اما اینکه «روح، عقل، قلب، نفس، وهم، غضب، و شهوت» را از «اسلام و ایمان و تقوا» جدا کردیم به این علت بود که گروه اول مفاهیم مذکور از مختصات همه انسان هاست و در خلقت تکوینی هر انسان بما هو انسانی مستقر است؛ ولی «اسلام و ایمان و تقوا» کلیدواژه هایی است مربوط به دین حنیف ذات اقدس ربوبیت و تنها کسانی را سزد که به دین حنیف فطرت اللهی لبیک گفتند و شریعت قدسی اسلام را برتافتند.
در اینجا لازم است در مورد بسیط بودن مفاهیم «اسلام» ، «ایمان» و «تقوا» که در بالا اشارتی بدان شد توضیحاتی تکمیلی اضافه کنیم و آن اینکه هر سه این مفاهیم مادام که در ارتباط با انسان به کار می روند بسیط هستند بدین معنا که نسبتی که انسان با این سه مفهوم برقرار می کند نسبتی است ذو مراتب و این نسبت است که شدت و ضعف می یابد لکن حقیقت این مفاهیم، صرف نظر از ارتباط آنها با انسان حقایقی مطلق هستند به این معنا که حقیقت اسلام حقیقت ایمان و حقیقت تقوا به مثابه بالاترین مرتبه ای هستند که انسان می تواند بدان نایل شود (مرتبه ای است خاص انسان کامل)
توضیح دیگر اینکه برای اینکه انسانیت انسان محفوظ بماند و آدمی به ورطه حیوانیت و بلکه پست تر از حیوانیت سقوط نکند باید نسبتی مناسب که همان نقطه اعتدال است میان ابعاد وجودی انسان که خاص اوست با فطرت الهیش که خداوند متعال در نهاد او به ودیعه گذاشته برقرار باشد این نسبت مناسب از دو راه در انسان ایجاد می شود:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
-
- راه عقل که با تفکر در حالات نفسانی و تشخیص خیر و شر اعتدال را بر قوای انسانی حاکم می کند و شاید به دلیل اینکه عقل یکی از ابعاد خلقت تکوینی انسان است به مثابه «رسول باطن» معرفی شده است.
-
- راه شرع که به واسطه رسولان ظاهر(پیغمبران) بر بشریت اعطا شده و همان اسلام است و ایمان و تقوا؛ و اسلام از آنجا که شریعت حقه رحمانی است و منطبق بر فطرت الهی انسان، نقشی «راهگشا، راهنما و سرعت بخش» در نیل به ملکه اعتدال ایفا می کند. آنچه مهم است پایبندی به موازین شریعت اسلام است که باید از جانب انسان صورت پذیرد تا انسان به دیده دل وعده های صدق الهی را شهود کند.
پس نتیجه اینکه التزام عملی انسان به اصول عقلانی به عنوان رسول باطن که در خلقت تکوینی آحاد انسان ها قرار دارد و گوش جان سپردن به مواعظ پیغمبران الهی به عنوان رسولان ظاهر که پیام آوران رحمانند، می تواند انسان را در رسیدن به مراتبی بالا و شدت یافته از مفاهیم بسیطه ای که ذکر آن رفت رهنمون شود.
قوای انسانیه
مراتب عالیه
مراتب دانیه
روح
روح الله
روح اخس حیوانی
قلب
حرم الله
بیت الشیطان
عقل
عقل معاد و معناگرا
عقل معاش و مادی گرا
نفس
مطمئنه
اماره بالسوء
وهم
عدالت
جربزه و بلاهت
غضب
شجاعت
جبن و تهور
شهوت
عفت
خمود و شره