سبک رهبری عبارت است از الگوهای رفتاری دائمی و مستمر که افراد در هنگام کار با دیگران یا کار به وسیله دیگران از آن استفاده می‌کنند و توسط دیگران درک می شود.در مورد سبک و شیوه های رهبری، مطالعات زیادی در طی سال‌های گذشته صورت گرفته است که سعی کرده ایم به صورت خلاصه در جدولی آن ها را گردآوری نماییم.در جدول ۲-۵ شاهد این اطلاعات خواهید بود که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
جدول۲-۵ سبک ها و تئوری های رهبری
تئوری خصوصیات فردی رهبر
تئوری سبک های رفتاری
نظریه های اقتضایی
نظریات نوین
بر اساس این دسته از نظریات، خصوصیات ویژه و برتری برای افراد که نقش رهبری را در گروه ها و سازمان‌ها به عهده می گیرند، برشمرده می شود. از جمله: هوش، بیان رسا، انگیزش درونی، رشد اجتماعی و وسعت نظر
در این دسته از نظریات ، سبک ها و روش های مناسب رهبری برای بازخورد با زیردستان مورد بحث قرار می‌گیرد. مهم ترین این نظریات عبارتند از:
– سبک های مبتنی بر به کارگیری اختیار و اقتدار
– شبکه مدیریت بلیک و موتون
– سیستم های چهارگانه لیکرت
-پیوستار رهبری
-مطالعات میشیگان
-مطالعه اوهایو
در این دسته از نظریات بر یک سبک و شیوه رهبری تأکید نمی شود و بر اساس شرایط و موقعیت سبک مناسب رهبری انتخاب می شود. ازجمله:
– رهبری اقتضایی فیدلر
– تئوری مسیر- هدف
– دوره زندگی هرسی و بلانچارد
– شبکه مدیریت سه بعدی
– الگوی رهبری مشارکتی
– رهبری وضعیتی
این نظریات از دهه های پایانی قرن بیستم به بعد ظهور کرده‌اند. از جمله:
– اسناد رهبری
– جایگزینی رهبری
– رهبری خدمتگزار
– رهبری ممتاز
– رهبر تحول گرا و تبادلی
– رهبری تمام عیار
– رهبری فرهمند
– نظریه تبادل –رهبر – اعضاء
بر اساس این دسته از نظریات، خصوصیات ویژه و برتری برای افراد که نقش رهبری را در گروه ها و سازمان‌ها به عهده می گیرند، برشمرده می شود. از جمله: هوش، بیان رسا، انگیزش درونی، رشد اجتماعی و وسعت نظر
در این دسته از نظریات ، سبک ها و روش های مناسب رهبری برای بازخورد با زیردستان مورد بحث قرار می‌گیرد. مهم ترین این نظریات عبارتند از:
– سبک های مبتنی بر به کارگیری اختیار و اقتدار
– شبکه مدیریت بلیک و موتون
– سیستم های چهارگانه لیکرت
-پیوستار رهبری
-مطالعات میشیگان
-مطالعه اوهایو
در این دسته از نظریات بر یک سبک و شیوه رهبری تأکید نمی شود و بر اساس شرایط و موقعیت سبک مناسب رهبری انتخاب می شود. ازجمله:
– رهبری اقتضایی فیدلر
– تئوری مسیر- هدف
– دوره زندگی هرسی و بلانچارد
– شبکه مدیریت سه بعدی
– الگوی رهبری مشارکتی
– رهبری وضعیتی
این نظریات از دهه های پایانی قرن بیستم به بعد ظهور کرده‌اند. از جمله:
– اسناد رهبری
– جایگزینی رهبری
– رهبری خدمتگزار
– رهبری ممتاز
– رهبر تحول گرا و تبادلی
– رهبری تمام عیار
– رهبری فرهمند
– نظریه تبادل –رهبر – اعضاء
۲-۲-۱۰-۱تئوری خصوصیات فردی رهبری
فهرست صفات ویژه رهبر، هر روز طولانی تر می‌گردد. پژوهشگران حتی در این مورد در بین خود نتوانسته اند به توافق برسند. بسیاری، صفات ویژه شخصی رهبر را بدون توجه به محیط مورد بررسی قرار داده ، به ارتباط میان اعمال رهبری و صفات شخصی رهبری توجه ای نکرده اند. در صورتی که به نظر می‌رسد رهبران باید دارای صفات خاصی باشند. اگر چه مطالعات نشان می‌دهد که برخورداری رهبران از صفات ویژه در مقایسه با عموم مردم، احتمالاً چندان زیاد نیست. و این برتری ویژگی نسبی از ۱۵ درصد تجاوز نمی کند که البته این رقم در مورد گروه‌های مختلف، دارای نوسان است. عمده صفات ویژه رهبری عبارتند از:
– هوش: معمولاً رهبران باهوشتر از پیروان خود هستند، زیرا کار رهبر نیازمند تجربه و تحلیل مشکلات و مسائل پیچیده است.
– بیان رسا :علاوه بر هوش، رهبری برای نفوذ در پیروان و ترغیب آنان به متابعت از خود، باید از بیان رسایی نیز برخوردار باشد.
– رشد اجتماعی و وسعت نظر: ظرفیت فکری و نفسانی رهبر باید به گونه ای باشد که از لحاظ روحی ، مغلوب ناکامی ها یا مغرور از موفقیت نگردد . از این رو باید در مقابل موانع و تلخیها قدرت تحمل زیادی داشته باشد و دشمنی و عداوت با دیگران را در کار رهبری دخالت ندهد.
– انگیزش درونی : رهبران میل زیادی به موفقیت دارند.پس از دست یافتن به یک هدف ، توقعات آن ها زیاد شده، به کسب هدف‌های بالاتری می اندیشند.هر موفقیتی موجب موفقیت دیگری برای آن ها می‌گردد. اگرچه تلاش‌های آنان بیشتر متوجه برآوردن تمایلات و اهداف آن ها است، اغلب دوست دارند که به نحو منصفانه ای از پاداش‌های مالی نیز بهره مند گردند. رهبر، طرز تلقی و ارزش‌های درونی خویش را نمی تواند از کارکنانش پنهان بدارند. زیرا باید با اندیشه و عملش ایشان را تحت تاثیر قرار دهد ، زیرا رهبری که فقط به ارضای تمایلات خود بیاندیشد و کارکنانش را محکوم به انجام اوامر خود بداند ، دچار مشکلات فراوانی خواهد شد . مطالعات خصوصیات فردی برای تبین رهبری نتایج عمده ای ببار نیاورد. چنان که یوجین جنینگز نتیجه می‌گیرد: پنجاه سال مطالعه موفق نشد یک ویژگی یا مجموعه ای از صفات را که بتوان برای تمایز رهبران از غیر رهبران به کار برد فراهم کند. از این رو توجه پژوهشگران بر رفتار رهبر متمرکز گردید(سید جوادین۱۳۸۹،۶۶۰).
۲-۲-۱۰-۲ تئوری سبک های رفتاری
این مرحله از تحقیقات پیرامون رهبری در طول سال‌های جنگ جهانی دوم و به عنوان بخشی از تلاش های که جهت بهبود کارایی رهبران نظامی صورت می گرفت، انجام شد و حاصل ۲ رویداد مهم بود:
عدم کارایی تئوری خصوصیات رهبری در توصیف اثربخشی رهبری
جنبش روابط انسانی نشأت گرفته از مطالعات هاثورن
تئوری رفتار رهبری بیشتر تأکید بر رفتار رهبر دارد تا خصوصیات شخصیتی او. بر اساس این تئوری ، رفتار رهبر مستقیما بر اثربخشی گروه‌های کاری تأثیر می‌گذارد. چنین عقیده ای باعث شد محققان به تعیین الگوهای رفتاری (یا سبک های رفتاری) بپردازند، که این امکان را برای رهبران فراهم سازد تا بر روی دیگران نفوذ بیشتری داشته باشند (کریتنر و کینیکی ۱۳۹۰، ۴۹۲).
۲-۲-۱۰-۲-۱ سبک های مبتنی بر به کارگیری اختیار و اقتدار
