۲-۳- مفهوم اجتماعی
“اجتماع”،community واژه ای است که به شیوه های مختلفی از احساس تعلق ویا محرومیت ، در مورد ما ودیگران به کار گرفته می شود.چیزی مانند یک حس جمعی است،که در همبستگی های بی شماری از اجتماعات مربوط به حفظ سلامتی گرفته تا اجتماعات شغلی ومحلی قرار میگیرد . هرکس میتواند ادعا کندکه حداقل متعلق به یک اجتماع است. این اجتماع میتواند اجتماعات علمی ویا یک اجتماعات محلی باشد ،که درآن زندگی میکند . واژه اجتماع تنها توصیفی نیست، بلکه هنجاری وایدئولوژیک هم هست و معانی زیادی را با خود به همراه دارد(بل ووالنتاین ،۱۹۹۳: ۹۷).اجتماع تصوری کلی واساس تعلقی راشامل می شود که عامل همبستگی اعضای آن میگردد. اجتماع میتواند خود به خود ویا آگاهانه شکل بگیرد.اجتماعات میتوانند اهدافی تعیین شده وراهکارهایی برای رسیدن به آن داشته باشند ویا تنها حول یک موضوع یا یک مکان و احساس هویت مبتنی بر آن شکل گرفته باشند. در واقع مطالعه ی مربوط به اجتماعات ،تلاشی برای اندیشیدن درباره دوموضوع جداگانه و در عین حال وابسته به هم است.اینکه چه چیزی یک اجتماع را درست میکند ودیگراینکه اعضای یک اجتماع چه چیزی را از آن به دست می آورند(بل،۱۵:۲۰۰۱).
۲-۴- انواع سرمایه
الف-سرمایه فرهنگی: ویژگی های فرهنگی اعم از ارزشها، مفروضات و…….که مشوق کارآفرینی باشند.
ب-سرمایه فکری: مجموعه ای از دارایی های فکری ناملموس اعم از اطلاعات ودانش که منجر به خلق ارزش شوند.در واقع سرمایه فکری در سازمان را بر اساس نظر چن وهمکارانش (۲۰۰۴)می توان به دو بعد انسانی و ساختاری تقسیم بندی نمود. سرمایه فکری تفاوت بین ارزش بازاری یک شرکت وهزینه جایگزینی دارایی های آن است (ستارامان و همکاران، ۲۰۰۲).
ج-سرمایه انسانی : نشان دهنده موجودی دانش فراگرفته شده افراد یک سازمان است.این سرمایه از طریق شایستگی، نگرش، چالاکی فکری افراد، مهارت ها وتوانایی حل مسئله ، ایجاد می شود.سرمایه انسانی منبعی مهم برای نوآوری وبازآفرینی در یک شرکت محسوب می شود.
د-سرمایه اجتماعی: مجموعه منابع بالقوه وبالفعلی که از طریق عضویت افراد در شبکه های اجتماعی در اختیارشان قرار میگیرد.
ه-سرمایه کارآفرینانه: مجموعه ای از مهارت ها وانگیزه های کارآفرینان.
و-سرمایه فیزیکی : اعم از منابع، پول ومواد اولیه لازم و…..
در تعیین اهمیت انواع سرمایه های فوق الذکر به صورت اقتضایی ممکن است در هر موقعیتی وبا در نظر داشتن نیاز آن لحظه سازمان یا شرکت یکی از انواع سرمایه اهمیت بیشتری پیدا نماید(همان منبع).
۲-۵- آیا مفهوم”سرمایه” برای درک روابط اجتماعی(در برابر روابط اقتصادی)مناسب است؟
اگرسرمایه فیزیکی چیزی است که در ساختمان ،زمین یا تجهیزات مولد وجود دارد، سرمایه مالی چیزی است که یک فرد در بانک دارد(پول)، و سرمایه انسانی چیزی است که در ذهن وجود دارد(آموزش و مهارت های مختلف)، سرمایه اجتماعی چیزی است که در روابط و شبکه های خود با دیگر افراد داریم.مفهوم سرمایه، به گونه ای است که معمولا در جامعه شناسی، حقوق و اقتصاد به کار می رود، دست کم دارای چهار عنصر زیر است:
۱- واحدهای سرمایه دارای مالکیت است و حقوق مالکیت ضمانت اجرایی دارد.
۲- سرمایه تنها در صورتی به عنوان سرمایه عمل میکند که کارکرد آن سودی در بر داشته باشد.
۳- هدف مالک از سرمایه گذاری کسب سود است.
۴- استفاده از سرمایه منجر به تقلیل آن می شود.
در مقابل سرمایه اجتماعی در کاربرد معمولی آن دارای هیچ یک از چهار معیار فوق نیست:
۱- این نوع سرمایه دارای مالک فردی نیست و حتی جامعه هیچ حقی را که از لحاظ حقوقی ضمانت اجرایی داشته باشد، ندارد.
۲- ممکن است این سرمایه سودآور باشد، ولی این سود از پیامدهای جانبی آن عمل جمعی است نه از انگیزه ای که به ایجاد سرمایه اجتماعی منجر شود.
۳- سرمایه گذاری غیرعمدی است؛ موجودی سرمایه با اقدام فردی یا جمعی عمدا ایجاد نمی شود بلکه از پیشینیان به ارث میرسد و ریشههای آن در زمان گذشته پنهانند؛ سرمایه موجود را می توان با “مراقبت” پرورش داد، ولی نمی توان آن را با “مهندسی” ایجاد کرد. البته امکان اتلاف سرمایه اجتماعی به طور عمدی وجود دارد.
۴- بر خلاف سرمایع فیزیکی بهره برداری از سرمایه اجتماعی موجود آن را کاهش نمی دهد و حتی ممکن است به افزایش آن نیز بینجامد.
سرمایه اجتماعی در مقایسه با شکل های دیگر سرمایه از عینیت کم تری برخوردار است و بالطبع توصیف آن به شیوه هایی که برخاسته از فرهنگ نیست، دشوارتر است(تاجبخش،۱۳۸۹: ۲۹-۲۸).
۲-۶- سیر تاریخی تحولات سرمایه اجتماعی
اصطلاح «سرمایه اجتماعی» در سال ۱۹۱۶در مقاله ای از «هانی فان» از دانشگاه ویرجینیای غربی مطرح شد ، اما نخستین بار در اثر کلاسیک جین جاکوب «مرگ وزندگی شهرهای بزرگ آمریکایی» (۱۹۶۱)به کار گرفته است. ایوان لایت، جامعه شناس وگلن لوری اقتصاد دان نیز سرمایه اجتماعی را در دهه ۱۹۷۰برای توصیف مشکل توسعه اقتصادی درون شهری به کار بردند،در دهه ۸۰این اصطلاح توسط جیمز کلمن جامعه شناس ، در معنای وسیع تری مورد استقبال قرار گرفت، سرمایه اجتماعی مفهومی است که پیشینه طولانی ندارد کاربرد این مفهوم به تدریج از دهه ۱۹۹۰به این سو با آثار افرادی چون ، جیمز کلمن ، پیر بوردیو ، رابرت پاتنام و فرانسیس فوکویاما افزایش یافت .
انتشار آثار پاتنام ودیگران در سال ۲۰۰۰وتداوم آن در دهه اول قرن ۲۱اهمیت مطالعه در این زمینه را بالا برده است.
سرمایه اجتماعی در قالبی میان رشته ای شکل میگیرد ، آن ها سرمایه اجتماعی را مجموعه منابع انباشت شده بالفعل یا بالقوه تعریف میکنند که کم وبیش در شبکه های اجتماعی نهادینه شده اند (بوردیو ۱۹۸۶،فاستر۱۹۸۷).
برخی دیگر سرمایه اجتماعی را در قالب لایههای ساختاری ارتباطی و شناختی مورد توجه قرار میدهند لایه ساختاری به قابلیت ها وتوانمندی های فرد جهت پدید آوردن ارتباط مربوط می شود ، ابعاد ارتباط نیز به پیوند افراد به یکدیگر (تعامل ،همکاری ،اعتماد)مربوط می شود .همچنین مبادله اطلاعات ،شناسایی موضوع ،اداره امور ،بحث در خصوص حل وفصل مشکلات ومسائل مورد نظر ابعاد دیگر سرمایه اجتماعی از دید آن ها ست(بویست،۱۹۹۵ و گرونویت[۱۸]،۱۹۷۳).
نقش مهم سرمایه اجتماعی در هدایت تصمیم سازی ها ومطالعه دقیق تر بازخورد تصمیم گیری ها باعث شده دولت مردان فعال وحتی مراکزی چون صندوق بینالمللی پول وبانک جهانی توجه جدی تری به سرمایه اجتماعی کرده و در سیاست گذاری های خود از آن استفاده کنند(پیسکوپتو[۱۹]،۲۰۰۰).
