مدل کسب و کار طراحی محتوای معامله، ساختار و حکومت را نشان می‌دهد تا به ایجاد ارزش از طریق بهره برداری از فرصت‌های کسب و کار جدید برسد.آمیت و زوت (۲۰۰۱)معماری سازمان و شبکه شرکای خود را برای ایجاد، بازاریابی و تحویل ارزش و مرکز ارتباطات به یک یا چند بخش از مشتریان به منظور ایجاد درآمد پایدار و سودآور است.

توربای و دیگران (۲۰۰۱)مدل کسب و کار موجود و یا کسب و کار برنامه­ ریزی شده باری آینده است. مدل همیشه از واقعیت پیچیده، ساده سازی است. این امر به درک اصول کسب و کار یا برنامه ریزی کردن نحوه دیدگاه کسب و کار آینده کمک می‌کند.استالر (۲۰۰۲)مدل کسب و کار موجود و یا کسب و کار برنامه­ ریزی شده باری آینده است. مدل همیشه از واقعیت پیچیده، ساده سازی است. این امر به درک اصول کسب و کار یا برنامه ریزی کردن نحوه دیدگاه کسب و کار آینده کمک می‌کند.مدل کسب و کار چارچوب منسجم را فراهم می‌کند که ویژگی‌ها و پتانسیل‌های فناوری به عنوان ورودی می‌گیرد و آن‌ ها را از طریق مشتریان و بازار را به ورودی‌های اقتصادی تبدیل می‌کند؛ ‌بنابرین‏ مدل کسب و کار، به عنوان یک وسیله متمرکز که واسطه بین توسعه‌ فناوری و ایجاد ارزش اقتصادی باشد، تصور می‌گرددمدل کسب و کار توصیف داستانی منطقی است که چه کسانی مشتریان شما هستند، ارزش آن‌ ها چیست و چگونه شما در قبال ارائه‌ ارزش به آن‌ ها کسب درآمد می‌کنید.شرح نقش‌ها و روابط شرکت، مشتریان، شرکا و تأمین کنندگان و همچنین جریان کالاها، اطلاعات و پول میان این احزاب و مزایای اصلی تخصیص یافته به آن‌ ها به ویژه، اما نه منحصراًً مشتری.مدل کسب و کار یک مدتی است که اغلب به توصیف اجزای کلیدی کسب و کار پرداخته است که مشتریان، رقبا، پیشنهادها، فعالیت‌های سازمان، منابع، عرضه عوامل و ورودی‌های تولید و همچنین اجزای روند طولی برای پوشش پویایی مدل کسب و کار در طول زمان است.مفهوم دقیق راهبرد شرکت‌ها در سطح خلاصه که به عنوان مبنایی برای پیاده سازی فرآیندهای کسب و کار است.مجموعه‌ای از راهبردهای سازمانی برای ایجاد و مدیریت از جمله درآمد، سطح بالای فرایندهای کسب و کار و اتحاد.نمایندگی از منطق اساسی شرکت و انتخاب راهبرد جهت ایجاد و کسب ارزش در شبکه ارزشمدل کسب و کار، ابزاری مفهومی است که از مجموعه‌ای از روابط و اجزای بین آن‌ ها تشکیل شده و منطق درآمدزایی شرکت را بیان می‌کند. همچنین توصیفی از ارزش ارائه شده سازمان به مشتریان مورد نظر، معماری سازمان و شرکای آن برای خلق، بازاریابی و انتقال این ارزش و سرمایه مربوط برای ایجاد جریان‌های درآمدی سود ده و پایدار است.تلاش طرح‌های مشترک از شرکت‌های متعدد برای ارائه پیشنهاد مشترک برای مشتریان خودمدل‌های کسب و کار به منظور شناسایی بازیگران کسب و کاری که در یک حرفه هستند و نیز چگونگی روابط صریح و روشن خود به وجود آمده‌اند. روابط در مدل کسب و کار از نظر ارزش تبادل بین بازیگران فرموله شده است.مدل‌های کسب و کار به منظور شناسایی بازیگران کسب و کاری که در یک حرفه هستند و نیز چگونگی روابط صریح و روشن خود به وجود آمده‌اند. روابط در مدل کسب و کار از نظر ارزش تبادل بین بازیگران فرموله شده است.آندرسون و دیگران (۲۰۰۶)از سوی کدام شرکت که قادر به ایجاد ارزش توسط هماهنگی جریان اطلاعات، کالا و خدمات در میان شرکت کنندگان در صنعت‌های مختلف در تماس با آن است از جمله مشتریان، شرکا در زنجیره ارزش، رقبا و دولتکالیو و دیگران (۲۰۰۶)راه‌های ایجاد ارزش برای مشتریان و روشی که در آن کسب و کار تبدیل فرصت‌های بازار به سود از طریق مجموعه‌ای از بازیگران و فعالیت‌ها و همکاریراجالا و وسترلاند (۲۰۰۷)مدل کسب و کار نشان دهنده تجارت اصلی سازمان و لازم است باری توصیف این سازمان از دیدگاه مأموریت اصلی آن و محصولات و خدماتی را که به مشتریان خود ارائه می‌کند.جانسن و دیگران (۲۰۰۸)روش انجام کسب و کاری که توسط یک شرکت می‌تواند خود را حفظ کند و به تولید درآمد بپردازد.راپا (۲۰۰۸)

مدل کسب و کار

همان گونه که در شکل نشان داده شده است پژوهشگران با بررسی ادبیات مدل کسب و کار، پنج مرحله را در سیر تکامل مدل کسب و کار شناسایی نموده‌اند.

تشریح عناصر

به کار گیری مفهوم

آنتولوژی مدل‌ها

لیست اجزا

تعریف و طبقه بندی

شکل ‏۲‑۱: سیر تکامل مدل کسب و کار

• • مرحله اول مصادف با زمان تولد مفهوم مدل کسب و کار و تعاریف این مفهوم می‌باشد

• • مرحله دوم عناصر مدل کسب و کار به تعاریف ارائه شده اضافه شده و سعی گردیده که از این طریق تعاریف ارائه شده تکمیل گردند.

• • در مرحله سوم سعی شده است توضیحات جامعی در خصوص عناصر مدل کسب و کار ارائه گردیده و عناصر مدل کسب و کار مانند بلوک‌های ساختمانی برای بنیان نهادن مفهوم مدل کسب و کار در کنار یکدیگر قرار داده شوند.

• • در مرحله چهارم صاحب‌نظران، مدل نمودن اجرا به صورت مفهومی را آغاز نموده و سعی نمودند تا از طریق این مدل‌سازی فرا مدل‌های مدل کسب و کار را به شکل‌‌های مرجع و هستی شناسی ارائه نمایند.

• در مرحله پنجم از مدل‌های مرجع برای برنامه های سیستم‌های اطلاعاتی و مدیریتی استفاده گردیده است(اوستروالدر،۲۰۰۵).

اگر چه تحقیقات زیادی روی مدل‌های کسب و کار صورت گرفته است اما نتیجه تحقیقات، تصویر کاملی از ابعاد و ویژگی‌های مدل کسب و کار به دست نداده است(لامبرت،۲۰۰۴). جامع‌ترین تحقیق برای کشف منشأ و ریشه کسب و کار توسط اوستروالدر و همکاران(۲۰۰۵) صورت گرفته است. آن‌ ها دریافتند که ورود این واژه‌ نسبتاً جدید به حدود پنج دهه اخیر باز می‌گردد.

نخستین بار بلمن و کلارک^[۲۳] در سال ۱۹۵۷ از این واژه در یک مقاله علمی استفاده نمودند. پس از آن‌ ها در سال ۱۹۶۰ جونز از این واژه در عنوان و چکیده‌ی مقاله‌ خود استفاده کرد(جونز^[۲۴]،۱۹۶۰). در سال ۱۹۶۱ آلفرد چندلر^[۲۵] کتابی با عنوان استراتژی و ساختار منتشر نمود. او در این کتاب گزارش جامعی از رشد سریع و تغییرات حاصل از آن در شرکت‌های صنعتی ارائه نمود و در آن به مفهوم مدل کسب و کار اشاره نمود. او در این کتاب چگونگی ‌پاسخ‌گویی‌ شرکت‌ها به چالش‌های متفاوتی که به دلیل تغییرات محیطی یا داخلی شرکت ایجاد می‌شود را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. ایگور آنسف^[۲۶] در سال ۱۹۶۵ کتابی بر اساس عقاید چندلر با عنوان استراتژی شرکت منتشر نمود و در آن به بسط مفهوم مدل کسب و کار پرداخت و در کتاب خود چهار چوبی ارائه داد تا شرکت‌ها بتوانند با بهره گرفتن از آن و بر اساس فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی استراتژی خود را تنظیم نمایند(رضوی،۱۳۸۹).

اجزای مدل کسب و کار

در زمینه‌ی اجزای تشکیل دهنده مدل کسب و کار دیدگاه‌های متفاوتی از پژوهشگران صاحب نظر در این زمینه داریم که در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین دیدگاه‌ها اشاره می‌نماییم.

از نظر سای و همکارانش ده مؤلفه بررسی شده از مهم‌ترین مولفاتی می‌باشند که در مدل کسب و کار باید جای گیرند. این ده مؤلفه در جدول زیر به اختصار بیان گردیده‌اند.

نظریه خود شکوفایی در توجیه استدلال خود مبنی بر این که شخص واجد توانایی بالقوه و آرزو برای خود شکوفایی ، رشد ، و توسعه است ، چه نظریه ای در رابطه با فرایند های انگیزشی به کار می‌برد ؟ نظریه مازلو که امروزه اشتهار بسیار دارد پیشنهاد می‌کند که رفتار شخص پیرامون سلسله مراتبی از انگیزه های سازمان می‌یابد ، به طوری که پایین ترین آن ها نیازهای فیزیولوژیکی از قبیل گرسنگی و تشنگی هستند . هنگامی این نیازها کامروا شوند ، نیازهای ایمنی به عنوان مؤثر در رفتار برجستگی می‌یابد . به دنبال این ها در سلسه مراتب نیاز های اجتماعی ، عزت نفس و خود شکوفایی به عنوان انگیزه های رفتار ظاهر می‌شوند . در تمام این نیازها مازلو استدلال می‌کند که اولویت نیاز بالاتر به عنوان تابعی از کامروایی نیازی که در سلسه مراتب نیازها بلافاصله در زیر آن قرار دارد افزایش پیدا می‌کند . بسیاری از نویسندگان با پیشنهاد این که امروز اکثر مردم نیازهای پائینتر خود را ارضاء کرده و در محیط کار در پی کامروایی نیازهای بالاتر خود هستند ، مازلو را تأیید و حمایت کرده‌اند . بدین جهت ، اگر می‌خواهیم رفتار کار بر انگیخته و باورو داشته باشیم باشد محیط های کار را طوری تغییر دهیم که به نیازهای سطح بالا فرصتی برای ارضاء و کامروایی بدهند . بهبود محیط های کاری هم برای سازمان سودمند است و هم برای فرد ، چه کامروایی فرد برای خودشکوفایی ، او را ‌خلاق‌تر ، بارورتر ، کمتر تدافعی و تواناتر در تعامل با دیگران می‌سازد.(همان منبع).

۲- دیدگاه آدلر :

زندگی به عقیده آدلر « بودن » نیست بلکه « شدن » است . بنا بر نظر آدلر فرد برخوردار از سلامت روان شناختی توان و شهامت یا جرات عمل کردن را برای نیل به اهدافش دارد . چنین فردی جذاب و شاداب است و روابط اجتماعی سازنده و مثبتی با دیگران دارد . فرد دارای سلامت روان مطمئن و خوشبین است و ضمن پذیرفتن اشکالات خود در حد توان اقدام به رفع آن ها می‌کند . سلامت روان به عقیده آدلر یعنی داشتن اهداف مشخصی در زندگی ، داشتن فلسفه ای استوار و مستحکم برای زیستن ، روانبط خانوادگی و اجتماعی مطلوب و پایدار ، مفید بودن برای همنوعان ، جرات و شهامت و قاطعیت ، کنترل داشتن بر روی عواطف و احساسات ، داشتن هدف نهایی کمال و تحقق نفس ، پذیرفتن اشکالات و کوشیدن در حد توان برای حل اشتباهات .(خدا رحیمی ، ۱۳۷۴ )

۳- دیدگاه اریک اریکسون :

به عقیده اریکسون سلامت روان شناختی اصولاً منیجه عملکرد قوی و قدرتمندی «من» است . سلامت روان شناختی را می توان در قالب این توانائیها و در هر مرحله از رشد روانی – اجتماعی تعریف کرد . توانایی مرتبط با اولین مرحله رشد روانی – اجتماعی در طفولیت «امید» است . مرحله دوم رشد روانی – اجتماعی «اراده» است . سومین مرحله رشد روانی – اجتماعی منجر به بروز توانایی احساس «هدف» می شود . چهارمین توانایی بشر « شایستگی » است که در نهایت مشخص کننده مهارت و خبرگی فرد است . توانایی و قدرتی که در نوجوانی بروز می‌کند « وفاداری » است . عشق توانایی متمایز کننده ششمین مرحله رشد روانی – اجتماعی است که اریکسون آن را بزرگترین قدرت بشر می‌داند . توانایی و قدرت مرتبط با مرحله مولد بودن زندگی «مراقبت» است . توانایی متناسب برای اخرین مرحله رشد روانی – اجتماعی «خردمندی» است . به عقیده اریکسون سلامت روان شناختی هر فرد به همان اندازه ای است که توانسته است توانایی متناسب با هر کدام از مراحل زندگی را کسب کرده باشد . سلامت روان شناختی ارائه ‌کرده‌است : « فردی که در جامعه زندگی می‌کند بایستی از تعارض عاری باشد ، بایستی از استعداد و توانایی بارزی استفاده کند ، در کارش ماهر و استاد باشد ، ابتکار نا محدود داشته باشد ، از انجام لحظه به لحظه حرفه اش پسخوراند بگیرد و در نهایت ‌در مورد فرایند زندگی نظریه معنوی روشن و قابل درکی داشته باشد .(همان منبع)

۴- دیدگاه کارن هورنای :

به عقیده وی انسان برخوردار از سلامت روان دارای این ویژگی هاست :

الف) احساس عدم امنیت نمی کند و لذا فاقد پرخاشگری و خودشیفتگی است .

ب) قدرتمندی نیازهای دهگانه در او خفیف است ، بعلاوه قابلیت تغییر و تحول و جایگزینی این نیازها را دارد.

ج) انسان سالم از هر سه نوع طبقه کلی نیازها با توجه به اوضاع و احوال متناسب استفاده می­ کند، در حالی که کودکان فقط به سوی دیگران می­روند، نوجوانان در مقابل دیگران می­ایستند و سالمندان از دیگران دوری می‌کنند .

د ) انسان سالم به دلیل اگاهی از « خود واقعی اش » و استعدادهای بالقوه خود تسلیم محض محیط اجتماعی و فرهنگی نیست بلکه ابتکار و شخصیت خودش را عهده دار می شود

هـ ) خود شناسی و کوشش برای تحقق استعدادهای فطری و ذاتی وظیفه اخلاقی و امتیاز معنوی شخصیت سالم است و هدف او کمال است .

و ) شخیت و دگرگونی انسان سالم به عهده خود او است نه محیط و اجتماع .

ز ) انسان سالم خود آگاهی دارد و از خود واقعی و استعدادهایش کم و بیش آگاه است و خودش بسیاری از مشکلات زندگانی اش را حل می‌کند ، لذا به دیگران وابستگی ندارد .

۵- دیدگاه اریک برن :

نظریه « تحلیل ارتباط محاوره ای » اریک برن در واقع سازشی است بین روانکاوی و ارتباط متقابل. مختصر اینکه اریک برن معتقد است که انسان برخوردار از سلامت روان شناختی دارای این ویزگی ها است :

1. 1. بین حالت های من او ( من والدینی ، من کودکی و من بزرگسالی ) تعادل برقرار است و در صورت به هم خوردن این تعادل ، توانایی سازماندهی مجدد شخصیتش را دارد .

1. 1. نتیجه گیری بین فرد سالم بر اساس وضعیت چهارم (من خوب هستم ، تو خوب هستی ) است ، زیرا سه حالت قبلی به کودکان اختصاص دارند و الگوی شخصیت کودکی و افراد نابالغ هستند .

1. 1. انسان سالم در هر لحظه از نوع حالت نفسانی خودش اگاهی دارد. چون رفتار نانسان مبتنی بر مجموعه ­ای از احساسات، اخلاقیات و کنترل اگاهانه است.

1. 1. شخصیت طبیعی و سالم سازمان یافته است و مرزهای شخصیتی آن مشخص شده و در عین حال نفوذ پذیر است و در هنگام رویارویی با تعارضات شدید درونی ، به صورت اگاهانه به گونه ای از این بخش‌ها استفاده می‌کند که هر کدام نقش متناسب خودشان را انجام دهند .

1. 1. شخصیت سالم در ابعادی مختلف شخصیتش «تعصب و تغییر ناپذیری » ندارد و چنین فردی ضمن شناختن الگوهای موفقیت آمیز رفتاری و اگاهی از تصاد ها و تشابهات درونی خودش ، آزادی انتخاب بیشتری دارد .

1. 1. فرد سالم مسئولیتش رفتار و تفکرش را می پذیرد و رفتار او با دیگران آگاهانه و مبتنی بر صمیمیت و علاقه است .

1. 1. انسان سالم علاوه بر تصمیم گیری و انتخاب آگاهانه در زمان حال زندگی می‌کند نه در گذشته یا آینده .

1. مبنای فعالیت در نظریه برن ، نیاز به تشخیص و منزلت است . یعنی اینکه فرد هم مورد احترام دیگران واقع شود و هم برای دیگران احترام قابل شود و شخصیت سالم نیز بایستی چنین خصوصیتی را در تعامل با مردم و جامعه داشته باشد . ( همان منبع )

۶- دیدگاه هری استاک سالیوان :

صلاحیت هیئت داوری، یک صلاحیت ذاتی است که به موجب قانون به وجود آمده و از صلاحیت محاکم عمومی، با وجود اینکه مرجع تظلمات به شمار می رود، جداست. (فریدون، ۱۳۸۸، ۴۹) این قاعده به عنوان یک استاندارد و به معنای توانایی دیوان برای تصمیم گیری در خصوص صلاحیت خود، به طور مجزا در بخش ۳۰ این قانون دیده می شود که بیان می‌دارد: « در صورت عدم توافق خلاف توسط طرفین قرارداد، دیوان داوری ممکن است در خصوص صلاحیت ذاتی خویش، مقرراتی وضع کند؛ بدین صورت که آیا موافقتنامه معتبر داوری وجود دارد؟ و آیا دیوان به درستی تأسیس شده است؟ و چه موضوعاتی طبق توافق داوری، به داوری واگذار شده است؟ چنین قواعدی ممکن است به وسیله روند تجدیدنظر خواهی یا بازنگری قابل دسترس بر اساس مقررات این قسمت، مورد چالش قرار گیرد.»^[۱۱۹]

اثر این مقرره بدین شکل است که به دیوان صلاحیت می‌دهد تا احراز نماید آیا به موجب ترتیباتی که طرفین توافق کرده‌اند، صلاحیت وجود دارد تا تصمیم دیوان در این مورد برای طرفین الزام آور باشد؟ در واقع از مهم ترین اهداف این قانون که در صدد هماهنگی با نظم عمومی و اعطای اختیارات بیشتر برای جریان داوری است، به رسمیت شناختن همین موارد است.

البته این تشخیص صلاحیت توسط داوری، تحت کنترل نظام قضایی صورت می‌گیرد، به عنوان مثال ماده ۳۲ این قانون، اختیار دادگاه را ‌در مورد به چالش کشیدن صلاحیت دیوان در صورت درخواست یکی از طرفین مطرح می کند^[۱۲۰]. در بخش ۷۳ نیز ‌در مورد حق از دست دادن این اعتراض صحبت ‌کرده‌است^[۱۲۱]. در حقیقت بخش ۳۰ با شرط مندرج در بخش ۳۲ این امر را پذیرفته است، البته شدت این قاعده تا حدودی به وسیله بخش ۷ تعدیل شده که دادگاه ها نتوانند با اختیار وسیع خویش صلاحیت را از داوران بگیرند. (رید، ۱۳۸۵، ۲۰۴)

به موجب بند ۲ ماده ۶ مقررات آی سی سی، در صورت اختلاف نسبت به اعتبار یا قلمرو موافقتنامه داوری، دیوان داوری اتاق ابتداً تصمیم می‌گیرد که آیا موافقتنامه داوری علی الظاهر وجود دارد یا نه؟!^[۱۲۲]

در ماده ۲۱ قواعد داوری آنسیترال نیز آمده است که: «۱- دیوان داوری اختیار خواهد داشت در باب اعتراضات نسبت به صلاحیت خود و از جمله اعتراض به وجود یا اعتبار قید داوری یا موافقتنامه جداگانه داوری تصمیم بگیرد. ۲- دیوان داوری اختیار خواهد داشت که نسبت به وجود یا اعتبار قراردادی که قید داوری بخشی از آن است، تصمیم بگیرد. از لحاظ ماده ۲۱، قید داوری که بخشی از قرارداد را تشکیل داده و داوری را طبق قواعد آنسیترال مقرر می‌دارد به عنوان موافقتنامه ای مستقل از سایر شرایط قرارداد محسوب خواهد شد. تصمیم دیوان داوری دایر بر کان لم یکن بودن قرارداد قانوناً مستلزم بی اعتباری قید داوری نیست….»

ماده ۱۶ قانون نمونه داوری آنسیترال نیز صلاحیت دیوان داوری در خصوص وجود و اعتبار موافقتنامه داوری را بیان می کند و در جهت تأیید نظریه استقلال یا تفکیک پذیری شرط داوری، بین شرط داوری و قاعده صلاحیت نسبت به صلاحیت ارتباط برقرار می کند؛ به طوری که می توان ادعا نمود قبول قاعده صلاحیت نسبت به صلاحیت، متضمن اصل استقلال شرط داوری است.

متن ماده خصوصیت خودگردانی دیوان داوری در تعیین صلاحیت خود را بدین صورت تشریح می‌کند که: «دیوان داوری می‌تواند ‌در مورد صلاحیت خود، همچنین درباره وجود یا اعتبار موافقتنامه داوری اتخاذ تصمیم کند. برای این منظور، شرط داوری که به صورت جزیی از یک قرارداد مقرر شده باشد، به عنوان موافقتنامه ای مستقل از سایر شرایط قرارداد به شمار می رود. تصمیم دیوان داوری مبنی بر اینکه قرارداد باطل و ملغی الاثر است، فی نفسه به معنای عدم اعتبار شرط داوری مندرج در آن قرارداد نخواهد بود…»^[۱۲۳]

نمونه ای خاص که در خصوص تفسیر شرط داوری و صلاحیت مطرح شده، در پرونده اتاق مرکز داوری ایران به شماره ۸۹/۱۵/د/۳۶ با داوری آقای حسن نیک پور می‌باشد، آنچه که در رأی آمده منطوقاً ‌به این امر معطوف می شود که ارجاع امر به مرکز داوری ایران به معنای صالح دانستن اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در رسیدگی ‌به این موضوع است.

در این رأی به مقدماتی بودن رسیدگی نسبت به صلاحیت نیز اشاره شده و حتی اظهار شده که ایراد به سمت و رسیدگی همزمان به آن، همراه با ایراد صلاحیت ممکن نیست؛ چرا که بررسی سمت، فرع بر وجود صلاحیت است. (کاکاوند، ۱۳۹۰، ۱۲- ۱۴)

1. 1. . مواد ۷۵۷ تا ۷۷۹ قانون مذکور. ↑

1. 1. . این قانون که از سال ۱۳۷۰ ارائه شد، مورد بررسی و بحث قرار گرفته بود، بالاخره در سال ۱۳۷۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی و نهایتاًً در ۹ مهرماه همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید. ↑

1. 1. . قانون داوری تجارتی بین‌المللی مواد: ۱- تعاریف و قواعد تفسیر: «الف- داوری، عبارت است از رفع اختلاف بین متداعیین در خارج از دادگاه به وسیله شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی مرضی الطرفین و یا انتصابی …». ماده ۳- ابلاغ اوراق و اخطاریه­ها: «الف- در داوری سازمانی، نحوه و مرجع ابلاغ مطابق مقررات سازمان مذبور خواهد بود…». ماده ۶- مرجع نظارتی:«… ۲- در داوری­های سازمانی انجام وظایف مندرج در بندهای (۲) و (۳) ماده (۱۱)، بند (۳) ماده (۱۳) و بند (۱) ماده (۱۴) به عهده سازمان داوری مربوط است.» ↑

1. 1. . ماده ۱۶: «اتخاذ تصمیم ‌در مورد صلاحیت ۱- داور می ­تواند ‌در مورد صلاحیت خود و همچنین درباره وجود و یا اعتبار موافقت نامه داوری اتخاذ تصمیم کند … .» ↑

1. 1. . جمهوری اسلامی ایران نیز، در سال ۱۳۸۰ به کنوانسیون نیویورک که مربوط به شناسایی و اجرای آرای داوری خارجی است، ملحق شده است. ↑

1. 1. . The Act on Statue Arbitration Center of the Iran Chamber or ACIC. ↑

1. 1. . این مرکز درچارچوب کمیسیون حقوقی مشورتی آسیایی – آفریقایی تأسيس شده است. ↑

1. 1. . The UK Arbitration Act 1996. ↑

1. 1. . Adversarial Process ↑

1. 1. . Negotiation. ↑

1. 1. . Conciliation. ↑

1. 1. . Expertist. ↑

1. 1. . Mediation. ↑

1. 1. . Neutral Evaluation. ↑

1. 1. . Dispute Board. ↑

1. 1. . Consultation. ↑

1. 1. . Mini-Trial. ↑

1. 1. . بند الف ماده ۱ قانون داوری تجاری بین ­المللی. ↑

1. 1. . Private Court. ↑

1. 1. . Confidentiality. ↑

1. 1. . محرمانه بودن داوری به خصوص در اختلافات مربوط به مالکیت معنوی و به ویژه در حوزه اسرار تجاری و اطلاعات محرمانه که ارزش زیادی برای شرکت­های تجاری دارد، از مزایای مهم داوری در دعاوی ناشی از حقوق مالکیت معنوی است. ↑

1. 1. . Independence or Impartiality. ↑

1. 1. . Neutral. ↑

1. 1. . از نظر زمانی، دعاوی در داوری به سرعت حل و فصل می­گردد و به طور متوسط ظرف یکسال حل و فصل می­ شود که تقریباً یک سوم مدت رسیدگی در دادگاه است. (کاکاوند، ۱۳۸۹، ۱۲) ↑

۱-۶-۱-۱-۱- عوامل کلیدی دانشگاه نوآور

عواملی است که در برگیرنده ساختار، ارتباطات بیرونی، افراد ذینفع و قوانین و مقررات ‌می‌باشد (بارلنگا،۲۰۱۰). تمام این عوامل در صورتی که منجر به ایجاد دانشگاهی گردند که توانایی ‌پاسخ‌گویی‌ و واکنش به نیروهای نوآور را داشته و فراهم کننده جو رقابتی در جهت مواجهه با تغییرات دوران معاصر باشد را ‌می‌توان نوآور دانست. دانشگاهی که تمامی عوامل ایجاد کننده آن نوآور بوده و منجر به ایجاد نوآوری می­گردد (کوچکی، ۱۳۹۱). در واقع زمانی دانشگاهی نوآور تلقی می­ شود که عوامل مؤثر بر نوآوری دانشگاهی در آن شرایط مساعد تحقق نوآوری را ایجاد کرده باشند.

۱-۶-۱-۲- دانش تربیتی

در فرایند تدریس است که دانش معلمان شکل ‌می‌گیرد، این دانش شامل اندوخته شخصی معلمان از اطلاعات، مهارت ­ها، استراتژی­ها و تجارب مربوط به دوران پیش و ضمن خدمت آنان ‌می‌باشد (فایوز، ۲۰۰۳). صاحب‌نظران تعاریف متعددی از دانش ارائه داده ­اند. در واقع دانش آمیخته­ای سیال از تجربیات قاعده­مند، ارزش­ها، اطلاعات مفهومی و بینش تخصصی است که چارچوبی را برای ارزیابی و به هم پیوستن تجربیات و اطلاعات جدید فراهم می­ کند. دانش در ذهن متخصصان شکل ‌می‌گیرد و توسعه می­یابد. در سازمان­ها دانش نه تنها در اسناد و مدارک که در تجربیات، تلاش­ها، فرایندها و جریانات روزمره سازمان هم وجود دارد ( داونپورت و پروساک، ۱۹۹۸، ص ۵ و گامل گارد و ریتر، ۲۰۰۳، ص ۵). جنکس (۲۰۰۸) دانش را به عنوان اطلاعات زمینه­ای تعریف می­ کند وی بیان می­ کند که دانش، قابلیت بشر است که می ­تواند کسب شود و از طریق یادگیری گسترش یابد ( سین و وایلد، ۲۰۱۴). در واقع این دانش از اذهان افراد سرچشمه گرفته و توسط آن­ها به کار برده می­ شود (الوانی، ناطق و فراحی، ۱۳۸۶). به طور کلی دانش آمیخته­ای سیال از تجربیات، ارزش­ها، اطلاعات مفهومی، بینش تخصصی ( داونپورت و پروساک، ۱۹۹۸، ص ۵ و گامل گارد و ریتر، ۲۰۰۳، ص۵)، و مهارت­ هایی (فایوز، ۲۰۰۳) است که از فرایند­ها و تجربیات روزمره (داونپورت و پروساک، ۱۹۹۸، ص ۵ و گامل گارد و ریتر، ۲۰۰۳، ص ۵) حاصل می­ شود و در زندگی افراد کاربرد دارد (الوانی و همکاران، ۱۳۸۶) و دانش به عنوان توانایی بشر، هم کسب کردنی است و هم از طریق یادگیری قابلیت گسترش یافتن را دارد (جنکس، ۲۰۰۸ به نقل از سین و وایلد، ۲۰۱۴). در واقع دانش شامل اطلاعات عمومی و تخصصی افراد ‌می‌باشد که در اثر گذشت زمان و مواجهه با تجربیات جدید به صورت بالقوه قابلیت بسط و توسعه دارد و در واقع به عنوان ساخت شناختی افراد در هر دوره تدریس و یادگیری نقش مهمی را ایفا می­ کند.

۱-۶-۱-۳- اهداف تدریس

در واقع اهداف، چگونگی سازمان­دهی فرایندهای تفکر، رفتار و واکنش­های احساسی را تحت تاثیر قرار می­ دهند (شوتز و همکاران، ۲۰۰۱). لازم به ذکر است که مهم­ترین گام در یک طرح ارزشیابی بیان نگرش­ها و انتظارات دانشجویان است، که این انتظارات در واقع به عنوان نتایج یا اهداف تدریس به شمار می­روند. شناسایی این انتظارات به عنوان نقطه مرکزی در فعالیت­های یک استاد به شمار می­رود (فرخ­نژاد و پیردادیان، ۱۳۹۰). آنجلو و کراس (۱۹۹۳) اهداف تدریس را به معنای توصیفات اعضای هیئت علمی ‌در مورد آنچه که می­خواهند دانشجویان فراگیرند، می­دانند. ‌بنابرین‏ به طور کلی ‌می‌توان اهداف تدریس را همان حالت مطلوب (شوتز و همکاران، ۲۰۰۱)، بدانیم که برگرفته از نگرش­ها و انتظارات دانشجویان (فرخ­نژاد و پیردادیان، ۱۳۹۰) و توصیفات (انتظارات) اساتید (آنجلو و کراس، ۱۹۹۳) بوده و سعی بر آن است که اساتید و دانشجویان در تعامل با هم به کمک یک سلسله فعالیت­های مرتب، منظم، هدفدار و از پیش طراحی شده (شعبانی، ۱۳۸۷، ص ۱۰۳ و ۱۰۴)، به آن دست یابند. در واقع هدف تدریس آن حالت مطلوب و ایده­آلی است که اساتید و دانشجویان قبل از شروع فرایند تدریس و یادگیری برای خود در نظر ‌گرفته‌اند و سعی دارند که با همکاری هم در پایان دوره تدریس و یادگیری به آن حالت مطلوب و ایده­آل دست یابند.

۱-۶-۲- تعاریف عملیاتی

۱-۶-۲-۱- نوآوری دانشگاهی

عوامل مؤثر بر نوآوری دانشگاهی در این پژوهش شامل چهار بعد ارتباطات بیرونی، ساختار، افراد ذینفع و قوانین و مقررات (بارلنگا، ۲۰۱۰) و مبتنی بر نمره­ای است که اعضای هیئت علمی در مقیاس محمدی و کوچکی (۱۳۹۱) ‌به این عوامل کلیدی اختصاص می­ دهند.

۱-۶-۲-۲- دانش

دانش در این پژوهش ‌بر اساس ابعاد دانش محتوایی، تربیتی و فناورانه (الشهری، ۲۰۱۲) و مبتنی بر نمره­ای است که اعضای هیئت علمی از مقیاس دانش (الشهری، ۲۰۱۲) مبتنی بر سه بعد دانش محتوایی، تربیتی و فناورانه به دست می ­آورند سنجیده می­ شود.

۱-۶-۲-۳- اهداف تدریس

اهداف تدریس در این پژوهش ‌بر اساس ابعاد مهارت­ های سطح بالای تفکر، مهارت ­ها و دانش موضوعی، آمادگی حرفه­ای، مهارت­ های اساسی موفقیت تحصیلی، هنرهای آزاد و ارزش­های تحصیلی و رشد فردی (آنجلو و کراس، ۱۹۹۳) و مبتنی بر نمره­ای که اعضای هیئت علمی از مقیاس اهداف تدریس (آنجلو، کراس، ۱۹۹۳) به دست می ­آورند سنجیده می­ شود.

فصل دوم

پیشینه پژوهش

مقدمه

در این فصل، مفهوم نوآوری دانشگاهی و عوامل کلیدی آن، مفهوم دانش و ابعاد آن، مفهوم اهداف تدریس و انواع آن، از نظر محققان و متخصصان مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش پایانی این فصل نیز به مرور سوابق پژوهش پیرامون هر یک از متغیرهای پژوهش پرداخته شده است.

۲-۱- پیشینه نظری

۲-۱-۱- نوآوری

دیدگاه یادگیری اجتماعی

آلبرت بندروا- نظریه یادگیری اجتماعی هم از اصول شرطی سازی کلاسیک و فعال استفاده کرده و هم به آن اصول را جهت تبیین رفتار اجتماعی انسان اضافه ‌کرده‌است. برای مثال این نظریه اهمیت زیادی برای نقش الگوهای اجتماعی در فرایند اجتماعی شدن قائل است. والدین، همسالان، معلمان، هنرپیشه های تلویزیون و…مهمترین الگوهایی هستندکه بر نوجوانان تأثیر می‌گذارند. بندورا این یادگیری راکه درآن ازطریق مشاهده اعمال دیگران و پیامدهای آن مطلب می آموزیم، یادگیری مشاهده ای(الگوپذیری یاتقلید) نامیده است. رفتارانسان همیشه محصول یادگیری اجتماعی و شرایط محیط کنونی اجتماعی است. برای نوجوانان تجربیات گذشته شامل شیوه های رفتار والدین، تجربیات آموزشگاهی ‌و کودکی و همسالان می‌باشد. شرایط کنونی مشتمل است بر تعامل بین والدین و نوجوان، تعامل با همسالان و تجربیات آموزشگاهی جاری. زمانی که تحول مهمی در انتظار نقش اجتماعی پدید می‌آید، پیش‌بینی می شودکه رفتارها هم تغییرکنند. در نوجوانی ما نقش تحولات را بین نوجوانان و والدین، نوجوانان و همسالان، نوجوانان و مؤسسه‌ های آموزشی شاهدیم. تغییر در انتظارات اجتماعی لزوماًً تغییرات رفتاری چشمگیری در پی ندارد. در آن مواردی که تغییرات چشمگیری(مانندجوانان بزهکار یا آشفته) روی می‌دهد، بندورا خاطر نشان می‌سازد که اجتماعی شدن نارسا (تجربیات گذشته) یا فشارهای روانی در محیط اجتماعی فعلی علل آن هستند. با وجود این، او احساس می‌کند که تعداد نوجوانانی که درآنها در تغیییرات چشمگیر فوق روی می دهدکم است که تقریباً ۱۰ درصد جمعیت نوجوانی را به عنوان یک دوره طوفانی و فشار نمی دانند. در حالی که بندورا اهمیت متغیرهای سرشتی را در رشد شخصیت انکار نمی کند با این حال آن ها را ‌در مورد مطالعه ‌قرار نداده است زیرا معتقداست در این زمان مطالعه تأثیرات یادگیری اجتماعی مفیدتر است(مهلینگ^[۴۰]،۲۰۱۱ ؛ ترجمه مهرزاد و رستمی، ۱۳۹۰).

دیدگاه رشدی- شناختی

تفکر انتزاعی نه فقط از این نظر مهم است که به نوجوانان انعطاف پذیری و مهارت ذهنی بیشتری می‌دهد بلکه از این نظرحائز اهمیت است که بر رشد عاطفی و اجتماعی نوجوان، رشد هویت، روابط با والدین و همسالان، باورهای مذهبی، اخلاقی و سیاسی و رفتارجنسی تأثیرمی گذارد(بیابنگرد، ۱۳۸۲).

دیدگاه اعتقادات مذهبی

تحقیقات کوهلن و آرنولد^[۴۱] نشان داد که نوجوانان در سنین ۱۲ تا ۱۵ سالگی دارای اعتقادات مذهبی بیشتری هستند و در سن ۱۸ سالگی این اعتقادات کاهش می‌یابد. خانواده و اجتماع در تثبیت اعتقادات مذهبی نقش بسیار مهمی را دارند. نوجوانان به شدت تحت تأثیر خصوصیات اخلاقی خانواده و محیط و گروه همسالان خود قرار می گیرند و از آنان پیروی می‌کنند. ارزش‌ها در دوران بلوغ متحول می شود و از جمله نوجوانان نسبت به اعتقادات مذهبی نیز تردید و شک می‌کند(احمدی، ۱۳۷۳).

شک در همه چیز، شک در اعتقادات خود، اعتقادات والدین و شک در تعلیمات مذهبی حتی شک در زندگی بعد از مرگ، شک در آفرینش انسان از طرف خداوند، شک در عدالت خدا و بالاخره شک در وجود خدا ایجاد می شود(صادقی اهری، ۱۳۸۲). در بلوغ دوران طغیان علیه سنت‌ها و عادات است و هر چه که به نظر نوجوانان بدون دلیل علمی باشد مورد شک و تردید قرار می‌گیرد. شک و تردید اگر پایه علمی داشته باشد و به منظور کشف واقعیت عنوان شود پسندیده و مطلوب است ولی اگر پایه منطقی نداشته باشد، مذموم شناخته (فرنام، ۱۳۹۲). مشکل از همین جا شروع می شود که نوجوانان در شکهای خود باقی می مانند و تثبیت می‌شوند و نمی توانند خود را قانع نمایند و به دلیل عدم کنترل درونی دچار سرگشتگی و حیرانی می‌شوند (صادقی اهری،۱۳۸۲).

دیدگاه آمادگی زیست شناختی

برای سال‌های متمادی تلاش‌های انسان برای درک علل رفتارهای ضد اجتماعی تحت تأثیر این دیدگاه قرار داشت که نوجوانان ” مشکل دار” متولد می‌شوند. به عنوان مثال گدارد یکی از روانشناسان آمریکایی، سالها تلاش کرد تا نشان دهد بزهکاری از هوش پایین ناشی می شود. به نظر او کودک به علت داشتن قضاوت و استدلال ضعیف از زمان تولد به سوی جرم و جنایت تمایل دارد. اصل کلاسیک گدارد که هر شخص کودن یک بزهکار بالقوه است، به نظر او دلیل خوبی برای عقیم سازی و زندانی کردن آن ها‌ است(گدارد^[۴۲]، ۱۹۸۰).

تحقیقات معاصر در زمینه عوامل زیست شناختی معمولاً بر همبسته های رفتار ضد اجتماعی متمرکز شده اند و به فرضیه‌ها و نظریاتی از این قبیل اعتقادی ندارند. در دو دهه اخیر تحقیقاتی ‌در مورد استعداد ژنتیک انتقالی مربوطه به رفتارهای پر خطر انجام شده است. بعضی از محققان گزارش داده‌اند که دوقلوهای همسان در مقایسه با دوقلوهای دو تخمکی در کارهای خلاف مجرمیک نمره های مشابه به هم دارند و کودکان فرزند خوانده به والدین و خواهران و برادران زیستی خود شبیه اند.

عوامل زیست شناختی دیگری نیز مورد تحقیق قرار گرفته اند، هر چند نتایج صریح و آشکار ‌در مورد نقشی که هر یک از این ها ممکن است در رفتارهای پر خطر ایفا کنند، بیان نشده است. تفاوت‌ها در پرخاشگری بین مردان و زنان این معنی ضمنی را در بر دارد که مردان تمایل بیشتری به رفتارهای پر خطر دارند. به نظر نمی رسد که پرخاشگری به تنهایی پیش‌بینی کننده بزهکاری باشد بلکه فقط در حضور عوامل اجتماعی و روانشناختی دیگر مشکل ایجاد می‌کند. به علاوه سطح تستوسترون خون، به طور آشکار ارتباطی با گرایش به رفتارهای پر خطر و خلاف قانون ندارد(الوئوس^[۴۳]، ۱۹۸۶).

همچنین نابهنجاری های عصب شناختی نیز به عنوان سرچشمه و منبع رفتار ضد اجتماعی فرض شده اند. به ویژه آنهایی که برای نقص توجه همراه با بیش فعالی و ناتوانی های یادگیری پایه زیست شناختی قائلند، بر این فرض تأکید دارند(الوئوس، ۱۹۸۶).

دیدگاه های اجتماعی – فرهنگی

مطالعات زیادی ‌در مورد تأثیرات تجربه های نوجوانان در ارتباط ها، گروه ها و اجتماع ها روی رفتارهای پر خطر صورت گرفته است. مطالعات مکرر ثابت کرده‌اند که تجارب اجتماعی منفی پیشایندهای انحراف نوجوانان هستند(شریعتی راد، ۱۳۹۰).

مطالعات طولی نشان داده‌اند که نوجوانی مشکلات شدید رفتاری خواهند داشت که قبلاً در دوران کودکی مشکلات رفتاری زیادی را نشان داده‌اند. فارینگتون و وست^[۴۴] (۱۹۹۱) این نوجوانان را به عنوان افرادی که از خانواده هایی آمده اند که والدینی خشن و مسامحه کار و حتی در مواردی والدین بد زبان نیز داشته اند، توصیف کرده‌اند. این نوجوانان احتمالاً تا ۸ سالگی پرخاشگری و خشونت را یاد می گیرند(فارینگتون و وست ۱۹۹۱).