• • تعریف اقلامی که در متغیر گام یک قرار می‌گیرد: هدف از دارائیها، کل دارائیهاست یا خالص آن ها (کل دارائیها منهای کل بدیها).

• • • انتخاب معیار برای اقلامی که در متغیر گام یک انتخاب شده اند: دارائیها به بهای تاریخی به ارزش جاری یا ارزش فعلی بیان شوند.

    

  

• • انتخاب یک هدف برای اندازه گیری عملکرد: دستیابی به یک نرخ بازده مشابه برای واحدها.

• انتخاب زمان باز خورد: گزارشات عملکرد مالی به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه به مدیریت ارائه شود، فرایند مذکور می‌تواند برای شاخص‌های سنتی و نوین استفاده شود.

معیارهای مالی سنتی:

پنج معیار در ارزیابی عملکرد سرمایه گذاری که مبتنی بر داده های تاریخی است، وجود دارد (حاتمی،۱۳۸۶،ص۴۹-۴۴)^۱.

۱- بازده سرمایه گذاری (ROI).

۲- سود باقیمانده .(RI)

۳- بازده فروش (ROS).

۴-رشد عایدی هر سهم (EPS).

۵- نسبت قیمت به سود هر سهم .(P/E)

بازده سرمایه گذاری (ROI)

یک معیار حسابداری است که از تقسیم سود عملیاتی بر سرمایه گذاری حاصل می شود.

(ROl) = بازده سرمایه گذاری

سود عملیاتی

متوسط سرمایه گذاری

ROI مبتنی بر سرمایه گذاری است و شامل همه عناصر سود آوری (در آمد، هزینه، و سرمایه گذاری)
می‌باشد، این نرخ را نمی توان با نرخ فرصت از دسته رفته مقایسه کرد. ROI نسبت پول به دست آمده در سرمایه گذاری به مقدار سرمایه اولیه است. مقدار پول به دست آمده ممکن است مربوط به بهره، سود یا درآمد خالص باشد. بازگشت سرمایه ROI معمولاً به درصد بیان می شود.

ROI نشان می‌دهد که مدیر می‌تواند با کاهش سرمایه گذاری در دارائیهای ثابت و جاری به سود تعیین شده دست یابد؛ یعنی فروش دارائیهای بدون استفاده؛ اکثر مدیران تمرکز خود را روی درآمد و هزینه دارند و توجه کمی به سرمایه گذاری دارند. کاهش سرمایه گذاری به معنی کاهش وجوه نقدی بلا استفاده، مدیریت استفاده از اعتبارات، تعیین سطح موجودی کالا و مصرف معقول از دارائیها است.

سود باقیمانده (RI)

سود باقیمانده، عبارت است از سود منهای بازده مورد انتظار سرمایه گذاری.

(سرمایه گذاری نرخ بازده مورد انتظار) – سود عملیاتی= سود باقیمانده

به حاصل ضرب نرخ بازده مورد انتظار در سرمایه گذاری، هزینه های منتسب سرمایه گذاری، گفته می شود. این هزینه ها در حسابداری شناسایی نمی شوند چون هزینه ها تفاضلی نیستند و بیانگر نتیجه به کار گیری وجوه نقد در سرمایه گذاری مختلف با ریسک مشابه هستند (بهره سرمایه به کار گرفته شده). هدف از حداکثر کردن سود باقی مانده این است که: اگر نرخ سود یک بخش از نرخ مورد انتظار سرمایه گذاری بیشتر باشد، آن واحد باید گسترش یابد؛ در مقایسه با ROI وقتی هدف حداکثر نمودن (ROI) باشد، مدیران، پروژه های جدید سود ده را رد می‌کنند، برای مثال فرض کنید یک سرمایه گذاری جدید مستلزم سرمایه گذاری به مبلغ ۸۰۰۰۰۰ ریال بوده و سود عملیاتی ناشی از آن ۱۶۰۰۰۰ ریال باشد.

در این حالت (ROI) پروژه برابر ۲۰% خواهد بود، ولی اگر آن را با (ROI) کل واحد مقایسه کنیم خواهیم داشت:

قبل از پروژه . بعد از پروژه

در این حالت به علت کاهش در ROI مدیر اقدام به سرمایه گذاری نمی نماید. حال اگر معیار عملکرد سود باقیمانده باشد خواهیم داشت:

۱۲۰۰۰۰=(۱۰۰۰۰۰۰×۱۲%)-۲۴۰۰۰۰= سود باقیمانده قبل از پروژه

۱۸۴۰۰۰=(۱۸۰۰۰۰۰×۱۲%)-۴۰۰۰۰۰= سود باقیمانده بعد از پروژه

که در این حالت مدیر اقدام به سرمایه گذاری می کند. ROIو سود باقیمانده نشان دهنده نتیجه یک دوره هستند (یکسال)، به همین خاطر مدیران می‌توانند اقداماتی را انجام دهند که باعث افزایش کوتاه مدت در (ROI) و سود باقیمانده شود، ولی با منافع بلند مدت سازمان مغایرت داشته باشد. برای مثال مدیران کمتر به مخارج (R&D)^[29] بپردازند تا سود آن ها افزایش یابد. از این رو مدیران سطح بالا برای ارزیابی واحدها از ROI و سود باقیمانده چند ساله استفاده می‌کنند.

بازده فروش^[۳۰]

نسبت سود عملیاتی به در آمد را بازده فروش گویند.

ROS یکی از اجزا ROI در روش تحلیلی سود آوری دوپونت می‌باشد.

‌در مورد بازارهایی که محدودیت در آمدی وجود دارد، ROS یک معیار مناسب است.

سود هر سهم:

از جمله شاخص های سنتی و متداول سنجش عملکرد است که برای ارزشیابی قیمت سهام کار برد دارد و به صورت ریالی بیان می شود. این نسبت از تقسیم سود خالص سهام‌داران عادی بر تعداد سهام به دست می‌آید

= سود هرسهم

سود عملیاتی

درآمد فروش

نتیجه نسبت، نشان می‌دهد که: به ازای یک سهم چه میزان عایدی به دست آمده است و هر چه قدر نتیجه نسبت بیشتر باشد، گویای عملکرد مطلوب شرکت بوده است. از این نسبت برای ارزشیا بی سهام نیز استفاده می شود که با توجه به قیمت بازاری سهام (قیمت معاملاتی سهم)، ارزش سهام در آینده نیز معلوم می‌گردد.

قیمت به عایدی هر سهم:

قیمت به عایدی هر سهم، شاخص سنجش عملکرد شرکت در بازار سرمایه است و از رابطه زیر برای محاسبه ان استفاده می شود.

قیمت معاملاتی سهم

=

P

سود هر سهم

E

نتیجه این نسبت مرتب اعلام می‌گردد و نشان می‌دهد که به ازای عایدی هر سهم، سهام در بازار سرمایه، به چه قیمتی معامله شده است و در نتیجه هر چه نسبت بالا باشد گویای عملکرد مطلوب شرکت در بازار سرمایه است. از این معیار برای محاسبه ارزش سهم در آینده استفاده می‌گردد. این نسبت نشان می‌دهد که سرمایه گذاران حاضرند چند برابر سود گزارش شده برای هر سهم را برای قیمت سهام پرداخت نمایند. شرکت هایی که دارای موقعیت انحصاری می‌باشند، به دلیل موقعیت ویژه خود برای انجام سرمایه گذاری با بازده بالا از نسبت P/E بالایی برخوردار می‌باشند. این نسبت معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد شرکت نیست و ایرادات آن به شرح زیر است:

• • مخرج کسر تابعی از سود حسابداری می‌باشد، ‌بنابرین‏ تمام ایراداتی که به سود حسابداری وارد است ‌به این نسبت هم مربوط می شود.

• • برای شرکت هایی که سود آور نمی باشند، این نسبت بی معنی است. مثلاً اگر سود شرکتی، مساوی صفر باشد این نسبت به سمت بی نهایت میل می‌کند و همچنین P/E برای شرک های زیان ده
    بی مفهوم است، زیرا صورت کسر یک عدد مثبت و مخرج یک عدد منفی است.

• معمولاً در بورس های معتبر دنیا P/E را با شاخص های خاصی مقایسه می‌کنند. مثلاً در بورس آمریکا، قیمت P/Eشرکتها را با شاخص S&P (میانگین P/E برای ۱۵۰۰ شرکت آمریکایی مقایسه می‌کنند). متأسفانه در بورس ایران چنین شاخصی وجود ندارد. با توجه به مطالب فوق
  می توان گفت نسبت P/E نمی تواند معیار مناسبی برای جهت ارزیابی باشد.

اصولاً معیارهای که تاکنون در رابطه با تعیین ارزش شرکت و عملکرد مدیران مطرح شده است را می توان به دو دسته طبقه بندی نمود. یک دسته که از آن ها به عنوان مدل‌های حسابداری نام برده شده است و دیگری تحت عنوان مدل‌های اقتصادی.