با توجه به رابطه (۴-۶) می توان تعداد نیتروژن۱۳ را محاسبه کرد. معادله (۴-۶) را به شکل زیر بسط می‌دهیم[۲۸]:
(۴-۱۱)
K
* : تعداد یون های خارج شده از تنگش
* α: زاویه فضایی هدف با دوترونهای خارج شده از تنگش
* : زاویه فضایی دوترون های شتاب گرفته با تنگش
سادوسکی وهمکارانش نشان دادند که دریک PF کوچک (PGN) و دریک PF بزرگ (PF- 360) دوترون ها با زاویه فضایی بین ۴۰ تا ۸۰ درجه از پینچ خارج می‌شوند. اندازه گیری‌ها نشان داد که گسیل دوترون‌های سریع با انرژی بالاتر از۵۰keV عمدتا در زاویه فضایی ۸۰ درجه می‌باشد[۲۷,۲۹].
طبق مقالات گزارش شده مقدار عمدتا ۴۰درجه می‌باشد[۲۸].

• • محاسبه :

هدف جامد گرافیت به طول ۱۵cm و در فاصله ۱۰cm از تنگش قرار داده شده است [۱۵]. دوترون‌ها به صورت مخروط با زاویه تقریبا۷۴ درجه تارگت گرافیت را بمباران می‌کنند. (شکل۴-۹)

گرافیت
زاویه
سطح بالایی آند (محل تشکیل ستون پلاسما)

(۴-۱۲)

شکل (۴-۹): زاویه بین هدف ودوترون های خارج شده از پینچ

• • محاسبه تعداد دوترون های خروجی از تنگش(N_d):

برای محاسبه تعداد دوترون‌های خارج شده از تنگش از رابطه (۴-۱۳) استفاده می‌کنیم:[۲۸]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(۴-۱۳)
: پتانسیل بین آند وکاتد (ولتاژ پینچ) واحد برحسب ولت(v) [30],
(۴-۱۴)
: پیک جریان مدار بر اساس مدل لی [۳۱] در فشار۶torr برای دستگاهNX2 برابر است با:I₀=29810³(A)
: نفوذ پذیری مغناطیسی در پلاسما، مقدار آن برابر است با: [۱۶,۳۰]
: شعاع کاتد ؛ : شعاع تنگش ؛ : طول تنگش ؛ : شعاع آند ؛
: سرعت محوری (سرعت لایه پلاسما در فاز محوری)، برای محاسبه سرعت لایه پلاسما در فاز محوری از رابطه (۴-۱۵) استفاده می کنیم:[۱۶]
(۴-۱۵)

: چگالی گاز دوتریم، برای فشار ۶torr محاسبه می‌کنیم.[۳۰]
(۴-۱۶)
با جایگذاری داده‌ های بدست آمده در رابطه (۴-۱۵) می‌توان سرعت محوری را محاسبه کرد، بنابراین داریم:
: سرعت شعاعی لایه جریان که برابر است با: [۱۶]
(۴-۱۷)
از فرمول (۴-۱۵) وجایگذاری در فرمول (۴-۱۷) می توانیم سرعت شعاعی را محاسبه کنیم:
با جایگذاری داده های موجود و مقدار‌های بدست آمده از روابط (۴-۱۷) و (۴-۱۵) در رابطه (۴-۱۴) برای پتانسیل بین آند و کاتد محاسبه می‌شود:
: طول عمر پینچ برای دستگاه NX2برابر است با:۷۰ ns [15]
: معمولا در دستگاه های کوچک ۱ گرفته می شود.[۲۶]
E_max، حداکثر انرژی طیف هایی که از آزمایشگاه گرفته ایم و E_min ،حداقل انرژیی که واکنش انجام می شود. E_min=0.525و E_max=0.872006
با توجه به داده های محاسبه شده و جایگذاری در رابطه (۴-۱۳) تعداد دوترون خروجی از تنگش محاسبه می‌شود و با جایگذاری رابطه (۴-۱۳) و رابطه (۴-۱۲) در رابطه (۴-۱۱) می‌توان اکتیویته را برای n در رنج ۲تا ۹ به دست آورد و نمودار مربوطه را رسم نمود.
از آنجائیکه تعداد هسته‌های نیتروژن۱۳ بدست آمده از آزمایشگاه برابر است با: و با جایگذاری این مقدار در رابطه (۴-۶) در صورتی که و و باشد مقدار است [۱۵,۱۶].
و با انتگرال گیری از فرمول (۴-۷) مقدار دوترون های خروجی از پینچ برابر است با:
مقدار نسبت زاویه فضایی هدف با دوترونهای خارج شده از پینچ(α) به زاویه فضایی دوترون های شتاب گرفته از پینچ()، برابر با است، با توجه به نتایج بدست آمده از داده های آزمایشگاهی وبرای نزدیکی محاسبات به داده های آزمایشگاهی، این نسبت در محاسبات برابر با در نظر گرفته می‌شود.
شکل (۴-۱۰) رابطه بین اکتیویته و n را نشان می‌‌‌دهد. همان طور که در نمودار رسم شده مشخص است با افزایش n مقدار اکتیویته کاهش می‌یابد.
شکل(۴-۱۰): اکتیویته بر حسب n

ماده ۵۹۲ : ((هر کس عالماً و عامداً برای اقدام به امری یا امتناع از انجام امری که از وظایف اشخاص مذکور در ماده ۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۵/۹/۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام می باشد وجه یا مالی یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی را مستقیم یا غیر مستقیم بدهد در حکم راشی است و به عنوان مجازات علاوه بر ضبط مال ناشی از ارتشاء به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود.))
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تبصره : ((در صورتی که رشوه دهنده برای پرداخت رشوه مضطر بوده و یا پرداخت آن را گزارش دهد یا شکایت نماید از مجازات حبس مزبور معاف خواهد بود و مال به وی مسترد می گردد .))
ماده ۵۹۳ : ((هر کس عالماً و عامداً موجبات تحقق جرم ارتشاء از قبیل مذاکره، جلب موافقت یا وصول و ایصال وجه یا مال یا سند پرداخت وجه را فراهم نماید به مجازات راشی بر حسب مورد محکوم می شود.))
ماده ۵۹۴ : ((مجازات شروع به عمل ارتشاء در هر مورد حداقل مجازات مقرر در آن مورد است.))
فهرست منابع
کتب

1. 1. آقا بابایی ، جزوه درس حقوق جزای اختصاصی

1. 1. آقایی ، بهمن ، فرهنگ حقوقی بهمن ، گنج دانش ، چاپ اول ، ۱۳۷۸

1. 1. اصغر زاده بناب ، مصطفی ، مجموعه محشای آرای وحدت رویه جزائی هیئت عمومی دیوان عالی کشور ، انتشارات مجد ، ۱۳۸۲

1. 1. اصغری ، سید محمد ، بررسی حقوقی و فقهی دو مسئله رشوه و احتکار ، اطلاعات ، ۱۳۷۷

1. 1. امین زاده ، محمدرضا ، رشوه ، موسسه در راه ، قم ، ۱۳۸۱

1. 1. ایرانی ارباطی ، بابک ، مجموعه نظرهای مشورتی جزائی ، انتشارات مجد ، چاپ اول ، ۱۳۸۴

1. 1. اداره کل تدوین و تنقیح قوانین و مقررات ریاست جمهوری ، مجموعه جرائم و مجازاتها ، انتشارات معاونت پژوهش ، چاپ اول ، ۱۳۸۱

1. 1. بازگیر ، یدا… ، کلاهبرداری ، اختلاس و ارتشاء در آرای دیوان عالی کشور ، نشر حقوقدانان ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۶

1. 1. پور باخرانی ، حسین ، جرائم علیه و آسایش عمومی ، انتشارات جنگل ، چاپ اول ، ۱۳۹۰

1. 1. جر ، خلیل ، فرهنگ لاروس ، ترجمه سید حمید طبیبیان ، جلد ۲ ، انتشارات امیرکبیر ، چاپ ششم ، ۱۳۷۵

1. 1. جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، عقد حواله ( دوره حقوق مدنی ) انتشارات دانشگاه ملی ایران ، سال ۱۳۵۹

1. 1. جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، ترمینولوژی حقوق ، انتشارات گنج دانش ، چاپ اول ، ۱۳۶۷

1. 1. حجتی اشرفی ، غلامرضا ، مجموعه کامل قوانین و مقررات محشای جزائی ، انتشارات کتابخانه گنج دانش ، چاپ پنجم ، ۱۳۸۴

1. 1. حلی ، یوسف ، ((تبصره المتعلین )) ترجمه شیخ ابوالحسن شعرانی ، ۱۳۶۹

1. 1. دستغیب ، سید عبدالحسین ، (( گناهان کبیره )) کانون ابلاغ اندیشه های اسلامی ، جلد اول

1. 1. پاد ، حقوق کیفری اختصاصی ، جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی ،

1. 1. رازی ، کلینی ، الفروع من الکافی ، جلد ۷ ، دارالکتب الاسلامیه ، چاپ سوم ، ۱۳۶۷

1. 1. رمضانی ، احمد ، بررسی فقهی حقوقی اختلاس ، نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، ۱۳۸۰

1. 1. زراعت ، عباس ،شرح قانون مجازات اسلامی ، جلد ۲ ، نشر ققنوس ، چاپ اول ، ۱۳۷۹

1. 1. سیاح ، احمد ، فرهنگ بزرگ جامع نوین عربی به فارسی ، جلد اول ، کتابفروشی اسلامی ، بی تا ، چاپ نهم

1. 1. شامبیاتی ، هوشنگ ، حقوق کیفری اختصاصی ، جلد ۲ ، انتشارات ژوبین ، چاپ پنجم ، ۱۳۷۹

1. 1. شامبیاتی ، هوشنگ ، حقوق کیفری اختصاصی ، جلد سوم ، چاپ سوم ، تهران ، ۱۳۸۰

1. 1. شکری ، رضا ، سیروس ، قادر ، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی ، چاپ چهارم

1. 1. شهری ، غلامرضا ، و ستوده جهرمی ، سروش ، نظریات اداره حقوقی قوه قضائیه در زمینه مسائل کیفری ، جلد دوم ، انتشارات روزنامه رسمی کشور ، ۱۳۷۵

1. 1. عمید ، حسن ، فرهنگ فارسی عمید ، انتشارات امیرکبیر ، تهران ، چاپ نهم ، ۱۳۷۶

1. 1. فدایی ، حسن و بیک زاده ، آناهیتا ، قرارهای جایگزین ، انتشارات پویش ، چاپ اول ، ۱۳۸۵

1. 1. فقیه نصیری ، فیروز ، پنجاه سال آراء وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عالی کشور ، نشر صدوق ، چاپ اول

1. 1. کشاورز ، بهمن ، مجموعه محشای قانون تعزیرات ، گنج دانش ، تهران ، ۱۳۷۵

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، حقوق جزای اختصاصی ، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ، ۱۳۸۴

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، بایسته های حقوق جزای عمومی ، انتشارات نشر میزان ، ۱۳۷۸

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، محشای قانون مجازات اسلامی ، انتشارات مجد ، ۱۳۸۴

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، حقوق جزای اختصاصی ۲

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ دهم ، ۱۳۸۳

1. 1. گلدوزیان ، ایرج ، حقوق جزای اختصاصی ، جلد پنجم

1. 1. مهاجری ، علی ، جرائم خاص کارکنان دولت ، سازمان انتشارات کیهان ، چاپ اول ، ۱۳۷۹

1. 1. معین ، محمد ، فرهنگ فارسی ، جلد اول ، انتشارات امیرکبیر ، چاپ شانزدهم ، ۱۳۷۹

1. 1. میر محمد صادقی ، حسین ، جرایم علیه اموال و مالکیت ، نشر میزان و نشر دادگستر ، چاپ ششم ، ۱۳۷۸

1. 1. میر محمد صادقی ، حسین ، جرایم علیه امنیت و آسایش ، نشر میزان ، چاپ چهاردهم ، ۱۳۸۹

1. 1. میرزاخانی اندریان ، محمد علی ، مقالات و جزوات اینترنت ، کارشناسی ارشد خصوصی ، دانشگاه تهران

1. منتخب آراء دیوانعالی کشور در مورد احکام دادگاههای نظامی ، معاونت قضایی و حقوقی سازمان قضایی نیروهای مسلح ، چاپخانه سپاه ، چاپ اول ، ۱۳۸۲

از سوی دیگر عبارت «یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا» دو مرتبه در قرآن کریم پس از واژه «أَئمَّهً» ذکر شده که به تعبیر علامه طباطبایی گویای مقام هدایت به امر است. به نظر می‌رسد بدون در نظر گرفتن «وَ أَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ» از همین عبارت نیز بتوان به اتصال امام به علم الهی پی برد. با این توضیح که حال که امام قرار است هدایت به امر خدا کند، لازمه آن این است که به امر خداوند چه تکوینی باشد و چه تشریعی، علم و معرفت یقینی داشته باشد. گویی این آیه اشعار به این مطلب دارد که امام با رسیدن به مقام امامت از امر الهی آگاهی می‌یابد و سپس هدایت به امر خدا می‌کنند. از سوی دیگر نحوه آگاهی از امر خدا را انحصار به واسطه نبی دانستن دلیلی ندارد. افزون بر اینکه حال که نبی مجهز به وحی الهی و متصل به علوم الهی و وحیانی است. برتری مقام امام بر مقام نبی اقتضاء می‌کند که وی نیز مجهز به وحی باشد البته با این تفاوت که نبی در صورت رسالت مجهز به وحی رسالی و تشریعی است اما امام آورنده شریعت نیست لذا نیازی به وحی رسالی و تشریعی ندارد و وظیفه او تبیین و اجراء شریعت است لکن متصل به علم الهی از طرق وحیانی و الهام است.
۳-۲- وراثت و مصلحت الهی در تعیین امام
یکی از مسائل کلامی امامت این است که آیا امامت امری موروثی و یا امری حکیمانه بر اساس مصالح و یا به نحو دیگری است. توضیح اینکه بنابر گزارش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ابوالقاسم بلخی در ذیل آیات قصه طالوت می‌نویسد: «این آیه دلالت دارد بر نادرستی دیدگاه افرادی که امامت را به وراثت مى‏دانند، زیرا خداوند دلیل آنهایی که مى‏گفتند طالوت نه از خاندان نبوت و نه از خاندان حکومت است، رد نمود و چنین بیان نمود که برای فرمانروایی علم و قدرت لازم است نه وراثت».^[۶۶۱]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

طبرسی نیز در تفسیرش می‌نویسد: «این آیه دلالت دارد بر اینکه به منظور رسیدن به فرمانروایی، وراثت لازم نیست. بلکه فرمانروایی بر پایه مصلحت الهی است که او از آن آگاهی دارد».^[۶۶۲]
این مطلب در برخی تفاسیر اهل سنت نیز آمده است به عنوان نمونه ثعلبی نیشابوری(د ۴۲۷ق) در ذیل این آیه می‌نویسد: «نباید به دلیل اینکه طالوت از خاندان پادشاهی نیست، ملِک بودن او را انکار کنند زیرا فرمانروایی به وراثت نیست بلکه به دست خداست که به هر که بخواهد عطا مى‏کند»^[۶۶۳]
میبدی نیز در ذیل این آیه می‌نویسد: «ملک نه به وراثت است و نه به مال، بلکه عطاء ربانى است و فضل الهى، آن را دهد که خود خواهد «وَ اللَّهُ یُؤْتِی مُلْکَهُ مَنْ یَشاءُ..»^[۶۶۴]
فخر رازی نیز در ذیل این آیه می‌نویسد: «این آیه دلالت بر بطلان سخن افرادی است که می‌گویند: امامت موروثی است زیرا بنی اسرائیل انکار کردند که پادشاه آنها کسی باشد که از بیت سلطنت نباشد. پس خداوند آنها را آگاه نمود که این تلقی ساقط است و مستحق مقام امامت کسی است که خداوند به او را عطا کرده باشد مانند آیه «..تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ..»^[۶۶۵]
در پاسخ به این مطلب به آیات زیر مى‏توان استدلال کرد:
أ- آیه «وَ إِذِ ابْتَلى‏ إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ»^[۶۶۶] که بیانگر امامت در ذریه معصوم حضرت ابراهیم(ع) است که بیان آن گذشت.^[۶۶۷]
برخی از ذریه حضرت ابراهیم(ع) از طریق حضرت اسماعیل(ع) است که در آیه شریفه آیه «رَبَّنا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ بِوادٍ غَیْرِ ذی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِیُقیمُوا الصَّلاهَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَهً مِنَ النَّاسِ تَهْوی إِلَیْهِمْ..»^[۶۶۸] به آن اشاره شده است. ناگفته نماند که پیامبر اکرم(ع) و اهل بیت(ع) در شمار این ذریه قرار دارند. بخشی دیگر از ذریه حضرت ابراهیم(ع) از طریق حضرت اسحاق(ع) که در آیه شریفه «أُولئِکَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ مِنْ ذُرِّیَّهِ آدَمَ وَ مِمَّنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ وَ مِنْ ذُرِّیَّهِ إِبْراهیمَ وَ إِسْرائیلَ وَ مِمَّنْ هَدَیْنا وَ اجْتَبَیْنا..»^[۶۶۹] بیان شده است.
ب- آیه «وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ لِأَبیهِ وَ قَوْمِهِ إِنَّنی‏ بَراءٌ مِمَّا تَعْبُدُونَ إِلاَّ الَّذی فَطَرَنی‏ فَإِنَّهُ سَیَهْدینِ وَ جَعَلَها کَلِمَهً باقِیَهً فی‏ عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ»^[۶۷۰] که در روایات متعددی مراد از «کَلِمَهً باقِیَهً» امامت و یا امامت در ذریه امام حسین(ع) ذکر شده است.^[۶۷۱] دقت در این روایات این معنا را به دست مى‏دهد که بناى آن بر این است که ضمیر در «جَعَلَها» به هدایتى برگردد که از جمله «سَیَهْدِینِ‏» استفاده مى‏شود. از سوی دیگر وظیفه امام هدایت مردم در ملکوت و واقع اعمالشان مى‏باشد به این معنا که با ارشاد خود ایشان را به سوى خداوند سوق دهند، و به درجات قرب به خداوند نزدیک گردانند، و عمل هر صاحب عملى را به آن منزلتى که عملش اقتضاء دارد نازل سازند، البته با در نظر داشتن اینکه حقیقت هدایت از خدا است، و اگر به امام هم نسبت مى‏دهیم به تبع یا بالعرض است. و فعلیت هدایتى که از ناحیه خدا به سوى خلق نازل شده، نخست شامل امام مى‏شود و سپس از ناحیه امام به سوى دیگران افاضه مى‏شود، پس هدایت امام تمام‏ترین مراتب هدایت است، و هدایتهاى دیگران کمتر از آن است. و اینکه حضرت ابراهیم(ع) گفت:«..فَإِنَّهُ سَیَهْدِینِ..» خود دلیل است بر اینکه مراد از هدایت، مطلق هدایت است، هم مى‏تواند با عالى‏ترین مراتب هدایت که حظ امام از آن مرتبه است منطبق شود، و هم بر دیگر مراتب. پس مى‏توانیم بگوییم منظور از آن، امامت است، و همین امامت است که‏ کلمه‏اى است باقى در نسل ابراهیم(ع).^[۶۷۲]
ج- آیه «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمینَ»^[۶۷۳] که مراد از «آلَ إِبْراهیمَ» همان ذریه حضرت ابراهیم(ع) از طریق حضرت اسماعیل(ع) است که پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت ایشان در شمار «آلَ إِبْراهیمَ» هستند. زیرا مراد از عمران در این آیه یا پدر حضرت موسی(ع) و یا پدر حضرت مریم(ع) است که در هر دو صورت در شمار ذریه حضرت اسحاق(ع) است لذا چنین مى‏نماید که مراد از «آلَ إِبْراهیمَ» همه ذریه او نباشد بلکه به قرینه یادشده ذریه وی از طریق اسماعیل(ع) است که پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) در این زمره قرار دارند.^[۶۷۴] اهل بیت(ع) نیز در روایات متعددی از خود در شمار «آلَ إِبْراهیمَ» معرفی کرده‏‏‏اند‌‏.^[۶۷۵]
د- آیه «أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظیماً»^[۶۷۶] که در سیاق آیات اهل کتاب است و اهل کتاب اعم از پیروان حضرت موسی(ع)، داود(ع) و عیسی(ع) همگی در شمار ذریه اسحاقی و یا افرادی که به آنها گرایش داشتند، مى‏باشند. در واقع نقطه مقابل همه این اهل کتاب ذریه اسماعیلی حضرت ابراهیم(ع) است.
ه- آیه «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ..»^[۶۷۷] که دلالت بر قرار دادن امامت در ذریه حضرت ابراهیم(ع) می‌کند و ضمیر در «جَعَلْناهُمْ» به إبراهیم(ع) و إسحاق(ع) و یعقوب(ع) برمی‌گردد.^[۶۷۸]
و- آیه «وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ کُلاًّ هَدَیْنا وَ نُوحاً هَدَیْنا مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ داوُدَ وَ سُلَیْمانَ وَ أَیُّوبَ وَ یُوسُفَ وَ مُوسى‏ وَ هارُونَ وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ وَ زَکَرِیَّا وَ یَحْیى‏ وَ عیسى‏ وَ إِلْیاسَ کُلٌّ مِنَ الصَّالِحینَ»^[۶۷۹] که بیانگر این است که نسل انسان از طریق دختر نیز ذریه بشمار می‌رود. لذا بر اساس این آیه که در برخی روایات نیز به آن استناد شده است، امامانی که از نسل حضرت فاطمه(ع) هستند، ذریه رسول خدا(ص)هستند.^[۶۸۰] و نیز در شمار ذریه حضرت ابراهیم(ع) از طریق حضرت اسماعیل(ع) محسوب می‌شوند.
ز- آیه «وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ»^[۶۸۱] که نشان می‌دهد امام وارث است. که امام وارث همه علوم، کتب آسمانی، فضائل و مکارم و معاجز انبیاء و حجج پیشین است.
امام رضا(ع) در روایت مشهور در باب امامت فرمود: «امامت مقامى است که حضرت ابراهیم(ع) پس از آنکه مقام نبوت و خلت را پا بر جا کرد بدان رسید، این امامت سومین درجه و فضیلتى بود که خدایش بدان مشرف کرد و نامش را به وسیله آن بلند نمود و فرمود: «بدرستى که من تو را براى مردم امام نمودم» حضرت ابراهیم(ع) از شادمانى عرضه داشت: «و از ذریه من هم»؟ خداوند فرمود: «عهد و فرمان من به ستمکاران نخواهد رسید» این آیه امامت هر ظالمى را تا روز قیامت باطل کرد و آن را مخصوص برگزیدگان پاک ساخت. سپس خداوند عزوجل او را گرامى داشت و امامت را در ذریه و نژاد برگزیده او نهاد و فرمود: «اسحق و یعقوب را به او غنیمت بخشیدیم و همه را شایسته نمودیم و آنها را رهبرانى ساختیم که به دستور ما هدایت مى‏کردند و کارهاى خیر را به آنها وحى کردیم و بر پا داشتن نماز و پرداخت زکات را و براى ما عابدان بودند» این امامت همیشه در ذریه او بود و از هم ارث مى‏بردند قرن به قرن تا پیامبر(ص) رسید و خدا فرمود: «به راستى سزاوارتر مردم به ابراهیم پیروان او هستند و همین پیامبر(ص) و کسانى که گرویدند و خدا ولى مؤمنان است» این مقام امامت به آن حضرت اختصاص داشت و به دستور خدا آن را به على(ع) واگذارد آنچنان که خداى تعالى آن را واجب کرده بود سپس به ذریه برگزیده او منتقل گردید که خدا به آنها علم و ایمان داده طبق آیه شریفه «گفتند آن کسانى که به آنها علم و ایمان داده شد هر آینه در کتاب خدا ماندید تا روز قیامت و این روز قیامت است ولى شما ندانید» آنها فرزندان على(ع) هستند تا قیامت زیرا پس از محمد(ص) پیغمبرى نیست، این افراد نادان چطور براى خود امام اختیار مى‏کنند، با آنکه امامت مقام انبیاء و ارث اوصیاء است، امامت خلافت از طرف خدا و رسول خدا(ص) و مقام امیر المؤمنین(ع) و میراث امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است».^[۶۸۲]
امیرالمؤمنین(ع) در روایتی پس از اشاره به آیات قصه طالوت فرمود: «ای مردم در این آیات برای شما عبرتی است که بدانید خداوند خلافت و امارت را پس از انبیاء در نسل ایشان قرار داده و او طالوت را به دلیل برگزیدگی او از ناحیه خداوند و فزونی در علم و قدرت بر دیگران برتر و مقدم داشته است. آیا شما بر این باورید که خداوند بنى امیه را بر بنى‏‏‏هاشم برگزیده باشد و یا اینکه معاویه از لحاظ دانش و نیروى بدنى بر من برترى داشته باشد!؟»^[۶۸۳]
علامه مجلسی در ذیل روایت امیرالمؤمنین(ع) در پاسخ به این اشکال که طالوت از سبط نبوت و سبط مملکت نبوده که به نظر می‌رسد این گزارش در طرح شبهه مذکور تأثیر داشته می‌نویسد: «مشهور در میان مفسران این است که طالوت از سبط نبوت و سبط مملکت نبود زیرا نبوت در سبط لاوی و مملکت در سبط یهودا بود. البته گفته شده مملکت در سبط یوسف بود. اما طالوت از سبط بنیامین بود، پس این آیات بر عدم لزوم خلافت در نسل و ذریه انبیاء دلالت می‌کند. اما سه وجه در پاسخ به این مطلب می‌توان بیان کرد: اول اینکه ادعاء مذکور مبتنی بر اقوال مورخان و مفسران اهل سنت است لذا چه بسا طالوت به حقیقت از سبط نبوت و یا از سبط مملکت باشد که در این صورت ادعاء بنی اسرائیل بر عدم صلاحیت طالوت تنها از جهت مالی بوده است. دوم اینکه همین که طالوت از فرزندان إبراهیم، إسحاق و یعقوب است در این مطلب کافی است. سوم اینکه استدلال از جهتی باشد که از آیه فهمیده می‌شود که نبوت در سبط مخصوصی باشد که پدران آنها انبیاء باشند. بنابراین مراد از خلافت ریاست دینی است هرچند که ریاست دینی و دنیوی در آن امت با یکدیگر جمع شود. لذا این مطلب با استدلال به فزونی در علم و جسم منافاتی ندارد زیرا هرگاه ریاست دنیوی مشروط به فزونی در علم و جسم باشد، در ریاست دنیوی و اخروی(مقام امامت) به طریق اولی باید مشروط به این دو باشد»^[۶۸۴]
از مجموع آیات و روایاتی که در این فراز بدان اشارت رفت، می‌توان نکات زیر را در پاسخ به مسأله مزبور استنباط نمود:
اول: اینکه برخی از آیات تصریح می‌کند که در ذریه حضرت ابراهیم(ع) نبوت قرار دادیم با قرار دادن امامت منافاتی ندارد زیرا رابطه این دو به صورت عموم و خصوص من وجه است یعنی برخی از انبیاء، امام نیز هستند و برخی از انبیاء امام نیستند و برخی از ائمه، نبی نیستند.
دوم: ذریه بر نوه دختری نیز اطلاق می‌شود زیرا حضرت عیسی(ع) ذریه حضرت ابراهیم(ع) ذکر شده است. لذا امامانی که ذریه حضرت فاطمه(ع) هستند در شمار ذریه حضرت رسول(ص) و ذریه حضرت ابراهیم و اسماعیل(ع) نیز هستند. لذا امامت پس از رسول خدا(ص) به امیرالمؤمنین(ع) و پس از وی به امام حسن(ع) و سپس به امام حسین(ع) و ذریه ایشان رسید و ایشان همگی در شمار «آل ابراهیم» قرار دارند که بنابر اصطفاء الهی، برگزیده شده و معصوم هستند.
سوم: پس از حضرت ابراهیم(ع) امامت در ذریه وی قرار گرفت. البته نه به همه ذریه بلکه به ذریه معصوم می‌رسد و دیگر اینکه خداوند نفرمود امامت به همه غیر ظالمین(معصومان) می‌رسد بلکه فرمود به ظالمین(غیر معصومین) نمی‌رسد یعنی چه بسا افرادی از ذریه باشند و ظالم نیز نباشند اما مورد انتخاب الهی نباشند مانند حضرت مریم که به تصریح برخی از علماء معصوم بوده است.^[۶۸۵] لذا تعیین الهی که نشأت گرفته از حکمت الهی در انتخاب شخص خاصی برای امامت است نیز شرط دیگری برای امامت است در واقع مطلب سوم ناظر به این است که امامت عهد خداست و این عهد موهبتی است که بنا به حکمت الهی به شخص داده می‌شود. و همین سه نکته می‌تواند پاسخ سؤال مذکور باشد که امامت هم در ذریه حضرت ابراهیم(ع) و هم به شرط عصمت و تعیین و حکمت الهی است.
لذا امامت نه فقط از روی وراثت است بدون برخورداری ازشرائط و ویژگی‏های امامت، و نه فقط به انتخاب الهی است بدون در نظر گرفتن وراثت و ویژگی‏های مذکور بلکه امامت، منوط به ذریه بودن حضرت ابراهیم(ع) و نیز اختیار و اصطفاء الهی که از روی عصمت شخص تعیین شده و افضلیت در علم و اقوی و اشجع بودن بر مردم و صدور معجزه و ویژگی‏های دیگر که برتری امام را بر امت نشان می‌دهد، است.
اما در خصوص شیخ طوسی و طبرسی گفتنی است که ایشان پس از نقل دیدگاه مذکور اگرچه آن را به صراحت مورد نقد و بررسی قرار نداده‏اند لکن بلافاصله پس نقل مطلب مذکور دیدگاه امامیه در تفسیر این آیه را آورده‏اند که این آیه دلالت بر این دارد که یکی از شروط امامت این است که امام باید اعلم از رعیت و افضل از ایشان در خصال نیک و شجاعت باشد لذا خداوند خداوند علت انتخاب و تقدیم طالوت را همین جنبه «اعلم و اقوى» بودن او معرفى مى‏کند.^[۶۸۶] که این دیدگاه به وضوح ناظر به مشروط بودن امامت به افضلیت در علم و اقوی بودن بر رعیت است.
۳-۳- ضرورت مستمر وجود خلیفه و امام در زمین تا قیامت
یکی دیگر از بن مایه‏های کلامی امامت در قصص قرآن، ضرورت وجود خلیفه و امام در روی زمین تا روز قیامت است که در ارتباط با این موضوع به آیات زیر می‌توان استناد کرد:
۳-۳-۱- آیات استخلاف آدم و تعلیم اسماء
یکى ‏ از مباحث‏‏ کلامی مورد استفاده از آیات استخلاف حضرت آدم(ع) و تعلیم اسماء، ضرورت‏‏‏‏‏‏‏‏ِ وجود خلیفه و امام در زمین ‏است.
به نظر مى‏رسد با توجه به سیاق این آیات که ماجرای تعلیم اسماء به حضرت آدم(ع) است می‌توان ضرورت وجود خلیفه معصوم تا روز قیامت را از این آیات برداشت نمود با این توضیح که اگر لحظه‏ای تا روز قیامت امام که از مصادیق خلیفه معصوم الهی است در زمین نباشد اشکال فرشتگان در بدو خلقت به خداوند وارد می‌آید و در این صورت حکمت خداوند زیر سؤال می‌رود و در این صورت نقصی به خداوند سبحان وارد می‌شود، اما از آنجایی که هیچ نقصی به حکمت خداوند وارد نمی‌شود لازمه آن این است که تا روز قیامت در زمین خلیفه معصوم حیّ وجود داشته باشد. حال از آنجایی که پیامبر اکرم(ص) به نص صریح قرآن کریم خاتم النبیین است لازم می‌آید که خلفاء معصوم پس از ایشان تا روز قیامت پیامبر نباشند بلکه امام باشند لذا تحقق وجود خلیفه معصوم تا روز قیامت پس از وفات پیامبر اکرم(ص) باید در اوصیاء ایشان که امام هستند باشد.^[۶۸۷]
در ارتباط با لزوم وجود حجت الهی در زمین روایات متعددی از ناحیه معصومان(ع) بیان شده که در این فراز به دو روایت از این روایات اشاره می‌کنیم:
أ- امام صادق(ع) فرمود: «همانا زمین در هیچ حالى از امام خالى نگردد براى آنکه اگر مؤمنین چیزى(در اصول یا فروع دین) افزودند آنها را برگرداند و اگر چیزى کم کردند براى آنها تکمیل کند»^[۶۸۸]
ب- امام باقر(ع) نیز فرمود: «به خدا سوگند از زمانى که خدا آدم را قبض روح نمود زمینى را بدون امامى که به وسیله او به سوى خدا رهبرى شوند وانگذارد و او حجت خداست بر بندگانش و زمینى بدون امامى که حجت خدا باشد بر بندگانش وجود ندارد».^[۶۸۹]
علامه طباطبایی نیز با توجه به عبارت «کُلَّ أُناسٍ» در آیه «یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ..»^[۶۹۰] بر این باوراست که این آیه ناظر به این مطلب است که در همه اعصار و زمانها امام وجود داشته است.^[۶۹۱]
۳-۳-۲- آیات نجات انبیاء و پیروان آنان
آیات نجات انبیاء و پیروان ایشان از عذاب الهی نیز به نوعی بیانگر ضرورت نیاز به خلیفه الهی برای بقاء عالم است.
توضیح اینکه خداوند هیچ قومى را عذاب نکرد مگر آنکه به پیامبرشان دستور داد که از میان آنها بیرون برود، چنانکه خداوند در قصه نوح(ع) فرمود: «حَتَّى إِذا جاءَ أَمْرُنا وَ فارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِیها مِنْ کُلٍّ زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ وَ أَهْلَکَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ الْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ..»^[۶۹۲] خداوند به او دستور داد که به همراهى مؤمنان از آنها کناره‏گیرى کند و با آنها نباشد. و همچنین در قصّه لوط(ع) فرمود: «..فَأَسْرِ بِأَهْلِکَ بِقِطْعٍ مِنَ اللَّیْلِ وَ لا یَلْتَفِتْ مِنْکُمْ أَحَدٌ إِلَّا امْرَأَتَکَ إِنَّهُ مُصِیبُها ما أَصابَهُمْ..»^[۶۹۳] پس خداوند ‏ به لوط(ع) هم دستور خروج از میان آنها داده است پیش از آنکه عذاب بر آنها نازل شود، زیرا خداوند متعال در حالى که پیامبرش لوط در بین آنهاست، ایشان را عذاب نمى‏کرد، همچنین خداوند هر امّتى را که بخواهد هلاک کند، به پیامبرشان دستور داده است که از میان آنها بیرون رود و از آنها کناره‏گیرى نماید، چنان که ابراهیم(ع) در مقام تهدید قوم خود به آنها فرمود: «وَ أَعْتَزِلُکُمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسى‏ أَلَّا أَکُونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیًّا»^[۶۹۴] خداوند کسانی که او را اذیّت کردند و در آتش افکندند هلاک ساخت و خداوند ابراهیم(ع) و لوط را نجات داد چنانچه فرمود: «وَ نَجَّیْناهُ وَ لُوطاً إِلَى الْأَرْضِ الَّتِی بارَکْنا فِیها لِلْعالَمِینَ»^[۶۹۵] و نیز خداوند به پیامبر اکرم(ص) فرمود: «وَ ما کانَ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ..»^[۶۹۶] که این فرازهای قرآنی گویای این است که عالم به منظور بقاى بر صلاح خود به امام نیاز دارد.^[۶۹۷]
البته به نظر مى‏رسد که امر به خروج انبیاء الهی و پیروان آنها از دیار خویش دلیل بر عذاب اهل آن دیار نیست بلکه زمینه نزول عذاب را بر اهل آن دیار فراهم مى‏سازد. زیرا عدالت الهی چنین اقتضاء دارد که خداوند با وجود پیامبر خویش و اهل ایمان، عذاب را بر اهل آن سامان نازل نکند. بنابراین این آیات چنین به دست مى‏دهد که با وجود حجت الهی در میان مردم، مردم به برکت وجود حجت الهی از عذاب الهی در امان خواهند بود. چنانچه خداوند فرمود: «وَ ما کانَ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ..»^[۶۹۸] امیرالمؤمنین(ع) نیز فرمود: «دو امان از عذاب خدا در زمین بود، یکى از آنها برداشته شد، پس دیگرى را که باقى مانده دریابید و به آن چنگ بزنید. اما امانى که برداشته شد رسول خداست و امّا امانى که باقى است استغفار است، خداوند متعال فرمود: «خداوند آنان را عذاب نمى‏کند در حالى که تو در میان آنانى، و عذابشان نمى‏نماید در حالى که به استغفار مشغولند»».^[۶۹۹]
البته چه بسا از این روایت برداشت شود که در امت پیامبر خاتم(ص) افزون بر عامل استغفار، وجود مبارک پیامبر اکرم(ص) تنها مانع دیگر از نزول عذاب بر امت است و این فضیلت در ائمه اهل البیت(ع) وجود ندارد، در نقد این دیدگاه گفتنی است که امیرالمؤمین(ع) بر اساس آیه مباهله نفس پیامبر اکرم(ص) است و ائمه اطهار(ع) همگی اوصیاء و جانشینان رسول خدا(ص) هستند و از سوی دیگر با توجه به مطالبی که در بخش «ائمه اطهار(ع) وارثان انبیاء، اوصیاء و حجج الهی پیشین» به تفصیل بیان شد، ائمه اطهار(ع) خلفاء و حجج الهی و اوصیاء پیامبر اکرم(ع) هستند و وارث همه علوم، فضائل و مکارم انبیاء و حجج الهی پیشین هستند، لذا چگونه می توان تصور نمود که این ویژگی در انبیاء پیشین و پیامبر خاتم(ص) بوده است اما درباره ائمه اطهار(ص) صادق نباشد در حالی که ایشان مانند انبیاء و اوصیاء پیشین، حجت الهی هستند. افزون بر اینکه روایات متعددی در مصادر امامیه وجود دارد که اگر امام و حجت الهی بر روی زمین نباشد، زمین اهلش را فرو خواهد برد.^[۷۰۰] افزون بر اینکه در روایات متعددی اهل بیت(ع) سبب امان اهل زمین معرفی شده اند.^[۷۰۱]
۳-۴- وجود صفات مستخلف در خلیفه و امام
بی تردید اراده خداوند بنابر آیه «..إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً..»^[۷۰۲] این شد که تا روز قیامت در زمین خلیفه معصوم قرار دهد و در غیر این صورت خلقت به ظلم و فساد منجر و شر محض منجر خواهد شد و این امر از حکمت الهی به دور است. افزون بر اینکه خداوند حجج معصوم خویش را با عنوان «خَلِیفَهً» تعبیر کرده که این عنوان حاکی از این است که حجج معصوم الهی خلیفهالله روی زمین هستند و بنابر دلیل عقلی خلیفه لازم است متخلق و متصف به اخلاق الهی باشد که در غیر این صورت بر آن شخص نمى‏توان به حقیقت «خلیفه» تعبیر کرد. در واقع خلیفه باید مستجمع صفات مستخلف باشد.
قاضی سعید قمی(د ۱۱۰۷ق) در «شرح توحید الصدوق» با اشاره به این آیه نوشته ‏است: «خلیفه نائب مستخلِف(خلیفه‏‏گذار) است و شایسته ‏است که به صورت مستخلف باشد به این معنی که هیچ کمالی در مستخلف نباشد مگر اینکه در خلیفه نیز ظهور داشته باشد وگرنه هر موجودی مظهریت به خصوصی دارد، لذا کسی که به شرافت خلافت نائل مى‌شود باید که همه آن کمالات ظاهری در عالم را با زیادت داشته باشد»^[۷۰۳]
علامه طباطبایی نیز با اشاره به آیات «یا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناکَ خَلِیفَهً فِی الْأَرْضِ..»^[۷۰۴] و «..إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً..» یکى از شؤون خلافت را این دانسته که خلیفه صفات و اعمال مستخلف را نشان دهد، و آینه صفات او باشد. کار او را بکند. پس خلیفه خدا در زمین باید متخلق به اخلاق خدا باشد، و آنچه خدا اراده مى‏کند او اراده کند و آنچه خدا حکم مى‏کند او همان را حکم کند.^[۷۰۵]
۳-۵- برتری انبیاء و حجج الهی بر فرشتگان
شیخ صدوق در کتاب «اعتقادات الإمامیه» انبیاء، رسل و حجج الهی را برتر از ملائکه دانسته و با استناد به آیات استخلاف حضرت آدم(ع)، سخن ملائکه(قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها..) را تمنای منزلت آدم(ع) دانسته و بر این باور است که این تمنا بیانگر برتری آن منزلت بر منزلت آنهاست و علم سبب برتری است. وی آیات تعلم اسماء و نیز آیات سجده ملائکه بر آدم(ع) را بیانگر برتری وی بر ملائکه دانسته‏است و در ادامه این سجده را از یک سو عبودیت و اطاعت از خدا و از سوی دیگر اکرام به آدم(ع) به سبب ودیعه قرار دادن پیامبر و ائمه‏اطهار(ع) در صلب وی دانسته ‏است.^[۷۰۶]
میر سید حامد حسین در «عبقات الأنوار» نیز این آیات را بیانگر برتری آدم(ع) بر ملائکه دانسته و علم را سبب آن دانسته ‏است.^[۷۰۷]
گفتنی است افضل بودن آدم(ع) بر ملائکه نیز از مطالبی است که بیضاوی در ذیل این قصه بیان نموده‏ است وی دلیل این برتری را اعلم بودن وی بر ایشان دانسته و سپس به استناد آیه «..هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ..»^[۷۰۸] اعلم را افضل دانسته ‏است.^[۷۰۹]
۳-۶- تقدم وجود خلیفه بر دیگران
یکی دیگر از بن مایه‏های کلامی امامت در قصص قرآن تقدم وجود خلیفه بر دیگران است. شیخ‏‏‏‏‏ صدوق لزوم ‏‏‏‏وجود خلیفه پیش از خلقت دیگر مخلوقات اینگونه تبیین کرده‏ است: «خداوند متعال مى‏فرماید: «..إِنِّى ‏جاعِلٌ ‏‏ِفِى ‏الْأَرْضِ ‏ِخَلِیفَهً..»^[۷۱۰] خداوند پیش از آفرینش از خلیفه سخن ‏مى‏گوید و این دلالت ‏‏‏‏‏‏‏‏دارد که حکمت در خلیفه، از حکمت در آفرینش مقدّم ‏‏‏‏است و بدین دلیل ‏‏‏‏‏ِاست که بدان آغاز کرده‏ است، زیرا او حکیم ‏‏‏‏است ‏‏‏‏‏‏‏‏ِو حکیم کسى ‏است که موضوع‏‏‏‏ِ مهمتر را بر امر عمومى مقدّم‏‏‏‏ دارد و این تصدیق قول ‏‏‏‏‏ِامام‏‏‏‏ صادق(ع) است که فرمود: «الْحُجَّهُ قَبْلَ الْخَلْقِ وَ مَعَ الْخَلْقِ وَ بَعْدَ الْخَلْقِ»، «حجت الهی پیش از مخلوقات و همراه با مخلوقات و پس از مخلوقات مى‏باشد»،^[۷۱۱] و اگر خداوند خلقى را بیافریند در حالى‏ که خلیفه‏اى ‏نباشد، ایشان را در معرض تباهى‏ قرار ‏‏‏‏‏‏‏‏داده ‏است»^[۷۱۲]
علامه حلی نیز مى‌نویسد: «در آیه «..إِنِّی‏ جاعِلٌ‏ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً..» خداوند پیش از آفرینش به خلیفه ابتدا نمود و ابتداء از حکیم دلالت بر اهم بودن آن دارد، لذا خلیفه باید در قوه عملیه و علمیه از هر مخلوقی کامل تر و شریف ترین ایشان باشد، و جز معصوم کسی اینگونه نیست»^[۷۱۳] نباطی بیاضی و فیض کاشانی نیز با اندکی اختلاف به این مطلب اشاره کرده‏اند.^[۷۱۴]
۳-۷- امامت و هدایت به امر
هدایت به امر نیز یکی از مهمترین شؤون امامت است که در آیات «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاهِ وَ إیتاءَ الزَّکاهِ وَ کانُوا لَنا عابِدینَ»^[۷۱۵] و «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ»^[۷۱۶] از آن یاد شده است.
به گفته علامه طباطبایی ظاهر جمله ‏«یَهْدُونَ بِأَمْرِنا» این است که هدایت به امر، جارى مجراى مفسر معناى امامت است. این هدایت که خدا آن را از شؤون امامت قرار داده، هدایت به معناى راهنمایى نیست، چون مى‏دانیم که خداوند متعال ابراهیم(ع) را وقتى امام قرار داد که سالها داراى منصب نبوت بود، هم چنان که توضیحش در ذیل آیه‏ «..إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً..»^[۷۱۷] گذشت، و معلوم است که نبوت منفک از منصب هدایت به معناى راهنمایى نیست، پس هدایتى که منصب امام است معنایى نمى‏تواند غیر از رساندن به مقصد داشته باشد، و این معنا یک نوع تصرف تکوینى در نفوس است، که با آن تصرف راه را براى بردن دلها به سوى کمال، و انتقال دادن آنها از موقفى به موقفى بالاتر، هموار مى‏سازد. و چون تصرفى است تکوینى، و عملى است باطنى، ناگزیر مراد از امرى که با آن هدایت صورت مى‏گیرد نیز امرى تکوینى خواهد بود نه تشریعى، که صرف اعتبار است، بلکه همان حقیقى است که آیه شریفه‏ «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ فَسُبْحانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ..»^[۷۱۸] آن را تفسیر مى‏کند و گویای این است که هدایت به امر خدا از فیوضات معنوى و مقامات باطنى است که مؤمنین به وسیله عمل صالح به سوى آن هدایت مى‏شوند، و به رحمت پروردگارشان ملبس مى‏گردند. و چون امام به وسیله امر، هدایت مى‏کند، مى‏توان دریافت که خود امام پیش از هر کسی متلبس به آن هدایت است، و از او به سایر مردم منتشر مى‏شود، و بر حسب اختلافى که در مقامات دارند، هر کس به قدر استعداد خود از آن بهره‏مند مى‏شود، با این توضیح روشن مى‏شود که امام رابط میان مردم و پروردگارشان در اخذ فیوضات ظاهرى و باطنى است، هم چنان که پیغمبر رابط میان مردم و خداى تعالى است در گرفتن فیوضات ظاهرى، یعنى شرایع الهى که از راه وحى نازل گشته، و از ناحیه پیغمبر به سایر مردم منتشر مى‏شود. و نیز مى‏فهمیم که امام دلیلى است که نفوس را به سوى مقاماتش راهنمایى مى‏کند، هم چنانکه پیامبر دلیلى است که مردم را به سوى اعتقادات حق و اعمال صالح راه مى‏نماید، البته برخی از اولیاى خدا تنها پیامبرند، و برخی تنها امامند، و برخی داراى هر دو مقام هستند، مانند ابراهیم و دو فرزندش»^[۷۱۹]

نمودار۲-۹- ساختار سلسله مراتبی ابعاد رضایتمندی مشتری (گریگورودیس و همکاران ، ۲۰۰۱)
یان لن ونگ و کانجی^[۱۶۲] در سال ۲۰۰۱ روابط بین مفهوم بکار رفته در مدل­های مشهور سنجش رضایتمندی مشتری ملی از قبیل مدل آمریکایی شاخص­ های رضایتمندی مشتری^[۱۶۳] و مدل اروپایی شاخص­ های رضایتمندی از عملکرد^[۱۶۴] را مورد تحقیق قرار دادند و نتیجه گرفتند که روابط مشخص شده در سیستم­های سنجش رضایتمندی مشتری ملی موجود از قاطعیت لازم برخوردار نیست. لذا آنها سعی به درک رضایتمندی مشتری و وفاداری مشتری در سطح بانکداری شعبه­ای نمودند و مدلی به نام مدل شاخص­ های رضایتمندی مشتری کانجی مورد انتخاب قرار گرفت و به وسیله جمع آوری اطلاعات از ۴۵۰ نفر از مشتریان بانک­های شعبه­ای در هنگ کنگ آزمایش شد. همچنین سطح رضایتمندی مشتری به وسیله مدل آزمایش شده از سیستم بانکی مشخص گردید. نمودار (۲-۱۴) مدل شاخص­ های رضایتمندی مشتری کانجی را نشان می­دهد.
نمودار۲-۱۰- مدل شاخص­ های رضایتمندی مشتری کانجی۳ (یان لن ونگ و کانجی ، ۲۰۰۱)
احمدی و ذگردی در سال ۲۰۰۲ در طراحی فرش دستباف از روش QFD استفاده نمودند. با توجه به این که فرش دستباف ایران عمده ترین قلم صادراتی غیر نفتی است که سهم بسزایی در ارز­آوری، ایجاد اشتغال و نمایاندن هنر و فرهنگ ایرانی به جهانیان دارد، می­بایست برای ارتقاء کیفیت آن تلاش نمود. در جهان واقعیت مواردی پیش می ­آید که به طور طبیعی برای فرش دستباف گروه ­های متفاوتی از مشتریان (بخش­بندی بازار) وجود دارند که هر کدام از این گروه­ ها برای تولید کننده از اهمیت یکسانی برخوردار نیستند. تولید کننده یک محصول برای توسعه منافع اقتصادی خود باید سعی کند که بخش­های بیشتری از بازار را پوشش دهد یا به عبارت دیگر محصول او رضایت گروه ­های بیشتری از مشتریان را جلب کند. با توجه به مطالب فوق و همچنین امکان وجود همبستگی بین نیازمندی­ها در این تحقیق قبل از تکمیل ماتریس خانه کیفیت، ماتریسی به منظور تحلیل عوامل فوق و استفاده از نتایج آن به عنوان ورودی خانه کیفیت تشکیل شد. مراحل تشکیل این ماتریس در این تحقیق شامل هشت مرحله می­باشد:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تعریف دقیق محصول
تعیین دقیق مشتریان بر اساس موقعیت جغرافیایی (بخش بندی بازار)
تعیین میزان اهمیت هر گروه از مشتریان بر اساس (di) میزان فروش هر گروه
انتخاب مهمترین گروه مشتریان بر اساس میزان فروش و شباهت فرهنگ جغرافیایی
تعیین نیازمندی­های مشتریان انتخاب شده
تعیین میزان اهمیت نیازمندی i ام به وسیله گروه j ام از مشتریان(Iij)
تعیین همبستگی میان نیازمندی­ها (aij) با بهره گرفتن از مقیاس­های عددی
تعیین میزان اهمیت نیازمندی­های مشتریان(wj) با بهره گرفتن از روابط زیر:
در این تحقیق نیازمندی­های مشتریان و میزان اهمیت هر کدام از گروه ­های مشتریان به عنوان ورودی­های خانه کیفیت انتخاب شدند. سوکپارک و سونگ^[۱۶۵] در سال ۲۰۰۲ جهت بهبود کیفیت صفحات وب از روش QFD در طراحی این صفحات استفاده نمودند. در چند سال گذشته، تغییرات بیشماری در روش­های تجاری شرکت­ها ایجاد شده است که یکی از این تغییرات، تجارت اینترنتی می­باشد، بخصوص خرید اینترنتی^[۱۶۶]. در میان عوامل مختلف موفقیت در تجارت اینترنتی، طراحی صفحات وب یکی از مهمترین عوامل می­باشد. برای این منظور سوکپارک و سونگ از روشQFD در طراحی صفحات وب استفاده کردند. در این تحقیق در فرایند QFD، برای شناسایی نیازمندی­های مشتری از گروه متمرکز استفاده شد. با توجه به نظر طراحان صفحات وب، عناصر طراحی در ارتباط با نیازمندی­های کاربران تعیین شد. به خاطر محدودیت­ها، فقط ۶ عنصر طراحی در نظر گرفته شد که عبارت بودند از: فهرست مطالب، منو، چارچوب، رنگ پیش زمینه، رنگ سر­ستون و سبک متن. بنا به تشخیص کارشناسان سه تای اول بر عملکرد جستجوی کاربر و سه تای دیگر بر تشخیص ذهنی کاربر تأثیر داشتند و با توجه به این عناصر دو نوع آزمایش به منظور تست عملکرد جستجو و ارزیابی حس تشخیص ذهنی کاربران انجام شد. عملکرد جستجو به وسیله زمان انجام وظیفه به عنوان تابعی از سه متغیر مستقل- فهرست مطالب، منو و چارچوب- اندازه گیری شد. حس تشخیص ذهنی به واسطه تفاضل معنایی سطوح متفاوت متغیرهای رنگ پیش زمینه، رنگ سر­ستون و سبک متن ارزیابی شد. متغیر فهرست مطالب بر حسب موقعیت دارای چهار سطح بالا، پایین، چپ، راست و متغیر منو بر حسب روش نمایش و متغیر چارچوب در صورت وجود دارای دو سطح بود. از این رو ۲۴=(۲ x3 x4) شبیه ساز برای ترکیب تمام سطوح متغیرها تهیه شد. از یک گروه ۳۰ نفری در انجام آزمایشات استفاده شد و از آنها خواسته شد که تا یک کالای خواسته شده را بیابند. مدت زمان سپری شده برای انجام وظیفه اندازه ­گیری شد. زمان­های اندازه ­گیری شده را به عنوان ۳۰ تکرار در نظر گرفتند. با انجام تست توکی^[۱۶۷] مشخص شد که هنگامیکه فهرست مطالب در سمت چپ صفحه است زمان جستجو کمترین مقدار را دارد و این منطق بر این حقیقت است که خواندن از چپ به راست است و هنگامیکه در پایین صفحه است بیشترین مقدار خود را دارد و حرکت صفحه باعث می­ شود که کاربر کالای خود را سریعتر بیابد و متغیر چارچوب تأثیری بر عملکرد جستجو ندارد. مجموعه دیگری از آزمایشات برای تشخیص ذهنی کاربران انجام شد. در این تحقیق، ۶۵۶ سیلابس مرتبط با خرید اینترنتی از یک فرهنگ لغت جمع آوری شد. سپس، سه فرد سیلابس­ها را به ۲۷ مشخصه تبدیل کردند. با بهره گرفتن از تحلیل عاملی^[۱۶۸] مشخصه­ها به هشت عامل گروه­بندی شد. سبک متن دارای دو سطح، متغیر رنگ پیش زمینه دو سطح و رنگ سر­ستون پنج سطح بودند. از این رو ۲۰ شبیه سازی برای ترکیبی از سطوح مختلف متغیرها تهیه شد. برای هر شبیه ساز از ۳۰ کاربر خواسته شد که تشخیص ذهنی خود را با مقیاس­های عددی با توجه به هشت عامل بیان کنند. سطح رضایت افراد از شبیه سازها با بهره گرفتن از شبیه سازی چند بعدی^[۱۶۹] تحلیل شد. نتایج حاصل از MDS بیانگر این مطلب است که با وجود پیش زمینه­ ها با رنگ روشن­تر، کاربر احساس راحتی بیشتری می­ کند. همچنین سبک متن تأثیری بر تشخیص ذهنی کاربر ندارد. کوکسال و اگیتمن^[۱۷۰] در سال ۱۹۹۸ به منظور بهبود کیفیت آموزش در بخش مهندسی صنایع دانشگاه فنی خاورمیانه^[۱۷۱] از روش QFD استفاده نمودند. ذینفع­های اصلی که در این تحقیق شناسایی شدند، عبارت بودند از:
۱-دانشجویان، ۲-کارفرمایان آینده دانشجویان، ۳-اعضاء هیئت علمی. ۲۱ مورد نیازمندی­های ذینفع­ها به وسیله مصاحبه و پیمایش که از مهندسین صنایع، دانشجویان و برخی از کارفرمایان بالقوه آنها صورت گرفت شناسایی شد، که با بهره گرفتن از نمودار وابستگی به سه دسته تقسیم شد.
رویکرد­ها، مهارت ­ها و دانش کلی
نقش­ها و مسئولیت ­ها
رویکرد­ها، مهارت ­ها و دانش حرفه­ای
این نیازمندی­ها برای هر گروه از ذینفع­ها دارای اولویت متفاوتی بود. از این رو با بهره گرفتن از تکنیک AHP و میانگین هندسی، اولویت نهایی هر کدام از این نیازمندی­ها شناسایی شد. بیش از ۳۰ نیازمندی طراحی توسط اعضاء هیئت علمی شناسایی شد که می­توان آنها را به ۸ گروه اصلی تقسیم کرد:
طراحی دوره تحصیلات
وسایل و تجهیزات
اعضاء هیئت علمی
تدریس و مشاوره
تحقیقات
امور اداری
دوره تحصیل
برنامه ­های دیگر
سپس با توجه به شدت ارتباط بین نیازمندی­های ذینفع­ها و نیازمندی­های طراحی مشخص شده، هر یک از نیازمندی­های طراحی اولویت بندی شدند، که نتیجه ای که گرفته شد این بود که تدریس و مشاوره، طراحی دوره تحصیلات و دوره تحصیلی بیشترین تأثیر را در برآوردن نیازمندی­های ذینفع­ها را داشتند. لو^[۱۷۲] و همکاران در سال ۱۹۹۴ جهت برنامه ریزی خط مشی بازاریابی از روش QFD استفاده نمودند. از آنجا که برای رقابتی بودن، برنامه­ ریزی بلند مدت و رضایتمندی مشتری بایستی با اهداف شرکت یکپارچه شود، برای در ارتباط بودن با این چالش، سازمان بایستی یک خط مشی بازاریابی مؤثر را تدوین کند. خط مشی بازاریابی مؤثر بایستی مبتنی بر اصول TQM باشد. با تمرکز بر TQM، خط مشی بازاریابی دائما بر دستیابی به نیازها و خواسته­ های مشتری تأکید می­ کند و رضایتمندی مشتری به عنوان یک آرمان می­باشد. برای رسیدن به این آرمان، بایستی تمام معیارهایی که می ­تواند به دستیابی به آن کمک کند، مشخص شود. این معیارها همان نیازمندی­های مشتری از قبیل قیمت، تنوع عملکرد، قابلیت اطمینان و … می­باشد. در این تحقیق برای اولویت­ بندی این معیارها از تکنیک AHP استفاده شد. خط مشی­های بازاریابی مانند بازاریابی ارزش^[۱۷۳]، بازاریابی داوطلبانه^[۱۷۴]، بازاریابی عمومی^[۱۷۵]، بازاریابی آگاه به محیط^[۱۷۶] در سطر اول خانه کیفیت قرار گرفتند. با توجه به خط مشی­های بازاریابی و متغیرهای رضایتمندی مشتری، اعضاء تیم ارتباط، متغیرها را بین دو دسته ارزیابی کردند. با بهره گرفتن از وزن هر خط مشی بازاریابی (CTj) و درجه سختی اجرای هر خط مشی بازاریابی (Aj)، وزن کلی هر یک از خط مشی­های بازاریابی از رابطه زیر تعیین شد:
=CTj x Aj وزن کلی خط مشیj ام
با بهره گرفتن از وزن کلی، خط مشی­های بازاریابی اولویت بندی شدند. بنابراین شرکت­ها قادر خواهند بود که با بهره گرفتن از منابع محدود خود، به طور مؤثر بر خط مشی­های بازاریابی آینده خود تمرکز کنند. ادیس انیسپروج و وینسنت اوماچولو^[۱۷۷] از دانشگاه میامی آمریکا در سال ۱۹۹۶ در تحقیقی، از QFD در مراکز توانبخشی آمریکا، برای رسیدن به یک سطح مطلوب از نظر ارائه خدمات با کیفیت استفاده نمودند. آنها پتانسیل و راه­ حل­های استفاده از QFD را در مراکز توانبخشی، به خصوص بخش درمان فیزیکی، جستجو کرده و امکان استفاده از خدمات آن را مورد بررسی قرار دادند. آنها بعد از بررسی و شناسایی کامل اهداف یک مرکز توانبخشی، QFD را در شش مرحله برای این مراکز به کار بردند. که این مراحل عبارت بودند از:
شناسایی مشتریان یک مرکز توانبخشی در آمریکا.
شناسایی کامل نیازها، خواسته­ های مشتریان و درجه بندی اهمیت آنها از نظر مشتریان.
شناسایی روش­ها و فرایندهای جاری و معمول در مراکز توانبخشی برای مشتریان.
توسعه یک ماتریس همبستگی QFD و پر کردن ماتریس.
درجه­بندی نیازها و خواسته­ های مشتریان مرکز توانبخشی.
طراحی مجدد فرایندهای ارائه خدمات به مشتریان.
جدول۲-۶- تقسیم بندی مشتریان به مشتریان داخلی و خارجی

مشتریان داخلی
مشتریان خارجی

پزشکان
مسئولین اداری
مدیران پروژه
پرستاران
درمانگران جسمی
متخصصین توانبخشی
سایر کارکنان

بیماران
مراکز درمانی

۲-۱۶-۵- کارمندیابی
کارمندیابی فرایندی است که به وسیله آن کسانی که به نظر می‌رسد توانایی بالقوه‌ای برای عضویت در سازمان و انجام دادن وظایف محول دارند شناسایی می‌گردند و موجبات جذب آنها به سوی سازمان فراهم می‌شود. دسنزو و رابینز^[۱۴۷] (۱۹۸۸) عقیده دارند که “پس از احراز نیاز به کارکنان در مشاغل مختلف باید اقدام به جذب و تأمین نیروی انسانی موردنیاز نمود. اولین قدم در این زمینه پیدا کردن فردی مناسب برای پست خالی و استخدام اوست” (ص ۱۱۸). فرایند کارمندیابی در سازمان باید به گونه‌ای باشد که تعداد زیادی از داوطلبان واجد شرایط متقاضی شغل شوند. بدیهی است هرقدر تعداد متقاضیان شغل بیشتر باشد، سازمان حق انتخاب بیشتری خواهد داشت. علاوه بر این کارمندیابی و جستجو برای یافتن نیروی انسانی مناسب هنگامی‌با موفقیت انجام می‌گیرد که بدانیم کسی را که دنبالش هستیم در کجا می‌توانیم پیدا کنیم. منابع کامند‌یابی عبارتند از منابع داخلی یعنی نیروهای موجود در سازمان و منابع خارجی. در صورتی که سازمان نتواند از میان نیروهای موجود در درون سازمان، افراد شایسته و لایقی پیدا نماید یا نتواند کسانی را برای اموزش تخصصی و کسب مهارت‌های موردنیازش بیابد چاره‌ای جز تأمین نیرو از خارج از سازمان نخواهد بود، آگهی مؤسسات کاریابی، دانشگاه‌ها و سایر مراکز آموزشی، معرفی و توصیه‌ اعضای سازمان، مراجعه مستقیم داوطلبان به سازمان از جمله مهم‌ترین روش‌های کارمندیابی از منابع خارجی است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱۶-۶- توسعه منابع انسانی
آموزش و توسعه کارکنان از زمان پیوستن افراد به سازمان شروع می‌شود و تا پایان دوره‌ی کاری کارکنان ادامه دارد؛ زیرا سازمان برای داشتن افراد با کیفیت، کارا و اثربخش و امکان‌ واکنش مناسب در قبال تغییرات سریع محیطی همچون تکنولوژی و رقابت، نیازمند داشتن برنامه منظم آموزشی و اجرای دقیق آن است. دیکاتیز و مورانو (۱۹۷۷) عقیده دارند که “چون همیشه مردم، مشاغل و سازمان‌ها در حال تغییرند آموزش و بالندگی کارکنان ضروری است” (ص۲۰).
آموزش و بالندگی نیروی انسانی کوشش مداوم و برنامه‌ریزی شده‌ای است که برای افزایش توانایی‌های کارکنان و بهبود سطح عملکرد و شایستگی آنان انجام می‌گیرد. “هنگامی‌که صحبت از آموزش و بالندگی نیروی انسانی می‌شود تغییر در مهارت‌ها، دانش، نگرش‌ها و رفتار اجتماعی کارکنان مورد نظر است. ” (دسنزو و رابینز، ۱۹۸۸، ص ۲۴۰). توسعه و بهسازی منابع انسانی شامل فرایندی است که شکل زیر نشان داده شده است.
محیط داخلی و بیرونی
شکل ۲ ـ ۱۶ : فرایند آموزش و بالندگی
منبع : «دعائی» ، ۱۳۸۴، ص ۱۵۰ .
همچنین آموزش و بالندگی کارکنان به روش‌های مختلف صورت می‌گیرد که عبارتند از: آموزش در ضمن کار، آموزش راهنمای شاغل، سخنرانی، فنون سمعی و بصری، آموزش برنامه‌ای، آموزش در شرایط شبیه‌سازی و یادگیری به کمک کامپیوتر.
۲-۱۶-۷- مدیریت پاداش
در اغلب موارد سیستم پاداش خدمات کارکنان از مؤثرترین ابزار تشویقی و انگیزشی است که در اختیار مدیران سازمان می‌باشد. طرح و استفاده از سیستم مذکور اغلب انعکاس‌دهنده نگرش مدیران سازمان و طرز برخورد آنان با منابع انسانی است. مسئولیت هماهنگی و اداره سیستم پاداش خدمات کارکنان معمولاً زیرنظر مدیریت منابع انسانی است. بیارز و روی^[۱۴۸] (۱۹۸۷) عقیده دارند که “سیستم پاداش خدمات کارکنان شامل انواع پاداش‌هایی است که از طرف سازمان به کارکنان به عنوان حاصل استخدام و جبران خدمات آنان اعطا می‌شود” (ص۲۹۰). سیستم پاداش باید کارا و اثربخش باشد. به عبارت دیگر، تخصیص و اعطای پاداش در سازمان باید به گونه‌ای باشد که حداکثر بازده را برای سازمان ممکن سازد. مندی و نئو^[۱۴۹] (۱۹۸۷) پاداش خدمات کارکنان را به صورت زیر طبقه‌بندی می‌نمایند:
پاداش خدمات کارکنان به دو دسته تقسیم می‌شود:
۱-پاداش‌های مالی: که مستقیماً از طرف شرکت اعطا و کنترل می‌شود. این پاداش‌ها خود به دو دسته تقسیم می‌شوند:
الف) پاداش‌های مستقیم مالی: شامل پرداخت‌هایی است که شخص به صورت دستمزد، حقوق، حق‌العمل، انعام و غیره دریافت می‌دارد.
ب) پاداش‌های غیرمستقیم مالی: شامل دریافت‌های کارکنان غیر از پاداش‌های مستقیم مالی است از جمله طرح‌های بیمه، بازنشستگی.
۲-پاداش‌های غیرمالی: که برای فرد جنبه درونی داشته و به طور معمول از سوی محیط دریافت می‌شود(ص۴۱۴).
بنابراین مدیریت پاداش‌ یکی از وظایف مدیریت منابع انسانی می‌باشد و این سیستم باید طوری طراحی گردد که اعطای پاداش‌ مشروط به عملکرد موثر باشد. تنها در این صورت است که استفاده از پاداش به عنوان مکانیسمی‌برای تشویق و ایجاد انگیزه در کارکنان، کارساز است.
۲-۱۶-۸- امور رفاهی کارکنان
خدمات رفاهی از عوامل عمده حفظ و نگهداری منابع انسانی به حساب می‌آید. فراهم آوردن خدمات رفاهی و تسهیلات رفاهی و بهبود کیفیت و شرایط محل کار، کمک در تهیه مسکن و غیره از وظایف خاص مدیریت منابع انسانی می‌باشد. میرسپاسی (۱۳۸۵) عقیده دارد که “برنامه‌های رفاهی باعث به وجود آمدن فرصت‌های مساعد جهت رفع خستگی‌های ناشی از کار و فعالیت و ایجاد روحیه دوستی و رفاقت بین کارکنان و افراد خانواده آنان می‌گردد. خدمات مربوط به برنامه‌های رفاهی فعالیت‌های خارج از ساعات کار را شامل می‌شود” (ص۳۳۸). نتایج حاصل از خدمات رفاهی هم به نفع کارکنان و هم به نفع سازمان می‌باشد. خدمات و اقدامات رفاهی شامل: تأمین وسائل ایاب و ذهاب کارکنان، ایجاد غذاخوری و تسهیلات آن، خانه‌سازی و تأمین مسکن، ایجاد شرکت‌های تعاونی، باشگاه‌های ورزش، ارائه کمک‌های پزشکی و روان‌پزشکی و غیره می‌باشد.
۲-۱۶-۹- امور اداری و پرسنلی کارکنان
فعالیت‌های مربوط به تعیین حقوق و دستمزد کارکنان، کنترل و نظارت بر فعالیت‌های آنان و رسیدگی به امور جاری کارکنان در حوزه امور اداری و پرسنلی کارکنان می‌باشد. دیسنزو و رابینز (۱۹۹۸) عقیده دارند که “نظارت و کنترل کارکنان سازمان از وظایف نهم مدیریت منابع انسانی می‌باشد و تأثیر بسزایی در بهبود عملکرد سازمان دارد” (ص۲۵۲). یکی از وظایف مدیریت منابع انسانی در این زمینه ارزیابی عملکرد کارکنان^[۱۵۰] می‌باشد. میرسپاسی (۱۳۸۵) عقیده دارد که “ارزیابی عملکرد کارکنان عبارتست از سنجش سیستماتیک و منظم کار افراد در رابطه با نحوه انجام وظیفه آنان در مشاغل محوله و تعیین پتانسیل موجود در آنها در جهت رشد و بهبود” (ص۲۶۰). نتایج ارزیابی عملکرد کارکنان در مواردی نظیر تعیین حقوق، افزایش دستمزد، ترفیعات، جابه‌جایی، تنزل و انفصال، تعیین نیازهای آموزشی کارکنان، اصلاح و بهبود عملکرد کارکنان و پاداش‌دهی به کارکنان، مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر کنترل و نظارت کارکنان و ارزیابی عملکرد آنان، تعیین حقوق و دستمزد کارکنان از وظایف اداری و پرسنلی مدیریت منابع انسانی می‌باشد. دیسنزو و رابینز (۱۹۸۸) عقیده دارند که “هدف اولیه طرح‌های حقوق و دستمزد در سازمان‌ها باید برقراری سیستم و ساختاری به منظور پرداخت عادلانه بسته به نوع و سطح مشاغل و عملکرد باشد” (ص۲۶۰). در تهیه و طراحی سیستم حقوق و دستمزد باید دو عامل مورد توجه قرار گیرد یکی تأمین عدالت در داخل سازمان از طریق تعیین ارزش مشاغل مختلف در مقایسه با یکدیگر و دیگری تأمین عدالت برونی در ارتباط با مقایسه ارزش مشاغل سازمان با مشاغل مشابه در سایر سازمان‌ها، که همگی در حوزه مدیریت منابع انسانی می‌باشد.
۲-۱۷-بررسی پژوهش‌های مرتبط با موضوع پژوهش
در مطالعات انجام شده با هدف بررسی پژوهش‌های صورت گرفته مرتبط با موضوع حاضر، پژوهشی که دقیقاً مشابه موضوع پژوهش حاضر تحت عنوان ارزیابی میزان کاربست سیستم اطلاعات مدیریت در مدیریت منابع انسانی و در میان مدیران دانشگاه اصفهان و علوم پزشکی اصفهان باشد، یافت نشد که این امر حکایت از این دارد که این پژوهش برای اولین بار در ایران انجام می‌شود. اما پژوهش‌هایی با عناوین دیگر ولی مرتبط با موضوع این پژوهش انجام شده است که در این قسمت به پاره ای از آنها اشاره می‌شود:
۲ ـ ۱۷-۱ ـ تحقیقات انجام شده در خارج
پژوهشی توسط ابیکی^[۱۵۱] (۱۹۹۷) تحت عنوان «اهمیت سیستم اطلاعات مدیریت» انجام شد. مطالب ارائه شده در این پژوهش در رابطه با اهمیت سیستم اطلاعات مدیریت در سطح مدیران عالی می‌باشد. در این تحقیق نقش اطلاعات را به عنوان ابزاری فردی در برنامه ریزی و تصمیم گیری مدیریت توضیح می‌دهد و این سیستم را به عنوان یک سیستم اطلاعاتی همکار و یک پایگاه اطلاعاتی که مدیریت را با نیازهای اطلاعاتی برای برنامه ریزی و تصمیم گیری آماده می‎کند توصیف می‌کند و در پایان توضیح می‌دهد که چگونه تکنولوژی مدرن به کار گرفته شده در این سیستم باعث می‎شود که مدیران خود را با تغییرات محیطی هماهنگ کنند.
بریدجی^[۱۵۲] (۲۰۰۳) در مطالعه خود تحت عنوان «آینده مدیریت منابع انسانی و سیستم اطلاعات مدیریت» نشان داد که مدیریت منابع انسانی با حرکت از یک سیستم ساده و بسته به یک واحد پویا و باز و با استفاده گسترده از سیستم اطلاعات مدیریت در تصمیم گیری استراتژیک سازمان می‌تواند خود را برای تغییرات محیطی آماده سازد و با بهره گرفتن از تکنولوژی اطلاعات اثربخشی و کارایی منابع انسانی را جهت کاهش هزینه‌ها و اشتباهات سازمانی می‌توان افزایش داد.
ادوارد^[۱۵۳] (۲۰۰۷) تحقیقی با عنوان «نقش تکنولوژی اطلاعات در مدیریت کیفیت سازمان‌های ارتباط از راه دور ایالات متحده امریکا» انجام داده است. نتایج مطالعات وی نشان می‌دهد که سازمان‌های ارتباط از راه دور ایالات متحده امریکا، برنامه‌های مدیریت کیفیت را برای رضایت مشتری‌ها به اجرا گذاشته اند. به علاوه جهت کاهش هزینه‎ها، مدیریت کیفیت فاکتورهایی همچون هم نوائی با احتیاجات، بر جا ماندن و وفاداری مشتری‌ها و حفظ این مهم و رضایت مشتری را مساعدت می‌کند و تکنولوژی اطلاعات به فاکتورهایی همچون کارائی کلی سازمان، رضایت مشتری و میزان کارآمدی کارکنان کمک می‌کند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که کارایی تکنولوژی اطلاعات در میان جنبه‎های مختلف مدیریت کیفیت تفاوت دارد. فاکتورهایی همچون مدیریت مشتری، ارتباطات، کار گروهی، میزان بهبود جریانات، سطوح بالایی از کاربرد تکنولوژی اطلاعات را نشان می‌دهد.
فاستر و توماس^[۱۵۴] (۲۰۰۷) در مطالعه ی خود تحت عنوان «به کارگیری سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت یکپارچه در کتابخانه ملی ولز^[۱۵۵]» نشان دادند که کتابخانه ملی ولز به یک رویکرد منعطف آماده برای انجام طرح‌های سیستم اطلاعاتی نیاز دارد و همچنین نیاز به مکالمه و مشورت با واحدهای ستاد و پشتیبانی در رابطه با این سیستم دارد.
جیانزین و پوخارل^[۱۵۶] (۲۰۰۷) در پژوهش خود تحت عنوان «توسعه سیستم‌های اطلاعاتی به روز برای تولیدات مجازی و اینترنتی» نشان دادند که مزیت‌های سیستم‌های اطلاعاتی برای شرکت‌ها در به دست آوردن اطلاعات و داده‎های به روز بسیار زیاد است. همچنین این پژوهش نشان می‌دهد این سیستم‌ها منجر به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‎ای در کنترل کیفیت تولیدات اینترنتی و مجازی می‌شود. این سیستم می‌تواند اطلاعات و داده‌های مستحکم و قابل اعتمادی را تهیه کند که بر اساس آن شرکت‌ها بتوانند تصمیمات درست و به موقعی را برای حل مشکلاتی که در زمینه کیفیت ابزار و ملزومات تولیدات مجازی وجود دارد، اتخاذ کنند.
مگوآر و ردمن^[۱۵۷] (۲۰۰۷) در تحقیقی با عنوان «نقش مدیریت نیروهای انسانی در توسعه سیستم‌های اطلاعاتی» نشان دادند که شکست سیستم‌های اطلاعاتی اغلب به علت فقدان توجه مدیریت به تغییرات فرهنگی، توسعه سازمانی، نیازهای اطلاعاتی مصرف کنندگان در طراحی این سیستم‌ها می‌باشد نتایج مطالعات این تحقیق نشان می‌دهد که نیروی انسانی به عنوان یک کلید راه می‌باشد اما در مورد بکارگیری نقش آن در موفقیت سیستم‌های اطلاعات مدیریت به ویژه با فرایند تغییرات آن کوتاهی شده است.
فلورس و بانسون^[۱۵۸] و دیگران (۲۰۰۸) در تحقیقی با عنوان «ریسک‌های عملیاتی سیستم‌های اطلاعاتی: یک چالش پیش روی بخش بانکی» نتایج زیر را عنوان می‌کنند که هنور فاصله قابل ملاحظه ای بین سیستم اطلاعاتی مورد استفاده جاری و ریسک‌های عملیاتی این سیستم‌ها با مدل‌های مطلوب وجود دارد و همچنین در این تحقیق فرصت‌ها و مشوق‌هایی که باعث کاهش این فاصله می‌شود را پیشنهاد می‌کنند.
روساخر و اولسون^[۱۵۹] (۲۰۰۸) در تحقیقی با عنوان «عامل‌های حیاتی موفقیت سیستم‌های اطلاعاتی بخش عمومی» نشان داند که اختلاف‌های مهمی‌بین پروژه‌های سیستم‌های اطلاعاتی بخش عمومی‌و خصوصی در رابطه با عامل موفقیت وجود دارد. مدیریت معقول تر سیستم‌های اطلاعات در محیط منحصر به فرد بخش عمومی‌باعث موفقیت بیشتر این سیستم نسبت به بخش خصوصی می‌باشد.
۲ ـ ۱۷-۲ ـ تحقیقات انجام شده در داخل
‌هاشمی‌پور (۱۳۷۳) در تحقیق تحت عنوان «نگرش کارکنان شهرداری اصفهان نسبت به سیستم اطلاعاتی مکانیزه» که به منظور بررسی پذیرش و تمایل افراد نسبت به کاربرد کامپیوتر در سیستم اطلاعات شهرداری صورت گرفت و فرضیه اصلی آن عبارت بود از اینکه، کارکنان نگرش مطلوبی نسبت به استفاده از کامپیوتر در امور شغلی دارند، به این نتیجه رسید، که نگرش کارکنان شهرداری اصفهان نسبت به استفاده از کامپیوتر در شهرداری مثبت ارزیابی گردید. البته این نگرش با میانگین معادل ۳۰ گویای نگرش کاملاً موافق با سیستم کامپیوتری در شهرداری نیست لیکن نتایج این تحقیق گواه قوی بر مثبت بودن نگرش کارکنان نسبت به کامپیوتر می‌باشد. لذا می‌توان گفت در بین کارکنان شهرداری تمایل به استفاده از کامپیوتر وجود دارد.
رحمانی (۱۳۷۸) پژوهشی را تحت عنوان «بررسی نقش سیستم‌های اطلاعات مدیریت در بهبود تصمیم گیری مدیران سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان‌های تابع» انجام داده است. در این پژوهش ویژگی‌های اساسی اطلاعات نظیر مرتبط بودن، دقیق بودن، بهنگام بودن، واقعی بودن و کافی بودن اطلات به عنوان متغیرهای مستقل و تصمیم گیری مدیران به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفته اند و به این نتیجه رسید که بین ویژگی‌های اطلاعات و بهبود تصمیم گیری مدیران رابطه مستقیم وجود دارد.
فاطمی‌هرندی (۱۳۷۸) تحقیق با عنوان «بررسی موفقیت سیستم‌های اطلاعات مدیریت در سازمان‌های صنعتی و خدماتی استان اصفهان» به منظور بررسی اثربخشی این سیستم انجام داده است. در این تحقیق از مدل گودهیر برای بررسی موفقیت سیستم‌های اطلاعات از ۲۲ سازمان بزرگ در استان اصفهان که بیش از یک‎هزار نفر شاغل دارند. ۷ سازمان صنعتی و خدماتی شامل مجتمع فولاد مبارکه، پلی اکریل ایران، سیمان سپاهان، برق منطقه ای، نیروگاه برق اصفهان، دانشگاه اصفهان و بیمارستا الزهرا، انتخاب و جمعاً ۱۱۰ پرسشنامه بین استفاده کنندگان سیستم‌های اطلاعات مدیریت یعنی مدیران و کارکنان توزیع و از ۷۰ پرسشنامه جمع آوری شده، ۶۲ مورد پرسشنامه کامل مورد استفاده قرار گرفته است. فرضیه اصلی این تحقیق عبارت است از اینکه: ارزیابی استفاده کنندگان نسبت به ابعاد تناسب تکنولوژی با وظایف (به عنوان شاخص موفقیت سیستم اطلاعات مدیریت) بالاست. وی پس از تجزیه و تحلیل داده نتیجه گرفت که با بهره گرفتن از معیار ارزیابی استفاده کنندگان نسبت به تناسب تکنولوژی با وظایف برای بررسی موفقیت سیستم اطلاعات مدیریت در سازمان‌های صنعتی و خدماتی استان اصفهان، ارزیابی استفاده کنندگان نسبت به ابعاد تناسب تکنولوژی با وظایف به عنوان شاخص موفقیت سیستم اطلاعات بیش از حد متوسط بوده، بنابراین سیستم اطلاعات مدیریت در سازمان‌های صنعتی و خدماتی تقریباً موفق بوده است و نظر به این که اطلاعاتی که توسط سیستم اطلاعات فراهم می‎گردد و باید به نحوی باشد که استفاده کنندگان سیستم در هر یک از مراحل تشخیص، تحلیل و تفسیر اطلاعات مشکلی نداشته باشند، با آزمون فرضیه‌ها در این مورد، سیستم اطلاعات در فراهم نمودن اطلاعات مورد نیاز استفاده‎کنندگان موفق نسبی بوده است و استفاده کنندگان در هیچ یک از مراحل فوق با مشکل جدی مواجه نمی‌باشند.
مشتاقیان ابرقوئی (۱۳۷۸) پژوهشی با عنوان «بررسی نظرات اعضای هیأت علمی‌دانشگاه اصفهان پیرامون چگونگی میزان استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی رایانه ای در امر آموزش و پژوهش» انجام داده است که این تحقیق در پی آن است که میزان استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی رایانه ای را توسط اعضای هیأت علمی‌دانشگاه اصفهان برآورد نماید. یافتن پاسخ برای سئوال‌های پژوهشی زیر مهمترین هدف این تحقیق بوده است؛ ۱ـ استفاده از سیستم اطلاعات رایانه ای در امر آموزش و پژوهش توسط اعضای هیأت علمی‌دانشگاه به چه میزان است؟ ۲ـ آیا تفاوت معنی داری در میزان استفاده اعضای هیأت علمی‌دانشکده‌های مختلف از سیستم‌های اطلاعاتی رایانه ای وجود دارد؟ ۳ ـ آیا تفاوت معنی داری در میزان استفاده اساتید از سیستم‌های رایانه با توجه به متغیرهای (تجربه کاری، رتبه دانشگاهی، مدرک تحصیلیو جنسیت) وجود دارد؟ داده‌های مورد استفاده در این تحقیق از طریق اجرای پرسشنامه ۴۸ سئوالی محقق ساخته فراهم گردید. سئوالات از نوع بسته پاسخ و به دو قسمت : ۲۴ سئوال آموزشی و ۲۴ سئوال پژوهشی توسط ۸۶ نفر از اعضای هیأت علمی‌پاسخ داده شد. در پاسخ سئوال اول مشخص گردید که میزان استفاده آموزشی و پژوهشی از سیستم اطلاعاتی رایانه ای کمتر از حد انتظار بوده است و اساتید دانشگاه اصفهان به ندرت از این گونه سیستم‌ها بهره می‌برند. داده‌های جمع آوری شده مربوط به سئوال دوم نشان داد که تفاوت معنی داری میان اساتید دانشکده‌ها در میزان استفاده از سیستم‎های رایانه ای وجود دارد و دانشکده‌های علوم فنی و مهندسی بیشترین استفاده و دانشکده‌های تربیت بدنی و علوم تربیتی کمترین به میزان استفاده از این گونه سیستم‌ها را دارند و در پاسخ به سئوال سوم مشخص گردید که میزان استفاده اساتید از سیستم‌های رایانه ای با توجه به متغیرهای (تجربه کاری، مدرک تحصیلی، رتبه دانشگاهی و جنسیت) تفاوت معنی داری وجود ندارد.
استاد محمدی (۱۳۷۹) تحقیقی تحت عنوان «شناسایی موانع مرتبط با استقرار سیستم اطلاعاتی مدیریت در حوزه ستادی وزارت کشاورزی» انجام داده است و عمده ترین هدف این تحقیق شناسایی موانع موجود بر سر راه طراحی، استقرار و به کارگیری سیستم اطلاعات مدیریت در وزارت کشاورزی و ارائه الگوی مناسبی برای تبیین و بررسی و تحلیل این موانع در مراحل مختلف استقرار این سیستم در وزارت کشاورزی است و در نتیجه این تحقیق موانع مرتبط از جمله موانع مادی و نداشتن اطلاعات کافی مدیران در رابطه با سیستم اطلاعاتی، شناسایی شده و پیشنهاداتی برای استفاده مناسب از این سیستم ارائه گردیده است.
اسماعیلی (۱۳۸۰) تحقیقی با عنوان «طراحی سیستم اطلاعات مدیریت در شرکت روغن نباتی نرگس شیراز» انجام داده که در این پروژه ضمن معرفی ابزارها و تکنیک‌های تجزیه و تحلیل سیستم، نسبت به شناخت و ارزیابی سیستم‌های موجود در شرکت اقدام گردیده است سپس با توجه به گستردگی سازمان، اولویت‌های طراحی سیستم جدید برگزیده شده اند. طراحی علمی‌این سیستم‌ها مستلزم اعمال اصلاحاتی در ساختار سازمانی شرکت بوده است که طی این پروژه به مدیریت شرکت پیشنهاد شده است.
کیانی (۱۳۸۲) در پژوهشی که تحت عنوان «کاربرد سیستم‌های اطلاعات منابع انسانی» انجام داد، دریافت که برنامه‎ ریزی نیروی انسانی یکی از مهمترین وظایف مدیریت منابع انسانی است که تأثیر عمیقی بر سایر فعالیت‌های مدیریتی دارد و ارتباط تنگاتنگ برنامه ریزی و اطلاعات سبب ایجاد و بکارگیری سیستم‌های اطلاعاتی مورد نیاز با توجه به اندازه، نوع و فناوری موجود در سازمان‌ها شده است. در این تحقیق تعاریفی از برنامه ریزی نیروی انسانی و سیستـم‌های اطلاعاتی منابع انسـانی و کاربرد آن و در نهایـت طراحی، اجرا و چالـش‌های پیـش روی برنامه ریـزی منابـع
انسانی بیان شده است.
رهنورد و ارشدی (۱۳۸۳) در تحقیق با عنوان «بررسی اثربخشی سیستم اطلاعاتی مدیریت معاونت توسعه و مهندسی شرکت مخابرات استان آذربایجان شرقی» اثربخشی سیستم اطلاعاتی، معاونت توسعه و مهندسی را مورد بررسی قرار داده اند. جامعه آماری این پژوهش ۵۰ نفر از کاربران سیستم را شامل می‌شود که از ۶ الی ۹ ماه با سیستم کار کرده اند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این تحقیق یک پرسشنامه محقق ساخته می‌باشد که در مجموع ۳۴ پرسش را شامل می‎شود، در این پرسشنامه، اثربخشی سیستم اطلاعاتی در پرتو ویژگی‌های اطلاعات مطلوب یعنی مرتبط بودن، دقت، صحت، ایمنی، سرعت و اقتصادی بودن بررسی گردیده است. جمع بندی یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در مجموع کاربران سیستم اطلاعاتی معاونت توسعه و مهندسی شرکت مخابرات آذربایجان شرقی را با اثربخشی نسبتاً بالا دانسته اند.
باقری (۱۳۸۵) تحقیقی تحت عنوان «بررسی سیستم اطلاعاتی مدیریت آموزش دانشگاه امام حسین و نقش آن در تصمیم گیری کاربران» انجام داد و بعد از بررسی و توصیف سیستم‌های اطلاعات مدیریت آموزش دانشگاه و نقش آن در تصمیم گیری کاربران به این نتیجه رسید که سیستم موجود نیاز به تجدید نظر کلی دارد و لازم است سیستمی‌طراحی گردد تا به طور یکسان و هماهنگ گزارش‌های به موقع، صحیح و مربوط را برای کلیه سطوح مدیریتی که به این اطلاعات نیاز دارند فراهم آورد تا از دوباره کاری‌ها و هدر رفتن منابع و امکانات جلوگیری کرده و موجبات بهره‎گیری مطلوب و مناسب از سیستم را فراهم آورد.
خدمتی (۱۳۸۵) تحقیق تحت عنوان «مطالعه و بررسی سیستم اطلاعاتی مدیریت منابع انسانی در وزارت جهاد سازندگی» انجام داده است و در نتیجه به شناخت و بررسی علل و نارسایی‌ها و رکورد سیستم فعلی پرداخته و با تأکید بر نقش و اهمیت اطلاعات در انجام وظایف و تصمیم گیری در بخش مدیریت منابع انسانی به ارائه پیشنهادات عملی جهت ارائه یک سیستم اطلاعات نیروی انسانی مبتنی بر کامپیوتر در وزارت جهاد سازندگی پرداخته است.
شیرازی (۱۳۸۵) پژوهشی تحت عنوان «بررسی تأثیر به کارگیری فناوری اطلاعات بر منابع انسانی در سازمان اقتصادی کوثر» انجام داده است. در این پژوهش بعد از آن که تأثیرات فناوری اطلاعات بر منابع انسانی را در قالب فرضیات کاهش نیروی انسانی، تخصصی شدن نیروی انسانی، خود کنترلی و از خود بیگانگی در افراد در یک نمونه آماری ۵۹ نفره سنجیده شد به این نتیجه رسیدند که بین بکارگیری فناوری اطلاعات و سه فرضیه خودکنترلی، تخصصی شدن نیروی انسانی و کاهش نیروی انسانی ارتباط معناداری وجود دارد ولی بین بکارگیری فناوری اطلاعات و احساس از خود بیگانگی در افراد ارتباط معناداری وجود ندارد.