حال رگرسیون خطاها به صورت زیر تخمین­زده می­ شود:‌

و براساس مقدار این آماره، آزمون انجام می­ شود. برای کنترل ناهمسانی واریانس در سری­ها، لین و لوین، خطای استاندارد را با تقسیم آماره­ های تخمین­زده شده به پارامتر محاسبه شده، به صورت زیر، نرمال کرده ­اند:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مرحله بعد در انجام این آزمون محاسبه واریانس بلندمدت به روش زیر است:

به این دلیل که واریانس بلندمدت تخمین­زده شده نمی­تواند ارزشهای منفی بگیرد. لین و لوین پیشنهاد کرده ­اند که از وزن­های بارتلت به صورت زیر استفاده شود:

در روابط فوق ضریب وزن بارتلت^[۱۰۰]، K طول وقفه بهینه، t نشان دهنده زمان و واریانس محاسبه شده بلندمدت است.
قبل از محاسبه آماره آزمون،‌ لازم است که نسبت انحراف استاندارد بلندمدت به انحراف استاندارد و متوسط آن برای کل مقطع­ها محاسبه شود:‌

رگرسیون خطاهای نرمال به صورت زیر محاسبه شده است:

در مجموع و با بهره گرفتن از آماره­ها و ضرایب بلندمدت و کوتاه­مدت متغیرها، آماره آزمون به صورت زیر محاسبه شده است:‌

که در آن انحراف استاندارد ، انحراف استاندارد معادله نرمال شده بلندمدت به ترتیب میانگین و انحراف معیار محاسبه شده به وسیله لین و لوین با بهره گرفتن از طول وقفه و تعداد متغیرها و متوسط تعداد وقفه­ها در هر مقطع است.
آماره محاسبه شده با آماره­ های جدول سطح معناداری لین و لوین مقایسه می­ شود. اگر آماره محاسبه شده از آماره جدول کوچک­تر باشد. فرضیه وجود ریشه واحد برای آن متغیر رد نمی­ شود (بالتاجی، ۲۰۰۵).
۳-۱۱- خلاصه فصل
در این فصل،به بیان روش شناسی پژوهش پرداخته شد.این پژوهش یک مطالعه کاربردی،با بهره گرفتن از منابع کتابخانه ای و میدانی است.جامعه آماری این تحقیق،شامل شرکت های غیر مالی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال های ۱۳۸۸-۱۳۹۲ می باشد و داده های تحقیق از نرم افزارهای ره آورد نوین و سایت کدال جمع آوری شده است.همچنین در این تحقیق از نرم افزارهای اکسل و ایویوز استفاده می شود.به این ترتیب که داده های جمع آوری شده ،در نرم افزار اکسل وارد و پس از محاسبه متغیرهای مورد نیاز به نحو قابل استفاده برای نرم افزار ایویوز مرتب می گردد.آزمون فرضیه ها و پردازش آنها با بهره گرفتن از نرم افزار ایویوز انجام شده است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل یافته ها
۴-۱- مقدمه
در فصل سوم روش تحقیق، نحوه جمع­­آوری داده ­ها و روش آزمون فرضیه ­ها بیان شد. در این فصل با بهره­ گیری از تکنیک­های آماری مناسبی که با روش تحقیق و نوع داده ­ها سازگاری دارند، داده ­های جمع­آوری شده دسته بندی، تجزیه و تحلیل و در نهایت فرضیه ­های تحقیق مورد آزمون قرار می­گیرد. بطور کلی هدف از توصیف نمونه آماری، آشنایی با نمونه مورد مطالعه است و هدف از تجزیه و تحلیل داده ­ها و فرضیه ­ها، بررسی دقیق روابط متغیر­های موضوع پژوهش است. با بهره گرفتن از آزمون فرضیه ­ها، میزان احتمال و اطمینان به پارامتر­های مورد بررسی بیان می­ شود. مهمترین عامل تعیین کننده در تجزیه و تحلیل داده ­ها، انتخاب روش و ابزارهای تجزیه و تحلیل مناسب و علمی است.
این فصل از پژوهش، به دو بخش تقسیم می­ شود؛ ابتدا در قسمت آمار توصیفی، به تحلیل توصیفی تک­متغیره و ارائه نتایج توصیفی متغیرهای زمینه­ای و برخی از شاخص ­ها، هم­چون دسته­بندی شرکت­های حاضر در جامعه بر اساس صنعت، سود نقدی ومیزان رشد شرکت­های مورد بررسی، می­پردازیم و در بخش دوم، که به آمار استنباطی اختصاص داده شده است، به بررسی رابطه بین متغیرها می­پردازیم. در این قسمت برای پی بردن به رابطه بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته، از تکنیک داده ­های ترکیبی^[۱۰۱] و با توجه به نتایج آزمون­های تشخیصی، از روش­های مدل اثر ثابت^[۱۰۲]، مدل اثر تصادفی^[۱۰۳]، مدل رگرسیون به ظاهر نامرتبط^[۱۰۴] و مدل داده ­های یکپارچه شده^[۱۰۵]، استفاده خواهد شد.
۴-۲- آمار توصیفی
منظور از آمار توصیفی؛ جمع­بندی و خلاصه کردن داده ­ها، برای بهتر نشان دادن آن­ها به خوانندگان می­باشد. آمار توصیفی، آماری است که الگوی پاسخ­های افراد نمونه را تلخیص می­ کند (دواس،۱۳۷۶، ص ۱۳۷). از این رو در این بخش برای شفافیت داده ­ها از جداول آمارهای توصیفی هم­چون فراوانی مطلق و هم­چنین نمودارها استفاده شده است. جداول از مهم­ترین ابزارها، برای سنجش و اندازه ­گیری داده ­های یک تحقیق انسانی- اجتماعی به شمار می­آیند (ساروخانی، ۱۳۷۸، ص ۹۲).
در ادامه به منظور نمایش بهتر و قابل فهم­تر یافته­های توصیفی از جداول و نمودار دایره­ای برای نشان دادن بعضی ویژگی­های شرکت­های مورد پژوهش استفاده شده است.
۴-۲-۱- دسته بندی شرکت­های جامعه آماری پژوهش
به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات، ابتدا آمار­ های توصیفی داده­ های مورد بررسی محاسبه شد. داده ­های مورد بررسی مربوط به ۷۴ شرکت می­باشد، که در جدول ۱-۴ تعداد شرکت­های­ مورد بررسی در هر صنعت نشان داده شده است.
همان طور که جدول ۴-۱ نشان می­دهد در بین ۱۹ صنعت مورد بررسی، صنایع سیمان آهک و گچ و خودرو و ساخت قطعات به ترتیب با ۱۸٫۹ و ۱۷٫۵ درصد بیشترین تعداد شرکت­های موجود در نمونه را به خود اختصاص داده­اند و در مقابل صنایع انتشار، چاپ و تکثیر، پیمانکاری صنعتی، کشاورزی، دامپروری و خدمات وابسته به آن، وسایل اندازه گیری، پزشکی و اپتیکی، محصولات غذایی و آشامیدنی بجز قند و شکر ، ماشین آلات و دستگاه­های برقی، محصولات کاغذی و مخابرات با ۱٫۳۵ درصد کمترین حجم را به خود اختصاص داده است.
جدول ۴-۱ لیست صنایع مورد مطالعه به همراه تعداد شرکت­ها

صنعت

فراوانی

درصد فراوانی

فراوانی تجمعی

استخراج کانه­های فلزی

۲

۲٫۷

۲٫۷

انتشار، چاپ و تکثیر

مدیریت دانش

۰٫۵۱۵
۰

۰٫۲۱
۰٫۰۰۰

۰٫۴۸۹

۲۹٫۲۱۳
۲۱٫۰۳

۰٫۰۰۰
۰٫۰۰۰

متغیر وابسته: نوآوری استراتژیک
در تفسیر اعداد جدول فوق میتوان گفت:
با توجه به اینکه ضریب رگرسیونی استاندارد شده ( ) برای متغیر مدیریت دانش در سطح کوچکتر از ۰٫۰۱ معنیدار است، نتیجه میگیریم که متغیر مدیریت دانش بر نوآوری استراتژیک مؤثر است.

با توجه به اینکه مقدار آماره t در سطح خطای کوچکتر از ۰٫۰۱ بزرگتر از ۲٫۳۳ میباشد،
میتوان گفت متغیر مدیریت دانش تأثیر آماری معنی داری در تبیین تغییرات متغیر نوآوری استراتژیک دارد.با توجه به مسائل فوق فرضیه پنجم تحقیق تأیید میشود. به این صورت که:
مدیریت دانش تأثیر معنی داری بر نوآوری استراتژیک دارد.
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
مقدمه
بقا و حیات سازمان ها وابسته به انعطاف پذیری آنها در محیط متغیر امروزی است. نوآوری یکی از عواملی است که به سازمان ها کمک می کند تا واکنش لازم را در برابر تغییرات محیطی نشان دهند. بانک ها به عنوان موسسات اقتصادی همواره به دنبال نوآوری در ارائه محصولات و خدمات میباشند و در این راه، مدیریت دانش یکی از مهمترین ابزار نوآوری و در نتیجه موفقیت و رشد بانکها محسوب می شود.
در این پژوهش ابتدا مفاهیم مرتبط با مدیریت دانش و عملکرد نوآورانه مرور شد. سپس با انجام یک تحقیق میدانی و کمک گرفتن از نتایج آن تاثیر مدیریت دانش بر عوامل مختلف عملکرد نوآورانه مورد بررسی قرار گرفت. بانک مهر اقتصاد به عنوان مطالعه موردی در نظر گرفته شده است. جمعیت آماری مورد بررسی از بین مدیران و کارشناسان ارشد این بانک انتخاب شده اند.
نتایج حاصله نشان داد مدیریت دانش بر عملکرد نوآورانه و عواملی چون نوآوری در محصول، نوآوری رفتاری و نوآوری استراتژیک تاثیر مثبت و معنی داری وجود دارد ولی مدیریت دانش بر نوآوری فرایندی تاثیر معنی داری وجود ندارد.
۵-۱ نتایج حاصل از تحقیق
در بررسی تاثیر مدیریت دانش بر عملکرد نوآورانه با میزان خطای کمتر از ۰۱/۰ تاثیر بالایی یافت شد و بر وجود تاثیر قوی مدیریت دانش بر عملکرد نوآورانه صحه گذاشت.
همین طور با توجه بر نتایج بدست آمده درباره تاثیر مدیریت دانش بر هر کدام از ابعاد نوآورانه مشخص گردید که تاثیر مثبت و معنی داری، مدیریت دانش بر چهار ابعاد عملکرد نوآورانه وجود دارد. ولی در فرضیه چهارم این تاثیر کاملا ضعیف می باشد. یعنی مدیریت دانش بر نوآوری فرایندی تاثیر معنی داری وجود ندارد و یا خیلی ضعیف می باشد.
بنابراین ۴ فرضیه این تحقیق تایید می شوند و فرضیه چهارم رد می شود.
بدین صورت که:
جدول (۵-۱) فرضیه ها و نتایج تحقیق
ضرایب تاثیر رگرسیونی

ردیف

فرضیه های تحقیق

t

B (بتا)

نتیجه

۱

مدیریت دانش بر عملکرد نوآورانه کارکنان بانک مهر اقتصاد تاثیر معنی داری وجود دارد

۳۲٫۳۲

۰٫۹۳۶

تایید

۲

شکل۳-۷: فرایند ادغام ۷ بعدی

شکل۳-۸: روند کلی الگوریتم تکامل تفاضلی

۳-۳-۲-۴ پارامترهاى کنترلى
اندازه جمعیت را مى­توان در اندازه­هاى کوچک، متوسط و بزرگ انتخاب نمود، که اندازه متنوع جمعیت مى­تواند در اکتشاف و زمان همگرایى تأثیرپذیر باشد.
عمدتاً در فرایند بهینه­سازى و کارایى تکامل تفاضلى، متأثر از دو پارامتر کنترلى F ، ضریب مقیاس گذارى و CR احتمال ترکیب مى­باشد.
۳-۳-۲-۴-۱ اندازه جمعیت NP
همانطور که در معادله نشان داده شد اندازه جمعیت تأثیر مستقیمى روى توانایى اکتشاف الگوریتم­هاى DE دارد. هر چقدر تعداد این افراد بیشتر باشد، تعداد بردارهاى تفاضلى بیشترى موجود خواهد بود و همچنین تعداد جهت­هاى بیشترى اکتشاف خواهد شد. با این وجود، باید در نظر داشت که پیچیدگى محاسباتى هر نسل با اندازه جمعیت افزایش مى­یابد. مطالعات تجربى زیادى نتیجه گرفته شده است که ، که در آن D و NP به ترتیب تعداد ابعاد و اندازه جمعیت مى­باشند.
۳-۳-۲-۴-۲ ضریب مقیاس گذارى F
ضریب مقیاس گذارى F میزان زیاد شدن اختلاف تفاضل را کنترل مى­کند، هر چقدر میزان F کوچکتر باشد، اندازه گام جهش نیز کوچکتر خواهد بود و هرچقدر این میزان بزرگتر باشد، منجر به همگرایى دیرتر الگوریتم مى­شود. مقادیر بزرگ F اکتشاف را ساده تر مى­سازد، اما ممکن است باعث شود که الگوریتم از نقطه بهینه مناسب فاصله بگیرد. مقدار F باید آنقدر کوچک باشد که به تفاضل­ها اجازه اکتشاف دره­هاى تنگ را بدهد و در ضمن آنقدر بزرگ باشد که تنوع جمعیت را حفظ کند و این خاصیت را از دست ندهد. نتایج تجربى نشان داده­اند که ارزش­هاى بزرگ براى هر دو فاکتور NP و F اغلب موجب همگرایى زودرس مى­گردد و اینکه عموماً کارایى بهترى را فراهم مى­آورد.
۳-۳-۲-۴-۳ احتمال ترکیب
احتمال ترکیب CR ، تأثیر مستقیمى روى تنوع DE دارد. این پارامتر تعداد عناصر والد که تغییر خواهد کرد را کنترل مى­کند. هرچقدر میزان این احتمال بیشتر باشد، تغییرات بیشترى در نسل جدید معرفى مى­شود و به موجب آن تنوع جمعیت و همچنین اکتشاف افزایش مى­یابد. افزایش CR اغلب باعث افزایش سریع تر همگرائى مى­گردد. در حالى که کاهش آن، قدرت جستجو را اقزایش مى­دهد. اکثر پیاده­ ­سازى­هاى استراتژى­هاى DE پارامترهاى کنترلى را ثابت نگه مى­دارند. اگر چه نتایج تجربى نشان داده­اند که همگرایى DE نسبت به ارزش­هاى متفاوت این پارامترها غیر حساس است. کارایى با یافتن بهترین مقدار براى این پارامترهاى کنترلى در هر مسئله مشخص مى­تواند بهبود یابد. یافتن مقادیر پارامترهاى کنترلى بهینه یک عمل زمان بر مى­باشد و به همین دلیل استراتژی­هاى DE خود تطبیق توسعه داده شده ­اند.[۳۶و۳۷]
۳-۳-۲-۵ استراتژى هاى متنوع DE
تغییرات متعددى روى DE پایه اعمال شده­است [۳۶و۳۷و۳۸]. استراتژى­هاى متفاوت DE در روشى که بردار هدف انتخاب شده است، تعداد بردارهاى تفاضلى استفاده شده و روشى که نقاط برش تعیین مى­شوند، فرق مى­کنند. به منظور دسته بندى این تغییرات یک نشانه­گذارى عمومى در DE با نام DE/x/y/z پذیرفته شده­ است. در این نماد x بردارى را مشخص مى کند که باید جهش یابد که فعلاً مى­تواند “rand ” ( یک بردار جمعیت انتخاب شده تصادفى ) یا “‘best” (بردارى با کمترین هزینه از جمعیت فعلى ) باشد. y تعداد بردارهاى تفاضلى استفاده شده و z روش ادغام را نشان مى­دهد که نوع فعلى “bin” مى­باشد. استراتژى DE که در بخش قبل شرح داده شد، DE/rand/1/bin مى­باشد.
۳-۳-۲-۵-۱ ۲/DE/rand
در این استراتژى بیش تر از یک بردار تفاضلى استفاده شده است. در نتیجه بردار هدف به صورت زیر محاسبه مى­گردد:

(۳-۱۳)

۳-۳-۲-۵-۲ ۱/DE/best
در این استراتژى بردار هدف به صورت بهترین فرد در جمعیت فعلى انتخاب مى­شود. در این مورد بردار هدف به صورت زیر محاسبه مى­گردد:

(۳-۱۴)

در سال­های نه چندان دور قبل از برگزاری مراسم عروسی، یک شب مردها در منزل داماد جمع می­شده ­اند تا درباره امور مربوط به عروسی و همکاری صحبت کنند. بدین ترتیب با مشورت هم­دیگر چند نفر به عنوان آورندۀ هیزم جهت طبخ غذای عروسی، چند نفر به عنوان مسئول پخت­و­پز، چند نفر مسئول خرید و …. تعیین می­شد. گفتنی است هیچ کدام از افراد تعیین شده، مزدی بابت این کارها دریافت نمی­کرده ­اند و صرفاً جنبه هم­کاری و هم­یاری داشته است.
۵-۱-۵-۲۱- نمونۀ اشعار عروسی
اِشو گلم شَ بِرِن، جان دِلُمْ شَ بِرِن
e-šow goLom šaberen, jan-e-deLom šaberen
نِنَش بدا چَشَ شَ بُکَ چَش شَ دِلِ خَش شَ بُکُ
Nenaš beda čaš šā boko,čaš ša dele xaš ša boko
ای نِنَه جان، ای نِنه جان، آخِر اُتْ کِردِم جُدا
Ey nenā jan, axer ot kerdem joda
زیر قرآن تُ رَدُم کُ، تا اُچِم دسِّ خدا
Zer Qoran to radomko ta očem dasse xoda
نِنَه والله، نِنَه بالله، مَ سَرُم درد می­کُنه وقتی می­رم خونه شوهر، رنگ و روم زرد می­کُنه
رختخوابِ فنری و پشه­بند تورِ زرین آغا دومــاد توی حجله، پشــه بنـدِش ببــرین
یک حمومی مَ بسازِم چِل ستون، چِل پنجره شازده دومـاد توش بشینه، بــا یـراق و سلسله
باد اومد، بارون گرفت و آب اومد، دالون گرفت شــاد بگردِ شیر دوماد دست نمزادُش گرفت
ای اَلا صلّ علی، همه بَییْ خونه اَمُ مَ کِ رود خُم دَمام کِ، مُروِشِ از بِچْیِه شُــما
Ey ala salle aĮā hama bayay xoney amo- make rood-e-xom-damam ke morveš az bečyey šoma
بَدَ بادا اَکُنَم، سَر چمدون باز اَکُنمِ اگَ چَمبُرشَ تِ نی، نَنَه دَمــا زشت اَکُنم
تِ سِرامو غُلغُلَن، پشت سِرا لَشکَر پُرِن لَشکَریای شاه داماد، یَک وَ یَک دونه دُرِن
کاسه چینی پر شکر، بالای سر خونه پدر چه خَشِن خونه پدر، کاشکی نمی­رفتیم به در
چار تا طاقن، چار تا تالار، چار برادر شهریار در میــان چار برادر، یک برادر خونــه­دار
حنا کوفتم، حنا بیختم، گرد حنا روم نشست ای خدا شکرت کنم که زن کاکام، جام نشست
رودخونه آب میاد، عروس خانم یواش میاد پیــرهن ماکسی پوشیده، از خـونه باباش میاد
خونه بابا، خونه بابا، نون و انجیر می­خورم وقتی رفتم خونه شوهر، چوب و زنجیر می­خورم
گل باغ شَنگَلِن، دیوار باغ شَنگَلِن به عروس خود ننازید، که دوماد قشنگترن
ســه چار روزی که نـــمزاد­دارم بـــودم چــــو دانـــه در مـــیان نــــار بـــــودم
چـــو دانـــه در میـــان نـــارِ شیریـــن همیشـــــه در خیـــال یــــــار بــــــودم
«بَدَ بادا بادا عیشُت مبارک بادا»
چی چی، چی چی، بی بی عاروس، سَر تَ لّی، زانو نَده^[۵۷]
غم مخور، غصه مخور که پات اَدالون شی ند^[۵۸]ه
ایرِ کَلّهَ، اورِ کَلّهَ، کِشتُ و کارِ ذُرَتِن
کَدُّ و بالای رودِ جانیم، مثِ تخته نَمکِن
گل باغی ای عروس، شمع و چراغی ای عروس
راه دورت می­بَرن، گل بی­دماغی ای^[۵۹] عروس
این شعر را موقع بردن عروس به خانۀ داماد می­خواندند:
الله و الله قدم واسی بِدا وَ حُکم الله، قَدَم واسی بِدا
کوچه بَریکِن، قدم واسی بِدا دوماد تَریخِن، قدم واسی بِدا
۵-۱-۶- مرگ و سوگواری
۵-۱-۶-۱- تشییع و خاکسپاری
برای مراسم تشیع و خاکسپاری مُرده، زنان اصلاً شرکت نمی­کنند و این کار فقط توسط مردان انجام می گیرد. غسل و کفن زن مرده در خانه توسط زنان انجام می­گیرد و خاکسپاری او را نیز یکی از محارم انجام می­دهد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵-۱-۶-۲- تعزیه
به مراسم عزاداری و سوگواری«تعزیه» می­گویند، که معمولاً سه روز است. این مراسم یا در مسجد صورت می­گیرد یا در خانه. البته مردان به مسجد می­روند و زنان در خانه. در این سه روز تمام اقوام و آشنایان برای عرض تسلیت از راه­های دور و نزدیک می­آیند و کسانی که اقوام­شان در کشور­های عربی و خصوصاً امارات زندگی می­ کنند، نیز از طریق تلفن به خانواده سوگوار تسلیت می­گویند. در این سه روز با نهار از میهمانان پذیرایی می­ شود و حتی نهار به درب خانه اقوام و آشنایان نیزبرده می­ شود.
۵-۱-۶-۳- سالگرد
یکسال بعد از فوت مرده، مراسم یاد­بودی برگزار می­ شود. در این روز نیز مردم برای نهار می­مانند و مثل هفتم، نهار به درب منازل اقوام و آشنایان نیز برده می­ شود. مجلس مردان معمولاً در مسجد و مجلس زنان در خانه برگزار می­گردد.
عزای اصلی فقط ۴ ماه است و اگر قبل از چهار ماه عید فطر یا قربان پیش آمد، دیگر عزا تمام شده به حساب می ­آید.
۵-۱-۶-۴- سنگ قبر
اهالی سنی مذهب روستا، برای مرده سنگ قبر نمی­گذارند، در عوض سنگی به صورت عمودی بالای سر مرده قرار می­ دهند. اما بعضی از شیعیان این روستا، برای مرده سنگ قبر می­گذارند.
۵-۱-۶-۵- سیاه پوشیدن
در این منطقه و روستا­های اطراف برای شخص مرده به هیچ­وجه جامۀ سیاه نمی­پوشند، حتّی اگر نزدیکترین شخص خانواده را از دست داده باشند و این کار را شنیع می­دانند. به طور کلی پوشیدن لباس سیاه را برای هیچ امری نمی­پسندند، حتی در مراسم تعزیه نیز با همان لباس­های رنگی شرکت می­ کنند.
۵-۱-۶-۶- شنبه
روز شنبه اصلاً به تعزیه نمی­روند. حتی اگر شخصی در این روز فوت کند او را به خاک نمی­سپارند، تا شنبه بگذرد. روز شنبه برای اهالی نحس به شمار می ­آید.

ب– سبب قانونی یا شرعی؛ مبنای این نوع سبب قانون یا نصوص شرعی است ، از قبیل شهادت دروغ بر قتل یا سرقت که منجر به قصاص یا قطع دست شود.
ج– سبب عرفی ؛ مقصود سببی است فعل یا ترک فعل از نظر مادی علت حادثه نمی باشد ، ولی در این مورد عرف آنرا علت حادثه می داند مانند ترک غذای مسموم در محلی که در دسترس مهمان باشد یا قتل به علت ترساندن.(عبدالقادر ، ۱۴۰۸ ، ص۲ )
۲-۷-۱-۲-۲- شرایط تسبیب:
با توجه به ماده ۳۳۱ قانون مدنی که مقرر می دارد : ((هر کس سبب تلف مالی بشود باید مثل یا قیمت آن را بدهد و اگر سبب نقص یا عیب آن شده باشد باید از عهده نقص قیمت آن بر آید .))
با توجه به ماده فوق شرایط تسبیب به شرح ذیل می باشد:
الف – فعل مثبت : گاهی شخصی با انجام فعلی ، سبب اتلاف مال یا جان دیگری می شود .به تعبیر دیگر هر گاه انجام فعلی با واسطه ، موجب خسارت مالی یا جانی دیگری شود.با توجه به اینکه در این صورت انتساب عرفی حادثه زیانبار به فاعل تحقق می یابد؛ بنابر این ؛ نامبرده به عنوان سبب حادثه زیانبار مسئول خواهد بود. هر چند فاعل در این قبیل موارد قسمتی از علت مادی است ، ولی عرفاً علت کامل حادثه تلقی می گردد.
ب – فعل منفی :مقصود از فعل منفی ، ترک فعلی است که به موجب قانون یا قرارداد یا وظیفه شغلی بر عهده شخص است .به عنوان مثال ، به موجب قانون مجازات خودداری از کمک به مصدومین ، تکلیفی قانونی مبنی بر کمک به مصدومین برای کلیه اشخاص مقرر شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با توجه به اینکه ترک فعل همواره با واسطه موجب خسارت می گردد . به عنوان مثال ، اگر پزشک به علت عدم مراقبت لازم موجب فوت بیمار شود در این مورد ترک فعل نامبرده با واسطه امر دیگری که بیماری است موجب فوت بیمار شده است.
همچنین شخصی به عنوان نجات غریق در انجام وظیفه خود کوتاهی می نماید در این مورد نیز ترک فعل نامبرده با واسطه امر دیگری که شنا توسط زیان دیده است منجر به حادثه شده است ؛ بنابر این ، صرفاً در قالب تسبیب قرار می گیرد.
ج – لزوم تقصیر : هر چند فقها ، به لزوم تقصیر در تسبیب اشاره نکرده اند ، ولی انتساب عرفی را لازم دانسته اند.در حالیکه از نظر حقوقدانان تقصیر لازم شمرده شده است . با توجه به مطرح نبودن تقصیر از نظر فقهی ، آیا می توان آن را لازم دانست ؟ در توجیه تقصیر و به تعبیر دیگر جهت جمع نظر فقها و حقوقدانان می توان گفت وقتی فاعل فعل زیانبار ، مقصر است که حادثه به او انتساب عرفی دارد و وقتی تقصیر نداشته باشد ، حادثه به او انتساب عرفی نخواهد داشت؛ بنابر این در تسبیب تفاوتی بین مفهوم تقصیر با انتساب عرفی نمی باشد.
با توجه به توضیحات فوق اگر فعلی بدون واسطه هرچند بدون تقصیر ، موجب خسارت شود ، حادثه به فاعل انتساب عرفی دارد ؛بنابراین ، مرتکب چنین فعلی مسئول است.ولی در موردی که فعل یا ترک فعلی با واسطه موجب خسارت شود، در صورتی حادثه به فاعل آن انتساب عرفی خواهد داشت که فاعل تقصیر داشته باشد.لازم به توضیح است در مبنای قانونی تسبیب نیز ظاهراً تقصیر مطرح نگردیده است به عبارت دیگر ، ظاهر ماده ۳۳۱ قانون مدنی به عنوان مبنای قانونی تسبیب از این جهت اطلاق دارد ، ولی تقصیر در مفهوم تسبیب نهفته است .
به عبارت دیگر تا شخصی ، عملی غیر مجاز انجام ندهد یا عهده دار وظیفه ای نباشد ، فعل و ترک فعل وی را نمی توان به عنوان تسبیب موجب مسئولیت مدنی دانست .ملاک تحقق تقصیر یا به تعبیر فقهی ، انتساب عرفی حادثه در مورد ترک فعل ، عدم انجام فعل یا وظیفه مقرر توسط شخصی است که عهده دار انجام آن می باشد.البته داشتن توان انجام آن لازم است و در صورت سلب توان انجام ، به عمل آوردن اقدام به موقع ، جهت انجام تکلیف توسط دیگری یا جلوگیری از حادثه از هر طریق ممکن لازم است .
به عنوان مثال ، اگر شخصی که عهده دار انجام امری باشد ، به علت بیماری قادر به انجام آن نباشد ، باید اقدام لازم را از قبیل : تعیین جانشین یا اطلاع به موقع به شخصی که در معرض خسارت بعدی ناشی از عدم انجام آن فعل قرار دارد را به عمل آورد .در غیر این صورت به عنوان سبب ضامن جبران خسارت خواهد بود ؛ مگر اینکه سلب توان نامبرده خارج از اراده او بوده و به گونه ای باشد که امکان انجام هر نوع اقدامی را از او سلب نماید که در این صورت به دلیل عدم تقصیر ، مسئول نخواهد بود.
د – لزوم انتساب عمل به فاعل: فعل غیر مجازی که زمینه ساز خسارت می شود در صورتی تحت عنوان تسبیب مسئولیت آور است که به مسبب انتساب داشته باشد.گاهی ممکن است فعل غیر مجازی انجام شده باشد ، ولی به شخص دیگری به جز فردی که عامل حادثه است انتساب داشته باشد .به عنوان مثال ، اگر شخصی در معبر عمومی اقدام به حفر چاله ای نموده باشد و وسیله نقلیه ای در هنگام شب در آن سقوط نماید و در همین حال وسیله نقلیه دیگری بلافاصله با آن برخورد نماید . در این مورد حادثه دوم به وسیله نقلیه اول انتساب ندارد ، زیرا توقف او در محل غیر مجاز ناشی از اراده او نمیباشد ، بلکه توقف نامبرده به حفر کننده چاله ، انتساب دارد. (عباسلو ، ۱۳۹۰ ، ص ۵۶ )
۲-۷-۱-۳- اجتماع سبب ومباشر:
اجتماع سبب ومباشر ممکن است به صورت یکی از اشکال زیر تحقق یابد :
– سبب ومباشر با تاثیر جداگانه
– سبب ومباشر اشتراکی
-سبب ومباشر به نحو مستقل
۲-۷-۱-۳-۱-مفهوم اجتماع سبب ومباشر با تاثیر جداگانه :
در این مورد دو عامل تحت عنوان سبب ومباشر ، هر یک باعث خسارات جداگانه ای نسبت به زیان دیده واحدی شده اند ، ولی خسارت وحادثه از اجتماع واقعی سبب ومباشر ایجاد نشده است، بلکه یکی از آنها به عنوان سبب و دیگری به عنوان مباشر در حوادث جداگانه ای موجب خسارت به زیان دیده گردیده اند.به عنوان مثال شخصی به عنوان مباشر ، ضربه ای به دیگری زده است و آسیبی به او وارد نماید و شخص دیگری به عنوان سبب موجب ورود خسارت دیگری به شخص مصدوم در مسیر انتقال به درمانگاه شود.(عباسلو ، ۱۳۹۰ ، ص۸۶)
۲-۷-۱-۳-۲- مفهوم اجتماع سبب و مباشر اشتراکی:
هرگاه حادثه زیانبار از اشتراک دو فعل ؛ یکی تحت عنوان سبب ودیگری مباشر ایجاد شود ، اصطلاحاً سبب ومباشر اشتراکی نامیده میشود.
در این مورد حادثه زیانبار ناشی از اجتماع فعل شخصی به عنوان مباشر که فعل او بلاواسطه در حادثه زیانبار دخالت داشته و فعل یا ترک فعل دیگری به عنوان سبب که به صورت با واسطه در حادثه زیانبار دخالت داشته ، می باشد.
به تعبیر دیگر حادثه زیانبار در این مورد از ترکیب فعل شخصی به عنوان مباشر و فعل یا ترک فعل شخص دیگری به عنوان سبب ایجاد شده است .
در اجتماع سبب ومباشر گاهی سه عامل دخالت دارند ؛ شخص به عنوان مباشر و دیگری به عنوان سبب و شخص دیگر به عنوان زیاندیده ؛ مثل اینکه کسی چاهی حفر می کند و دیگری عابر را داخل چاه می اندازد .(مباشر شخصی اشت که عابر را داخل چاه انداخته و سبب کسی است که چاه را حفر نموده است.)
گاهی در اجتماع سبب ومباشر اشتراکی ، دو عامل دخالت دارند ؛شخصی به عنوان مباشر ودیگری به عنوان سبب و ممکن است مباشر یا سبب و یا هردو به عنوان زیاندیده باشند؛ مانند اتومبیلی که در محل غیر مجاز متوقف شده و اتومبیل در حال حرکت دیگری با آن برخورد کند.
در این مورد وسیله نقلیه در حال حرکت به عنوان مباشر ، زیرا او بلاواسطه حادثه را بوجود آورده است و اتومبیل متوقف ،سبب است ، زیرا نامبرده با توقف در محل غیر مجاز با ایجاد مانع بر سر راه عبور وسیله نقلیه در حال حرکت ، زمینه ساز حادثه شده است.
۲-۷-۱-۳-۲-۱- توزیع مسئولیت بین سبب ومباشر(فروض مختلف در اجتماع سبب ومباشر) :
با توجه به مبنای قانونی اجتماع سبب ومباشر اشتراکی ، ماده ۳۳۲ قانون مدنی که مقرر می دارد : ((هر گاه یک نفر سبب تلف مالی را ایجاد کند و دیگری مباشر تلف شدن آن مال شود ، مباشر مسئول است نه مسبب مگر اینکه سبب اقوی باشد به نحوی که عرفاً اتلاف مستند به او باشد. ))
و ماده ۳۶۳ قانون مجازات اسلامی که با تکرار همان حکم ماده قبلی است ، در مورد خسارات جانی مقرر میدارد :((در صورت اجتماع مباشر وسبب در جنایت ، مباشر ضامن است مگر آنکه سبب اقوی از آن باشد.))
با توجه به مواد مذکور ، در اجتماع سبب ومباشر اشتراکی صرفاً سه فرض متصور است :
الف : نقش مباشر بیشتر از سبب باشد:
در این صورت تأثیر مباشر در حادثه زیانبار بیشتر از سبب است و تردیدی در تحمیل مسئولیت به مباشر وجود ندارد .به عنوان مثال ، در موردی که ، شخصی عابری را در چاهی می افکند که دیگری حفر نموده است و علی رغم اینکه حادثه برای او قابل اجتناب است ، ولی نامبرده مرتکب حادثه زیانبار میشود .همچنین اگر وسیله نقلیه ای در محل غیر مجاز ، ولی از نظر موقعیت زمانی و مکانی در محل دارای دید وقابل رویت متوقف شده و وسیله نقلیه دیگری که در حال حرکت است، علی رغم قابلیت اجتناب ازحادثه ، با او برخورد نموده است.
ب:ممکن است هر دو نقش یکسانی داشته باشند:
در این صورت نیز مباشر مسئول است ؛ زیرا به موجب مواد فوق ، اصولاً در اجتماع سبب ومباشر ، مباشر مسئول است وسبب صرفاً در صورتی که اقوی باشد ، مسئول است .بنابراین در کلیه فروض اجتماع سبب ومباشراصل بر مسئولیت مباشر است ؛ مگر آنکه استثنائاً سبب قوی تر باشد، تردیدی در تحمیل مسئولیت به او نمی باشد و در صورت تساوی سبب و مباشر ، در تحمیل مسئولیت به یکی یا به هر دو ، تردید میشود و در این صورت با توجه به اصل مسئولیت مباشر باید مسئولیت را به مباشر تحمیل نمود ؛ بنابراین مسئولیت مباشر به عنوان اصل ، بر مسئولیت سبب به عنوان استثنا ترجیح دارد.
تساوی سبب ومباشر وقتی محقق می شود که عرفاً هر دو در حادثه زیانبار تأثیر یکسانی داشته باشند.به عنوان مثال ، وسیله نقلیه ای در معبری که فاقد خط کشی و علایم رانندگی است به وسیله نقلیه دیگری که در حال حرکت است برخورد نماید ، در این صورت وسیله نقلیه ای که به دیگری برخورد نموده ، مباشر و وسیله نقلیه ای که با آن برخورد شده به عنوان سبب محسوب می گردد.با توجه به اینکه به علت نبودن علایم راهنمایی و رانندگی نمی توان نقش یکی از دو وسیله نقلیه را در حادثه بیشتر از دیگری دانست؛بنابر این در این مورد سبب ومباشر دارای نقش یکسانی هستند . بنابه نظر عده ای از حقوقدانان در این مورد ؛ یعنی در صورتی که سبب ومباشر نقشی یکسان داشته باشند ، دارای مسئولیتی یکسان می باشند.(امامی ، ۱۳۶۴ ، ص ۳۹۶ )یا به تعبیر بعضی با توجه اینکه ملاک در این موارد ، رابطه عرفی است و در مواردی خسارت به دو طرف استناد دارد ،اشتراک در ضمان معقول تر می باشد.(ره پیک ، ۱۳۸۷ ، ص ۱۷۴)بعضی از فقها نیز شرکت هر دو را در ضمان ترجیح داده اند.بعضی حکم را به داوری عرف واگذار کرده اند و بعضی این فرض را محال دانسته اند ؛ یعنی امکان تساوی سبب و مباشر را مردود دانسته اند ، بلکه همواره مباشر را قوی تر می دانند و در اجتماع سبب ومباشر در صورت تساوی آن دو در حادثه یا قوی تر بودن مباشر ، نامبرده را مسئول می دانند .(خمینی ، تحریر الوسیله ، ص ۵۶۹)
ج: نقش سبب بیشتر از مباشر است :
با توجه به اینکه در این صورت تاثیر سبب در حادثه زیانبار بیشتر از مباشر است و به عبارت دیگر حادثه به سبب ، انتساب عرفی دارد ؛ بنابر این سبب ، مسئولیت جبران خسارات وارده را عهده دار خواهد بود.
در چه صورت سبب قویتر از مباشر تلقی می شود ؟
در موارد زیر سبب از مباشر قوی تر تلقی می شود:
۱-وقتی که مباشر فاقد تمیز و تشخیص باشد ؛ مثل کودکی که دیگری را در چاهی که توسط فردی در کوچه یا خیابان حفر شده است بیاندازد و یا مباشر نسبت به عمل غیر مجازی که سبب انجام داده است ، جاهل باشد ؛ مانند کسی که چاهی کنده و روی آن را پوشانده در این صورت نیز دافع که مباشر است مسئول نمیباشد.از این مثال که بیشتر فقها آنرا ذکر نموده اند ، مشخص می شود در مواردی که سبب ، حادثه را برای مباشر اجتناب ناپذیر نماید ، مسئولیت بر عهده او خواهد بود .(عباسلو ، ۱۳۹۰ ، ص ۹۰ )
۲-وقتی سبب به گونه ای عمل نموده باشد که اراده مباشر را جهت اجتناب از حادثه سلب نماید . به عنوان مثال ، اتومبیلی که در محل غیر مجاز و فاقد دید پارک شده است و علایم هشداری قرار نداده باشد. در این صورت نامبرده امکان اجتناب از حادثه را از مباشر سلب نموده ، به عنوان سبب قوی تر از مباشر ، مسئولیت حادثه زیانبار را بر عهده دارد.
۳-در صورتیکه سبب، مباشر را مغرور نموده باشد .(جعفری لنگرودی ، ۱۳۷۶ ، ص ۱۰۲ )به عنوان مثال شخصی دیگری را به خوردن طعام متعلق به دیگری دعوت نماید و شخص اخیر به گمان اینکه طعام متعلق به او و مجانی است آن را بخورد .مثال دیگر ، وقتی شخصی به بازاریان اعلام نماید این شخص فرزند من است به او کالاهای خود را بفروشید بعداً مشخص شود که نامبرده فرزند او نیست در این صورت هر کدام از بازاریان که متضرر شده می توانند به شخص فریب دهنده به عنوان سبب مراجعه نماید . البته در این مورد به نظر میرسد هر دو در مقابل زیاندیده مسئول باشند زیرا این مورد را از مصادیق اجتماع سبب و مباشر به نحو مستقل میباشد ، هر چند بعضی معتقد به مسئولیت غار می باشند ، زیرا بین فعل نامبرده و ضرر مناسب ذاتی وجود ندارد.(عباسلو ، ۱۳۹۰ ، ص ۹۱ )
۴-وقتی که سبب مباشر را تحت اکراه قرار دهد و مباشر مکره (به فتح را ) واقع شود.به موجب بند ۱ و ۲ ماده ۲۶۵ قانون مدنی واحد عربی : ((۱- در صورت اجتماع مباشر و سبب ، مباشر مسئول است مگر آنکه سبب نسبت به مسئولیت اولی بر مباشر باشد. ۲- سبب ، نسبت به مسئولیت در موارد زیر اولی از مباشر می باشد ، وقتی که مباشر مبتنی بر سبب باشد یا سبب ، مباشر را مغرور نموده یا موجب اکراه او شودیا سبب دارای سوء قصد باشد و یا مباشر از مسئولیت متعذر باشد یا سبب از نظر تأثیر شدیدتر و قوی تر از مباشر باشد.))وقتی مباشر مبتنی بر سبب است ؛ مانند اینکه مردی در راه ، سوار حیوانی است دیگری آن حیوان را ضربه ای می زند سپس حیوان به دیگری لگد می پراند و باعث مرگ او می شود . در اینجا ضربه زننده ، سبب وکسی که سوار حیوان است مباشر می باشد.(محمد اللهیبی ، ۲۰۰۴ ، ص ۹۵)
۲-۷-۱-۳-۳- مفهوم اجتماع سبب ومباشر به صورت مستقل:
هرگاه شخصی به عنوان سبب با انجام فعل یا ترک فعلی ، زمینه ساز فعل زیانبار دیگری به عنوان مباشر شده باشد یا شخصی مباشر حادثه زیانبار است و دیگری نیز نسبت به همان حادثه به دلیل ترک وظیفه علت عرفی مستقل حادثه زیانبار خواهد بود ، به تعبیر دیگر اگر دو شخص به عنوان سبب و مباشر ، به صورت مستقل از یکدیگر موجب حادثه زیانبار شده باشند با توجه به اینکه حادثه زیانبار به هر کدام به نحو مستقل انتساب دارد ، هردو دارای مسئولیت تضامنی خواهند بود . به عنوان مثال اگر شخصی مسئولیت نگهبانی از مالی را بر عهده داشته باشد و در انجام وظیفه خود کوتاهی نماید و در همین حین دیگری مال را تلف نماید . در این مورد با توجه به اینکه حادثه زیانبار به هر یک از اشخاص فوق به نحو مستقل انتساب دارد ؛ یعنی هر یک مستقل از دیگری موجب حادثه زیانبار شده اند . بنابر این زیاندیده می تواند به هر یک که بخواهد مراجعه نماید و در این صورت نامبردگان دارای مسئولیت تضامنی می باشند.
به تعبیر دیگر مدلول ماده ۳۳۲ قانون مدنی مانع از آن نمی شود که اگر انتساب اضرار به هر دو عرفاً صحیح باشد هر دو در برابر متضرّر از اتلاف ، متضامناً مسئول باشند.
تفاوت سبب و مباشر به صورت مستقل با سبب ومباشر اشتراکی در این است که در مورد اخیر حادثه زیانبار از اجتماع دو فعل جدا از یکدیگر ایجاد گردید ، که یکی از آنها با انجام فعل یا ترک فعلی به عنوان سبب ، زمینه ساز حادثه شده و دیگری با انجام فعلی به صورت بلاواسطه به عنوات مباشر در حادثه نقش دارد.در حالیکه در اجتماع سبب و مباشر به صورت مستقل ، شخصی به عنوان سبب با انجام فعلی غیر مجاز ، زمینه ساز فعل زیانبار دیگری به عنوان مباشر ، گردیده است .در این صورت با توجه به اینکه خسارت به دو شخص ؛ یعنی سبب ومباشر یه نحو مستقل انتساب دارد ، همانند اجتماع غاصبین متعاقب بر مال مغصوب ، هر دو دارای مسئولیت تضامنی هستند.
بعضی از فقها با توجه به همین مبنا ، در صورت اجتماع ذوالید ، متلف وغار ، زیاندیده را در مراجعه به هر یک از اشخاص مذکور مخیر می دا نند .(الحسینی المراغه ای، ۱۳۸۵ ، ص۹۰)یا به تعبیر دیگر ضمان هم بر غار ثابت است و هم بر مغرور ، همانند ضمان ایادی متعاقبه ، در این مورد صاحب مال می تواند به هر کدام از غار ومغرور رجوع کند(موسوی بجنوردی ، ۱۳۶۸ ، ص ۶۹)در این مورد غار به عنوان سبب و متلف به عنوان مباشر تلقی و لازمه اختیار مالک در مراجعه به هر یک ، مسئولیت تضامنی آنها در مقابل زیاندیده می باشد.
با توجه به اینکه مبنای مسئولیت سبب ، قابلیت انتظار یا پیش بینی حادثه زیانبار با واسطه امر دیگری می باشد ، اعم از اینه واسطه مذکور ، امر طبیعی یا انسانی باشد. به عنوان مثال ، وقتی شخصی آتشی روشن مینماید اگر سرایت آن به وسیله باد قابل پیش بینی باشد، در صورتیکه باد آتش را به مال دیگری سرایت دهد ؛ در این صورت روشن کننده آتش به عنوان سبب مسئول است.
به همین گونه است اگر واسطه به جای امر طبیعی ، عامل انسانی باشد؛ در این صورت نیز شخص اول به عنوان سبب تلقی و مسئول خواهد بود و این امر مانع مسئولیت مباشر نیز نمی گردد.به عنوان مثال ، اگر شخصی کاردی را در اختیار فردی قرار دهد اگر گیرنده کارد با آن ، دیگری را بکشد .شخصی که کارد را در اختیار او قرار داده ، مسئول نمی باشد، زیرا قتل توسط شخصی که کارد را گرفته قابل انتظار و پیش بینی نمی باشد.ولی اگر مأمور پلیسی اسلحه ای را در اختیار فردی قرار دهد و تحویل گیرنده با آن ، دیگری را بکشد ، مأمور مسئول است ، زیرا کشتن شخص با اسلحه امری قابل انتظار است .بنابر این در موارد فوق در مسئولیت سبب ، تردیدی نیست . اما شخصی که به عنوان مباشر مرتکب فعل زیانبار شده نیز مسئول است ، زیرا آنچه باعث حادثه زیانبار شده صرفنظر از فعل یا ترک فعل سبب ، فعل بلاواسطه او به عنوان مباشر می باشد؛ بنابراین ، نتیجه مسئولیت هر دو ، مسئولیت تضامنی خواهد بود.
همچنین اگر شخصی وسیله نقلیه خود را در اختیار فرد فاقد صلاحیت رانندگی قرار دهد و راننده مذکور به علت عدم صلاحیت با عابری برخورد نماید و موجب فوت او گردد .با توجه به اینکه وسیله نقلیه به عنوان شیئی خطرناک محسوب میگردد که از دارنده متعارف انتظار می رود نه تنها آن را در اختیار افراد فاقد صلاحیت رانندگی قرار ندهد ، بلکه حفاظت ومراقبت متعارف از آن را بعمل آورد تا در اختیار افراد فاقد صلاحیت قرار نگیرد .بنابراین اگر آن را در اختیار فرد فاقد صلاحیت رانندگی قرار دهد ، با توجه به اینکه وقوع حادثه ناشی از راندن وسیله نقلیه به عنوان شیئی خطرناک توسط شخصی فاقد مهارت ،قابل انتظار وپیش بینی است و حادثه زیانبار توسط راننده به علت عدم مهارت واقع شود ؛ در این صورت نامبرده به عنوان سبب مسئول است و راننده نیز به جهت اینکه فعل رانندگی بلاواسطه موجب حادثه زیانبار گردیده ، به عنوان مباشر مسئول است ، بنابر این دارنده به عنوان سبب و راننده نیز به عنوان مباشر به نحو مستقل موجب حادثه زیانبار گردیده اند و هر دو مسئولیت جبران خسارت را به صورت کامل بر عهده دارند ، که نتیجه آن مسئولیت تضامنی است.(عباسلو ، ۱۳۹۰ ، ص ۹۳)