های مودیان عمده و پردرآمد، اولویت قایل شوند و بر اساس زمانی که در اختیار دارند برنامه رسیدگی های خود را زمان بندی نمایند ولی عملاً با توجه به وظایف متعددی که دارند و مراجعات مکرری که از جانب مودیان به ایشان می‌شود می‌شود، تنظیم و تطبیق زمان در اختیار با رسیدگی ها دشوار می‌شود. در هر حال ماموران تشخیص مالیات در زمانی محدود موظف به رسیدگی کلیه پرونده های مالیاتی حوزه هستند. بنابراین وقت مامورین تشخیص مالیات کم و بیش به طور مساوی مصروف رسیدگی به کلیه پرونده های مالیاتی می گردد.
ج) بالا بردن کیفیت رسیدگی ها و دسترسی به عدالت مالیاتی نظر به اینکه به موجب روش‌های موجود، کلیه پرونده های مالیاتی و اظهارنامه های ارائه ی مودیان مورد رسیدگی قرار می گیرند، سطح رسیدگی ها عمقی نیست و وقت ماموران بیشتر صرف تطبیق ارقام مندرج در اظهارنامه ها با دفاتر واسناد و مدارک ابزاری مودی می‌شود.
در این رسیدگی های سطحی موارد کتمان درآمد و دسترسی به درآمد واقعی مودی کمتر میسر می‌شود و چه بسا افراد پردرآمد به انحای گوناگون از حیطه کنترل ماموران مالیاتی پنهان و فرار مالیاتی تشدید می- شود و ممکن است در چنین وضعی مالیات از صاحبان درآمد به حیطه وصول در نیاید و به این ترتیب عدالت مالیاتی یعنی اخذ مالیات بر درآمد از افرادی که دارای درآمد یکسان بوده و یا وصول مالیات بیشتر از صاحبان درآمد، بیشتر تحقق نیابد.
۲-۵-۱-۴- شرایط خود اظهاری
ابلاغ دستورالعمل خود اظهاری در اجرای مقررات ماده ۱۵۸ قانون مالیات‌های مستقیم. به گزارش رسانه مالیاتی ایران، متن کامل این دستورالعمل به قرار زیر است:
بنابه اختیار حاصل از ماده ۱۵۸ قانون مالیات‌های مستقیم و با عنایت به آگهی منتشره در نیمه اول سال ۱۳۹۰ و در جهت اجرای مطلوبتر عدالت مالیاتی، استفاده بهینه از منابع و توسعه و ترویج فرهنگ خود اظهاری، سازمان امور مالیاتی کشور طرح خود اظهاری درآمد مشمول مالیات و مالیات عملکرد سال ۱۳۹۰ صاحبان مشاغل موضوع بندهای الف، ب و ج ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم را به مرحله اجرا در آورده است. بنابراین اظهارنامه‌های تسلیمی‌ هر یک از مودیان که با رعایت مقررات و شرایط زیر ارائه شده باشد مشمول طرح خود اظهاری خواهد بود.
جدول۲-۱- انواع اظهار نامه های مالیاتی و مواعد قانونی تسلیمی آنها

موعد تسلیم
نام اظهار نامه

تا آخر اردبیهشت سال بعد
ظرف مدت شش ماه از تاریخ فوت متوفی
تا آخر اردیبهشت سال بعد
تا آخر تیرماه سال بعد
تا سی روز پس از انجام معامله
تا آخر تیرماه سال بعد
تا آخر تیر ماه سال بعد
یکروز از تاریخ تحصیل درآمد یا تعلق منافع
تا آخر تیرماه سال بعد

اظهار نامه مالیات سالانه املاک
اظهار نامه مالیات بر ارث
اظهار نامه انتقال منافع مال

موتور استرلینگ: انرژی گرمایی تمرکزیافته نور را به انرژی مکانیکی تبدیل کرده که توسط یک آلترناتور از آن الکتریسیته تولید می‌گردد. این موتورها با سیستم‌های دما بالا و پرفشار با انتقال حرارت خارجی هستند که گاز هلیوم یا هیدروژن به‌عنوان سیال عامل آن‌ها عمل می‌کند. بهترین عملکرد انواع این موتورها در دماهای بالای ۷۰۰ درجه سانتی‌گراد و فشارهایی تا ۲۰ مگا پاسکال انجام می‌شود.
ردیاب و سیستم کنترل : سیستم ردیاب همواره سطح متمرکز کننده را در مقابل خورشید قرار می‌دهد تا نور دقیقاً در دریافت‌کننده موتور استرلینگ تمرکز یابد. بعلاوه سیستم کنترل با دریافت اطلاعات از حس‌گرهای مختلف و همچنین موتور استرلینگ، در هر وضعیت فرمان مناسبی برای کنترل سیستم ارسال می کند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سازه و فونداسیون: برای نگه‌داشتن سطح متمرکز کننده، موتور استرلینگ و سایر اجزاء سیستم و تحمل بارهای اینرسی، باد و زلزله وجود یک فونداسیون و سازه‌ای سبک و با استحکام ضروری است.
شکل‏۲‑۶- نمای یک نیروگاه خورشیدی از نوع نیروگاه‌های بشقابک سهموی [۹]

شکل‏۲‑۷- ساختار یک نیروگاه خورشیدی از نوع نیروگاه‌های بشقابک سهموی [۹]
نیروگاه‌های دودکش خورشیدی^[۳]
نیروگاه دودکش خورشیدی، یک نیروگاه خورشیدی است که از ترکیب کلکتورهای هوای خورشیدی و برج هدایت‌کننده هوا برای تولید جریان هادی القائی هوا استفاده می‌کند و این جریان هوا موجب چرخش توربین‌های پله‌ای فشار و درنهایت تولید برق توسط ژنراتور می‌شود.
نحوه عملکرد نیروگاه‌های حرارتی دودکش خورشیدی
تابش خورشید موجب گرم شدن هوا در زیر سقف هادی نور (شفاف) که برج مرکزی را احاطه کرده است، می‌شود. در مرکز این سقف یک برج عمودی با دهانه ورودی عریض واقع شده است. محل اتصال این برج با سقف شیشه‌ای باید به نحوی ساخته شود که در مقابل نفوذ هوا مقاوم باشد. هوای گرم سبک‌تر از هوای سرد است لذا از برج بالا خواهد رفت. با مکش هوای گرم به بالای برج، هوای سرد مجدداً از فضای خارجی سقف وارد آن خواهد شد. این جریان مداوم هوا را با بهره گرفتن از توربین‌های پله‌ای فشار تبدیل به انرژی مکانیکی و سپس توسط ژنراتورهای مرسوم برق تولید می‌کند. شکل ۱ نمایی از شماتیک عملکرد این نوع نیروگاه‌های خورشیدی را نشان می‌دهد. برای تولید ۲۴ ساعته برق در این نیروگاه می‌توان از لوله‌های حاوی آب و یا محفظه‌های آب در زیر سقف استفاده نمود. این لوله‌ها یا محفظه‌ها تنها یک‌بار از آب پر می‌شوند و هیچ نیازی به آب‌گیری مجدد ندارند.
شکل‏۲‑۸- شماتیک عملکرد نیروگاه‌های حرارتی دودکش خورشیدی [۹]
اجزاء اصلی یک دودکش خورشیدی

• • سقف نیمه شفاف (مثلاً شیشه‌ای) که در ارتفاع چندم‌تری زمین نصب می‌گردد.

• • دودکش مرتفع که در مرکز سقف شیشه‌ای قرار می‌گیرد.

• • توربین‌های بادی که در پایه دودکش قرار می‌گیرند.

• • زمین که با روکش مناسبی پوشانده می‌شود.

نیروگاه کلکتورهای فرنل ^[۴]
در این‌گونه نیروگاه‌ها از کلکتور فرنل برای متمرکز کردن نور خورشید روی لوله گیرنده استفاده می‌شود. در این نیروگاه همانند نیروگاه‌های سهموی خطی، کلکتورها به‌صورت خطی و در جهت شمال جنوب نصب می‌شوند. کلکتورهای آن تعداد زیادی آینه تخت با پهنای کم و طول زیاد هستند که کنار هم دیگر قرار می‌گیرند. زاویه قرارگیری هرکدام از آینه‌ها به صورتی است که بازتاب نور خورشید را روی بخش دریافت‌کننده متمرکز کنند. در بخش دریافت‌کننده یک بازتاب‌دهنده ثانویه از نوع جفت سهموی قرار دارد که بازتاب آینه‌ها را جمع‌ آوری کرده و روی لوله گیرنده می‌تاباند با گرم شدن لوله گیرنده سیال داخل آن گرم می‌شود.
برای نیروگاه‌های خورشیدی ازاین‌دست عملکرد ممکن است به دو صورت باشد در سیستم‌های متداول سیال عامل داخل لوله گیرنده روغن است که پس از داغ شدن به مبدل‌های حرارتی منتقل شده و سپس موجب تولید بخار می‌شود اما در نوع دیگر که نوع بخار مستقیم^[۵] نامیده می‌شود طول کلکتورها بیش از یک‌صد متر می‌باشد. ازیک‌طرف لوله دریافت‌کننده آب وارد شده و از طرف دیگر بخار خارج می‌شود و نیازی به سیستم‌های جانبی اضافی نیست.
مبدل‌ها:
مبدل‌ها تجهیزاتی هستند که حاملهای انرژی ورودی را گرفته و پس‌ازآنجام فعل‌وانفعالات خاص، ورودی را به شکلی از توان تبدیل خواهند کرد که در سمت خروجی به آن نیاز می‌باشد. هرکدام از این مبدل‌ها دارای بازده مخصوصی می‌باشند و بهره‌بردار باید به‌گونه‌ای عمل کند که با توجه به شرایط محیطی و جغرافیایی و اقتصادی ، از مبدل‌هایی استفاده نماید که بیشترین بازده و کارایی را برای هاب به ارمغان آورد. از متداول‌ترین مبدل‌هایی که در بیشتر هابهای انرژی از آن‌ها استفاده می‌شود می‌توان به مبدل همزمان حرارت و الکتریسیته^[۶] اشاره نمود:
تولید همزمان برق و حرارت
تولید همزمان برق و حرارت یا به‌اختصار تولید همزمان(CHP) عبارت است از تولید همزمان و توأم ترمودینامیکی دو یا چند شکل انرژی از یک منبع ساده اولیه.معمولاً در مولدهای قدرت امروزی، از سوزاندن سوخت‌های فسیلی و حرارتی حاصله برای تولید قدرت محوری و سپس تبدیل آن به انرژی الکتریسیته استفاده می‌شود. متداول‌ترین این سامانه‌ها نیروگاه‌های عظیم برق می‌باشند. در نیروگاه‌های حرارتی که سهم عمده‌ای در تأمین نیاز الکتریسیته جوامع مختلف دارند، به‌طور متوسط تنها یک‌سوم انرژی سوخت ورودی به انرژی مفید الکتریسیته تبدیل می‌شود. [۱۰]
در کشور ایران بازده معمول نیروگاه‌های حرارتی چیزی در حدود ۳۴% است. در این نیروگاه‌ها مقدار زیادی انرژی حرارتی از طرق مختلف مانند کندانسور، دیگ بخار، برج خنک‌کن، پمپ‌ها و سامانه لوله‌کشی موجود در تأسیسات و …. به هدر می‌رود. از این گذشته در شبکه‌های انتقال برق نیز در کشور ما انرژی الکتریسیته تولیدی تلف می‌شود که اگر تولید برق در محل مصرف آن انجام شود، عملاً این مقدار اتلاف وجود نخواهد داشت.استفاده هر چه بیشتر از گرمای آزاد شده در حین فرایند احتراق سوخت باعث افزایش بازده انرژی، کاهش مصرف سوخت و درنتیجه کاهش هزینه‌های مربوط به تأمین انرژی اولیه می‌گردد.از حرارت اتلافی بازیافت شده از این سامانه‌ها می‌توان برای مصارف گرمایشی، سرمایشی و بسیاری از فرآیندهای صنعتی استفاده نمود. تولید همزمان برق و حرارت، می‌تواند علاوه بر افزایش بازده و کاهش مصرف سوخت، باعث کاهش انتشار گازهای آلاینده و گلخانه‌ای شود. در CHP از انرژی حرارتی تولیدشده در فرایند تولید قدرت به‌عنوان منبع انرژی استفاده می‌شود. مصرف‌کنندگانی که به مقدار انرژی حرارتی زیادی در طول روز نیاز دارند مانند صنایع تولیدی، بیمارستان‌ها، ساختمان‌ها و دفاتر بزرگ، خشک‌شویی‌ها و غیر از آن‌ها می‌توانند برای کاهش هزینه‌های خود به نحو مطلوبی از CHP بهره ببرند. [۱۰]
تاریخچهCHP
تولید همزمان در اواخر ۱۸۸۰ در اروپا و امریکا پدید آمد. در اوایل قرن بیستم اغلب کارخانه‌های صنعتی، برق موردنیاز خود را با بهره گرفتن از دیگ‌های زغال سوز و ژنراتورهای توربین بخار تولید می‌کردند. از طرفی در بسیاری از این کارخانه‌ها، بخار داغ خروجی در فرآیندهای صنعتی بکار گرفته می‌شد، به‌طوری‌که در اوایل ۱۹۰۰ در آمریکا، حدود ۵۸% از کل توان تولیدشده در نیروگاه‌ها در محل، به شکل تولید همزمان بوده است.هنگامی‌که نیروگاه‌های برق مرکزی و شبکه‌های قابل‌اطمینان برق ساخته شدند، هزینه‌های تولید و تحویل کاهش یافت و بدین سبب بسیاری از کارخانه‌های صنعتی از این شبکه‌ها برق خریداری و تولید برق خود را متوقف کردند.درنتیجه استفاده از تولید همزمان که ۱۵% از مجموع ظرفیت الکتریسیته تولیدی امریکا در سال ۱۹۵۰ را به خود اختصاص داده بود، در سال ۱۹۷۴ به ۵% کاهش یافت. سایر عوامل کاهش استفاده از تولید همزمان عبارت بودند از: قانونمند شدن تولید برق، سهم اندک هزینه‌های خرید برق از شبکه درمجموع هزینه‌های جاری کارخانه‌ها، پیشرفت فناوری‌هایی نظیر دیگ‌های بخار نیروگاهی، در دسترس بودن سوخت‌های مایع و گازی با پایین‌ترین قیمت و نبود یا کمبود محدودیت‌های محیط زیستی.در سال ۱۹۷۳ پس از افزایش هنگفت قیمت سوخت مکانیکی و متعاقب آن بروز بحران انرژی در اغلب کشورهای جهان، روند مذکور در تولید همزمان روندی معکوس یافت. در اثر کاهش منابع سوخت فسیلی و افزایش قیمت‌ها، این سامانه‌ها که بازده انرژی بیشتری داشتند، بسیار موردتوجه قرار گرفتند.تولید همزمان علاوه بر کاهش مصرف سوخت، گازهای آلاینده را نیز کاهش می‌دهد. به همین دلایل، دولت‌های اروپایی، آمریکا و ژاپن اقداماتی درزمینه افزایش استفاده از تولید همزمان انجام دادند. در سال‌های اخیر نیز تولید همزمان نه‌تنها در صنعت بلکه در سایر بخش‌ها توسعه یافته است. در ۲۵ سال اخیر انجام پروژه‌های تحقیق و توسعه، به پیشرفت‌های مهم فناوری نظیر فناوری پیل سوختی منجر شده است. پیلهای سوختی امروزه به‌عنوان یکی از سامانه‌های نوظهور در CHP به‌خوبی شناخته شده‌اند و انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک به تولید تجاری برسند. [۶]
فرایند تولید همزمان برق و حرارت
یک سامانه CHP از اجزای مختلفی تشکیل شده است: مولد قدرت اولیه^[۷] ، مبدل‌های حرارتی بازیافت حرارت، ژنراتور، لوله‌ها و اتصالات و سایر تجهیزات جانبی از قبیل پمپ‌ها، عایق‌بندی‌ها و …. . همچنین در سامانه‌هایی که از حرارت بازیافت شده جهت مصارف سرمایشی بهره‌برداری می‌شود، از یک چیلر تراکمی یا جذبی نیز در کنار سایر تجهیزات استفاده می‌شود به این سامانه‌ها که به‌طور همزمان برق، حرارت و سرما تولید می‌کنند، اصطلاحاً Trigeneration یا CCHP^[8]گفته می‌شود. [۱۱]
مولد قدرت اولیه در سامانه‌های CHP معمولاً موتورهای احتراقی، توربین گاز، میکرو توربین و پیل سوختی است. کیفیت حرارتی خروجی از هر یک از این فناوری‌ها متفاوت بوده و با توجه به کاربردهای مختلف و نیاز حرارتیش می‌توان یکی از این فناوری‌ها را بکار برد. ازنظر هزینه نصب و راه‌اندازی امروزه موتورهای احتراقی، پایین‌ترین قیمت را دارند و سامانه‌های پیل سوختی با توجه به آنکه هنوز به مرحله تجاری نرسیده‌اند، لذا هزینه نصب اولیه آن‌ها بسیار زیاد است. [۵]
مزایای CHP
افزایش بازده انرژی
در سامانه‌های CHP بازده انرژی به‌طور فراوان ای افزایش می‌یابد. در سامانه‌های متداول امروزی معمولاً از کل انرژی ورودی به سامانه‌تنها یک‌پنجم یعنی معادل ۲۰% به انرژی مفید تبدیل می‌شود. البته بازده ترمودینامیکی نیروگاه‌های چرخه ترکیبی پیشرفته تا حدود زیادی افزایش یافته و به ۴۰ تا ۵۰% می‌رسد. بااین‌حال تلفات زیادی در خطوط انتقال نیرو و مصارف داخلی نیروگاه‌ها وجود دارد که تقریباً اجتناب‌ناپذیر است. [۵]. ولی در سامانه‌های CHP حدود چهارپنجم انرژی ورودی به انرژی مفید تبدیل می‌شود. چنانچه از سامانه‌های نوظهوری مانند پیل سوختی استفاده شود، بازده انرژی تا حد ۹۰% افزایش می‌یابد. بازده انرژی یکی از مهم‌ترین مزایای CHP در کاربردهای صنعتی آن است.
کاهش هزینه‌های تأمین انرژی اولیه برای مصرف‌کننده
در CHP ازآنجایی‌که انرژی اولیه مصرفی (برق و حرارت) از طریق یک سامانه واحد با ورودی سوخت معین تأمین می‌گردد، لذا هزینه‌های تأمین انرژی به‌طور فراوان ای از سامانه‌های امروزی کمتر است. در سامانه‌های متداول که برق و حرارت به‌صورت جداگانه تأمین می‌شود، مصرف‌کننده مجبور است برق موردنیاز خود را از طریق شبکه‌های محلی خریداری کرده از سوی دیگر برای مصارف گرمایشی خود نیز باید گاز طبیعی یا سایر سوخت‌های فسیلی را به‌طور جداگانه خریداری نماید. ولی در سامانه‌های CHP مصرف‌کننده از شبکه برق مستقل شده و از سوی دیگر چون از محتوای انرژی سوخت ورودی در حد بالایی استفاده می‌شود لذا هزینه‌های مربوطه بسیار کاهش می‌یابد. [۵]
تأمین انرژی الکتریسیته باکیفیت بسیار بالاتر: در سامانه‌های CHP معمولاً از یک مبدل در خروجی ژنراتور برای تبدیل برق DC به AC استفاده می‌شود. خروجی این مبدل بسیار یکنواخت و بدون نوسان ولتاژ یا فرکانس می‌باشد. از سوی دیگر مولدهای CHP دارای فناوری بسیار پیشرفته‌تری نسبت به سامانه‌های متداول هستند و برق را با یکنواختی بیشتری تولید می‌کنند.از این گذشته برقی که از شبکه‌های محلی خریداری می‌شود دارای نوسان ولتاژ و افت فرکانس بسیار زیادی خصوصاً در نقاط انتهایی شبکه است که این امر می‌تواند آسیب‌های جدی به دستگاه‌ها و تجهیزات برقی وارد آورد. علاوه بر این مقدار زیادی از انرژی الکتریسیته از طریق خطوط انتقال نیرو به هدر می‌رود که در سامانه‌های CHP چون برق در محل مصرف تولید می‌شود، عملاً این بخش از تلفات، صفر است. [۱۱]
امکان فروش برق تولید شده اضافی به شبکه: در سامانه‌های CHP مصرف‌کنندگان قادر خواهند بود علاوه بر تأمین نیازهای الکتریسیته خود در ساعات اوج مصرف، برق تولیدی اضافی را به شبکه‌های محلی بفروشند. از دیگر مبدل‌هایی که در یک هاب شبکه مورداستفاده قرار می‌گیرد، توربین گازی^[۹] ، مبدل حرارتی^[۱۰] و کوره گازی^[۱۱] و … می‌باشد. [۶]
توربین گازی
یک ماشین دوار است که بر اساس انرژی گازهای ناشی از احتراق کار می‌کند. هر توربین گاز شامل یک کمپرسور برای فشرده کردن هوا، یک محفظه احتراق برای مخلوط کردن هوا با سوخت و محترق‌کردن آن و یک توربین برای تبدیل کردن انرژی گازهای داغ و فشرده به انرژی مکانیکی است. بخشی از انرژی مکانیکی تولید شده در توربین، صرف چرخاندن کمپرسور خود توربین شده و باقی انرژی، بسته به کاربرد توربین گاز، ممکن است ژنراتور برق را بچرخاند (توربوژنراتور)، به هوا سرعت دهد (توربوجت و توربوفن)و یا مستقیماً یا بعد از تغییر سرعت چرخش توسط جعبه دنده به همان صورت مصرف شود (توربوشفت، توربوپراپ و توربوفن). [۱۲]
مبدل گرمایی
فرایند تبادل گرما بین دو سیال با دماهای متفاوت که توسط دیواره جامدی از هم جداشده‌اند در بسیاری از کاربردهای مهندسی روی می‌دهد . وسیله‌ای را که برای این تبادل به کار می‌رود مبدل گرمایی می‌گویند ، و موارد کاربرد آن را در سیستم‌های گرمایش ساختمان‌ها ، تهویه مطبوع ، تولید قدرت ، بازیابی گرمای هدر رفته ، و فرآوری شیمیایی می‌توان یافت . ما در فرآیندهای شیمیایی و فیزیکی نیاز به گرم کردن و یا سرد کردن سیالاتی داریم که مورداستفاده قرار می‌گیرند. برای تبادل گرمای دو سیال بدون آنکه باهم آمیخته شوند ، نیاز به سطح انتقال حرارت داریم. امروزه در سراسر دنیا کارخانه‌های فراوانی یافت می‌شوند که در زمینه ساخت مبدل‌های حرارتی فعالیت می‌کنند . آن‌ها بر اساس نیاز مشتری خود و بر اساس استانداردهای تعیین شده به طراحی و ساخت مبدل‌های حرارتی در سایزها و گونه‌های مختلف مبادرت می‌ورزند. [۱۲]
ذخیره‌سازها
ذخیره‌سازها به دو منظور عمده استفاده می‌شوند. یکی در زمان پیک‌بار و دیگری به‌منظور نوعی انرژی رزرو در زمان قطع ناگهانی برق. هر دو حالت تأثیر مثبتی بر قابلیت اطمینان سیستم دارد. [۱۳] ذخیره‌سازها به اشکال مختلفی در یک هاب انرژی مورداستفاده قرار می‌گیرند و حاملهای متفاوتی را در خود ذخیره می‌نمایند.مانند الکتریسیته، گاز، آب، سوخت‌های فسیلی دیگر و … که در همه این موارد در زمان‌هایی که به آن‌ها نیاز باشد وارد مدار شده و بسته به وضعیت موجود مورداستفاده قرار می‌گیرند.
همان‌گونه که اشاره شد، ذخیره‌سازها انواع مختلفی دارند که در حالاتیکه از ذخیره‌ساز الکتریسیته در هاب استفاده شود، معمولاً بحث باتری‌ها به میان می‌آید. باتری‌ها انرژی الکتریکی را در زمان‌هایی که پیک شبکه پایین است در خود ذخیره می‌نمایند و در مواقع لازم، مثلاً در زمان قطعی و یا پیک‌بار، وارد شبکه می‌شوند. ذخیره‌سازها تنها شامل ذخیره‌ساز الکتریکی نبوده و انواع دیگر حاملهای انرژی را شامل می‌شود. ذخیره‌ساز گاز طبیعی و یا دیگر سوخت‌های فسیلی از این‌گونه‌اند و به‌صورت مخازن بزرگ در داخل هاب مورداستفاده قرار می‌گیرند. که البته ذخیره‌این‌گونه حامل‌ها به‌مراتب بیشتر از الکتریسیته است. زیرا همان‌گونه که میدانیم یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت برق، عدم ذخیره‌سازی آن به‌صورت انبوه می‌باشد. اما درهرصورت راه‌های مختلفی جهت ذخیره آن در طول سالیان پیشنهاد شده است که هرکدام در زمان و مکان خاص مورداستفاده قرار می‌گیرد.
در زیر تعدادی از این ذخیره‌سازهای انرژی را نام خواهیم برد.
نکته: با توجه به اینکه بحث ذخیره‌سازها خود نیازمند دقت و زمان زیادی است از برسی آن‌ها به‌صورت جزیی اجتناب خواهیم کرد.
باتری‌ها
SMES
چرخ طیار
ذخیره‌سازهای هوای فشرده