سیستم‌های اطلاعات مدیریت، نیازهای اطلاعاتی مدیران در طول تصمیمات روزمره را تأمین می‌کند (شرمرهورن،[۴۶] ۲۰۰۵، ۱۶۹؛ به نقل از: سرلک و فراتی، ۱۳۸۷: ۲۲). به بیان دیگر، نظام اطلاعاتی مدیریت نظام کلانی است که تهیه و نظارت و بازیابی و ارائه اطلاعات را از پدیده‌های دنیای بیرونی، میانی و درونی عملکرد سازمان به عهده دارد و سازمان‌دهی یا سامان‌دهی مدیریت اطلاعات و ارتباطات را در شکل‌بندی مورد نیاز مدیریت تهیه و تدارک می‌بیند تا مدیریت را در تصمیم‌گیری برای تحقق هدف‌های سازمان، ایفای وظایف، برنامه‌ریزی و اجرا و نظارت، به صورت بهینه و کارآ یاری دهد (مؤمنی، ۱۳۸۰: ۸). نظام اطلاعاتی مدیریت شامل سه جزء است: مدیریت، اطلاعات و نظام‌های یکپارچه (مؤمنی، ۱۳۸۰: ۹).
نمودار ۲ـ۱ـ۴٫ نمودار فرایند تصمیم‌گیری بر اساس اطلاعات و برقراری ارتباطات با عوامل مؤثر دنیای عملکرد مدیریت (منبع: مؤمنی، ۱۳۸۰: ۱۰)
۲ـ۱ـ۱۳٫ جایگاه ساختاری سیستم‌های اطلاعاتی در سازمان
سیستم‌های اطلاعاتی، بخش مهمی از اجزای سازمان محسوب می‌شوند، بنابرین هم در ساختار سازمان اثر گذاشته و موجب تغییر بنیادی آن می‌شوند و هم خود نیز از ساختار سازمان متأثر می‌شوند. به مانند انسان که از نظر ساختاری، دارای سه نوع سیستم جامع تصمیم‌گیری (مغز)، حرکتی و عملیاتی (اعضا و جوارح) و اطلاعاتی (عصبی، ژنتیکی و غیره) می‌باشد، سازمان نیز سه نوع سیستم جامع تصمیم‌گیری (سکانداری)، اطلاعاتی و عملیاتی (اجرایی) دارد.
نمودار ۲ـ۱ـ۵٫ سیستم‌های اطلاعاتی از نظر ساختاری (منبع: محمودی، ۱۳۸۶: ۱۵۱)
با توجه به نمودار، سیستم اطلاعاتی به عنوان منبع اصلی تامین کننده اطلاعات مورد نیاز کلیه بخش‌ها، بین سیستم تصمیم‌گیری و سیستم عملیاتی، نوعی پیوند سیستمی ایجاد می‌کند. جریان تصمیمات، به صورت دستورالعمل‌ها، بخش‌نامه‌ها و قواعد، پس از ورود در سیستم اطلاعاتی و ذخیره‌سازی، به سیستم عملیاتی ارسال می‌شوند. سیستم اجرایی با کمک سیستم اطلاعاتی دستورالعمل‌ها را اجرا کرده و نتایج آن را به سیستم اطلاعاتی و تصمیم‌گیری منتقل می‌کند. بنابرین، هیچ سازمانی بدون اطلاعات و سیستم اطلاعاتی قادر به تصمیم‌گیری و تحقق تصمیمات خود نخواهد بود (برگرفته از: محمودی، ۱۳۸۶: ۱۵۰ـ۱۵۱).
۲ـ۱ـ۱۴٫ طبقه‌بندی سیستم‌های اطلاعاتی از نظر کاربرد
از نظر تاریخی، در ابتدای پیدایش MIS و توسعه نخستین سیستم‌های اطلاعاتی در دهه ۱۹۶۰، بیشتر سازمان‌ها و شرکت‌ها از سیستم‌های اطلاعاتی برای محاسبات مالی، چون محاسبه سود و زیان، مدیریت بودجه، خرید و فروش و پرداخت حقوق استفاده می‌کردند.
سیستم‌های اطلاعات مدیریتی (MIS) در سیر تحولات خود برای کاربردهای مدیریتی پیش‌بینی شده بودند، اما این سیستم‌ها به‌تدریج از قلمرو مدیریت و قالب سنتی خود خارج شده و در دیگر زمینه‌های کاربردی چون تجارت، کارهای اداری، صنعت، تولید، جغرافیا، شهرسازی و غیره نیز وارد شدند؛ و به این ترتیب زمینه بروز و پیدایش سیستم‌های اطلاعاتی کاربردی متنوع و متعددی را ایجاد کردند. در اینجا انواع سیستم‌های اطلاعاتی را از نظر کاربرد معرفی می‌کنیم:
۲ـ۱ـ۱۴ـ۱٫ سیستم‌های اطلاعات مدیریتی (MIS)
MIS به عنوان سیستم اطلاعات کاربردی در مدیریت از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین سیستم‌های اطلاعات محسوب می‌شود. MIS سیستم اطلاعات کاربردی مبتنی بر کامپیوتر است که طیف گسترده‌ای از انواع داده ها و اطلاعات مورد نیاز مدیران و سازمان را برای تولید گزارش، تجزیه و تحلیل مسائل سازمانی، پشتیبانی از فرایند تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری، کنترل و ارزیابی عملیات و ارائه راه حل ها، تأمین می‌کند. MIS بیشتر در سطوح عالی و میانی سازمان به منظور سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و کنترل سازمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابرین به تناسب کاربرد خود در سازمان، دارای سیستم‌های کاربردی و جانبی دیگری نیز است.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۲٫ سیستم‌های اطلاعات تولید گزارش (RIS)[47]
مدیران سازمان برای کنترل و ارزیابی نتیجه تصمیمات خود و همچنین آگاهی از عملکرد سطوح مختلف سازمان و یا به منظور اتخاذ تصمیمات و برنامه های جدید، نیازمند داده ها و اطلاعات جدیدی هستند که پردازش‌های لازم روی آن ها انجام شده باشد. این گزارش‌ها به صورت اطلاعات طبقه‌بندی‌شده و جامعی به مدیران ارائه می‌شوند. سیستم اطلاعات کامپیوتری به نام سیستم تهیه یا پشتیبان گزارش (RSS)[48] در سازمان پیش‌بینی شده است که اجزای آن در تاروپود سازمان قرار دارند و اطلاعات مورد نیاز را به شکل گزارش‌های مختلف توصیفی، آماری و تحلیلی تهیه می‌کنند. برای مثال بخشی از نرم‌افزارهای کاربردی Excel و Access برای تهیه گزارش‌ها اختصاص داده شده است.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۳٫ سیستم‌های اطلاعات مدیران ارشد (EIS)[49]
سیستم‌های EIS که به آن ها سیستم‌های پشتیبان مدیران ارشد (ESS)[50] نیز می‌گویند به سیستم‌های اطلاعاتی اتوماتیک و جامعی گفته می‌شود که برای تهیه و تأمین اطلاعات مورد نیاز مدیران سطوح عالی و یا اجرایی سازمان طراحی می‌شوند. EIS دیدگاهی کامل و جامع از سازمان ارائه کرده و از برنامه‌ریزی‌های راهبردی سازمان پشتیبانی می‌کند. بر اساس نظریات اسپاراگو[۵۱] و مک‌نیورلین،[۵۲] سازمان‌ها سه انگیزه مهم برای کاربرد EIS و یا به عبارتی ESS دارند:
۱٫ تحلیل عوامل حیاتی موفقیت (CSF)[53] سازمان‌ها و مدیریت برای اتخاذ تصمیمات مهم و افزایش موفقیت سازمان؛
۲٫ تمایلات شدید مدیران ارشد به منظور دستیابی بیشتر به اطلاعات دقیق، سریع، درست و جامع؛
۳٫ مقام و موقعیت شغلی و اهمیت تصمیم‌های آن و اینکه اطلاعات در بیشتر موارد هویت سازمانی را دربردارد (مؤمنی، ۱۳۸۰: ۲۳۲).
سیستم‌های اطلاعات مدیران ارشد علاوه بر تجهیزات کامپیوتری متعارف، باید در قالب شبکه‌ای گسترده طراحی شوند تا دسترسی اطلاعات را از همه جای جهان میسر کنند. بنابرین طرح‌ریزی سیستم کنفرانس از راه دور و سیستم‌های اطلاع‌رسانی چندرسانه‌ای از ضرورت‌های این‌گونه سیستم‌هاست.
۲ـ۱ـ۱۴ـ۴٫ سیستم‌های اطلاعات راهبردی (SIS)[54]
