۴-۱ – مقدمه
تجدیدساختار صورت گرفته در صنعت برق، سیاست­گذاران این صنعت را با چالش­های جدیدی بخصوص در بحث برنامه­ ریزی بهره ­برداری منابع مواجه کرده است. از طرف دیگر، به خاطر افزایش اهمیت مسئله امنیت انرژی، جهش­های قیمت سوخت و مسائل زیست­محیطی، متنوع ساختن منابع تولید انرژی و استفاده از منابع تجدید پذیر اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
مسئله برنامه­ ریزی بهره ­برداری در بازار رقابتی از طریق تعیین ظرفیت و نوع ظرفیت­های جدید در مقابل رشد بار صورت می­گیرد. در این فصل مدل­سازی مربوط به مسئله برنامه­ ریزی بهره ­برداری با در نظر گرفتن منابع بادی، خودروهای برق ده قابل اتصال به شبکه و راه­کارهای مدیریت مصرف صورت گرفته است. همان­طور که در فصل­های قبل نیز بیان شد، قیمت برق یکی از عوامل مؤثر در بحث برنامه­ ریزی بهره ­برداری در بازارهای رقابتی برق می­باشد. قیمت برق سیگنالی مهم جهت تعیین ترکیب بهینه منابع در شبکه قدرت در محیط رقابتی محسوب می­ شود.
بنابراین در این فصل سعی شده است که مدلی برای تسویه قیمت برق در محیط رقابتی ارائه گردد تا بر اساس این قیمت ترکیب بهینه منابع تعیین گردد. چنانچه در فصل­های قبل نیز ذکر شد، در این پایان نامه تأثیر منابع بادی نیز در نظر گرفته شده است. لذا استفاده از منابعی چون خودروهای برق ده قابل اتصال به شبکه و همچنین راه­کارهای مدیریت مصرف می ­تواند باعث افزایش انعطاف­پذیری منابع بادی گردد که در این پایان نامه این تأثیر نیز در نظر گرفته شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

علاوه بر این برای منابع بادی نیز سیاست تشویق در نظر گرفته شده است؛ چراکه بدون در نظر گرفتن سیاست تشویق برای این منابع، نرخ نفوذ آن­ها توسعه پیدا نمی­کند و این مسئله با اهداف سیاست­گذاران بازار مغایرت دارد. از طرف دیگر عدم قطعیت استراتژیک بازیگران نیز از طریق تئوری بازی مدل­سازی شده است. عدم قطعیت‌های منطقی یا رفتار استراتژیک شرکت­های تولید که به دنبال کسب سود حداکثر هستند، با بهره گرفتن از مدل بازی کارنو^[۶۳] و محاسبه تعادل نش^[۶۴] در نظر گرفته می‌شود.
مطالعات صورت گرفته نیز از دیدگاه قانون­گذار سیستم قدرت می­باشد. در محیط رقابتی قانون­گذار وظیفه نظارت و تدوین قوانین مناسب جهت افزایش رفاه اجتماعی مشترکین را بر عهده دارد.

۴-۲-فرضیات اصلی

قبل از معرفی چارچوب پیشنهادی، لازم است به فرضیات اصلی که مبنای مدل‌سازی و مطالعات در این فصل قرار گرفته‌اند اشاره شود. فرضیات اصلی مطالعه در این فصل به شرح زیر است
– بازار برق موردمطالعه از تعدادی از بازیگران سازنده قیمت^[۶۵] تشکیل یافته است که محدودیتی در ارائه پیشنهاد تولید به بازار ندارند. رقابت به‌صورت انحصاری چندجانبه است.
– برای مدل­سازی راه­کارهای مدیریت مصرف، تقاضای مشترکین به‌صورت الاستیک در نظر گرفته شده است. در فصل قبل راجع به توابع مختلفی که نشان­دهنده حساسیت مشترکین به قیمت برق هستند بحث شد. در این پایان نامه حساسیت مشترکین به‌صورت در نظر گرفتن رابطه­ای خطی بین مصرف مشترکین و قیمت برق مدل­سازی شده است.
– از قیمت‌گذاری مکانی^[۶۶] وتأثیرمحدودیت‌های شبکه انتقال صرف‌نظر می‌شود.
– همانند بسیاری از مطالعات برنامه­ ریزی بهره ­برداری، افق زمانی مطالعات ۱ سال فرض می‌شود (مسئله برنامه­ ریزی میان­مدت). این کار به این دلیل صورت گرفته است تا بتوان هزینه سرمایه ­گذاری را نیز در مسئله مدل­سازی کرد.
– چنانچه بیان شد در این پایان نامه از خودروهای برق­ده قابل اتصال به شبکه به‌عنوان ذخیره­ساز انرژی استفاده شده است. دو نقش برای خودروهای برق­ده در نظر گرفته شده است. در نقش اول این خودروها به‌صورت یکپارچه با منابع بادی بهره ­برداری می­شوند تا انعطاف­پذیری منابع بادی افزایش یابد. در حالت دوم نیز خودروهای برق ده جهت کاهش پیک‌بار استفاده شده ­اند.
علاوه بر این فرض شده است که به رانندگان این خودروها تشویقی لازم پرداخت می­ شود یا به‌گونه‌ای از آن­ها حمایت می­گردد که بتوان به حضور آن­ها در برنامه ­های بازار برق تکیه کرد؛ چراکه رفتار این خودروها و میزان مشارکت آن­ها کاملاً وابسته به رفتار رانندگان است که تعداد آن­ها نیز زیاد می­باشد.

۴-۳ -شرح چارچوب پیشنهادی

۴-۳-۱- نحوه مدل­سازی منابع بادی

یکی از منابع در نظر گرفته شده در مطالعه، منابع بادی می­باشند. منابع بادی بسته به موقعیتهای جغرافیایی دارای خروجی­های بسیار متغیر می­باشند. توان الکتریکی تولیدی توسط منابع بادی بستگی به سرعت و جهت وزش باد دارد که به‌صورت تصادفی نسبت به زمان و موقعیت جغرافیایی در حال تغییر است. همان­طور که قبلاً نیز بیان شد، باد دارای یک ماهیت تصادفی است و هر پدیده تصادفی را می­توان با بهره گرفتن از تابع توزیع احتمالاتی مدل­سازی کرد. توزیع سرعت باد را معمولاً با بهره گرفتن از توزیع ویبال می­توان توصیف کرد. تابع چگالی احتمالاتی^[۶۷] سرعت باد را می­توان با بهره گرفتن از رابطه (۴-۱) بیان کرد. در این رابطه پارامترهای c و k که به ترتیب نشان­دهنده ضریب اندازه^[۶۸] و ضریب شکل^[۶۹] هستند، دارای مقداری بزرگ­تر از صفر می­باشند.
(۴-۱)
در این پایان‌نامه برای مطالعات عددی از اطلاعات سرعت باد در کانادا استفاده شده است. برای مدل­سازی منابع بادی در مسئله برنامه­ ریزی بهره ­برداری، اطلاعات سالانه بسته به رژیم فصلی به چهار دسته تقسیم ­بندی شده است. سپس تابع توزیع احتمالاتی مربوط به‌سرعت باد برای هر فصل به‌صورت جداگانه ارزیابی شده است.می­توان برای تابع توزیع احتمالاتی به دست آمده مقدار میانگین و مقدار انحراف از معیار را حساب کرد و شکل مربوط به تابع توزیع احتمالاتی را رسم کرد. برای مثال تابع توزیع احتمالاتی برای یکی از فصول به‌طور نمونه در شکل (۴-۱) رسم شده است. برای شکل رسم شده، مقدار میانگین و میزان انحراف استاندارد به ترتیب برابر با ۱۶/۶ و ۲/۳ می­باشد. توصیف تولید احتمالاتی منابع بادی با بهره گرفتن از شش سناریو دارای دقت قابل قبولی است؛ بعد از انجام شبیه­سازی دقت این مسئله نیز مورد تائید قرار گرفت و لذا در مطالعات صورت گرفته، هر تابع توزیع احتمالاتی با بهره گرفتن از شش سناریو توصیف شده است. احتمال رخداد هر سناریو را می­توان با بهره گرفتن از رابطه (۴-۲) محاسبه کرد. در شکل (۴-۱) توزیع احتمالاتی سرعت­های باد در یک فصل به عنوان نمونه نشان داده شده است.
(۴-۲)

شکل (۴-۱): تابع توزیع احتمالاتی داده ­های مربوط به باد

ارزیابی و تعیین توان الکتریکی تولید شده توسط منابع بادی در بحث برنامه­ ریزی بهره ­برداری از اهمیت زیادی برخوردار می­باشد. همان­طور که قبلاً نیز بیان شد، توان تولیدی توسط منابع بادی نسبت به‌سرعت باد متغیر می­باشد. توان تولیدی منابع و مزارع بادی را می­توان از طریق منحنی توان تعیین کرد. در شکل (۴-۲)یک منحنی توان متعادل از تولید منابع بادی نشان داده شده است.
توربین­های بادی تولید توان الکتریکی خود را از سرعتV_cشروع می­ کنند و به دلیل امنیت بیشتر و آسیب نرسیدن به توربین در سرعت­های بالاتر از حد مجاز تولید خود را قطع می­ کنند و در اصطلاح قفل می­شوند(V_co). همچنین توربین بادی در سرعت­های بین سرعت نامی V_rو V_coتولیدکننده توان نامی P_rمی­باشند.
همان­طور که از منحنی رسم شده نیز مشخص است، بین سرعت V_cو V_r، توان تولیدی منابع بادی دارای یک رابطه غیرخطی از مرتبه ۲ نسبت به‌سرعت باد می­باشد. رابطه (۴-۳) بسط ریاضی نمودار رسم شده تولید منابع بادی نسبت به سرعت می­باشد. توان الکتریکی تولید شده توسط منابع بادی در سرعت­های مختلف از طریق همین رابطه محاسبه می­گردد. در این رابطه ضرایب A، Bو Cثابت­هایی هستند که بر اساس مرجع [۳۱]به دست آمده­اند.
از آنجایی که در سرعت­هایی پایین­تر از V_cو بالاتر از V_coتولید منابع بادی صفر بوده و همچنین این منابع در سرعت­هایی بین سرعت نامی و سرعت توان نامی را تولید می­ کنند، لذا می­توان گفت که سناریوهای مربوط به تولید توان منابع بادی از تعداد سناریوهای مربوط به‌سرعت باد کمتر می­باشد. در رابطه (۴-۴) این مسئله نشان داده شده است. در شکل (۴-۳) نیز دیاگرام مربوط به روابط (۴-۳) و (۴-۴) برای یک سناریو به‌صورت نمونه رسم شده است.

شکل (۴-۲): منحنی توان منابع بادی

شکل (۴-۳): مدل­سازی توان خروجی بادی منابع با بهره گرفتن از روش احتمالاتی برحسب پریونیت

ازآنجایی‌که مدل­سازی تولید منابع بادی با بهره گرفتن از روش احتمالاتی و بر اساس تعدادی سناریو صورت گرفته است، لذا برای هریک از سناریوها نقطه تعادل بازار باید به­ صورت جداگانه تعیین و سپس متوسط متغیرهای موردنظر از قبیل قیمت برق و سود بازیگران محاسبه گردد. برای دستیابی به نتایج دقیق‌تر لازم است احتمال هر سناریو نیز در بازه‌های مختلف زمانی در نظر گرفته شود.

۴-۳-۲- عدم قطعیت­های منطقی (استراتژیک)

عدم قطعیت­های منطقی عمدتاً به رفتار استراتژیک بازیگران مربوط می‌شوند. علت استفاده از واژه منطقی برای توصیف این نوع عدم قطعیت، آن است که تصمیماتی که توسط بازیگران رقیب اتخاذ می‌گردد بر اساس رویکردها و مدل­های منطقی بوده و با توجه به اینکه یک بازیگر مفروض اطلاع دقیقی از آن ندارد، به عدم قطعیت­های منطقی موسوند.
بنابراین لازم است هر بازیگر ابزارهای مناسبی را برای مدل‌سازی و تحلیل رفتار بازیگران رقیب استفاده نماید. در این پایان‌نامه برای مدل­سازی این نوع عدم قطعیت از مدل کارنو استفاده شده است. در مدل کارنو رقابت تنها در کمیت (مقدار تولید) انجام می‌شود و محصول همگن و غیرقابل ذخیره فرض می‌شود. بعلاوه، هیچ بازیگر جدیدی در طول مدت بازی وارد بازی نمی‌شود، تصمیم‌گیری توسط بازیگران به‌طور همزمان انجام می‌شود]۱[.
بنابراین برای مدل‌سازی این نوع از تعادل بازار لازم است مسائل بهینه‌سازی سود بازیگران به‌طور همزمان حل شود. الگوریتم به این صورت است که با شروع بازی، هر بازیگر کمیت موردنظر را با بهینه‌سازی سود خود و با فرض ثابت و معلوم بودن تولید بازیگران رقیب تعیین می‌کند. با توجه به اینکه بازی از نوع تکراری است و جهت اجرای راه­کارهای مدیریت مصرف از مدل الاستیک خطی برای بار استفاده شده است، قیمت برق در هر تکرار با بهره گرفتن از معادله کشش‌پذیری تقاضا محاسبه می‌شود. هنگامی‌که هیچ بازیگری نتواند با تغییر کمیت خود به‌طور جانبه سود خود را افزایش دهد تعادل مسئله موسوم به تعادل نش حاصل می‌شود. بنابراین در تئوری بازی بازیگران از بین گزینه­ های موجود،گزینه­ای را انتخاب می­کنندکه سود آن­ها را ماکزیمم کند؛ ماکزیمم شدن سود یک بازیگر به تصمیم ­گیری دیگر بازیگرها نیز بستگی دارد. مفهوم تعادل نش نیز برای نشان دادن استراتژی که بیشتر بازیگران از طریق رفتار منطقی در پی ماکزیمم سازی سود خود هستند، استفاده ‌شده است. بنابراین برای بازی در نظر گرفته ‌شده در این پایان نامه، تعادل نش شامل مجموعه ­ای از گزینه­ های توسعه موجود است که در آن:
جاییکهنشان­دهنده انتخاب گزینه­ های تعادل غیرنش به‌وسیله بازیگرiو نیزنشان­دهنده انتخاب تعادل نش دیگر بازیگران می­باشد. نیز نشان­دهنده انتخاب تعادل نش توسط بازیگر iبوده و نیز نشان­دهنده سود به دست آمده برای بازیگر iدر تعادل نش می­باشد. روابط مربوط به محاسبه سود بازیگران در ادامه فصل آمده است.

۴-۴- فرمول‌بندی ریاضی مسئله برنامه­ ریزی بهره ­برداری

همانطوریکه قبلاً اشاره شد، با توجه به ماهیت تصادفی مسئله برنامه­ ریزی بهره ­برداری با در نظر گرفتن منابع بادی از روش برنامه‌ریزی تصادفی برای حل مسئله بهینه‌سازی استفاده شده است. در این قسمت فرمول‌بندی ریاضی مسئله برنامه‌ریزی بهره ­برداری با در نظر گرفتن منابع بادی ارائه و هریک از مؤلفه‌های آن جداگانه تشریح می‌گردد. علاوه بر این راه­کارهای مدیریت مصرف و ذخیره­سازهای انرژی نیز در مسئله مدل­سازی و تأثیر آن بر مسئله برنامه­ ریزی بهره ­برداری مورد بررسی قرار گرفته است.

۴-۴-۱- مسئله بهینه‌سازی برنامه­ ریزی

همان­گونه که در بخش‌های قبلی اشاره شد، هدف و انتظار سرمایه­گذار منابع تولید در محیط رقابتی، کسب سود حداکثر در بلندمدت است. بنابراین اتخاذ تصمیم مناسب و میزان بهینه منابع در برنامه­ ریزی نیازمند حل مسئله بهینه‌سازی است. فرمول­بندی مربوط به این مسئله بهینه­سازی در روابط (۴-۵) تا (۴-۱۰) بیان شده‌اند. رابطه (۴-۵) تابع هدف را نشان می‌دهد که از آنجایی که از دیدگاه قانون­گذار به مسئله برنامه­ ریزی نگاه شده است، همان حداکثر سود انتظاری در افق برنامه­ ریزی یک‌ساله می­باشد. قیود حاکم بر مسئله در روابط (۴-۶) تا (۴-۱۰) نشان داده شده‌اند. رابطه (۴-۶)، (۴-۷) و (۴-۸) بردار ظرفیت تولید شرکت سرمایه‌گذار را برای منابع سنتی، بادی و خودروهای برق ده قابل اتصال به شبکه نشان می‌دهد. روابط (۴-۹) و (۴-۱۰) به ترتیب بار پیش‌بینی شده و بهای سوخت را در هر مرحله به‌صورت تابعی از مقدار مرحله قبل و تغییرات احتمالی آن نشان می‌دهد.

(۴-۵)

«چون در صفین هر که می گریخت به معاویه ملحق می شد و دوباره با سازماندهی جدید به میدان جنگ باز میگشت، ولی در جمل که فرمانده شان (طلحه و زبیر) کشته شده بودند، فراریان نمیتوانستند بار دیگر با حمایت فرماندهی به جنگ بازگردند». (عاملی، بی تا، ۱۱/۵۶).
فقها با استناد به آیه شریفه «و اِنْ طائفتانِ مِن المؤمنین اقتتلوا فاَصْلحوا بینهما فاِنْ بغتْ اِحدیهما علی الاُخری فقاتلوا التی تبغی حتی تفی ء اِلی اَمر الله» حجرات / ۹٫
همچنین به استناد روایات، اتفاق نظر دارند که اشخاص سرکش و اهل بغی چنانچه دست از بغی و سرکشی بردارند و سلاح بر زمین گذارند یا شکست خورده و سپاهی پشت سرشان نباشد تا حمایتشان کند و با سازماندهی جدید بازگردند، کشته نمی شوند،ولی این حکم قطعی نیست، بلکه به تشخیص امام در هر زمانی بستگی دارد، وبستگی به این داردکه چه مصلحت باشد. رفتار امام علی(ع) در جمل نشان می دهد عفو و بخشش یا شدت عمل در برابر آنان، از اختیارات امام بود و همین که گفته شده: امام بر آنان منت نهاد و عفوشان کرد، همچنان که رسول خدا بر اهل مکه، به هنگام فتح آن منت نهاد.(عاملی،بی تا،۱۱/۵۸).
پس باید گفت که حاکم مسلمین با توجه به شرایط وبا درنظر گرفتن مصالح ازاختیار حکومتی خود استفاده می کند.

۳-۵-۲-۳- شکستن نهادهای یهودیان

امام علی(ع) همچنین دستور تخریب محاریب، یعنی محلهایی را که در مساجد به عنوان صدر مجلس بنا شده و یادآور یهودیان بود، صادر فرمود تا جامعه اسلامی مبلّغ شعائر ادیان تحریف شده و جریانات منحرف مذهبی و سیاسی نشود. در زمان امیرالمؤمنین که مسلمانان در اکثریت بودند و کوچکترین خطری از این ناحیه متوجه آنان نبود، این حکم الزامی لغو شد. (نهج البلاغه، حکمت ۱۷).
این تصمیمات بیانگر نقش شرایط زمانی و مکانی و مصالح اسلام ومسلمین است.

۳-۵-۲-۴- برخورد با انحرافات فکری و عملی

امام علی(ع) به لحاظ وضعیت گذشته حکومتها با انحرافاتی در عقیده و رفتار گروهی از مردم رو به رو بود و خود را موظف به برخورد با این کژی ها می دانست.
مبارزه با راه و رسم صوفیگری:
علاء بن زیاد حارثی از یاران امام علی، از برادرش «عاصم بن زیاد» به حضرت شکوه کرد که لباس خشن پوشیده و زندگی را رها کرده و سر به بیابان نهاده است. حضرت او را احضار کرد و فرمود:
«یا عُدَیَّ نفسه! لقد استهام بک الخبیث، اما رحمتَ اهلک و ولدک؟ اَتری الله اَحلَّ لک الطیبات و هو یکره اَنْ تأخذها؟! اَنت اَهون علی الله من ذلک.( نهج البلاغه، خطبه۲۰۹).
ای دشمن کوچک خویش! شیطان حیرانت کرده و از راه منحرفت ساخته است،بر زن و فرزندانت رحم نمی کنی،گمان می کنی خداوند آنچه را که پاکیزه است و بر تو روا داشته، ناخشنود است از آنها بهره ببری؟تو نزد خدا خوارتر از آنی که می پنداری».
او به حضرت پاسخ داد: خود لباس خشن می پوشید و غذای نامطبوع می خورید! امام فرمود: وظیفه من که رهبر جامعه هستم با تو تفاوت دارد. بدین وسیله حضرت او را به خاطر اشتباه در عقیده و رفتار تخطئه نمود و راهنمایی کرد و به خانه و کاشانه برگرداند.

۳-۵-۲-۵- مجازات منحرفان و متجاوزان به حریم اخلاق جامعه

مجازات منحرفان و متجاوزان به حریم اخلاق جامعه و نوامیس مردم و جاری کردن حد یا تعزیر بر آنان، توسط امام انجام می شد. هر چند اجرای حدود الهی، اجرای احکام اولیه اسلام است، اما به اجرا گذاشتن حدود الهی و تحقق آنها و اِعمال ولایت در این زمینه، به قدرت حکومت نیازمند است و به یک معنا حکم حکومتی است. همچنین تعزیر متخلفان که نوع و مقدار آن به نظر حاکم بستگی دارد، از جمله احکام حکومتی امام(ع) محسوب می شود. در یکی از موارد، شخص زناکاری که مستحق مجازات حد بود، ولی بیماری مانع اجرای آن شده بود، برای آنکه عدهای گمان نکنند بیماری باعث سقوط حد می شود یا مانند پیامبر باید با چند چوب ضربه ای بر بیمار زد، حضرت دستور داد برای اجرای حد، تا زمان بهبودی بیمار صبر کنند، آن گاه حد بر او جاری کنند.( شیخ طوسی،بی تا، استبصار، ۴/۲۱۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

معلوم می شود حکم جاری کردن حد بر شخص بیمار، به تشخیص حاکم بستگی دارد. شاید اوضاع جامعه به گونه ای بود که تعطیل کردن مجازات حدّ حتی به علت بیماری، موجب جرأت یافتن افراد و ارتکاب گناه می شد. به هر حال حضرت به لحاظ اوضاع اجتماعی عصر خویش یا متفاوت بودن ویژگیهای شخص بیمار متخلف با متخلفِ زمان پیامبر، حکمی متفاوت با حکم رسول خدا صادر کرد. بنابراین اعمال احکام اولیه اسلام توسط حکومت،خود حکم حکومتی محسوب می شود، بدین معنا که برای اجرای این احکام ، حکومت باید در قالب دستور اعمال شود.

۳-۵-۲-۶- برخورد با تخلفات اجتماعی

بخش دیگری از احکام و فرامین امام(ع) در زمان حکومتش برخورد با تخلفات اجتماعی بود که به نوعی حقوق جامعه و مصالح آن را در معرض خطر قرار می داد و مشکلاتی را برای حال یا آینده جامعه فراهم می ساخت. جلوگیری از صید حیوانات در بعضی از مناطق، بنا بر مصالحی چون جلوگیری از انقراض نسل حیوانات یا ایجاد امنیت و آرامش برای مردم آن منطقه، نمونه هایی از اقدامات حضرت جهت حفظ حقوق عمومی مردم به شمار می رود. در یک مورد حضرت صید کبوترها را در شهر، ممنوع و در روستا آزاد اعلام کرد.(صدوق، ۱۴۱۳،۳/۲۰۵).

۳-۵-۳- احکام اقتصادی

در میان احکام حکومتی امام در زمان خلافتش، احکام اقتصادی برای بهبود وضع معیشت مردم جایگاه ویژه ای داشت. معمولاً تجاوز به حقوق مردم در بعد اقتصادی بیشتر رخ می دهد و طمع به مال دنیا و فزون خواهی، سبب دست اندازی به بیت المال یا اموال خصوصی است. از این رو برای دفاع از بیتالمال یا حقوق مردم، مقررات زیادی از سوی امام وضع شد که برخی را یادآور می شویم:

۳-۵-۳-۱- جعل مالیات

مشهور بین فقها آن است که زکات در نه چیز واجب است و پیامبر اکرم(ص) بیش از این مقدار را عفو کرده است. از این رو فقها در بعضی موارد که روایاتی در مورد زکاتِ برنج یا حبوب وارد شده، به استحباب زکات فتوا داده اند.(نجفی، ۱۴۰۴، ۱۵/۶۹).
پیامبر به عنوان رسول خدا وجوب زکات را مطرح کرد و به عنوان حاکم جامعه آن را در نه مورد که ثروت اصلی مردم حجاز بود واجب نمود و موارد دیگر را بخشید. این مطلب منافاتی ندارد که امام و حاکم در زمانی دیگر با عنایت به ثروت مردم زکات وضع کند، چنان که امام علی(ع) برای اسب زکات نهاد و ظاهر روایت نیز وجوب زکات است، نه استحباب. محمد بن مسلم و زراره از امام باقر و صادق علیهماالسلام نقل کرده اند:
«وضع امیرالمؤمنین(ع) علی الخیل العتاق الراعیه فی کل فرس فی کل عام دینارین و جعل علی البرازین دیناراً.(طوسی،۱۴۰۷،تهذیب الاحکام، ۱/۳۶۷).
امیر مؤمنان(ع) بر اسب عربی نجیب و از نسل شناخته شده، مالیات وضع کرد؛ بر هر اسبی در هر سال دو دینار و بر اسب غیر عربی و مجهول النسب یک دینار».

۳-۵-۳-۲- تعیین مقدار جزیه و خراج

همچنین امام در مواردی که تعیین مقدار مالیات به حکم جامعه واگذار شده، مقدار آن را تعیین می کرد. جزیه بر اهل کتاب، حکم قرآن واز نوع اولی است، اما مقدار آن به حاکم جامعه واگذار شده است تا به تناسب نیاز حکومت و توانایی آنان مقرّر شود. در بعضی مناطق به کارگزاران خویش مقدار خراج را که از زمینهای کشاورزی دریافت می شد، اعلام فرمود. مصعب بن یزید انصاری که کارگزار امام در چهار منطقه مدائن بود، به تفصیل میزان خراجی را که امام معین کرده بود، نقل کرده است:
«امیر مؤمنان علی بن ابی طالب(ع) مرا بر چهار روستای مدائن: به قباذات، نهرسیر، نهرجویر و نهرالملک گماشت و مأمور ساخت بر هر جریب زمین زراعتی پرمحصول، یک درهم و نیم، و بر هر جریب زمین متوسط، یک درهم و بر هر جریب زمین زراعتیِ کم محصول، دو ثلث درهم و بر هر جریب باغ انگور، ده درهم، و بر هر جریب نخلستان، ده درهم و بر هر جریب باغهایی که دارای نخل و درختان دیگر است، ده درهم مقرر نمایم.
و به من امر کردند از درختان خرمایی که دور از دهات می کارند تا رهگذران و در راه ماندگان از آنها استفاده کنند، بگذرم و زکات نگیرم.
همچنین امر کردند بر بزرگان مجوس که بر یابو سوار می شوند و انگشتر طلا به دست می کنند، ۴۸درهم، و از متوسطان و تجارشان ۲۴ درهم و از فقیرشان، ۱۲درهم جزیه دریافت کنم. مجموع آنها را که در یک سال جمع کردم، هشت میلیون درهم شد».(طوسی ،۱۴۰۷، تهذیب، ۳/۲۴۳).
شیخ طوسی در توضیح این روایت می گوید:
«این مقدار را امام بنا به نیاز و صلاحدید آن زمان معین کرد و منافات ندارد در زمان دیگر مقدار کمتر یا بیشتری مقرر شود».(همان)

۲-۵-۳-۳- تحلیل خمس و انفال

امیر مؤمنان(ع) فرمود:
«هلک الناس فی بطونهم و فروجهم لانهم لم یؤدّوا اِلینا حقّنا الا و انّ شیعتنا من ذلک و آبائهم فی حلٍّ.
مردم به خاطر تسلیم در برابر خواسته های شکم شان و غرائز جنسی هلاک شدند، زیرا حق ما را ندادند. البته شیعیان ما و پدرانشان مجاز به استفاده از آن اموالند و بر ایشان حلال است».(عاملی، بی تا، ۶/۳۵۸)
۲-۵-۳-۴- رونق اقتصادی
علی(ع) برای رونق اقتصادی و تشویق مردم به کار و بهبود وضع معیشت آنان، در محلی که بازار عمومی بود، از مغازه داران اجاره دریافت نمی کرد و از این کار کراهت داشت.( طوسی،۱۴۰۷، تهذیب، ۶/۳۸۳).

۲-۵-۳-۵- نظارت بر فعالیتهای اقتصادی

امام در عین حال که شخصاً برای رونق اقتصادی و بهبود معیشت مردم تلاش می کرد، اقدام به حفر چاه نمود و آن را برای استفاده عموم وقف کرد. (عاملی،بی تا، ۱۳/۳۰۳).
در یک مورد حضرت در بازار کنیزی را دید که می گریست. علت ناراحتی اش را سؤال کرد. کنیز گفت: از این فروشنده خرما خریده ام، ولی بر خلاف آنچه در معرض دید مشتریان گذاشته، خرمایی که به من داده، خیلی بد و نامطلوب است و من نمی توانم این خرما را به خانه ببرم و فروشنده آن را پس نمی گیرد. نمی دانم چه کنم؟ امام فروشنده را به پس گرفتن خرما، که با فریب به فروش رسانده بود، مجبور ساخت.(صدوق،۱۴۱۳،۳/۲۷۱).

۲-۵-۳-۶- مبارزه با محتکران

یکی از روش های رایج در میان تجار و بازاریان برای رشد قیمتها، احتکار است. اجناس مورد نیاز را احتکار می کنند تا کمیاب شود یا در انحصار آنان قرار گیرد و بدین وسیله گرانتر از بهای متعارف به فروش برسانند. از بعضی روایات که مبنای فتوای فقهاست، ممنوعیت احتکار بعضی اجناس، مثل جو و گندم استفاده می شود.( عاملی،بی تا، ۱۲/۳۱۲-۳۱۵).
بنابراین احتکار سایر اجناس که غیرضروری می باشند ممنوعیتی ندارد و حاکم تنها می تواند از احتکار اجناس فوق که مورد نیاز مبرم مردم است، جلوگیری کند، اما از بعضی روایات دیگر و نیز کلمات امام علی(ع) استفاده می شود احتکار اجناسی که مورد نیاز مردم است و احتکار آنها موجب به زحمت افتادن مردم و کم و گران شدن کالا و ظلم و اجحاف در حق مردم است، ممنوع می باشد.
حضرت با استناد به سنت رسول خدا(ص) در جلوگیری از احتکار اجناس در زمان حکومتش، از احتکار جلوگیری می کرد و کارگزاران خویش را مأمور جلوگیری از احتکار می ساخت و از آن نهی فرمود.( صدوق،۱۴۱۳،۳/۱۶۹).
همچنین به مالک اشتر نوشت:
«و اعلم مع ذلک اَنّ فی کثیر منهم ضیغاً فاحشا و شُحّاً قبیحا و احتکاراً للمنافع و تحکُّماً فی البیاعات و ذلک بابُ مضرّهٍ للعامّه و عیبٌ علی الولاه. فامنع من الاِحتکار فاِنَّ رسول الله(ص) منع منه … فمن قارف حُکْرهً بعد نهیک ایّاه فنکِّل به و عاقبه فی غیر اسراف. نهج البلاغه، نامه ۵۳٫
بدان در میان بازرگانان افراد زیادی وجود دارند که بد معامله می کنند و بخیل و به دنبال احتکار منافع اند. آنان در پی منفعت خودند و اجناس را به هر بهایی می فروشند. سودجویی و گرانفروشی به زیان مردم و موجب عیب گیری بر والیان است. از احتکار جلوگیری کن، چرا که رسول خدا(ص) از آن نهی فرمود و هر کس پس از منع، دست به احتکار زد، او را مجازات کن و عبرت دیگران قرار ده؛ البته در کیفر زیاده روی مکن».

این چنین میناگری‌ها کار تُست

این همه اکسیرها اسرار تُست^[۱۵۲]

گویا به مرحوم فاضل الهام شده بود که الهیات آخرین اثری است که از او به چاپ می‏رسد. از این رو در پایان این مقدمه فرموده است:
پس اکنون که آفتاب عمر من به افول می‌گراید، از توفیقی که حاصل شد، بسیار شاکر و سپاسگزارم. چه شاید این آخرین اثری باشد که از من به چاپ می‌رسد و همچون فرزند روحانی عزیز از من به یادگار می‌ماند. الحمد لله الذی وهب لی علی الکبر اسماعیل.^[۱۵۳]
۴ـ ۳٫ حکمت قدیم
مرحوم فاضل این کتاب را در سه مبحث خلاصه کرده است: اول طبیعیات؛ دوم عوارض جسم طبیعی؛ سوم مبحث نفس.
ایشان ابتدا مقدمتاً تعریفی از فلسفه می‌آورند و سپس اقسام حکمت را بیان می‌کنند و بعد از آن وارد مباحث مطروحه می‌شوند.
در بحث طبیعیات به تعریف جسم، اقسام جسم طبیعی، هیولا و اثبات آن، صورت نوعیه، تناهی ابعاد، و تلازم هیولا و صورت، می‌پردازند. در بحث عوارض جسم طبیعی، به طور مبسوط به این موارد اشاره می‌کنند: مکان و ادله‌ی منکرین و مثبتین، خلأ، حرکت و اقسام آن، تقسیم حرکت از جهت مسافت و محرّک، حرکت در مقولات، زمان و ادله‌ی مثبتین و منکرین. همچنین به صورت مفصل به سخنان گذشتگان پرداخته و آنها را نقد می‌کنند و در آخر نظر مختار را برمی‌گزینند.
ایشان در مبحث سوم که بحث از نفس است، در چهار فصل آن را تعریف می‌کنند؛ اقسام نفس را بیان می‌کنند؛ قوای نفس حیوانی و قوا و حواس باطنه را تشریح می‌نمایند و در فصل چهارم به نفس انسانی می‌پردازند که در آن از تجرد نفس، قوای نفس انسانی، مراتب عقل نظری، مراتب قوه‌ی عقل عملی، مراتب فنا و بقای نفس، و فناناپذیریِ آن، سخن به میان می‌آورند. البته در این فصل مباحثی چون حدوث و قدم نفس، تناسخ و اقسام و ابطال آن، نیز مطرح می‌شود.
کتاب حکمت قدیم که استاد در رشته‌ ‏ فلسفه‌ دانشکده‌ی ادبیات املا کرده است، در سال ۱۳۳۰ در تهران به چاپ رسید.
این کتاب نفیس را مرحوم فاضل با خرج خود به چاپ رساند؛ ولی از آنجا که تصحیح‏ آن را به یکی از دانشجویان واگذار فرموده بود، متأسفانه اغلاط چاپی آن‏ زیاد بود. لکن بعدها با تصحیح اساطین فن بارها تجدید چاپ شد.
مرحوم فاضل تونی در آثارش به کلی از تصنع و تکلف‏ احتراز داشت و مطالب غامض و پیچیده‌ی فلسفه را با عباراتی روشن و صریح بیان می‌کرد و واقعاً آنچه درباره‌ی سقراط گفته‏اند «که فلسفه را از آسمان به زمین آورد» درباره‌ی آثار فلسفی آن مرحوم هم صادق است و وقتی آنها را با بعضی آثار فلسفی فارسی از قبیل‏ دانشنامه‌ی علائی ابن سینا، درّه التاج قطب الدین شیرازی، و گوهر مراد ملاعبدالّرزاق لاهیجی، و اسرار الحکم حاج ملا هادی سبزواری مقایسه کنیم، درجه‌ی سادگی و حسن تفهیم آثار آن مرحوم به خوبی معلوم می‌شود.^[۱۵۴]
۴ـ ۴٫ ترجمه فنون سماع طبیعی شفا
همان‌گونه که قبلاً گفتیم، فاضل تونی در ترجمه‌ی محمدعلی فروغی از فنون سماع طبیعی سهمی بسزا داشته، چنان‌که فروغی نیز در مقدمه‌ی آن تصریح کرده است.
آیت الله حسن‌زاده درباره‌ی این ترجمه می‌فرمایند:
یکى دیگر از آثار آن جناب، ترجمه‌ی فن سماع طبیعى از کتاب شفاى شیخ رئیس است. مرحوم استاد بزرگوارم جامع علوم عقلى و نقلى، آیت الله علامه محمدحسین فاضل تونى (قدّس سرّه الشریف) روزى در مجلس درس شفاى شیخ رئیس که در منزل آن جناب ـ که بیت المعمور این کمترین بود ـ تشرّف مى‏یافتم، فرمود: ترجمه‌ی شفاى شیخ که به نام محمدعلى فروغى است، به تقریر و توضیح و املا و القاى اینجانب است که پیش از شما فروغى در نزد من آن را مى‏خواند و تحریر مى‏کرد. و خود فروغى هم در صفحه‌ی دوم دیباچه آن مى‏گوید: مخصوصاً استاد ارجمند، جامع معقول و منقول، آقاى شیخ محمدحسین معروف به فاضل تونى … . ^[۱۵۵]
دکتر خوانساری نیز می‌نویسد که برای ترجمه‌ی این کتاب، چند سال مرحوم فاضل و مرحوم فروغی مرتبا با همت و کوششی که هر دو را بود، با یکدیگر ارتباط داشتند. دو روز معین را در هفته به این کار اختصاص داده بودند: یک روز فروغی به خانه‌ی جناب‏ فاضل می‏آمد و یک روز جناب فاضل به منزل فروغی می‏رفت و سرانجام پس از چند سال مجاهده و صرف وقت، این اثر نفیس شریف به طالبان فلسفه عرضه شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مرحوم دهخدا در لغت‌نامه در ذیل احوال ابن‌سینا فرموده که این کتاب‏ ترجمه‌ی فاضل تونی است، به انشای فروغی؛ ولی چنان‌که بنده، خود، از مرحوم فاضل‏ شنیده‏ام، سهم مرحوم فروغی به مراتب بیش از این بوده است: نخست مرحوم فاضل‏ متن عربی را می‏خوانده و آن را ترجمه‌ی تحت‌اللفظی می‏کرده و سپس به شرح و تفسیر آن‏ می‏پرداخته است و مرحوم فروغی یادداشت برمی‏داشته است. آن‌گاه مرحوم فروغی‏ به تنهایی، آن ترجمه و توضیحات را مرتّب و منقّح می‌ساخته و هر فصلی را هم جداگانه‏ با عبارت بسیار ساده تلخیص می‏نموده است و سپس باز همه را به نظر مرحوم فاضل‏ می‏رسانْد. در ضمن، همه‌ی فصول را با ترجمه‌ی فرانسه‌ی فیزیک ارسطو هم مطابقت می‏کرده‏ است. در ضمنِ همین مطابقت و مقایسه، گاه معلوم می‌شد که بعضی از ترجمه‏ها که‏ در دست ابن سینا بوده، نارسا یا اساساً غلط بوده است.^[۱۵۶]
این کتاب توسط ناشران مختلف و با مقدمه و تغریظ های گوناگون به زیور طبع آراسته شده است.
۴ـ ۵٫ کتاب منطق
این کتاب شرح بیانات جناب فاضل در رشته‌ فلسفه‌ دانشکده‌ی ادبیات است که دانشجویان هنگام درس یادداشت نموده‌اند و در برخی نوشتارها از آن به جزوه‌ی منطق یاد شده و دارای مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه به تعریف، موضوع، فایده، و ابواب علم منطق، اقسام دلالت، کلی و جزئی، و نِسب اربع اشاره نموده و در فصول پنجگانه نیز مباحثی چون کلیات خمس و اقسام آن، رسم تام و ناقص، اقسام قضایا، عکس مستوی و نقیض، حجت و اقسام آن، اشکال چهارگانه قیاس، اقسام استقراء، صناعات خمس، و شرح مبسوطی از برهان و اقسام آن را آورده است.
این کتاب برای اولین بار، در سال ۱۳۲۹ در تهران به چاپ رسید و بعدها توسط انتشارات‌های گوناگون، با حواشی و تصحیح‌های مختلف تجدید چاپ شد.
۴ـ ۶٫ منتخب آیات قرآن و نهج‌البلاغه
مجموعه‌ای است از آیات قرآن و کلمات قصار و چند خطبه از نهج‌البلاغه، با شرح و تفسیر بیش از ۱۲۰۰ لغت از لغات مشکل قرآن و نهج البلاغه.
آیات منتخب، در ۹ فصل به شرح ذیل تنظیم شده است: یک. در فضیلت علم و حکمت؛ دو. دلائل توحید واجب تعالی؛ سه. عقائد حقه و اخلاق حسنه؛ چهار. ترغیب در انفاق و نوع‌پرستی؛ پنج. تحریص و تشویق بر جهاد و حمایت میهن؛ شش. نکوهش شرب خمر و مسکر؛ هفت. منع از رباخواری؛ هشت. تدبر، تفکر، و ضرب امثال؛ نه. عبادت و پرستش خداوند تعالی.
همچنین خطب برگزیده‌ی نهج البلاغه به شرح ذیل است: خطبه‌ی متقین (همام)، خطبه‌ی قاصعه، و خطبه شقشقیه که در کنار آن، برخی از کلمات قصار آن حضرت را نیز برگزیده است.
این کتاب در سال ۱۳۲۰ توسط وزارت فرهنگ به چاپ رسید.
۴ـ ۷٫ منتخب کلیله و دمنه‌ و ابن خلّکان
مرحوم فاضل تونی از کتاب معروف کلیله و دمنه، سه باب «الأسد و الثور»، «الفحص عن أمر دمنه»، و «باب الحمامه المطوّقه» را برگزیده و به شرح و ایضاح لغات مشکل آنها پرداخته است.
وی همچنین شرح حال بزرگانی را از کتاب «ابن خلِّکان» انتخاب کرده و این کتاب را چنین وصف می‌کند:
از جمله آثار او کتاب تاریخ معروفی است به نام «وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان» و آن ترجمه‌ی احوال گروهی از بزرگان رجال اسلامی است از پادشاهان و وزرا و علما و حکما و فضلا که ما در اینجا قسمت‌هایی منتخب از آن تاریخ می‌آوریم.^[۱۵۷]
این کتاب برای اولین بار، به خط زیبای طاهر خوشنویس در سال ۱۳۳۰ در تهران به زیور طبع آراسته شد.
۴ـ ۸٫ علم رجال و علم الحدیث
کتابی است که فاضل تونی به درخواست مؤسسه وعظ و خطابه و با کمک مرحوم کاظم عصّار درباره‌ی علم رجال و درایه الحدیث نگاشته‌اند و سرفصل‌های علم رجال آن چنین است: الفاظ جرح و تعدیل و تعارض آنها؛ توثیقات خاص؛ توثیقات عام؛ و شناخت منابع رجالی. و همچنین در علم الحدیث آن از شیوه‌ی مواجهه و بررسی متن و سند حدیث به طور کلی سخن به میان آمده است.
این کتاب در سال ۱۳۱۵ توسط انتشارات مؤسسه وعظ و خطابه به چاپ رسید.
۴ـ ۹٫ مجموعه‌ی وعظ و خطابه
این کتاب به بیان شیوه‌های سخنوری و چگونگی بهره‌گیری از آیات و روایات در مقام وعظ و خطابه می‌پردازد.
این کتاب نیز به درخواست مؤسسه وعظ و خطابه به قلم ایشان تحریر شد و در سال ۱۳۱۵ توسط انتشارات همان مؤسسه چاپ گشت.
۴ـ ۱۰٫ کتاب صرف
این اثر نفیس و نسبتاً مبسوط مشتمل است بر تجزیه و ترکیب تعدادی از آیات قرآن کریم که تونی در مؤسسه‌ی وعظ و خطابه املا کرده و به مناسبت هر آیه، نکاتی دقیق از تفسیر و معانی و بیان و کلام و حکمت و عرفان نیز آورده است.

کوهسنگی، پارک ملت، پرک جنگلی طرق، پارک جنگلی وکیل آباد و …

طبیعی- تفریحی

منطقه نمونه گردشگری بین لمللی طرقبه و شاندیز، محور زشک،جاغرق، محور نقندر، کنگ، ازغد، سد کارده، سد چالی دره و طرق

تجاری

بازار رضا، نمایشگاه بین المللی، مجموعه سپاد و …

سایر(درمانی، ورزشی و….)

چشمه گراب، مجتمع ثامن و …

ماخذ: مطالعات میدانی
در تقسیم بندی جاذبه های گردشگری مشهد جاذبه های مشهد به ۹ گونه جاذبه تقسیم می شود که جاذبه های مذهبی- فرهنگی و تاریخی مورد توجه بیشتر گردشگران به شهر مقدس مشهد می باشد.
شکل۴-۴ : گونه شناسی جاذبه های گردشگری کلان شهر مشهد
بر اساس نتایج بدست آمده که در نمودار بالا نشان داده شده بیشترین جاذبه های گردشگری شهر مقدس مشهد حدود ۳۱ درصد بوده که متعلق به جاذبه های تاریخی و فرهنگی است و بعد از آن جاذبه های مذهبی با ۱۸ درصد ونیز جاذبه های درمانی و ورزشی با ۳ درصد کمترین فراوانی را دارا می باشند.
۳-۱-۴- محصول گردشگری مذهبی
۱- راه های دسترسی
برخی از محورهای شاخص شهر مشهد به طور مختصر معرفی می شود

• محور جاده قوچان -بلوار آزادی – میدان آزادی -بزرگراه آسیایی یا شهید کلانتری ( جاده سنتو ): این محور از محورهای درجه یک نوع اول است که در امتداد جاده قوچان قرار گرفته است و از سمت شمال غربی وارد شهر می شود و ضمن جدا کردن بخش شرقی شهر (که در برگیرنده هسته قدیمی و بخشهای توسعه یافته تا قبل از سال ۱۳۵۵ می باشد ) از نواحی جدید غربی (که بر مبنای طرح مصوب قبلی به محدوده شهر اضافه شده است ) با عبور از حاشیه غربی و جنوبی باغ ملک آباد و حاشیه کوههای بینالود در جنوب ، از جنوب شرقی مشهد خارج می شود و به دو قسمت منشعب شده که یکی به سمت نیشابور و تهران و دیگری به طرف فریمان امتداد می یابد . این محور تنها در قطعه بلوار آزادی (که شهر را به دو قسمت تقسیم می کند) نقش یک محور داخل شهری را دارد و در بقیه مسیر خود به عنوان یک کنارگذر عمل می کند. محور خیابان خواجه ربیع – میدان شهدا – خیابان امام خمینی : این محور شمالی – جنوبی ، تقریبا در وسط بخش شرقی شهر ، میدان شهدا را که یکی از مهم ترین میادین مرکز شهر است ، از طریق خیابان خواجه ربیع به بقعه خواجه ربیع در شمال شهر مشهد و جاده کلات ، واز طریق خیابان امام خمینی به سمت جنوب ، و به بزرگراه آسیایی متصل می کند .

محور خیابان شهید هاشمی نژاد – میدان شهدا – خیابان دانشگاه – میدان تقی آباد -خیابان کوهسنگی: این محور در امتداد شمال شرقی – جنوب غربی ، میدان شهدا را در شمال به ایستگاه راه آهن متصل می کند و در جنوب به میدان تقی آباد ، که یکی از مهمترین میادین شهر است و از طریق خیابان کوهسنگی تا محل تاسیسات تفریحی کوهسنگی در جنوب شهر امتداد می یابد . این محور در سمت جنوب تقریبا بن بست است و ارتباط مستقیمی با شبکه های اصلی شهر ندارد .
محور بلوار شهید کامیاب – بلوار وحدت – خیابان ۱۷ شهریور – خیابان حافظ: این محور از محل تقاطع با خیابان خواجه ربیع ، در جنوب غربی ایستگاه راه آهن و تقریبا بر روی مرز شمالی هسته قدیمی شهر ، به سمت شرق امتداد یافته و از محل تقاطع با خیابان طبرسی، پس از قطع خیابان نواب صفوی ، تا میدان ۱۷ شهریور ، تقریبا بر روی مرز شرقی هسته قدیمی شهرحرکت کرده و به سمت جنوب امتداد یافته و به بزرگراه آسیایی ختم می شود .
محور بلوار وکیل آباد -میدان آزادی -بلوار اشرفی اصفهانی (خیابان ملک آباد) – میدان فلسطین -خیابان احمد آباد – میدان تقی آباد – خیابان انقلای اسلامی – فلکه برق -خیابان ملک الشعراء بهار -خیابان فداییان اسلام (نخریسی) : این محور طویل ترین و یکی از مهم ترین محورهای شرقی – غربی شهر است و در محل اتصال با مسیر کمربندی ۱۰۰ متری بن بست است ، لیکن در آینده با احداث و تکمیل کمربندی مزبور اهمیت آن به مراتب افزایش خواهد یافت. محور مورد بحث از منتهی الیه غرب شهر ، از محل دو راهی طرقبه – شاندیز ، شروع شده و به سمت شرق تا میدان آزادی امتداد می یابد. این قطعه از محور مزبور یعنی بلوار وکیل آباد، تنها محور اصلی ارتباطی شهر با نواحی ییلاقی غرب مشهد بوده و در عین حال نقش مهم ترین محور داخل شهری را در نواحی جدید مسکونی غرب شهر به عهده دارد.
مهمترین مبادی ورودی شهر مشهد ورودی محور فریمان مشهد از سمت جنوب شرق، محور تربت حیدریه -پیوه ژن از سمت جنوب، محور نیشابور -پیوه ژن از سمت جنوب غرب، محور قوچان از سمت شمال غرب و محور تبادکان از سمت شمال است مهمترین محور مواصلاتی استان، بزگراه تهران مشهد تربت حیدریه است که به رینگ تندرو مشهد مرتبط شده و به جاده دو بانده مشهد قوچان متصل می شود. ودر نهایت طول بزرگراههای و اتوبانهای داخل محدوده شهر ۷۳ کیلومتر، رمپ و لوپهای دسترسی به بزرگراههای ۵/۲۷ کیلومتر، معابر شریانی درجه یک ۱۳۸ کیلومتر و معابر شریانی درجه۲، ۱۵۹ کیلومتر می باشد.
شکل ۵-۴ : شبکه خیابانی شهر مشهد
پایگاه اطلاع رسانی شهر مشهد
هواپیما: مشهد با ۸۲ کشور و شهر مختلف ایران و جهان ارتباط هوایی داشته و تبادل مسافر و کالا دارد. در این میان شرکت های هواپیمایی مختلف از جمله خطوط هوایی قطر، خطوط هوایی ترکیه و خطوط هوایی عربستان در مشهد نمایندگی مستقیم دارند که از این طریق بسیاری از پروازهای بین المللی از مشهد را پوشش می دهند. خطوط هوایی اصلی به مشهد ترکیش، آسمان و ماهان، ایران ایر و ایران ایر تور است. فرودگاه هاشمی نژاد مشهد با فرودگاه های سایر نقط جهان نیز ارتباط هوایی دارد، خصوصاً دوحه، کویت، بحرین و بیروت و ۲۱ شهر داخلی ایران پرواز مستقیم و ۱۹ پرواز غیرمستقیم رفت و برگشت دارند. توجه به اینکه روزانه ۱۳۰ پرواز در فرودگاه بین المللی هاشمی نژاد مشهد صورت می گیرد، بسیاری از متقاضیان سفر هوایی به مشهد همچنان در لیست انتظار بوده و یا به اجبار از سایر وسایط نقلیه برای عزیمت به مشهد استفاده می -نمایند .آمار تعطیلات نوروز سال ۱۳۹۰ حاکی از ورود ۱۰۳ هزار مسافر به مشهد مقدس بوده است که نیاز شهر مشهد را به توسعه فرودگاه و افزایش تعداد خطوط هوایی نشان می دهد

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

راه آهن: در استان خراسان رضوی بیش از ۱۴۰۰ کیلومتر خطوط ریلی وجود دارد که ۱۴ درصد از کل شبکه ریلی کشور را تشکیل می دهد. سهم جابجایی مسافر توسط این ناوگان ۴۲ درصد از کل شبکه ریلی کشور بوده و رتبه دوم بعد از استان تهران را دارد. این مسیر ریلی در در ایام نوروز و تابستان در حدود ۵۰ درصد از سهم جابجایی مسافر را از طریق خطوط ریلی دارا است. در حال حاضر شهر مشهد مقدس به ۲۲ شهر و مرکز استان امکان جابجایی مسافر را فراهم نموده است. افزایش تقاضای سفر به استان خراسان رضوی و به ویژه شهر مشهد باعث گردیده، تعداد قطار های مسافری این محور در ایام نوروز ۹۰رام قطار مسافری در شبانه روزی بصورت رفت و برگشت افزایش نموده و در نتیجه موجب شده است که ظرفیت ترابری ایستگاه راه آهن شهر مشهد به حالت اشباع خود نزدیک گردیده است.
اتوبوس: بیش از ۱۵ میلیون نفر از زایرین و مسافران مشهد از پایانه مسافربری استفاده می کنند که از این تعداد بیش از ۹/۷ میلیون نفر مسافراز داخل استان و بیش از ۷/۵ میلیون نفرمسافر از خارج استان به مشهد وارد شده اند. در این مدت تعدا ۱۵ میلیون نفر مسافرانی بوده اند که از مشهد خارج شده اند در صورتیکه براساس آمار ارائه شده در سال ۸۸، متوسط مسافرورودی به مشهد ۴۵ هزار نفر باشد، روزانه تعداد ۲۲۷۱ دستگاه اتوبوس برای جابجایی این تعداد مسافر به خارج از مشهد نیاز است. بنابراین برای افزایش تعداد زائرین شهر مشهد به ۴۰ میلیون نفر در سال و با احتساب اینکه نزدیک به ۸۹ درصد این مسافران از طریق پایانه اتوبوسرانی به مشهد سفر می نمایند، نیاز است که تعداد ناوگان های اتوبوسرانی نیز تجهیز شده و تعداد اتوبوس با خدمات مناسب، افزایش یابد.
۲- حمل ونقل درون شهری
حمل و نقل درون شهری در مشهد بر عهده سازمان تاکسیرانی، شرکت واحد اتوبوسرانی و شرکتهای خصوصی، تاکسی تلفنی ها و مینی بوس ها می باشد. شهر مشهد دارای ۷۰۰ کیلومتر معابر درون شهری و حدود ۳۰۰ هزار وسیله نقلیه شخصی است.
انواع تاکسی : در حال حاضر در سطح شهر مشهد تعداد ۱۲۵۰۰ دستگاه تاکسی با جابجایی ماهانه (نفر –سفر) ۳۰۰۰۰۰۰۰ و تعداد ۲۲۱۴۴ خودرو در ۱۳۸۰ آژانس سطح شهر با جابجایی ماهانه (نفر –سفر)۱۱۰۷۲۰۰۰ مسافر اقدام به سرویس دهی می کند که می توان به انواع مختلفی از تاکسی و خدمات تاکسیرانی شهر مشهد اشاره نمود. سازمان تاکسیرانی ۷۱۵۰ دستگاه تاکسی پلاک قرمز در حال ارائه خدمات دارد که نزدیک به ۱۲۰۰ دستگاه آن در دو شبکه تاکسی بیسیم و ۲۸۰۰ دستگاه در۲۸ خط ویژه و بیش از ۳۰۰۰ تاکسی نیز به صورت گردشی فعال هستند. این ناوگان روزانه حدود ۹۰۰ هزار مسافر را درسطح شهر و حومه جابجا می کند که حدود ۲۳% از حجم حمل و نقل درون شهری را به خود اختصاص داد هاست. بر اساس برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی ۷۵% جابجایی مسافران درون شهری می بایست توسط سیستم های حمل و نقل همگانی درون شهری صورت گیرد که با توجه به شرایط خاص حاکم بر شهر مشهد تاکنون موفقیت کامل نداشته است.
در شهر مشهد ۵ نوع سیستم تاکسی فعال است که می توان به تاکسی گردشی، تاکسی بیسیم، تاکسی خطی، تاکسی پایانه ای و تاکسی تلفنی اشاره نمود که هر یک از این نوع ناکسی خود زیر مجموعه هایی را نیز در بردارد.
تاکسی گردشی: در حال حاضر حدود ۲۰ درصد از تعداد ناوگان تاکسی رانی به این نوع تاکسی اختصاص دارد. این تاکسی ها در مدت زمان خدمت خود همواره در خیابانها در حرکت هستند و مسافرانی را که دارای مسیر هماهنگ با هم هستند سوار می کنند. این نوع تاکسی ها در محل سوار شدن و پیاده شدن مسافر انعطاف پذیری کامل دارند. تاکسی های گردشی، زمانی برای راننده آن مناسب است که در خیابان های شلوغ کار کند. این نوع تاکسی که از قدمت بیشتری در ارائه خدمات حمل و نقل برخوردار است بایستی کیفیت مناسبی نیز برای راننده و مسافر ارائه دهد که متأسفانه در سطح شهر، فرسوده ترین خودروها توسط کم تجربه ترین رانندگان در این خطوط فعالیت می نمایند. در حالیکه به دلیل شرایط خاص مشهد، مناسب است که رانندگان تعلیم دیده و کارآزموده تری در این سیستم خدمت نمایند تا مسافران و خصوصاً زایرین و گردشگران پراکنده در سطح شهر بتوانند از مزایای وجود یکی تاکسی و راننده خوب بهره مند شده و تمایل به حضور مجدد در شهر را بیابند. در حالیکه در سایر نقاط دنیا از لیموزین و مینی ون برای این خطوط استفاده می شود، مشهد هنوز از این امکان برخوردار نیست.
تاکسی ایستگاهی (خطوط): در این نوع تاکسیرانی، که ۶۲ درصد تعداد تاکسی های ناوگان تاکسیرانی را به خود اختصاص داده است، تاکسی ها در ایستگاههای ویژه در انتظار مسافر متوقف بوده و مسافر را تا انتهای مسیر مشخص شده از سوی سازمان تاکسیرانی به مقصد می رسانند. دراین نوع تاکسی رانندگان کم تجربه تر، ناآشناتر به کل مسیرهای سطح شهر و با خودرو با کیفیت پائین فعالیت می نمایند.
تاکسی تلفنی: تلفن، راحتی ویژه ای به مسافر می دهد و در طول ۲۴ ساعت شبانه روز می تواند فراخوانی تاکسی را در هر نقطه ای از شهر داشته باشد. مسافر آزادی عمل ویژه و کنترل خاصی بر شرکت حمل و نقل درو نشهری (آژانس) مورد نظرخود دارد. درصد حضور در زمان بموقع، بسته به زمان، روز، شرایط آب و هوایی و مکان فرق م یکند، ولی مسافر این اختیار را دارد که فراخوان تاکسی خود را قطع و تاکسی را از آژانس رقیب بخواهد. این انتخاب می تواند براساس ارائه خدمات به موقع، رانندگان آگاه و آشنا به شهر، تمیزی وسیله نقلیه و. . . صورت گیرد. معمولاً کرایه این تاکسی ها تحت نظارت است واز این نظر تفاوت چندانی بین شرکتهای مختلف ندارد. ۱۴۰۰ آژانس فعال تاکسی تلفنی در مشهد و حومه فعال است که بیشترین حجم خدمات رسانی به شهروندان مشهدی را دارد. تعداد خودروهای فعال در این مجموعه که در سالهای اخیر نوسازی نیز داشته است به بیش از ۲۰ هزار دستگاه خودرو می رسدکه مشخصات آن در جدول زیر ارائه شده است.
جدول شماره۵-۴: تعداد و نوع تاکسی های فعال در آژنس های تاکسی تلفنی سطح شهر مشهد.

۲٫۳٫۵٫ تشکیل سرمایه انسانی از طریق آموزش و پرورش

آموزش و پرورش تنها در دبستان، دبیرستان و دانشگاه نیست، بلکه هر نوع آموزش و یادگیری، چه به صورت رسمی و یا غیررسمی در داخل و یا خارج از این محل‌ها را نیز شامل می‌شود. هزینه‌های تحصیلات اضافی و آموزش ضمن خدمت به عنوان سرمایه‌گذاری و تشکیل سرمایه انسانی تلقی می‌شوند، زیرا چنین سرمایه‌گذاری‌هایی در آینده منبع بازده اقتصادی خواهند بود. بازده اقتصادی آموزش و پرورش برای کسانی که در این مورد سرمایه‌گذاری و هزینه‌های گوناگون را تقبل می‌کنند تا حد بسیار زیادی مسلم و محتوم است. سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش یا از طریق هزینه‌های دولتی و یا از طریق بخش خصوصی چه به صورت اعطای وام‌های بلاعوض و چه به صورت مشارکت در هزینه‌ها و پرداخت شهریه توسط والدین یا خود دانشجویان انجام می‌پذیرد. در سرمایه‌گذاری در آموزش ضمن خدمت نیز دولت، بخش خصوصی و غالبا خود کارگران سهیم می‌باشند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی دارای دو نوع بازده است: بازده پولی و درآمدی، و بازده غیرپولی و یا غیردرآمدی. پژوهش‌های تجربی نشان داده است افرادی که از تحصیلات بالاتری برخوردار هستند، در شرایط متعارف درآمد بیشتری کسب می‌کنند. اندازه‌گیری بازده غیرپولی و غیردرآمدی سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش اگرچه مشکل است لیکن دارای اهمیت ویژه‌ای می‌باشد، چه بسا این بازده غیرپولی در کشورهای در حال توسعه آثار مهم‌تری از درآمدهای پولی در بلندمدت از خود به جای بگذارد. مشارکت اصلی آموزش و پرورش عبارت از اشاعه دانش چه به صورت آموزش مهارت‌ها و چه به صورت بهبود قوه تشخیص می‌باشد. مشارکت آموزش و پرورش در کارایی و بهره‌وری تولید را می‌توان به سه عامل و یا سه اثر متفاوت تقسیم‌بندی کرد: ۱- اثرکاری ۲- توانایی تخصیصی و ۳- توانایی ابداع.

1. 1. اثر کاری عبارت است از توانایی‌هایی که بر اثر آموزش و پرورش و یا آموزش ضمن خدمت در نیروی کار به وجود می‌آید. این توانایی‌ها سبب می‌شوند تا نیروی کار بتواند وظایف محوله را سریعتر و با کیفیت بهتری انجام دهد. بدین ترتیب آموزش و پرورش هم در مهارت یدی و هم در مهارت فکری دارای اثر مثبت و موثر می‌باشد.

1. 1. توانایی تخصیصی عبارت است از توانایی انتخاب بهترین متغیرهای مناسب و ممکن. این توانایی مستلزم قوه شناخت، دانش، مهارت و همچنین قضاوت می‌باشد. چنین توانایی‌هایی فقط از طریق آموزش‌های رسمی و ضمن خدمت میسر است. توانایی تخصیصی در کارایی تولید از اهمیت خاصی برخوردار است.

1. 1. توانایی ابداع: بی شک ابداع و نوآوری می‌تواند در افزایش بهره‌وری، بسیار موثر باشد. شاید ارتباط بین آموزش و پرورش و قوه ابداع خیلی متقاعدکننده نباشد. لیکن روشن است که قوه تشخیص، دانش و مهارت کسب شده می‌تواند از طریق سیستم آموزشی و آموزش‌های ضمن خدمت، قدرت ابداع و خلاقیت و اعتماد به نفس را در نیروی کار ارتقا دهد. بعد از آموزش‌های رسمی، آموزش ضمن خدمت اهمیت زیادی دارد. زیرا این آموزش در اشاعه دانش و مهارت سهم بسزایی دارد. در حالیکه در نظام آموزش مدرسه‌ای روی قوه شناخت و تحلیل علمی تاکید بیشتری می‌شود، در آموزش ضمن خدمت، یادگیری مهارت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است (عمادزاده، ۱۳۸۵).

۲٫۳٫۶٫ تشکیل سرمایه انسانی از طریق آموزش ضمن خدمت

آموزشی که توسط کارفرمایان ارائه می‌شود اشکال گوناگونی دارد:

1. 1. آموزش از طریق انجام کار، در این حالت کارآموز در مراحل تولید واقعی مشارکت دارد.

1. 1. آموزش از طریق مشاهده، در این حالت کارآموز بدون مشارکت در کار و قبل از احراز قابلیت‌ها و مهارت‌های لازم به کار گماشته نمی‌شود.

1. 1. آموزش در آموزشگاه‌ها و خارج از محیط کار که یا توسط موسسات و یا از طریق نظام آموزشی ارائه می‌شود.

آموزش ضمن خدمت تمام اشکال انتقال دانش را شامل می‌شود، چه آن‌هایی که از طریق کارفرما اداره می‌شود و چه آن‌هایی که توسط کارآموزان تامین مالی می‌شود. دو نوع آموزش ضمن خدمت عبارتست از:
الف- آموزش عمومی: آموزش عمومی، یک نوع سرمایه‌گذاری در ظرفیت نیروی کار می‌باشد تا آنان را برای انجام کارهای عمومی آموزش دهد. این نوع آموزش نه تنها در موسسه آموزش دهنده، بلکه در سایر موسسات قابل استفاده است و افرادی که چنین آموزش‌هایی دیده‌اند، برای انجام یک رشته وظایف و مشاغل کلیدی و اساسی در موسسات تولیدی آمادگی لازم را به دست می‌آورند. این چنین آموزش‌هایی طبیعتا قدرت کسب درآمد نیروی کار را ارتقا می‌بخشد.
ب- آموزش تخصصی: آموزش تخصصی نوعی سرمایه‌گذاری در ظرفیت نیروی کار است تا مشاغل و حرفه‌های تخصصی را یاد بگیرد و در شغل خاصی که برای آن آموزش کافی دیده، باقی بماند. حال چنانچه افرادی که آموزش تخصصی دیده‌اند، کار و شغل خود را ترک گویند، کمتر احتمال دارد که به زودی شغل مشابهی بدست آورند. در اینگونه تغییر فرصت شغلی معمولا خود نیروی کار، بیشتر از موسسه آموزش دهنده متضرر می‌شود. بدین ترتیب احتمال ترک شغل در حالت آموزش تخصصی ضعیفتر به نظر می‌رسد. در واقع بیشتر آموزش‌ها، در عین حال که عمومی هستند جنبه تخصصی نیز دارند (عمادزاده، ۱۳۸۵).

۲٫۳٫۷٫ بررسی تطبیقی اجزای سرمایه انسانی از نظر صاحب‌نظران مختلف

در جدول ۲-۲ مولفه‌های سرمایه انسانی از نظر محققان مختلف بیان شده است.
جدول ۲- ۲ : مقایسه مولفه‌های سرمایه انسانی از نگاه چند صاحب نظر (Bolen , Vergauwen & Schnieders, 2005)

بنتیس ۱۹۹۸
بروکینگ ۱۹۹۶
ادوینسون و مالون ۱۹۹۷
سویبی ۱۹۹۷
روس وروس ۱۹۹۷
لین ۱۹۹۸

۱

هوش

۲

استعداد