تفکرات جاری در آموزش این است که روش های آموزشی تعاملی یک امر تاثیر گذار در آموزش محسوب می شود. روش های تعاملی می تواند توجه کودک را به آموزش جلب نماید و همین طور می تواند یادگیری مشاهده ای را در دانش آموزان بالا ببرد. روش های تعاملی، ساختاری را فراهم می آورد که می تواند به دانش آموزان در یک وظیفه موفقیت پذیر، انتخاب و ابتکار را پیشنهاد کند. همین طور روش قابل رجحانی برای درگیر کردن دانش آموزان بی علاقه است که در کلاس شرکت کنند(کریمنز،۲۰۰۶). دانشآموزان در یک جلسه ۴۵ دقیقه ای از نمایش درمانی از فعالیت های متفاوت با ساختاری مشابه شرکت کردندبا یکدیگر به مشارکت می پردازند و از درمانگر و از یکدیگر یاد می گیریند که چگونه فعالیت کنند، آموزش می بینند و پاسخ می دهند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مسئله ای که در آخر می بایست ذکر شود این است که یک نمایشنامه یا داستان خاص نیست که می تواند توجه کودک را بالا برد و آن را در همان سطح باقی بگذارد بلکه ساختار جلسات نمایش درمانی به گونه ای است که اکثر رویکردهای مختلف آموزشی- درمانی را در خود دارد تا به گونه ای عمل کند تا توجه کودکان را در مسیری قرار دهد تا یادگیری میسر شود. استفاده از تشویق، یادگیری مشارکتی، یادگیری از طریق دانش آموزان دیگر^[۳۱۴]، یادگیری غیر کلامی، اهمیت ساختار بندی و ارائه الگو، استفاده از وسائل مختلف برای عینی کردن و مفرح ساختن فضای کلاس در جلسات نمایش درمانی امر مهمی محسوب می گردد و باعث جلب و به کارگیری توجه کودکان کم توان ذهنی می شود. کما این که داستان ها به گونه ای طراحی و انتخاب گشتند تا توجه کودکان را درگیر سازند همانند دنبال کردن برگ های خاص و مشخص با تغییر های بسیار کوچک در نمایش کرم خال خالی، شمردن گوسفندان بازیگوش در نمایش حسنی و مواردی از این قبیل که باعث می شدند توجه کودک به مرور بیشتر به تغییرات و جزئیات جلب شود.
۲-۵نتیجه گیری نهایی
با توجه به نتایج حاصل از مقایسه گروه های کنترل و آزمایش مشخص شد که نمایش درمانی می تواند به عنوان یک روش درمانی مناسب برای کودکان با نیازهای ویژه در نظر گرفته شود. لذا می توان با برگزاری دوره های آموزشی برای معلمان آموزش ویژه و والدین این گروه از کودکان رهنمود های عملی ارائه داد تا بتوانند به افزایش تمرکز و توجه کودک کم توان ذهنی در انجام فعالیت های آموزشگاهی کمک کنند و موجب بهبود یادگیری آن ها از طریق مشاهده و عمل گردند. در واقع، با بهره گرفتن از فنون به کار رفته در نمایش درمانی از جمله؛ ارائه ایفای نقش، وسائل صحنه نمایش و آموزش مهارت ها می توان موضوع های درسی را برای کودکان به صورت جذاب و عینی درآورد و از این طریق بر توجه آنها تأثیر گذاشت و مهارت های یادگیری آن ها را در دوران تحصیل افزایش داد. بدین ترتیب، مشکل اصلی کودکان کم توان ذهنی _کم توجهی_ با شیوه مورد پذیرش کودک قابل حل است و میزان یادگیری وی را افزایش خواهد داد.
۳-۵محدودیت های پژوهش

• • محدود بودن پژوهش بر روی کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر ۸ تا ۱۲ ساله

• • محدود بودن پژوهش بر روی پسران

• • محدود بودن ابزارها برای سنجش میزان فراخنای توجه

• • عدم به کارگیری روش های درمانی مبتنی بر دخالت والدین و آموزش آنها در افزایش توجه کودکان

• • عدم اجرای آزمون پیگیری با فاصله زمانی پس از خاتمه جلسات نمایش درمانی

• • عدم امکان انتخاب آزمودنی ها از یک مدرسه یا مرکز استثنایی (به دلیل حجم اندک افراد حاضر در هر مرکز)

۴-۵پیشنهادات پژوهش

• • پژوهش های آتی می توانند بر کودکان سنین دیگر، نوجوانان و بزرگسالان و سطوح دیگر کم توانی ذهنی متمرکز شوند.

• • پژوهش هایی که در آینده اثر بخشی روش نمایش درمانی را در نمونه ای از دختران مورد بررسی قرار می دهند؛ می توانند تفاوت های جنسی را در اثر بخشی این روش آشکار کنند.

• • استفاده و ساخت ابزارهای استاندارد دیگری برای سنجش توجه کودکان کم توان ذهنی می تواند فراخنای توجه در کودکان را در مقایسه با گروه خود مورد توجه قرار دهد.

• • برگزاری جلسات آموزشی والدین و آموزش خانواده به عنوان روش های ترکیبی با نمایش درمانی می تواند اثر بخشی روش های چندگانه را در درمانگری مدنظر قرار دهد.

• • اجرای آزمون پیگیری برای بررسی فراخنای توجه در فاصله زمانی معین پس از خاتمه جلسات نمایش درمانی می تواند پایداری این روش را تضمین نماید.

منابع فارسی
آقا عباسی، یدالله. (۱۳۸۴). نمایش خلاق: قصه گویی و تئاترهای کودکان و نوجوانان. (چ. اول). تهران: نشر قطره.
اسلین، مارتین. (۱۳۸۲). نمایش چیست؟ (شیرین تعاونی، مترجم) (چ. چهارم). تهران: انتشاران نمایش. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، ۱۹۸۱).
افروز، غلامعلی.(۱۳۸۱). مقدمه ای بر روانشناسی کودکان استثنایی. (چ. اول). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ایروانی، محمود. (۱۳۸۰). روانشناسی تجربی.(چ. دوم). تهران: نشر آروین آویژه.
براکت، اسکار. (۱۳۸۰). تاریخ تئاتر جهان. (هوشنگ آزادی ور، مترجم) (چ. اول). تهران: انتشارات مروارید. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، ۱۹۹۶).
جونز، فیل. (۱۳۸۳). تئاتر درمانی و نمایش زندگی. (چیستا یثربی، مترجم) (چ. اول). تهران: نشر قطره. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، ۱۹۹۶).
خلعتبری، غلامرضا؛ رحمانی، محمد علی و خلعتبری، جواد. (۱۳۸۸). درام درمانی و مدیریت پرخاشگری با رویکرد الگوهای حرکتی- نمایش در ناشنوایان. مقاله ارائه شده در دومین کنگره سراسریهنر درمانی در ایران، تهران.
دادستان، پریرخ؛ اناری، اکرم؛ صدق پور، بهرام. (۱۳۸۶). اختلال اضطراب اجتماعی و نمایش درمانگری. تهران: فصلنامه روانشناسی ایرانی. شماره ۱۴، صص ۱۲۳-۱۱۵٫
داورمنش، عباس.(۱۳۸۲). آموزش و توانبخشی کودکان معلول ذهنی. (چ. دوم). تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
ریچ، پاملا. (۱۳۷۸). اصول بنیادین نمایش خلاق. (یدالله آقاعباسی، مترجم). کرمان: مجله روزبه، پیش شماره اول.۴۴-۵۲٫
ستاری، جلال. (۱۳۸۵). اسطوره و فرهنگ. (چ. اول). تهران: نشر مرکز.
سیف نراقی، مریم؛ نادری، عزت الله. (۱۳۸۴). نارسایی های ویژه در یادگیری، چگونگی تشخیص و روش های بازپروری. (چ. سوم). تهران: موسسه فرهنگی انتشارات مکیال.
عناصری، جابر. (۱۳۸۰). مردم شناسی و روانشناسی هنری. (چ. اول). تهران: انتشارات رشد.
کی، استنلی. (۱۳۸۴). آزمون شناختی تشخیصی کی. مؤسسه تحقیقاتی علوم رفتاری سینا (روان تجهیز). (نعمت الله زاده ماهانی، مترجم)(تاریخ انتشار به زبان اصلی، ۱۹۸۲).
گال، مردیت؛ بورگ، والتر و گال، جویز. (۱۳۸۶). روش های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی وروانشناسی. ( احمدرضا نصر و دیگران، مترجمان) (چ. اول). تهران: انتشارات سمت. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، ۱۹۴۷).
گروتفسکی، یرژی. (۱۳۸۲). به سوی تئاتر بی چیز. (کامران ناظران، مترجم) (چ. اول). تهران: نشر قطره. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، ۱۹۲۸).
گنجی، حمزه. (۱۳۸۵). روان شناسی تجربی کاربردی. (چ. اول). تهران: موسسه انتشارات بعثت .
هاردمن، مایکل م؛ درو، کلیفورد ج؛ اگن، ام وینستون.(۱۳۸۸). روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی در”جامعه، مدرسه و خانواده “. (حمید علیزاده و دیگران،مترجمان) (چ. اول). تهران: نشر دانژه ( تاریخ انتشار به زبان اصلی: ۱۹۴۸).
منابع انگلیسی
Akiyama, K., Maeda, K., Kimura, I., Ohde, H., Mashima, Y., & Oguchi, Y. (2001). The effect of attention on visual evoked potentials elicited by a newly designed stereogram. Japanese Journal of Ophthalmology, 45(3),318-319.
Allan , J. A. (1977). The use of creative drama with acting-out sixth and seventh grade boys and girls. Journal of Canadian Counselor, 11(3), 135-143.
Aluja, F.A., Colom, R., Abod, F. & Espinosa,.M. J. (2000). Sex differences in generalintelligence defined as among young adolescents. Personality and Individual Differences, 28.312-324.
Blatner, A. (2001). Psychodrama. In corsini, R. J. (Ed.), Handbook of innovatingtherapy,(2^nd Ed.). New York, Ny: John Wiley & Sons, Inc.
Blewett , E. (1995). Dramatherapy with a group of severely mentally disabled people. Acceessed 12, March, 2009 from http:// www. Badth. Org. uk /.
Boal, A. (1995). The Rainbow of Desire (۱st ed.). London: Peregrine Books.

۱۳۸۳

۴۴۶

۷/۳

۱۳۸۴

۴۷۸

۴

۱۳۸۵

۳۵۰

۸۲/۲

شهردوگنبدان ۷۵

۱۲۹

۸/۱

مأخذ : مرکز آمار- مرکز بهداشت شهید علیزاده گچساران
نمودار (۳-۸)میزان مرگ و میر (۱۳۸۰-۱۳۸۵)
مأخذ : مرکز آمار- مرکز بهداشت شهید علیزاده گچساران
۳-۳۲ مهاجرت وانواع آن
مهاجرت به معنی اعم کلمه ، عبارت است از ترک سرزمین اصلی وساکن شدن درسرزمین دیگر به طوردائم یا موقت.اثرات عوامل جمعیتی برروی عوامل اقتصادی ، اجتماعی ، طبیعی و تأثیرات متقابل این ها درحالت کلی می توان انگیزه اصلی مهاجرت رابه صورت مهاجرتهای داخلی وخارجی تعیین وتوجیه نماید.یا ازنظرآماری به فردی که محل تولدش ومحل اقامتش یکی نباشد مهاجرگفته می شود مهاجرتها رامی توان ازچندین بعد طبقه بندی وبررسی نمود:
۱٫مسافت ۲ – زمان ۳- مهاجرتهای اجباری واداری ۴- مهاجرتهای داخلی وخارجی ۵- مهاجرتهای دائم وموقت
ازعلل اساسی مهاجرت داخلی جمعیت ها ، صنعتی شدن مناطق واحتیاج به نیروی انسانی مولد است که عموما” حرکات ومهاجرت های داخلی جمعیت ها را سبب می شود وبه ندرت ازحدود مرزهای کشوری فراترمی رود اضافه جمعیتی روستاها به دوصورت خاص درمهاجرت روستائیان به مناطق صنعتی وشهری اثرمی گذارد.
درحالت اول : روستا به تأمین بخشی ازنیازهای ضروری روستاییان قادراست ولی میل به زندگی مرفه ، داشتن امکانات مادی وسیع تر ، علاقه به شغل ثابت با سطح دستمزد بالا نسبت به روستا ، ارتقاء به طبقه اجتماعی بالاتر، دست یابی به موقعیت تازه ، عوامل محرک مهاجرت روستاییان به مراکز صنعتی است درچنین شرایطی نیروی جاذبه مناطق صنعتی بیش ازعوامل منفی ودافع روستا به مهاجرت روستاییان کمک می کند.
درحالت دوم : روستا درکمرکش کوهستان قراردارد ودربرابررشد فزاینده جمعیت زمین زراعی محدود وغیرقابل توسعه وگسترش است وروستا عاجزازسیرکردن روستاییان وسیمای آن اضافه جمعیتی رانشان می دهدورشد بی امان جمعیت توام با محرومیت های اقتصادی ، اجتماعی باشدت ، تمام روستاییان رابه مناطق صنعتی می راند . مهاجرت مهمترین عامل خارجی تغییرتعداد وساخت جمعیت در حوزه نفوذ یک شهر است . برخی ازکشورها قسمت اعظمی ازفرهنگ وتمدن امروز خودرا مدیون مهاجرت هستند . اما مهاجرت های بی رویه راعامل اصلی رکود کشاورزان وتشدید مسائل ومشکلات شهری می دانند.(زنجانی،۱۳۷۰ص ۸۲)
۳-۳۲-۱ وضعیت مهاجرت شهرستان گچساران و مقایسه آن با سایر مناطق در نظام شهری ایران
ازمهاجرانی که طی ۱۰ سال قبل ازسرشماری مهرماه ۱۳۷۵ به این شهرستان وارد یا درداخل این شهرستان جابجا شده اند ، محل اقامت قبلی ۵/۵۷ درصد آنان سایراستان ها ، ۷/۶ درصد شهرستان های دیگرهمین استانی و۶/۲۸ درصد شهر یا آبادی دیگردرهمین شهرستان وبقیه افراد خارج ازکشورواظهارنشده بوده است . درفاصله سالهای ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ ، ۲۱۴۳۰ نفربه شهرستان وارد ویا درداخل این شهرستان جابه جا شده اند محل اقامت قبلی ۲۲/۳۵ درصد مهاجران سایراستان ها ، ۹۸/۹ درصد شهرستانهای دیگر استان محل سرشماری و۴۱/۵۴ درصد شهر یا آبادی دیگردرهمین شهرستان بوده است . مقایسه محل اقامت قبلی مهاجران با محلی که درآن سرشماری شده اند نشان می دهد ، ۶۳/۴۱ درصد ازروستا به شهر، ۳۵/۳۵ درصد ازشهربه شهر ، ۷۳/۱۲ درصد ازروستا به روستا و۹۲/۹ درصد ازشهربه روستا درطی ۱۰ سال قبل ازسرشماری آبان ۱۳۸۵ مهاجرت کرده اند.که به راحتی تاثیر جذبه حوزه شهری دوگنبدان در این مهاجرت ها به چشم می خورد . طبق سرشماری نفوس ومسکن ۱۳۸۵ ازمجموع ۲۱۴۳۰ نفرمهاجر واردشده به این شهرستان ۱۶۵۵۷ نفرساکن درنقاط شهری و ۴۸۷۳ نفرساکن درنقاط روستایی شده اند. بیشترین تعداد مهاجرین وارد شده ویا جا به جا شده درنقاط شهری مربوط به ۲ سال قبل ازسرشمای ۶۸/۱۴ درصد وبرای نقاط روستایی مربوط به شهر ازیک سال قبل ازسرشماری ۶۶/۲۱ درصد بوده است .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۳۲ -۲ وضعیت مهاجرت دوگنبدان ومقایسه آن با سایرمناطق درنظام شهری ایران
طبق نتایج سرشماری نفوس ومسکن سال ۱۳۸۵ مجموعا” تعداد ۱۸۳۲۱ نفربه شهر دوگنبدان واردشده اند که ازاین تعداد ۶/۵۱ درصد راکسانی که منشأ شهری داشته اند تشکیل می دادند و ۴/۴۸ درصد مابقی هم کسانی بودند که ازروستا به شهرمهاجرت کرد ه اند. از مجموع مهاجرین به شهردوگنبدان که منشأ شهری داشتند ۳/۱۶ درصد ازنقاط شهری شهرستان مورد سرشماری بوده اند و۵/۱۷ درصد از نقاط شهری شهرهای استان مورد سرشماری ( کهگیلویه وبویراحمد ) و ۲/۶۶ درصد مابقی ازنقاط شهری شهرستان های سایراستانها به دوگنبدان مهاجرت کرده اند. یعنی می توان گفت برخلاف نظام شهری ایران که مهاجرت ها به شهرها بیشترازطریق روستاها ست ، شهر دوگنبدان بیشترمهاجرین آن منشأ شهری داشته اند واین خود تاحدودی نیاز حوزه نفوذ شهری دوگنبدان که در آن نیاز به تخصص های مورد نیاز شرکت نفت می باشد، که این تخصص ها رابیشترباید درشهرها جستجوکرد نه درروستاها .ازمجموع مهاجرین به شهردوگنبدان درسال ۱۳۸۵ ، استان کهگیلویه وبویراحمد ( ۶۱درصد) ، استان فارس( ۳/۱۴ درصد) ، استان خوزستان (۱۲درصد) رابه خود اختصاص داده اند. نسبت جنسی مهاجران مردبه زن درسال ۱۳۸۵، ۱۲۳ نفرمی باشد که نسبت به سال ۱۳۷۵ که ۱۰۸ نفربوده افزایش یافته است که به نظرمی رسد علت آن مهاجرت جوانان پسری است که با گسترش حوزه نفوذ آموزشی شهر دوگنبدان برای تحصیل دردانشگاه آزاداسلامی ودانشگاه پیام نوربه این شهرمهاجرت کرده اند. تعداد ودرصد گروه های سنی واردشده به گچساران در جدول شماره (۳-۱۳) نمایش گذاشته شده است .
جدول شماره (۳-۱۳)مهاجرین واردشده به شهردوگنبدان برحسب سن درطی سالهای ۱۳۷۵- ۱۳۸۵

گروه های سنی

تعداد

درصد

جمع

۱۸۳۲۱

ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺎ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺁﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ به ﺫﻫﻦ ﻣﻲﺁ ﻳﺪ، ﺩﺍﻧﺶ، ﻣﻬﺎﺭﺕ ﻫﺎ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ ﻫﺎﺳﺖ. ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻓﺮﺩﻱ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍ ﻱ ﻏﻴﺮﺍﻛﺘﺴﺎﺑﻲ(ﺫﺍﺗﻲ) ﺍﺳﺖ(ﻛﻮﭘﺮ ﻭ ﭘﺎﻟﺖ، ۲۰۰۵). ﻧﻜﺘﻪﺍ ﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﺩﻭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ؛ ﺍﻭﻟﻲ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﻓﺮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺷﻐﻞ ﺑﻪ گونه ای ﺍﺛﺮﺑﺨﺶ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺩﻭﻡ ﻋﺒﺎﺭﺗﺴﺖ ﺍﺯ ﺁن چه ﻳﻚ ﻓﺮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺍﺛﺮﺑﺨﺶ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﺩ. ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺍﻣﺎ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻨﺪ. ﺩﻭﻣﻲ ﺩﺭﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪﺓ ﺁﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺷﻐﻞ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ حالی که ﺍﻭﻟﻲ ﺑﺎ درجه ای ﺍﺯ آن چه ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﺮﺩ ﺁن چه ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻚ ﺷﻐﻞ ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺩﺍﺭﺩ(ﻣﺎﻳﺮ، ۲۰۰۱). ﺁﺭﻣﺴﺘﺮﺍﻧﮓ(۲۰۰۰) ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻭﺍژﻩ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺍﺑﻬﺎﻡ ﻭﺍژﻩ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻭﻱ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺭﻭﺯ ﺍﻓﺰﻭﻧﻲ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻭﺍژﻩ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺷﻐﻠﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺁن ﭽﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ این که ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻘﺶ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﻭﺍژﻩ ﺩﺭ ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﺩﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺷﻐﻠﻲ ﺍﺳﺖ.
۲-۲-۲ ﮔﺮﻭهﺑﻨﺪﻱ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ
ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ می توان ﺑﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮﺩ:
– قاﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﭘﺎﻳﻪ: ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﺍ ﻱ ﺍﺯ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻛﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﺍﺕ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻫﺎ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻛﻨﺪ.
– ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻛﻨﻨﺪﻩ: ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای ﺍﺯ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩﻫﺎﻱ ﺑﺮﺗﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩﻫﺎﻱ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻭ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺍﻣﻜﺎﻥﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ.
– ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﻛﻠﻴﺪﻱ(ﻣﺤﻮﺭﻱ ): قابلیت هایی هستند ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻭ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﻓﺮﺩﻱ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﻭ ﻃﻲ ﺳﺎﻝ ﻫﺎﻱ ﻣﺘﻤﺎﺩﻱ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻛﺮﺩﻥ ﻧﻴﺴﺖ. ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺭﺍ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻣﺤﻮﺭﻱ ﻭ ﻛﻠﻴﺪﻱ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻭ ﻧﺎﻡ ﮔﺬﺍﺭﻱ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮﻱ ﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﻚ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ذیربط ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺗﺤﻘﻖ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮﻱ ﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦناﭘﺬﻳﺮﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ(ﺍﺑﻮﺍﻟﻌﻼﻳﻲ ﻭ ﻏﻔﺎﺭﻱ، ۵۸۳۱، ﺻﺺ ۵۳-۷۳).
۲-۲-۳ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻱ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﻣﺪﻝ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ
ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻣﻮﺿﻮﻉ، ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺭﺍ می توان ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺤﻮﺭﻱ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻛﺮﺩ. ﺭﺍﺙ ﻭﻝ ﻭ ﻛﺎﺯﺍﻧﺎﺱ(۱۹۹۳) ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻨﭻ ﻣﺎﺭﻙ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﺍﻗﺘﺒﺎﺳﻲ(ﻧﻈﻴﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﻐﻞ) ﻭ ﺭﻭﺵ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ(ﻧﻈﻴﺮ ۱۰ﺭﻭﺵ ﺑﻮﻣﻲ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ، ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺧﺒﺮﮔﺎﻥ) دسته بندی ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﻫﺮ ﺭﻭﺵ ﻣﺰﺍﻳﺎ ﻭ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺭﻭﺵ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺑﻪ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺩﺍﺭﺩ. ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻫﺎ عبارتند از(یانگ^[۱۲]،۲۰۰۶):
الف) بنچ مارک: ﺍﺯ سریع ترین ﻭ ﺳﺎﺩﻩ ترین ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻱ ﻣﻤﻜﻦ، ﺑﻨﭻ ﻣﺎﺭﻙ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻋﻨﺎﺻﺮ شایستگی های محوری ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ کپی برداری ﺍﺯ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎﻱ ﭘﻴﺸﺮﻭ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻛﺮﺩ(میرابیل،۱۹۹۷). ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﺮﻛﺖ، می تواند ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘﻲ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺍین که ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺯﺣﻤﺖ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﻱ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﺭﻗﺒﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. ﺍﺯ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﺎﻱ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺑﻴﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﺮﺍﻫﻪ ﺑﺮﻭﺩ.
ﺏ) ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﻐﻞ: ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﻐﻞ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻱ ﺩﺭﻭﻥ نگر(ﺩﺭﻭﻥ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ) ﺩﺭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎﻱ ﻣﺤﻮﺭﻱ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ(ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ Spencer and Spencer, 1993) ﺷﺮﺡ ﺷﻐﻞ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ، ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﻭ ﺁﻳﺘﻢ ﻫﺎﻱ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ تر ﺧﺮﺩ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﺷﻐﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺍﻱ ﻛﺎﻣﻼ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ، ﮔﺮﻭﻩ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺎ ﻣﺤﻮﺭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻥ ﺷﺮﺡ شغل ها ﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺩﻗﻴﻖ پست های ﻛﻠﻴﺪﻱ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎﻱ ﻣﺤﻮﺭﻱ می پردازند(روثول و لیندهلم^[۱۳]،۱۹۹۹) ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭ ﺗﺨﺼﺺ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﮔﺮﻭﻩ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺩﺍﺭﺩ. ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ، ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎ می تواند ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺍﺯ ﺭﺩﻩ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻥ ﺷﺮﺡ ﺷﻐﻞ ﻫﺎ، ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻣﺤﺘﻮﺍﻱ ﺷﻐﻞ ﺷﻮﺩ.
ﺝ) ﮔﺮﻭﻩ ﺧﺒﺮﮔﺎﻥ: ﺭﻭﺵ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎﻱ ﻣﺤﻮﺭﻱ، ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﻲ ﺍﺯ ﺧﺒﺮﮔﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ می تواند ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻭ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ ﺍﺯ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﺎﺭﻛﻨﺎﻥ ﺍﺭﺷﺪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻳﺎ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﭘﺴﺖ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻛﻠﻴﺪﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ(روثول و کازانس^[۱۴]،۱۹۹۳) ﻣﻬم ترﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﺭﺍ می توان ﺩﺭ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺸﺎﺭﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﺩﻳﺪ؛ ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﺁﺷﻨﺎ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﺩﺍﻧﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ، ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﺭﻭﻥ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﻳﺪ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻭﺿﻌﻴﺘﻲ ﻣﺸﻜﻞ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺪﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺒﺮﻩ ﺗﻀﺎﺩ ﻧﻴﺰ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺩ) ﺭﻭﺵ ﭘﻴﻤﺎﻳﺸﻲ: ﺭﻭﺵ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺭﺍﻳﺞ ترین ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻱ ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻱ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ می تواند ﺩﺭ ﻃﺮﺍﺣﻲ ﻣﺪﻝ ﺑﻮﻣﻲ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﻮﺩ(همان،۱۹۹۳). ﺍﺯ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎﻱ ﺑﺎﺭﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ، ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻱ ﺳﺮﻳﻊ ﺣﺠﻢ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﻜﺎﺭﮔﻴﺮﻱ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﺩﻭ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺻﻠﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ: ﺁﻳﺎ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺟﺎﻣﻊ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻣﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻳﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ ﺩﻫﻨﺪ، ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺍﺯ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻧﻜﺎﺕ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺭﻭﺵ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ، ﻧﻴﺰ تصمیم ﮔﻴﺮﻱ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺎﻧﻚ ﻫﺎ ﺍﺳﺖ. ﻫﻤﺎن طوﺭ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ، ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻱ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﻣﺪﻝ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻨﭻ ﻣﺎﺭﻙ، ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﻐﻞ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎﻱ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻧﻘﺶ(آرمسترانگ،۲۰۰۳) ﻃﺮﺍﺣﻲ ﺑﺎﻧﻚ/ ﭼک لیست، ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﻧﻴﺴﺖ. ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻪ ﻃﺮﺍﺣﻲ ﺑﺎﻧﻚ/ چک لیست ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ؛ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﺧﺒﺮﮔﺎﻥ، ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻭ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩ. ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺭ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﻣﺪﻝ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺎﻧﻚ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
۲-۲-۴ تعریف شایستگی
مجموعه دانش، توانایی و ظرفیت هایی که شخص را قادر می سازد در چار چوب محدودیت های درون و برون سازمانی، در ایفای نقش وظایف کاری خود، عملکرد مطلوب داشته و علاوه بر آن تضمین کننده موفقیت سازمانی نیز باشد(مقدم، ۱۳۸۸).
مدیریت منابع انسانی در سال های اخیر به ارزیابی شایستگی ها به عنوان ابزاری برای تعیین نقاط قوت و ضعف عملکرد و هم چنین شناسایی افراد مستعد سازمان گرایش یافته است. به این ترتیب ارزیابی مبتنی بر شایستگی ها برای انتخاب و انتصاب، ارتقا و هم چنین توسعه و برنامه ریزی آموزشی نتایج قابل ملاحظه ای داشته است(هارم و همکاران^[۱۵]،۲۰۰۳).

در نگاه کلی، شایستگی را به دو مقوله فنی و رفتاری تقسیم می کنند. شایستگی فنی بیشتر با دانش انجام کار ارتباط داشته و به عبارت دیگر به چه بودن کار می پردازد. در مقابل، شایستگی های رفتاری به چگونگی انجام کار نظر دارند و در شغل های متفاوت تا حد زیادی مشابه هستند (Competencies, 2003 Rankin & Epstein, The IRS Handbook on)
مراکز ارزیابی، بیشتر رویکرد رفتاری به شایستگی داشته، سعی در اندازه گیری چنین شایستگی هایی دارند؛ مک کله لند نیز در رویکرد خود بر رفتارها و ویژگی هایی تاکید داشت که مدیران موفق از خودشان بروز داده بودند و به عملکرد نسبتا قابل قبول مدیران توجهی نداشت چنین رویکردی بر ویژگی های متمایزکننده و عملکرد برتر تاکید دارد(مک کللند^[۱۶]،۱۹۷۳).
بویاتزیس^[۱۷](۱۹۸۲)، وایتمن(۱۹۹۴) و مارشال(۱۹۹۶) نیز به شایستگی هم چون ویژگی متمایزکننده می نگرند. بویاتزس تعریفی را که در کارهای مک کله لند مستتر بود، آشکار ساخت و شایستگی را ویژگی هایی تعریف کرد که به عملکرد برتر یا اثربخش در شغل مورد نظر ارتباط دارد.
به عبارت دیگر از دید این صاحب نظران، شایستگی ها شواهدی هستند دال بر این که فرد ویژگی هایی برای عملکرد برتر و یا اثربخش را دارد(مارشال^[۱۸]، ۱۹۹۶) (ویت من^[۱۹]، ۱۹۹۴). شایستگی ها می توانند از زمره انگیزه ها، رفتارها، مهارت ها، وجوه نقش اجتماعی یا دانشی باشند که فرد از آن ها استفاده می کند.
۲-۲-۵ تاریخچه شایستگی ها
کرستید(۱۹۹۸) بر این باور است که رویکرد شایستگی، رویکردی جدید در مدیریت منابع انسانی نیست و رومی ها، در تلاش برای دستیابی به صفات جزئی و تفصیلی سرباز خوب رومی از آن استفاده می کردند. در هر حال متدولوژی مبتنی بر شایستگی به شکل مدون و امروزی توسط شرکت هی مکبر که مؤسس آن دیوید مک کللند روان شناس برجسته دانشگاه هاروارد در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه۱۹۷۰ ارائه شد بود. مک کللند، کار را با تعریف متغیرهای شایستگی آغاز کرد که می توانستند عملکرد شغلی را پیش بینی کنند و تحت تأثیر جنسیت، نژاد یا عوامل اجتماعی و اقتصادی قرار نمی گرفتند. مطالعات او به شناسایی جنبه های مختلف عملکرد کمک کرد(مرکز آموزش ایران خودرو ،۱۳۸۵).
۲-۲-۶ سطوح شایستگی
شایستگی را می توان در سه سطح از یکدیگر متمایز کرد:
– سطح فردی، شایستگی: در این سطح شامل دانش و مهارت های بالقوه، ظرفیت ها(قابلیت ها) و صلاحیت های کارکنان است.
– در سطوح سازمانی، شایستگی شامل روش ویژه ای در ترکیب منابع گوناگون سازمان با یکدیگر است. به عبارت دیگر، شایستگی شامل ترکیب متقابل دانش و مهارت های کارکنان با دیگر منابع سازمان، مانند دانش سیستم ها، امورجاری، رویه ها و تولیدات فناورانه است.
– در سطح راهبردی، منظور از شایستگی ها، ایجاد و حفظ برتری رقابت آمیز، از راه ترکیب خاصی از دانش، مهارت ها، ساختارها،راهبردها و فرایندها است.
۲-۲-۷ ابعاد شایستگی
– دانش: فرایند توسعه دانش و معلومات نظری به گونه معمول از راه تحصیل در سطوح دانشگاهی حاصل می شود. توسعه دانش و معلومات زیربنای توسعه مهارت ها، و نگرش به شمار می آید، و به تنهایی و به خودی خود، تاثیر چندانی در توسعه شایستگی های مدیریتی ندارد.
– مهارت: مهارت عبارت است از: توانایی پیاده سازی علم در عمل. مهارت از راه تکرار کاربرد دانش در محیط واقعی به دست آمده و توسعه می یابد. توسعه مهارت منجر به بهبود کیفیت عملکرد می شود بدون آن، در بسیاری از موارد، معلومات، منشاء، تاثیر زیادی نخواهند بود. برای مثال هیچ مدیری بــدون به کارگیری و تجربه کردن اصول کار تیمی در عمل، نمی تواند مهارت کار تیمی را با مطالعه کسب کند.
– توانایی یک توان خصلتی با ثبات و وسیع را مصور می سازد که شخص را برای دستیابی و نهایت عملکرد در مشاغل فیزیکی و فکری مقید می سازد. در واقع توانایی و مهارت، مشابه هم بوده و تفاوت آن ها در این است که مهارت ظرفیتی خاص برای انجام فیزیکی کارهاست اما توانایی ظرفیت انجام کارهای فکری را مشخص می سازد(فتحی و شعبانی،۱۳۸۶).
– نگرش: عبارتست از تصویر ذهنی انسان از دنیا و پیرامون آن. تصویر ذهنی انسان چارچوبی است که میدان اندیشه و عمل وی را تبیین کرده، شکل می دهد. درک انسان از پدیده های پیرامون خود و تصمیم گیری وی برای عمل، بر مبنای تصویر ذهنی اوست. رویکردهای مطرح شده نسبت به شایستگی ها :
– رویکرد رفتاری: در این رویکرد، شایستگی بر اساس اصطلاحات رفتاری معرفی می شود و به طور عمده به معرفی نوعی از رفتارها که با عمکرد عالی ارتباط دارند، گفته می شود.
آغاز این رویکرد، به انتشار مقاله مک کللند با عنوان: آزمون شایستگی به جای آزمون هوش، در سال ۱۹۷۳ استناد می شود. الگو های مختلف این رویکرد، بر مطالعه رفتار افراد دارای عملکرد ممتاز و برتر استوار است. در این رویکرد، شایستگی ها بر حسب ویژگی های اصلی شخصی، نظیر عادات، ویژگی های شخصیتی، دانش، مهارت و انگیزه های فرد در کسب و شغل که به طور معمول با عملکرد عالی در ارتباط هستند، به راه های مختلفی تعریف می شوند(مرکز آموزش ایران خودرو،۱۳۸۶)
۲-۳ شایستگی شغلی و رفتاری
۲-۳-۱ تعریف شایستگی رفتاری
این مفهوم ابتدا توسط بویاتزیس مطرح شد.
شایستگی رفتاری عبارت است از: ظرفیتی که اگر در یک فرد به وجود آید به رفتاری منتج می شود که نیازمندی شغلی را در چهار چوب پارامترهای محیط سازمانی تعریف می کند و این به نوبه خود نتایج مطلوب را فراهم می کند.
مجموعه ای از عوامل شامل صفات شخصی، تجربه و خصوصیات رفتاری و … و وجه تمایز مدیران موفق از ناموفق(مقدم،۱۳۸۸).
۲-۳-۲ حوزه های شایستگی رفتاری
– مدیریت هدف و اقدام
– هدایت زیردستان
– مدیریت منابع انسانی
– رهبری(مقدم،۱۳۸۸).
۲-۳-۳ شایستگی شغلی و رفتاری
۲-۳-۳-۱ تعریف شایستگی شغلی
حداقل استانداردهای لازم برای انجام وظایف یا فعالیت های تعیین شده که با هدف کسب گواهینامه می توانند مشاهده شده و مورد ارزیابی قرار داده شوند.
در شایستگی شغلی بیشتر بر مهارت های افراد تاکید می شود نه رفتار آن ها.
شایستگی های شغلی می توانند از طریق”تحلیل وظیفه ای” تعریف شوند.
این شایستگی ها آن چه را افراد در نقش های ویژه باید قادر به انجام آن باشند و استانداردهای که از آن ها انتظار می رود محقق کنند، را مشخص می سازند. این شایستگی ها می توانند به عنوان شایستگی های مرتبط با کار یا شغلی توصیف شوند که به انتظارات عملکرد شغلی و استانداردها و ستاده هایی که از افراد انتظار می رود، اشاره دارند(مقدم،۱۳۸۸).
۲-۳-۳-۲ الگوهای شایستگی
الگوی شایستگی توانایی انجام فعالیت ها در محدوده شغل بر اساس استانداردهای تعیین شده تعریف شده است. در واقع الگوی شایستگی عبارت است از یک الگوی قابل اندازه گیری توانایی ها و رفتارهای مورد نیاز برای انجام دادن فعالیت های کاری به صورت موفقیت آمیز. هدف از تدوین مدل شایستگی در هر سازمان ارائه الگویی برای یکپارچه سازی عملکرد سامانه منابع انسانی است. به گونه ای که منجر به عملکرد مؤثر و موفقیت سازمانی شود(دهقانان، ۱۱۸:۱۳۸۶) در فرایند الگوسازی.
شایستگی های مورد نیاز موفقیت با هم ترکیب شده، الگوی شایستگی را ایجاد می کند. به طور معمول برای فهم بهتر مدل های شایستگی، آن را در قالب یک شکل ترسیم می کنند. این الگوی شایستگی یک شکل انتزاعی است که رابطه بین شایستگی های مورد نظر را به صورت سیستماتیک و مفهومی نمایش می دهد.

به موجب ماده ۱۰ قانون محاسبات عمومی، ((درآمد عمومی عبارت است از درآمدهای وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و مالیات و سود سهام شرکتهای دولتی و درآمد حاصل از انحصارات و مالکیت و سایر درآمدهایی که در قانون بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد عمومی منظور میشود.))
نکات قابل توجهی که میتوان از ماده ۱۰ قانون محاسبات عمومی برداشت نمود عبارتند از:
۱٫کلیه درآمدهای وزارتخانهها و مؤسسات دولتی متعلق به دولت بوده و درآمد عمومی تلقی و باید به حساب خزانهداری کل واریز شود.
۲٫درآمد شرکتهای دولتی، درآمد عمومی تلقی نمیشود دلیل این امر آن است که وجوه در اختیار شرکتهای دولتی جهت داد و ستد بوده و تا زمان تصویب ترازنامه و تعیین سود و زیان نمیتوان درآمد آن را جزء اموال عمومی تلقی نمود مگر به حکم قانون^[۵۷].
۳٫آنچه که از شرکتهای دولتی به درآمد عمومی تعلق میگیرد و کمک به افزایش سطح درآمد عمومی دولت را شامل میشود بخشی از سود سهام آنها و مالیات متعلقه میباشد. (هندی، ۱۳۸۶: ص۸۶- ۶۳)
در حالیکه ماده ۱۵ قانون محاسبات عمومی در تعریف درآمد شرکتهای دولتی مقرر میدارد: ((درآمد شرکتهای دولتی عبارت است از درآمدهایی که در قبال ارائه خدمات یا فروش کالا و سایر فعالیتهایی که شرکتهای مذکور بهموجب قانون و مقررات مجاز به انجام آنها هستند عاید آن شرکتها میگردد.))
ملاحظه میشود که در تعاریف قانونی درآمدهای وزارتخانهها و مؤسسات دولتی تحت عنوان درآمد^[۵۸] عمومی بهحساب خزانه کشور واریز میگردد، در حالیکه درآمد شرکتهای دولتی عاید خود شرکتها میشود و فقط سود^[۵۹] سهام شرکتهای دولتی بهحساب درآمد عمومی واریز میشود و نه درآمد شرکتهای دولتی.

فروش اموال

اموال غیرمنقول شرکتهای دولتی با تصویب مجمع عمومی یا هیأت مدیره آنها بهفروش میرسد. در صورتیکه برای تغییر دستگاه بهره بردار اموال غیرمنقول دولتی در هر مورد نیاز به تصویب هیأت وزیران دارد (ماده ۶۹ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت) و اگر بهدلیل فرسوده بودن اموال غیرمنقول متعلق به دولت قابل استفاده نباشد باید برابر قانون بهفروش برسد و وجه آن بهحساب درآمد عمومی واریز گردد. ^[۶۰]و اگر وزارتخانه و مؤسسه دولتی نسبت بهفروش ماشین آلات و اموال منقول اقدام نماید باید وجوه آن را بهحساب درآمد عمومی کشور واریز نماید، در حالیکه وجوه حاصل از فروش ماشین آلات، توسط شرکتهای دولتی بهحساب درآمد شرکت واریز میگردد. ] ماده ۴ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین [

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فروش سهام

تبصره ۱ ماده ۸ ق.ب.چ.ت. مقرر میدارد: ((تمام وجوه حاصل از فروش در مورد سهام متعلق به دولت (به نام وزارتخانهها و مؤسسه دولتی) میبایستی بهحساب درآمد عمومی کشور واریز گردد)). در صورتیکه وجوه حاصل از فروش سهام متعلق به شرکت دولتی به حساب شرکت دولتی واریز میشود نه بهحساب درآمد عمومی کشور.
در خاتمه این بخش لازم بهذکر است که شرکتهای دولتی تصدیگر، بعضاً بهدلیل عدم انجام وظایف خود خساراتی به مشتریان پرداخت مینمایند. قابل توجه آنکه پرداخت خسارت مذکور بر اساس مصوبه مجمع عمومی یا هیأت مدیره شرکت ذیربط صورت میپذیرد نه مصوبه دولت، بهعنوان مثال در صورت تأخیر در حرکت قطارهای مسافری از جمله قطارهای مربوط به شرکت دولتی، ۵۰ درصد قیمت بلیت بهعنوان خسارت به دارنده آن پرداخت میگردد. مبنای پرداخت خسارت (‌بهعنوان بخشی از تعهدات) مصوبه شرکت میباشد نه مصوبه هیأت وزیران. اگر اموال و وجوه شرکت دولتی متعلق به دولت و جزئی از اموال دولتی بود، حق چنین تعهدی بابت پرداخت خسارت وجود نداشت و میبایست برای هر مورد از هیأت وزیران، مصوبه صادر میگردید. (هندی، ۱۳۸۶: ص۸۶- ۶۳)

قرارداد های دولتی

مفهوم قرارداد دولتی

قرارداد در فارسی بهمعنی عقد بهکار میرود. ماده ۱۸۳ قانون مدنی تعریف نارسائی از عقد کرده و آن را مختص عقودی کرده که اثر مستقیم آنها تعهد است. اما در واقع مفهوم لغوی قرارداد شامل عقود عهدی و تملیکی، مالی و غیرمالی، معوض و غیر معوض است و نیز شامل موافقتنامههائی است که بهمنظور منتفی ساختن اثر موجودی محقق میشود. ماده ۷۵۴ قانون مدنی هم بههمین وسعت بهکار رفته است. میتوان گفت مفهوم قرارداد از مفهوم عقد مذکور در ماده ۱۸۳ ق.م. اعم است ولی مقنن ایران در خارج از ماده ۱۸۳ عموماً هرجا که عقد یا عقود را بدون قرینه بهکار برده منظورش مساوی است با مفهوم لغوی قرارداد و از این رو است که گفته میشود عقد و قرارداد به یک معنی و مترادف هم هستند.(جعفری لنگرودی، ۱۳۸۲: ص۵۳۲) بنابراین در تعریف قرارداد دولتی می توان گفت به قراردادی، قرارداد دولتی اطلاق میشود که حداقل یک طرف آن دولت و یا دستگاه های دولتی باشد. قراردادهای دولتی عموماً ۲ نوعاند، قراردادهای استخدامی و قراردادهای معاملاتی. (حسینی، ۱۳۸۷: ص۲۱)

ویژگیهای اختصاصی قراردادهای دولتی

از ویژگیهای اختصاصی قراردادهای دولتی حکومت قواعد عمومی قراردادها و تشریفات اختصاصی و قواعد شکلی آن است که بهصورت مختصر بدان میپردازیم.
قواعد عمومی قراردادها در قانون مدنی ایران مصوب ۱۳۰۷، آمده است (مواد ۱۸۳ به بعد). این قواعد مبتنی بر فقه امامیه بوده و حاوی مقررات بسیار دقیق ومنسجم در خصوص قراردادها است. این مقررات بر هر قراردادی حکومت دارد چه اینکه قرارداد مزبور بیع باشد یا اجاره، صلح باشد یا ودیعه یا عاریه یا هر کدام از عقود معین. و تفاوتی نیز نمیکند که طرفین قرارداد اشخاص حقیقی باشند یا حقوقی و یا اینکه شرکتهای دولتی باشند یا غیردولتی. یکی از مواد بسیار مهم قانون مدنی در خصوص قراردادها ماده ۱۹۰ ق.م. است این ماده ترجمه تقریباً بی دخل و تصرف ماده ۱۱۰۸ ق.م.ف است که دارای ۴ بند بوده و شرایط اعتبار معاملات یا قراردادها را بیان کرده است (جعفری لنگرودی، ۱۳۹۱: ص۱۶۱) که مختصراٌ هریک از این بندها را توضیح داده و اختصاصاً نیز قرارداد دولتی را از حیث لزوم رعایت این شرط، تحلیل میکنیم.
مطابق ماده فوق از قانون مدنی ۴ شرط برای اعتبار یا صحت هر معامله ای لازم و ضروری است:
۱- قصد و رضای طرفین معامله. (بند ۱ ماده ۱۹۰ قانون مدنی)
رضایت بر یک معامله مقدم بر قصد یا تصمیم منجر بر انعقاد آن است. از این حیث همانطوریکه اشخاص حقیقی یعنی انسانها هنگام انجام معامله باید دارای قصد و رضا باشند، نمایندگان اشخاص حقوقی اعم از عمومی یا خصوصی نیز مستثنی از این قاعده نیستند. معامله با اشخاص مجنون فاقد قصد، باطل بوده و معامله با اشخاصی که رضایت ایشان مخدوش است و تحت اکراه و اجبار قرار گرفتهاند، غیر نافذ و قابل ترمیم در زمان بعد است.
۲- اهلیّت طرفین معامله. (بند ۲ ماده ۱۹۰ قانون مدنی)
منظور از اهلیّت در این بند همان اهلیّت استیفاء است و انسان وقتی واجد این وصف میشود که کبیر، رشید و عاقل باشد و با از دست رفتن هریک از این سه عنصر، معامله مخدوش میشود و نمیتوان آن را صحیح تلقی کرد. این سه شرط در مورد نمایندگان شخص حقوقی نیز مطرح میشود که ایشان نیز باید واجد این سه عنصر باشند ولی آنچه که در خصوص این شرط، در مورد نمایندگان اشخاص حقوقی مطرح میشود، سمت واختیارات ایشان است.
۳- موضوع معامله معلوم و معین باشد(بند ۳ ماده ۱۹۰ قانون مدنی)
مقصود از معلوم بودن موضوع معامله یعنی مجهول و مبهم نبودن آن است و مقصود از معین بودن آن، مردد نبودن آن میان دو یا چند چیز است. که در این صورت اگر موضوع معامله مبهم یا مردد باشد معامله مزبور بهعلت غرری بودن باطل است در این خصوص قراردادهای دولتی نیز باید دارای موضوعی معین و معلوم باشد و مقررات ویژهای در این خصوص وجود ندارد و همان قاعده عمومی که فوقا بیان شد، حکومت دارد.
۴- مشروعیت جهت معامله:
مقصود از جهت معامله، انگیزه انجام معامله است که باید مشروع باشد والا اگر درمعامله انگیزه نامشروع طرفین، ذکر گردد، معامله باطل خواهد بود. (بند ۴ ماده ۱۹۰ و ماده ۲۱۸ قانون مدنی)

تشریفات اختصاصی قراردادهای دولتی (قواعدشکلی)

۱ – تشریفات مقدماتی انعقاد قراردادهای دولتی
طبق قواعد عمومی قراردادها، اشخاص آزادند که طرف معامله خود را انتخاب کنند و به هر نحوی که بخواهند در این زمینه اقدام نمایند (اصل حاکمیت اراده یا آزادی اراده در قراردادها) ولی در حقوق عمومی، دولت این آزادی را ندارد که با هر شخصی (اعم از حقیقی یا حقوقی با هر مبنای قیمتی معامله کند، لذا محدودیتی در انتخاب طرف معامله وجود دارد. ماده ۷۹ قانون محاسبات عمومی مقرر داشته است که معاملات وزارتخانهها و مؤسسات دولتی باید از طریق مزایده و مناقصه انجام شود. با توجه به عدم ارتباط این بحث به موضوع پایان نامه ، به همین مقدار بسنده می کنیم.
۲ – آیین حل و فصل اختلافات
از موارد مهم که طرفین در زمان عقد قراردادها پیش بینی می کنند حل و فصل اختلافات است هر قراردادی که منعقد میشود، ممکن است طرفین درخود قرارداد و بهصورت شرط ضمن عقد طریقه رفع اختلافات آتیه را نیز پیشبینی کنند. که در صورت عدم توافق یا پیشبینی اولیه، قانون و دادگاه محل وقوع عقد، صالح برای حکومت بر قرارداد و رسیدگی به اختلافات خواهد بود. که در صفحات آتی به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.

بررسی ((داوری پذیری)) دعاوی در نظام حقوقی ایران

موضوع را با این سؤال شروع میکنیم که چه دعاوی در ایران قابل حل و فصل از طریق داوری هستند. از این بحث با عنوان ((داوریپذیری)) یاد میشود که دراصطلاح فرانسه به Arbitrabilite و دراصطلاح انگلیسی به Arbitrability تعبیر میشود.

مفهوم و ماهیّت داوریپذیری و سیر تحول

داوریپذیری به اهلیّت اشخاص در ارجاع اختلاف به داوری یا قابلیت موضوع اختلاف برای ارجاع به داوری اطلاق میشود. اولی را داوریپذیری شخصی^[۶۱]و دومی را داوریپذیری موضوعی^[۶۲] مینامند. مقررات و قوانین ملی داوری ممکن است دسترسی یا رجوع دولت یا نهادها و مؤسسات دولتی به داوری را محدود یا مستثنی سازند. اما تعاریف ارائه شده از داوریپذیری معمولاً ناظر بهصورت دوم است یعنی ((قابلیت یک اختلاف به فیصله یافتن از طریق داوری)) یا ((قابلیت مربوط به دعوی که بتواند موضوع داوری باشد)) یا ((وصفی که به یک امر، مسأله، یا اختلاف داده میشود تا تابع صلاحیت داوران باشد)). بنابراین داوری پذیری به قابلیت ارجاع یا عدم قابلیت ارجاع دسته های خاصی از اختلافات به داوری اشاره دارد. بهعبارت دیگر، تحت عنوان داوریپذیری، محدودیتهای وارد بر آزادی عمل طرفین اختلاف از انتخاب ساز و کار داوری برای فیصله انواع خاصی از اختلاف بحث میشود. (حبیبی مجنده، ۱۳۹۰: ص۳۲۶ – ۳۲۲ )

ماهیّت داوری

در ماهیّت و سرشت این سازو کار، عمدتاً سه دیدگاه و نظریه مختلف ارائه شده است:
۱- نظریه صلاحیتی ^[۶۳] ۲- نظریه قراردادی ^[۶۴] ۳- نظریه مختلط ^[۶۵]
۱– مطابق نظریه صلاحیتی بودن داوری، امر رسیدگی به دعاوی، حل اختلاف، تفسیر و اعمال قانون، یکی از وجوه حاکمیت و صلاحیت قضایی دولتها است. هر دولتی اختیار کنترل و تنظیم داوری در سرزمین خود را دارد. طرفین داوری فقط تا جایی میتوانند به داوری رجوع کنند که به صراحت یا بهطور تلویحی در قانون محل داوری اجازه داده شده یا پذیرفته شده است.
۲- بر اساس نظریه قراردادی بودن داوری، ریشه و مبنای داوری توافق طرفین است و وجود و استمرار آن بههمین توافق بستگی دارد. داوری ((مخلوق اراده و رضایت طرفین)) است.
۳- نظریه مختلط، در میانه این دو نظریه قرار دارد و عناصری از هر دو را در بر میگیرد. داوری نمیتواند فراسوی نظامهای حقوقی باشد، باید قانونی وجود داشته باشد که اعتبار ارجاع به داوری و قابلیت اجرای رأی را تعیین کند. از سوی دیگر، داوری ریشه در قرارداد خصوصی دارد و انتخاب داوران و قواعد حاکم بر آیین رسیدگی داوری در وهله اول وابسته به توافق طرفین است. از اینرو، عناصر صلاحیتی و قراردادی داوری (( بهطور جدایی ناپذیر در هم تنیده شدهاند)). بر گرفتن هر یک از این نظریهها یا ترکیبی از دو نظریه صلاحیتی و قراردادی، به لحاظ نظری در داوریپذیری حقوق مالکیت معنوی تأثیرگذار است. مطابق نظریه اول، داوریپذیری وضعیتی استثنایی دارد و نمیتوان خروج از صلاحیت قضایی دولت و سپردن امر دعاوی به قضاوت نهاد خصوصی را مفروض پنداشت، در حالیکه مطابق نظریه قراردادی بودن داوری، طرفین اختلاف اصولاً میتوانند با توافق یکدیگر هر موضوعی را به داوری ارجاع دهند. بنابراین، همچنانکه برخی از نویسندگان گفتهاند: ((داوریپذیری یکی از موضوعاتی است که در آن سرشت و ماهیت صلاحیتی و قراردادی داوری تجاری بین المللی رو در روی هم قرار میگیرد)) (حبیبی مجنده، ۱۳۹۰: ص۳۲۶ – ۳۲۲). با توجه به توضیحات و دستهبندیکه صورت گرفته بهنظر میرسد نظریه مختلط با واقعیت، بیشتر همخوانی دارد. داوری هرچند مبتنی بر آزادی اراده طرفها است ولی فارق از کنترل و تنظیم دولت نیست بهعبارت دیگر، آزادی طرفها در ارجاع اختلاف خود به داوری، مطلق و بهعبارتی بدون محدودیت نیست. دولتها برای اشخاصی که میتوانند به داوری متوسل شوند یا موضوعات و اختلافات قابل ارجاع به داوری محدودیتهایی وضع میکنند که به تفصیل در مورد آن خواهیم پرداخت.

گسترش روزافزون داوری و داوری پذیری

سیر تحول تاریخی داوری گویای گسترش مداوم حوزه داوری (Favor Arbitrandum) بوده است^[۶۶]. چنانکه گفته شد دولتها در آغاز میانه چندانی با داوری نداشتند و آن را رقیب دادگاههای ملی دانسته و از ترتیب اثر دادن به رأی داوری اکراه داشتهاند. اما امروزه داوری با اقبال دولتها مواجه شده و در تشویق و ترویج آن تلاش میکنند، دست کم به این علت که از یک سو به نیاز روزافزون جامعه تجاری پاسخ دهند و از سوی دیگر از بار سنگین محاکم خود بکاهند. در همین مسیر، گرایش دولتها به کاستن از محدودیتهای وارد بر موضوعات قابل ارجاع به داوری قابل تبیین است. در حقیقت گسترش داوری را میتوان به این معنا، تأمینکننده منافع عمومی و در زمره خط مشی دولتها محسوب کرد. برخی کشورها در زمینه گسترش قلمرو داوری تا بدان جا پیشرفتهاند که اصولاً کلیه اختلافات را قابل ارجاع به داوری میدانند. بهطور مثال، در نظام حقوقی ایالات متحده، مطابق قانون داوری فدرال، اصل بر داوریپذیری است و در مواردی که شک در داوریپذیری یک موضوع، وجود داشته باشد به این اصل رجوع میشود (حبیبی مجنده، ۱۳۹۰: ص۳۲۴). البته،‌ برخی از صاحب نظران هم معتقدند امروزه داوریپذیری استثناء شده است^[۶۷]. (امیر معزی، ۱۳۹۰: ص۶۵) با توضیحات داده شده باید گفت البته بهنظر میرسد این نظر چندان به دلایل مطرح شده که مبنای فقهی نیز ندارد چندان به مسأله داوریپذیری دعاوی، میتوان از دو دیدگاه نگاه کرد: ۱- دید شخصی^[۶۸] ۲- دید عینی یا موضوعی^[۶۹].
از نگاه شخصی سؤال قابل طرح این است که چه اشخاصی میتوانند به داوری رجوع کنند؟ و از نگاه عینی سؤال این است که چه اختلافاتی قابل رسیدگی در داوری هستند؟ وقتی قانونگذار ایران در ماده ۴۵۴ ق.آ.د.م مقرر میکند: ((کلیه اشخاصی که اهلیّت اقامه دعوی را دارند میتوانند با تراضی یکدیگر منازعه و اختلاف خود را… به داوری… ارجاع دهند.)) در واقع نگاه قانونگذار او به مسأله، دیدی شخصی دارد.
وقتی قانونگذار در ماده ۴۹۶ همین قانون میگوید: ((دعوی ورشکستگی و دعاوی راجع به اصل نکاح و طلاق و فسخ نکاح و نسب قابل ارجاع به داوری نیست)). در این ماده نگاه قانونگذار مسأله، نگاهی عینی و موضوعی است، در پاره موارد نیز تشخیص اینکه نگاه قانونگذاربه داوری امری شخصی است یا موضوعی دشوار است، مثل حق رجوع دولت به داوری که درخصوص آن اختلاف نظر وجود دارد. (اسکینی، ۱۳۹۰:ص۳۳- ۴۵)

داوریپذیری دعاوی مربوط به اموال دولتی

با انحلال و فروپاشی حکومتهای سلطنتی و پادشاهی در سراسر دنیا و ارائه نظرات جدید علمی از سوی نخبگان و اندیشمندان در ارائه الگوی حکومتی که مورد استقبال ملتها قرار گرفته است، با طرح شعار دموکراسی و مردم سالاری در برپایی، تأسیس و اداره امور دولتها بهوی‍ژه در قرنهای اخیر، طبیعتاً که اداره اموال کشور بر عهده دولتها قرار گرفته است، اموال دولتی و عمومی از جایگاه خاصی برخوردار گردید. در همین راستا و بهمنظور حفظ و نگهداری از اموال دولتی و یا عمومی و به تناسب نوع فعالیتهای دستگاه ها و وزارتخانههای ذیربط قوانین متعددی در حوزه های مختلف وضع و جهت اجراء آن به مرحله ابلاغ رسیده و برای همگان لازم الاتباع گردید که در ذیل به مطالعه و بررسی برخی از قوانین میپردازیم.

مفهوم اموال دولتی در قوانین

اموال دولتی اصطلاحی است که در برخی قوانین مانند قانون مدنی، قانون اساسی و قانون آیین دادرسی مدنی بهکار رفته است پیش از آنکه به بررسی امکان ارجاع دعاوی مربوط به اموال دولتی به داوری بپردازیم،‌ شایسته است مفهوم اموال دولتی را بازشناسی کنیم.
الف: قانون اساسی
در اصول ۸۳ و۱۳۹ قانون اساسی از واژه اموال دولتی استفاده شده است. مطابق اصل ۸۳: ((بناها و اموال دولتی که از نفایس ملی باشد قابل انتقال به غیر نیست، مگر با تصویب مجلس شورای اسلامی آن هم در صورتی که از نفایس منحصر به فرد نباشد)). مفهوم مخالف اصل چنین است: اولاً اموال دولتی که از نفایس ملی نباشد قابل انتقال به غیر است. بدین ترتیب قانون اساسی نیز بر امکان انتقال اموال دولتی تأکید دارد. اموال دولتی موضوع ماده همان است که ملک دولت محسوب میگردد. یعنی اموالی که تحت مالکیت دستگاه های دولتی قرار داشته، ‌اصل بر امکان واگذاری آنها بوده و واگذاری آنها بر اساس قوانین عام صورت میپذیرد. در نتیجه باید گفت اموال موضوع اصل، باید از قابلیت انتقال برخوردار باشد. ولی نظربه اهمّیت خاص اموال موضوع اصل ۸۳، انتقال آن ممنوع اعلام شده است. ثانیاً نتیجه دیگری نیز حاصل میگردد این است که: ((برخی اموال دولت مانند نفایس ملی، قابل انتقال به غیر نیست)). بر اساس اصل ۱۳۹: ((صلح دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی یا ارجاع آن به داوری در هر مورد، موکول به تصویب هیأت وزیران است و باید به اطلاع مجلس برسد. در مواردی که طرف دعوی خارجی باشد و در موارد مهم داخلی باید به تصویب مجلس نیز برسد. موارد مهم را قانون تعیین میکند)) ^[۷۰]. در این اصل تعریفی از اموال دولتی ارائه نشده است. برخی معتقدند(کریمی و پرتو، ۱۳۹۱: ص۲۱۵). اصطلاح اموال دولتی مذکور در این اصل در معنای درست خود بهکار نرفته است.
ب: قانون مدنی

مشاهده فجایعی که انسانها نسبت به یکدیگر مرتکب شده و می شوند سبب شده تا عده ای از صاحبنظران از این نظر دفاع کنند که پرخاشگری در انسان جنبه ذاتی و فطری دارد از میان انها دو چهره معروف فروید واضع مکتب روان تحلیل گری ولورنز جانور شناس سوئدی را می توان نام برد که هر دو به ذاتی بودن پرخاشگری در انسان اعتقاد دارند . هر دو معتقدند که پرخاشگری به عنوان یک نیرویی نهفته در انسان دارای حالت هیدرولیکی است یعنی به تدریج در شخص متراکم و فشرده می شود و نیاز به تخلیه پیدا می کند به نظر لورنز گاهی این انرژی پرخاشگری است . از نظر فروید پرخاشگری در انسان نماینده غریزه مرگ است که در مقابل غریزه زندگی ما را در جهت ارضای نیازها و حفظ بقاء هدایت می کند . غریزه ی مرگ به صورت پرخاشگری می کوشد به نابود کردن و تخریب بپردازد . این غریزه چنانچه بتواند دیگران را نابود می کند و از بین می برد و اگر نتواند دیگران را هدف پرخاشگریب و تخریب خود قرار دهد به صورت خود آزاری و خود کشی جلوه گر می شود ( اکبری ۱۳۸۱) .
اما لورنزا با وجود آنکه مانند فروید پرخاشگری را ذاتی و هیدرولیکی می داند بر خلاف وی آن را سازنده و مثبت تلقی می کند . به نظر لورتز پرخاشگری بویژه در حیوانات وسیله ای است برای حفظ حریم قلمرو زندگی و طبعا حیات موجود زنده علاوه بر این پرخاشگری حیوانات نتیجه اش مغلوب شدن حیوانات ضعیف و باقی ماندن حیوانات قوی تر و سالم تر و در نتیجه ایجاد سنلهای سالم تر و بهتر است . هر چند کارهای لورنز بیشتر روی حیوانات متمرکز بوده اما نظرات او در مورد پرخاشگری انسان بیشتر مورد بحث و مجادله انگیز بوده است ( جلالی سردرودی ۱۳۷۶ نقل از اکبری ۱۳۸۱) .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تحقیقات بندورا (۱۹۷۳) نشان داده که پرخاشگری کاملا جنبه تقلیدی دارد و از راه مشاهده کسب می شود و نمی تواند پایه ذاتی داشته باشد . در آزمایش معروف بندورا عده ای از کودکان به مشاهده شخصی پرداختند که با عروسکی رفتار کلامی و عملی پرخاشگرانه داشت این حالت هم به صورت زنده یعنی مدل واقعی و هم بصورت فیلم و هم به صورت کارتون برای کودکان نشان داده شد و مشاهده گردید که کودکان تماشاچی وقتی با عروسک مزبور تنها گذاشته شوند همان رفتار پرخاشگرانه را که مدل و سر مشق با عروسک انجام می دهند و در این میان تاثیر کارتون و مدل واقعی به ترتیب از همه بیشتر بود . علاوه بر این مشخص شد که وقتی مدل یا سر مشق به خاطر پرخاشگری خود با عروسک مزبور مورد تشویق و پاداش قرار می گیرد اثر آموزش پرخاشگرانه او بر روی بچه ها بیشتر می شود و هنگامی که مدل را به خاطر پرخاشگری مورد تنبیه قرار می دهند تقلید کودکان از وی کاهش می یابد . بدین ترتیب پرخاشگری نه به عنوان یک پدیده ذاتی بلکه به عنوان رفتاری که آموختنی بوده و از الگوهای یادگیری تبعیت می کند مطرح می شود .
پرخاشگری به طور کلی به تخریب ، قتل ، هتک حرمت ، اعتراض اجتماعی ، دفاع از خود و به همه ی رفتار های تهاجمی اطلاق می شود . خواهر و برادری که با هم زد و خورد می کنند ، زدو خوردهای پلیس با مجرمین ، والدینی که فرزند خود را می زنند ، بچه هایی که در خیابان با هم دعوا می کنند ، زن و شوهری که با هم نزاع می کنند همگی رفتار پرخاشگرانه خوانده می شوند ( کاپلان سادوک ۱۹۸۸) .
متخصصین بهداشت روانی هنگام مطالعه در زمینه پرخاشگری با سئوالهایی روبرو می شوند که چرا پرخاشگری روی می دهد ؟ علت آن چیست ؟ برای آن چه می توانیم بکنیم ؟ در تلاش برای جواب به این سئوال صاحب نظران حد اقل به دو حقیقت رسیده اند :
۱- پرخاشگری می تواند در کسانی وجود داشته باشد که اعتدال روانی ندارند .
۲- پرخاشگری به غیر از علتهای اجتماعی و اخلاقی دلیل بیولوژیکی نیز دارد .
در زمینه تعریف پرخاشگری توافق نظر وجود ندارد . موضع اصلی اختلاف این است که پرخاشگری را بر اساس پیامدهای قابل مشاهده آن تعریف کرد یا بر اساس مقاصد شخصی که آن رفتار نشان می دهد .
بعضی روان شناسان بین پرخاشگری حضمانه که تنها به قصد صدمه زدن انجام می شود و پرخاشگری وسیله ای که هدفش بدست آوردن پاداش است ، نه صدمه به دیگری فرق می گذارند ( هینگارد و همکاران ۱۳۶۶) .
به همین دلیل محققان پرخاشگری نوع وسیله ای را مربوط به کودکان و نوع خصمانه آنرا بیشتر در مورد بزرگسالان بکار می برند .
۱۱-۱-۲: پرخاشگری از دید روان شناسان اجتماعی :
روان شناسان اجتماعی به مطالعه پرخاشگری پرداخته و کوشیده اند تا ماهیت و دلیل آن را درک کرده و روش های کنترل رفتار پرخاشگرانه را دریابند به این امید که دستاوردهای علمی آنها در این زمینه به ساختن جهانی صلح آمیز کمک کند . تروریسم ، قتل ، جنگ ، بچه آزاری ، تجاوز به عفت ، و خشونت و پرخاشگری همیشه بخش مشترکی از زندگی اجتماعی انسان را تشکیل می دهد در این میان پرخاشگری رفتاری است که قصد آن آزار رسانیدن به فرد دیگری است ( مقدم ۱۹۹۸، بارون و بیرن ۱۹۸۷، اروسون ۱۳۶۷) پرخاشگری بخش مشترکی از زندگی اجتماعی است زیرا کمتر کسی را می توان یافت که با بیان هایی تند و انتقادهای شدید به دیگران آزار نرساند یا در هنگام خشم ، رفتار خشن نداشته باشد و یا ممکن است فردی برای تلافی از دشمن منتظر فرصت مناسبی باشد تا کینه خود را خالی کند . افزون بر این شواهد فراوانی وجود دارد که نشان می دهد بیشتر مردم تا کنون سبب ارتکاب برخی از اشکال پرخاشگری در خانواده شده اند ( بارون و بیرن ۱۹۸۷، نقل از احمدی ۱۳۸۲) .
پرخاشگری یکی از واکنشهایی است که در برخورد با ناکامی و محرومیت از خود نشان می دهد و همیشه با به هم خوردن تعادل جسمی و روانی حتی بطور موقت هم که شده با علائمی مانند تپش قلب ، بالا رفتن فشار خون ، ازدیاد تعداد ضربان قلب ، زیاد شدن نیروی جسمانی همراه است .
واتسون ، موسس و بنیان گذار مکتب رفتار گرایی ، عقیده دارد که انسان با سه غریزه پرخاشگری ، عشق و ترس به دنیا می آید . به تجربه ثابت شده است که نخست : شدت پرخاشگری اغلب با شدت ناکامی رابطه مستقیم دارد . مثلا کودک هر چه گرسنه تر باشد بیشتر گریه می کند .
دوم : پرخاشگری در مواقع رسیدن به هدف و نزدیک شدن به ان شدت بیشتری دارد . ( در مسابقات ورزشی این موضوع کاملا به چشم می خورد ) .
سوم : شدت تهاجمی به دفعات تکرار ناکامی بستگی دارد . مسلم است کسی که چندین بار شکست خورده در دفعات بعدی بیشتر احساس ناراحتی می کند .
چهارم : شدت حالات تهاجمی به نوع ناکامی بستگی دارد . مثلا اگر کسی زور بگیرد و حق کسی را پایمال کند حالت تهاجمی فرد متقابل بیشتر خواهد شد . برخی می گویند : تنبیه کردن ممکن است باعث جلوگیری از پرخاشگری شود که صحیح به نظر نمی رسد ، زیرا تنبیه کردن باعث شدت ناکامی و در نتیجه شدت پرخاشگری می شود که ممکن است به صورت مختلف تظاهر کند مانند جبران ، تلافی ، فرار و … ( میلانی فر۱۳۷۰) .
تجربیات سی برس نشان داده که کودکان کودکستانی که نسبت به همسالان خود رفتار پرخاشگرانه تری بروز می دهند دارای والدینی پرخاشگر بوده و بیشتر مورد تنبیه و شمانت انان قرار می گیرند . کودکان افسران ارتش و نیروهای مسلح و انتظامی پرخاشگری را بیشتر از سایر کودکان نشان می دهند .
۱۲-۱-۲: تغییرات رشدی :
کودکان در ۱۲ ماهگی وقتی با هم هستند شروع به ابراز رفتار پرخاشگرانه وسیله می کنند رفتار پرخاشگرانه انها غالبا به خاطر اسباب بازی و متعلقات دیگر است و در ارتباط با همسالان ابراز می شود . کودکان همچنان که به سالهای پیش از مدرسه و مدرسه نزدیک می شوند کمتر دست به اعمال پرخاشگرانه می شنند و در نوع پرخاشگری انان هم تغییراتی ایجاد می شود یعنی وقتی که پرخاشگری ابراز می شود غالبا خصمانه است و کمتر وسیله ای است و وقتی که به کسی حمله لفظی یا بدنی می شود بیشتر احتمال دارد که با قصدی خصمانه این کار انجام شده باشد . پرخاشگری لفظی ، دست کم در سالهای قبل از مدرسه با افزایش سن افزایش می یابد .
کودکانی که به شدت پرخاشگرند نه تنها به دفعات بیشتری پرخاشگری می کنند بلکه رفتارشان از لحاظ کیفی هم با سایر کودکان تفاوت دارد و رفتار پرخاشگرانه شان شدید تر و طولانی تر از کودکان دیگر است
۱۳-۱-۲: ثبات پرخاشگری :
هر چند که پرخاشگری کودکان از موقعیتی به موقعیت دیگر فرق می کند ولی کودکان از لحاظ تداوم رفتار پرخاشگرانه در طول زمان با هم فرقد دارند . کودکانی که در سالهای اولیه به شدت پرخاشگرانه به احتمال زیاد در جوانی و بزرگسالی هم پرخاشگر خواهند بود و کودکانی که پرخاشگر نیستند به احتمال زیاد در بزرگسالی هم پرخاشگر نخواهند بود .
بعضی از مطالعات نشان می دهد که ثبات پرخاشگری دختر ها در طول زمان کمتر از پسرهاست و چند مطالعه دیگر نشان داده که دختر ها و پسرها از این لحاظ تفاوتی ندارند ( هنری ماسن و دیگران ۱۳۷۳) .
ثبات پرخاشگری نشان می دهد که والدین ، معلمان ، و سایرین باید از همان ابتدا که کودک در حدی مشکل آفرین پرخاشگر است مداخله کنند ( فاگوت و هاگان ۱۹۸۲) .
۱۴-۱-۲: ادراک مقاصد دیگران و رفتار پرخاشگرانه :
کودکان در مورد پرخاشگری دیگران بر حسب اینکه ان را عمدی یا تصادفی بدانند قضاوتهای نتفاوتی می کنند و بر اساس نوع قضاوت خود واکنش نشان می دهند . مطالعه ای که پسرهای بسیار پرخاشگر مقایسه می کند نشان می دهد که پسرهای پرخاشگر احتمالا از مقاصد دیگران درکی متفاوت از پسرهای غیر پرخاشگر دارند .
۱۵-۱-۲: تفاوتهای جنسیتی :
پسرها پرخاشگر تر از دختران هستند . این تفاوت در غالب فرهنگها و تقریبا در همه سنین و نیز در غالب حیوانات دیده می شود . پسرها بیشتر از دخترها پرخاشگری بدنی و لفظی دارند ( مک کوی و جکلین ، ۱۹۷۴،۱۹۸۰، پارک و اسلابی ؛۱۹۸۳ ، به نقل از هنری ماسن ۱۳۷۳) . از سال دوم زندگی این تفاوتها آشکار می شود . بر اساس مطالعات مشاهده ای در مورد کودکان نوپای بین سنین ۱ تا ۳ سال تفاوتهای جنسیتی از لحاظ تعداد پرخاشگری بعد از ۱۸ ماهگی ظاهر می شود و قبل از آن اثری از ان نیست ( فاگوت و هاگان ، ۱۹۸۲) ( همان منبع) .
پسرها بخصوص هنگامی که به انها حمله می شود یا کسی مخل کارشان می شود تلافی می کنند . در مطالعه مشاهده ای در مورد کودکان پیش از مدرسه پسرها فقط اندکی بیش از دخترها مورد حمله قرار گرفتند ، ولی دو برابر دختر ها تلافی کردند ( پارک و اسلابی ،۱۹۸۳، به نقل از هنری ماسن ۱۳۷۳) .
چه چیزی این تفاوتهای جنسیتی را توجیه می کند ؟
بعضی از نظریه پردازان معتقدند که ثبات تفاوتهای جنسیتی در همه فرهنگها و همه حیوانات دیده می شود از شواهد محکم در اثبات دخیل بودن عوامل بیولوژیکی است . البته مطالعاتی که رابطه بین هورمون های جنسی و پرخاشگری را می آزماید نتایج مبهمی در بر داشته است شاید اینکه پسر بچه بالقوه پرخاشگر است یا می تواند آن را بیاموزد علت فیزیولوژیکی داشته باشد ولی محققان در مشخص کردن اینکه نظام زیست شناختی تا چه حد در این مسئله دخالت دارد چندان پیشرفتی نداشته اند تجربه اجتماعی پسرها و دختر ها از لحاظ پرخاشگری کاملا متفاوت است پرخاشگری جحشی از قالب رفتاری مردانه است و غالبا از پسرها انتظار رفتار پرخاشگرانه می رود و به طور تلویحی تشویق می شود .
۱۶-۱-۲: الگوهای خانواده و پرخاشگری :
والدین کودکان به شدت پرخاشگری غالبا به هنگام اعمال قواعد معیارها خشونت دارند و پرخاشگرند . معمولا در این گونه خانواده ها اختلافات جزیی تبدیل به مسئله ای عمده می شود . والدین معمولا در این خانواده ها در به اجرا در آوردن قواعد شیوه ثابت و روشنی ندارند . نمایش خشونت در وسایل ارتباط جمعی تیز به رفتار پرخاشگرانه به خصوص در افرادی که مستعد پرخاشگری هستند ، دامن می زند . ( هنری ماسن و همکاران ۱۳۷۳).
۱۷-۱-۲: عوامل تعیین کننده پرخاشگری :
عوامل اجتماعی
ناکامی : تنها عامل بسیار مهم که افراد را به پرخاشگری وا می دارد ناکامی است . پذیرش وسیع این دیدگاه از نظریه ناکامی پرخاشگری جاندالرد مایه میگیرد که در فرم ابتدایی خود معتقد بود که
۱- ناکامی همیشه منجر به پرخاشگری می گردد
و
۲- پرخاشگری همیشه ناشی از ناکامی است .
البته این که معلوم شد که افراد ناکام همیشه با افکار ، کلمات و اعمال پرخاشگرانه به ناکامی خود واکنش نشان دهند و ممکن است واکنش های گوناگون داشته باشند مانند کناره گیری ، افسردگی و غیره … و نیز مشخص شده که تمام پرخاشگریها از ناکامی ناشی می شود . مثال : بوکس باز ها و فوتبالیست ها در واکنش به محرکهای گوناگون رفتار پرخاشگرانه نشان می دهند .
بررسی دقیق قرائن نشان می دهد که نقش ناکامی در به وجود آوردن یا نیاوردن پرخاشگری بطور عمده به دو عامل بستگی دارد :
۱- ناکامی زمانی موجب افزایش پرخاشگری می گردد که نسبتا شدید باشد .
۲- ناکامی زمانی بیشتر احتمال دارد پرخاشگری بوجود آورد که ناحق و استبداد رای تلقی می شود تا منصفانه و به حق .
تحریک مستقیم از طرف دیگران :
قرائن موجود حکایت از آن دارد که بدرفتاری و اهانت کلامی دیگران غالبا عامل عمده ای در آشکار ساختن اعمال پرخاشگرانه در شخص است .
۱۸-۱-۲: مواجه شدن با مدلهای پرخاشگر :
رابطه بین پرخاشگری و قرار گرفتن در معرض خشونت های تلویزیونی مواد توجه فراوان قرار گرفته است . هر چه کودکان فیلم های خشن تری را در تلویزیون تماشا کنند . خشونت بیشتری نسبت به دیگران نشان خواهند داد . و با گذشت زمان این رابطه عمیق تر می شود که ناشی از تاثیر تراکمی خشونت وسایل ارتباط جمعی است .
۱۹-۱-۲: عوامل محیطی :
تاثیر آلودگی هوا : گزارش شده که قرار گرفتن در معرض بوهای مضر نظیر بوهایی که از کارخانه های سازنده مواد شیمیایی با سایر مراکز صنعتی خارج می شود ، می تواند موجب تحریک پذیری افراد و در نتیجه پرخاشگری گردد .
تاثیر سروصدا : در چندین مطالعه گزارش شده است افرادی که در معرض صداهای بلند و تحریک کننده قرار می گیرند ، خشونت مستقیم تری نسبت به افرادی که در معرض اینگونه شرایط محیطی نیستند از خود نشان می دهند .
تاثیر تراکم : بعضی از مزالعات نشان داده که تراکم بیش از حد ممکن است سطح پرخاشگری را بالا ببرد .