فراگیر ساخته
قیاسی
نا مشخص
کاوشگری
داده شده
قیاسی
از قبل مشخص
اکتشافی
فراگیر ساخته
استقرایی
از قبل مشخص
حل مسئله
۲-۱۷- آزمون تیمز ملاک بین المللی در ارزیابی برنامه درسی
آزمون تیمز ملاک بین المللی در ارزیابی برنامه درسی قصد شده، اجرا شده وآموخته شده هر چهار سال برگزار می شود. کریمی (۱۳۸۴) درمطالعه تطبیقی استاندارهای آموزش علوم در ایران و کشورهای موفق در آزمون تیمزکه از نوع مطالعات کیفی است، با بهره گرفتن از الگوی بردی به بررسی تطبیقی استانداردها و چارچوبهای برنامه درسی آموزش علوم دوره آموزش عمومی در ایران و چند کشور موفق در آزمونهای تیمز پرداخته است. از بین یازده کشور مؤفق که در طول سه دوره آزمون تیمز طی سالهای ۱۹۹۵، ۱۹۹۹ و ۲۰۰۳ دارای میانگین امتیازهای بهتری بودند، پنج کشور سنگاپور، ژاپن، انگلستان، استرالیا و ایالات متحده آمریکا جهت مطالعه انتخاب شدند. کشورهای مورد مطالعه دارای نظامهای آموزشی متنوعی هستند و در زمینه تدوین استانداردهای آموزشی و یا چارچوبهای برنامه درسی ملی پیشگام بوده و برنامههای آموزشی مدونی برای سالهای آتی طراحی نمودهاند و انتخاب آنها به همین علت بوده است. دربین کشورهای مورد مطالعه،فقط ایالات متحده دارای استانداردهای ملی آموزش علوم است وسایر کشورها دارای برنامه درسی ملی (ژاپن، انگلستان، سنگاپور)یا ایالتی (استرالیا) بوده ویا درحال تدوین آن هستند(ایران).روی این اصل جهت بررسی و مقایسه نظام آموزشی علوم درکشورهای مورد مطالعه، از چارچوبهای برنامه درسی تیمز استفاده شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
در این پژوهش، اوضاع جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، ساختار و اهداف نظامهای آموزشی، چارچوب برنامه درسی علوم تجربی، ارزشیابی، تربیت معلم و روش های ارتقای رشد تحصیلی دانشآموزان این کشورها در مقطع آموزش عمومی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. نتایج بهدست آمده از این پژوهش میتواند به برنامهریزان آموزشی و مؤلفان کتابهای درسی کمک نماید تا با دید وسیعتری نسبت به تغییر برنامهدرسی و رویکردهای آموزشی اقدام نمایند.
نتایج به دست آمده بیانگر این است که اولاً محتوای درسی علوم در ایران، هماهنگ با توسعه علوم و فناوری متحول نشده است. روش های سنجش و ارزشیابی علوم نیز بطور کامل متحول نشده است و سنجشهای کیفی و تکوینی در آموزش علوم کشورمان به خوبی اجرا نمیشود. از آنجایی که برنامهریزی آموزشی و درسی در کشور ما براساس نیاز و شناخت وضع موجود انجام نمیشود، در نتیجه خروجیهای نظام آموزشی با نیاز جامعه همخوانی ندارد. همچنین در مدارس ایران به علت عدم پرداختن به فعالیتهای عملی، آزمایش و نیز آموزش بر پایه رویکردهای فرایندی، دانشآموزان در بخش اهداف مهارتی و نگرشی دارای ضعف میباشند.
انجمن بین المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی[۹۱] (۷۱-۱۹۷۰) تحقیقاتی را در زمینه دروس علوم تجربی با عنوان (( اولین مطالعه ی بین المللی علوم )) انجام داده است و چگونگی نگرش ها، گرایش ها، روش های تدریس و پرورش مهارتهای عملی شناخت و درک نیز مورد مطالعه قرار گرفته است و مشخص شده عملکرد دانش آموزانی که در کلاسهای علوم، تجربه کار عملی داشته اند و معلمان علوم انها را به کارهای تحقیقاتی وادار کرده است بهتر بوده است(کیوز[۹۲]،۱۹۹۲ به نقل از نصرآبادی)………
یافتههای ملی و بینالمللی، نگرانیهایی را در رابطه با آموزش علوم بخصوص در دوره آموزش عمومی ایجاد کردهاست. سطح آموزش مدارس دولتی و غیر دولتی یکسان نیست(حسینی، ۱۳۸۱).
رویکردهای نوین آموزشی متناسب با محتوای درسی در همه مدارس اجرا نمیشود(فرشاد،۱۳۸۳).اهداف جدید آموزش علوم، به خوبی درک نشده است و در بیشتر مدارس از همان روش های سنتی آموزش استفاده میشود(کیوانفر، ۱۳۸۰ واحمدی، ۱۳۸۰).
برنامه درسی قصد شده در یک کشور بیانگر نوع نگرش مسئولان، سیاستگذاران و برنامهریزان آموزشی بوده و میزان اهمیت علوم، توجه به اصطلاحات آموزشی و استفاده از رویکردهای نوین در آموزش علوم را در آن کشور نشان میدهد.
سیاست آموزشی سنگاپور، متمرکز بر رشد منابع انسانی است و سعی میشود تا دانشآموزان را با نیازهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی کشور آشنا ساخته و با آموزش مهارتهای ویژه، نیروهای کاری لازم جهت رفع این نیازهاراتعلیم دهند سنگاپورجزء معدود کشورهایی است که موفق شده است تادرزمینه تلفیق فناوری اطلاعات وارتباطات بارویکردهای تربیت معلم وآموزش دانشآموزان قدمهای اساسی بردارد(کو،۱۹۹۸ به نقل از کیامنش،۱۳۸۲).
ژاپن دارای برنامه درسی ملی بوده ودرآن بررشد مهارتهای فرایندی، تصمیمگیری وحل مسئله و دستیابی به سطوح بالاتر شناختی تأکید شده است. برنامه درسی علوم درژاپن فعالیت محور بوده وتنوع کتابهای درسی بانظارت سیستم مرکزی دیده میشود. فرایند یاددهی- یادگیری علوم درژاپن طبیعت- محور بودن وبا بهرهگیری ازمشاهده پدیدههای علمی درطبیعت، یادگیرنده نقش فعالی دریادگیری وساخت دانش وکسب تجربه و مهارت های لازم داشته ومعلم بیشتربه عنوان راهنما،مشاوروناظرایفای نقش میکند(مایر[۹۳]۲۰۰۴ .به نقل ازدرکی، ۱۳۸۴).
مهمترین اهداف آموزشی برنامه درسی علوم در ژاپن، میتوان به آموزش علوم و فناوری، توانایی فکر کردن، تصمیمگیری و شناخت طبیعت و قوانین حاکم بر آن اشاره کرد. اهداف مورد نظر در آموزش علوم دوره آموزش عمومی این کشور عبارتند از: رشد توانایی حل مسئله، علاقه به طبیعت و انس گرفتن با آن و درک پدیدهها واشیاء طبیعی. معلمان علوم بیش از یک سوم از وقت کلاس را در آزمایشگاه سپری کرده و فعالیتهای عملی مناسبی نیز در محیط و طبیعت پیرامون مدرسه انجام میدهند . برنامه درسی فعالیت محور بوده و تنوع کتابهای درسی با نظارت سیستم مرکزی دیده میشود. فرایند یاددهی- یادگیری علوم از نوع فعال بوده و یادگیرنده نقش فعالی در این رویکرد داشته و معلم نقش راهنما، مشاور و ناظر را ایفا میکند. در کلاسهای درس علوم مفاهیم علمی به صورت یک طرفه به دانش آموزان آموزش داده نمیشود؛ بلکه دانش آموزان روش آموختن را فرا میگیرند. در نظام آموزشی کشور ژاپن، بیشترین تاکید بر رویکرد مشارکت اولیای دانش آموزان می باشد و مرکز ثقل اصلاحات مبتنی بر دانشآموز محوری دیده میشود. تمامی کادر آموزشی از رئیس منطقه گرفته تا معلم به خوبی از اصلاحات جدید آموزشی، اهداف و انتظارات آن به خوبی آگاهند. معلمان علوم بیش از یک سوم از وقت کلاس را در آزمایشگاه سپری میکنند. علاوه بر آزمایشگاه، فعالیتهای عملی مناسبی نیز در محیط و طبیعت پیرامون مدرسه انجام میدهند. کتابهای درسی علوم دوره راهنمایی ژاپن به صورت درهم تنیده وتوسط بخش خصوصی تهیه میشوند وزارت آموزش و پرورش نقش نظارت بر تهیه این کتابها را ایفا میکند. کتابهای تهیه شده به طورگستردهای از نمودارها و شکلهای رنگی جهت بیان مفاهیم علمی وانجام فعالیتهای آموزشی مورد نظراستفاده میکنند. تعدادصفحات هرکتاب درسی دوره راهنمایی به طورمیانگین ۱۳۵ صفحه است. دراین دوره نیز تعداد۱۰۵ کلاس ساعت(دوره۵۰ دقیقهای) برای یک سال تحصیلی جهت آموزش علوم درنظرگرفته شده است (مایر،۲۰۰۴٫ به نقل ازکیامنش و خیریه،۱۳۸۲).
اجرای اصلاحات آموزشی درژاپن نظیر بازسازی برنامه درسی به طوری که درآن سختگیری کمتر باشد و در عوض به تفکر مستقل بیشتر تأکید شود، پرداخته است. این کشور با برخورداری از نظام آموزشی اصلاحگرا و متمرکز که آموزش و پرورش موفق را لازمه موفقیت ژاپنیها میداند، دارای یک برنامه درسی پویا و اصلاح گرا است(مونباشو[۹۴]،۱۹۹۴به نقل از درکی،۱۳۸۴).
در انگلستان، طی دهه گذشته تا حدزیادی تمرکززدایی به اجرا درآمده است. انگلستان دارای سند ملی برنامه درسی بوده و فراهم نمودن فرصتهای مناسب آموزشی برای کلیه شهروندان انگلیسی به منظور بهرهمندی از زندگی پربار و مشارکت در جامعه رقابتی قرن بیست و یکم از جمله مهمترین سیاستهای آموزشی این کشور است.به علاوه برکاوشگری علمی،رویکردهای حل مسئله و کاربرد موثرتر فناوری در آموزش و نیز فعالیتهای عملی مناسب جهت دستیابی به مهارتهای دستورزی، سطوح بالاترتفکر و رشد شناختی، فعالیتهای گروهی و مشارکتی، و کسب سطح دانش و سواد علمی- فناورانه بالاوآماده کردن کودکان برای رشد معنوی، ذهنی و فرهنگی ازطریق علم،یادگیری مهارتهای کلیدی مثل ارتباطات،کاربرداعداد، فناوری اطلاعات در علم و همیاری وهمکاری بادیگران، ونیزکسب مهارتهای ضروری مثل؛ مهارت حل مسئله،مهارت فکرکردن،مهارت یدی ازاهمیت به سزایی برخوردار است. در برنامه درسی انگلستان، توجه ویژهای به انجام آزمایش و استفاده از رویکرد فرایندی شده است(اکانو[۹۵]،۲۰۰۳، به نقل از صفری، ۱۳۸۵).
برنامه درسی آموزش علوم در انگلستان برای چهار مرحله کلیدی تنظیم شده است. بخش مهم آن به مدارس محول شده است و مدارس باید با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات و ارتباطات، روش های تدریس مناسب و بکارگیری فناوری آموزشی در اجرای هر چه بهتر این برنامه درسی کوشا باشند. دانش، مهارت و درک مفاهیم در برنامه درسی آموزش علوم نقش مهمی داشته و .مشتمل بر چهار حیطه اصلی است که عبارت اند از:
. کاوشگری علمی
. روند زندگی و موجودات زنده
. مواد و خواص آنها
- فرایندهای فیزیکی
در برنامه آموزشی مرحلههای؛ کلیدی اول (دوره چهار ساله ابتدایی)، دوم (دوره چهار ساله راهنمایی) و سوم (دوره چهار ساله متوسطه) بیشتربه رشد مهارتهای عملی تاکید شده و معلمان باید بتوانند در کنار کتاب درسی ، موضوعهای مورد بحث را به فعالیتهای عملی و آموزشهای قابل لمس تر (ملموس تر) تبدیل نمایند(سرکارآرانی،۱۳۸۳).
درنظام آموزشی ایالات متحده آمریکا تلاش برحرکت در راستای آموزش مادام العمر، علوم برای همه آمریکاییها و کسب سواد علمی، بکارگیری هوش و ذکاوت و نیز زندگی کردن در دنیای ماشینی که زاییده علوم و فناوری است، ایجاب میکند تا همه افراد بتوانند برای بهرهمندی بهتراز روابط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، دارای سواد علمی- فناورانه باشند. باید افراد از طریق آموزش و یادگیری، تفکر خلاق وانتقادی، استدلال و جستجوی منطقی علتها و معلولها، نیز حل مسئله، درک مفاهیم علمی، کاوشگری، درک رابطه بین علوم و فناوری و درک آموزش در طول زندگی به آموزش مادام العمر دست یابند. اتخاذ رویکرد شایسته محوری در حرفه آموزی از سیاستهای آموزشی این کشورمحسوب میشود. این برنامه دانشآموزان را جهت تقویت مهارتهای فکری و درک مفاهیم علمی ترغیب و مساعدت می کند. استانداردهای ملی آموزش علوم که از پروژه ۲۰۶۱ منتج شده است و پیوسته مورد ارزشیابی، بازنگری و یا اصلاح قرار میگیرد، کاملاً پویا بوده و اجرای آن سبب شده است تا وضعیت آموزش علوم در آمریکا در سالهای اخیر در مقایسه با سالهای گذشته بهبود یابد. یک شکل کردن محتوا و فرایندهای آموخته شده در علوم، ترویج دید کاوشگری در فرایندها و پدیدههای علمی، آموزش علوم فیزیکی (شامل فیزیک و شیمی)، علوم زیستی، زمین شناسی و علم فضا، آموزش علوم و فناوری، تعیین جایگاه علم در روابط شخصی و اجتماعی و آشنایی با تاریخ و طبیعت علم از ویژگیهای آن می باشد.(موسسه پژوهش علوم امریکا،۱۹۹۶،به نقل از کیامنش۱۳۸۲).
«سیال بودن برنامه درسی»، یعنی در نظر گرفتن تواناییهای یادگیری متفاوت دانشآموزان در برنامه درسی، مؤلفه دیگری است که در بعضی از کشورهای مورد مطالعه به آن توجه شده است. کشورهای ایران و ژاپن فقط دارای یک برنامهدرسی قصد شده هستند که برای کلیه دانشآموزان طراحی شده است. کشورهای استرالیا، انگلستان و ایالات متحده نیز دارای یک برنامه درسی قصد شده هستند، اما در این برنامه به تفاوتها و تواناییهای فردی افراد در یادگیری توجه شده است. سنگاپور تنها کشوری است که به همراه هلند در کل جهان، دارای یک برنامه درسی سیال و پویا بوده و برای گروههای دانشآموزی پایه هشتم و بالاتر با تواناییهای یادگیری متفاوت، برنامه درسی متفاوتی طراحی نموده است (مارتین اتال ،۲۰۰۴ به نقل از بدریان ، ۱۳۸۵).
سنگاپور دارای برنامه درسی ملی بوده و برای آموزش علوم سیلابسهایی تدوین شده است که بر رشد مهارتهای تفکر، مهارتهای فرایندی، نگرش و نیز مهارتهای تصمیمگیری و حل مسئله تأکید دارد. دراین سیلابسها،علوم وکاوشگری علمی دردستورکار قرار دارد. تمامی حیطههای مورد آموزش باید علاوه برآموزش مفاهیم علمی، منجر به تقویت روحیه کاوشگری نیز شوند(صفری، ۱۳۸۵).
از مهمترین اهداف برنامه درسی علوم در سنگاپور، تربیت افرادی است که به علوم و فناوری آشنا گردند. دررویکردهای آموزش علوم، افزایش دانش علمی و درک پدیدههای مرتبط با علوم در اولویت قرار دارد. دانشآموزان با نیازهای جامعه آشنا شده و علاوه بر کسب فعالیتهای دستورزی مرتبط با علوم، به گونهای آموزش میبینند که بتوانند در آینده، در رفع مشکلات جامعه خود سهیم باشند( دنگ وگوپینادن[۹۶]، ۱۹۹۹٫به نقل از کیامنش،۱۳۸۲).
برنامه درسی آموزش علوم تجربی در ایران به گونهای طراحی شده است تا فراگیران را در مسیر تولید دانش و پرورش قدرت تفکر منطقی یاری نماید. در چنین برنامهای، فراگیران دانشهای لازم را در جریان شکوفایی استعدادهای درونی خود و از طریق کسب دانستنیهای لازم، آموختن راه یادگیری، کسب مهارتهای ضروری برای یادگیری مادامالعمر وتقویت نگرش مثبت نسبت به علم و فناوری به دست میآورند. اهداف آموزشی و کتابهای درسی بر پایه رویکرد فعال و ساخت و سازگرایی تهیه شده است و تلاش میشود تا مدارس هماهنگ با این رویکرد به امرآموزش پرداخته و ازروشهای سنتی پرهیز شود در ایران از سال ۱۹۹۹ سیاست مدرسه سالاری در جهت بهبود کیفیت آموزش و سیاست تمرکز زدایی آموزشی در سازمانهای آموزش و پرورش به مورد اجرا گذارده شده است. وجود برنامههایی چون جنبش نرم افزاری، چشم انداز بیست ساله (ایران ۱۴۰۴) و برنامههای توسعه پنج ساله، به نوعی نشان دهنده اهمیت علوم و آموزش آن در سطح جامعه بالاخص مدارس بوده و پرداختن به این امر را در سنین پایینتر به ویژه در دوره آموزش عمومی اجتناب ناپذیر میکند(احمدی،۱۳۸۰).