شاخص
تولید انیوه
تولید ناب
آرمان
به اندازه کافی خوب بودن
مبتنی بر کمال (نزول پیوسته قیمت و اتلاف)
مهارت کارکنان
در مرحله طراحی از متخصصان و در فرایند تولید کارگران غیر ماهر استفاده می شود.
گستره متنوعی از مهارت ها
ملاک های تولید
بازدهی و کیفیت
حذف کامل عیوب
نقش عرضه کنندگان
تنها پیشنهاد دهنده قیمت و تولید کننده محصولی که شرکت خریدار طراحی کردهاست
به عنوان بخشی مکمل در گروه تکوین محصول
معیار گزینش عرضه کننده
قیمت پیشنهادی
سابقه همکاری و تجربه
تعیین قیمت
بر اساس هزینه های عرضه کننده
تعیین قیممت هدف بر مبنای ظرفیت بازار
نوع رابطه با عرضه کننده
بر مبنای سود یکطرفه و بدبینی
سود دو طرفه، اطمینان و تبادلات اطلاعات
تعداد افراد درگیر
در آغاز کم است و هنگام عرضه زیاد
به تدریج کم می شود
رفع عیوب
در مرحله نهایی (مونتاژ) بعد از انباشت عیوب
تحلیل و ریشه یابی و حذف عیوب با چرا های پنج گانه
در کل اهداف تولید ناب به قرار زیر است(جعفر نژاد و همکاران، ۱۳۹۰: ۱۶۵):
-
- موجودی صفر[۴۱]
-
- ضایعات صفر[۴۲]
-
- زمان آماده سازی صفر
-
- حمل و نقل صفر
-
- از کارافتادگی ماشین آلات صفر
- زمان تدارک بین سفارش مشتری تا ارسال محصولات و یا قطعات [۴۳]
از منظر صاحبنظران، تولید ناب مشخصه های زیر را نیز دارا است(جعفر نژاد و همکاران، ۱۳۹۰: ۱۷۶):
-
- استفاده از تولید بهنگام ( JIT[44])
-
- تأکید بر پیشگیری از تولید محصول معیوب
-
- پاسخ به نیازهای مشتریان
-
- کایزن[۴۵]
-
- سیستم افقی ارتباطات
- افزایش ادغام وظایف
در کل تولید ناب را می توان در پنج مؤلفه خلاصه کرد. با درک دقیق این اصل ها و سپس با تلاش برای گره زدن آن ها به یکدیگر، می توان ضمن به کار گیری کامل شیوه ها و فنون ناب به راهکاری پایدار در ناب سازی سازمان و فرایند های آن است دست یافت. این پنج مؤلفه عبارتند از (جعفر نژاد و همکاران، ۱۳۹۰: ۲۱۰):
- تعیین ارزش[۴۶] دقیق هر محصول معین از دیدگاه مشتری: نقطه شروع و اساس تولید ناب، ارزش است. این تنها مصرف کننده نهایی است که میتواند ارزش را تعریف کند و ارزش، تنها هنگامی دارای معنی و مفهوم است که در چهار چوب یک محصول معین بیان شود، محصولی که نیازهای مصرف کننده خود را با قیمتی معین و در زمانی معین برآورده سازد. باید توجه نمود که این تولید کننده است که ارزش را می آفریند. در این قسمت دو موضوع بایستی مورد توجه قرار گیرد؛ یکی محصولات معینی است که تولید کننده منتظر است تا مصرف کنندگان معینی، در ازای قیمت آن ها را خریداری کنند، تا سبب چرخش کسب و کار شرکت باشد و دیگری نحوه اصلاح عملیات تولید و کیفیت تحویل این محصولات است به گونه ای که به طور پیوسته از هزینه های اصلی آن ها کاسته شود. از این رو تولید ناب باید با تلاشی آگاهانه آغاز شود برای تعریف دقیق ارزش در چهار چوب محصولاتی معین که واحد قابلیت های معینی هستند و در ازای بهایی معین ارائه میشوند که حاصل برقراری گفتگو با مشتریان معین است.
بنگاه های اقتصادی ناب پیوسته باید همراه با گروههای محصول خود به باز نگری مستمر ارزش بپردازند و همواره از خود بپرسنذ آیا بهترین تعریف را برای آن یافته اند؟ ظرورت بسیار دارد که تولید کنندگان به تعریف مجدد ارزش بپردازند، زیرا این امر مهم دست یابی به خریداران بیشتر است، و توانایی یافتن خریداران بیشتر و فروش سریع تر، اهمیت بسیاری برای موفقیت در تولید ناب دارد. سازمان های ناب در این صورت خواهند توانست مقادیر قابل توجهی از منابع و ذخایر خود را آزاد کنند. عنصر نهایی در تعریف ارزش، هزینه هدف است. ولی وقتی محصول تعریف می شود، مهمترین وظیفه در امر تعیین ارزش، آن هزینه هدف [۴۷] تعیین شود به شرط آنکه مورد هایی مشهود و موجود در فرایند حذف شده باشد.
بنگاههای اقتصادی ناب مجموعه قیمتها و مشخصه هایی را که توسط شرکت های معمول و متعارف به خریداران پیشنهاد می شود را بررسی میکنند و سپس می پرسند از طریق کاربرد شیوه های ناب، چه مقدار از هزینه ها قابل کاهش است و آنها در واقع میپرسند، هزینه بدون مودای[۴۸] این محصول وقتی که گامهای غیر ضروری حذف شوند و ارزش به حرکت در آید چه قدر خواهد بود؟ چنین هزینه هدفی به طور قطع، بسیار پایین تر از هزینه هایی است که رقبا متحمل میشوند.
شناسایی جریان ارزش[۴۹] محصولات : نقشه جریان ارزش، همه اعمال لازم برای طراحی، سفارش و ساخت یک محصول معین را شناسایی میکند، تجزیه و تحلیل جریان ارزش، نشان میدهد که در طول جریان ارزش سه نوع فعالیت صورت میگیرد:
-
- فعالیتهایی که آشکارا ارزش آفرینند.
-
- فعالیتهایی که ارزش آفرین نیستند، ولی اجتناب ناپذیرند یعنی در صورت حذف در روند تولید اثر می گزارند (مودای نوع اول)
- فعالیتهایی که هیچ ارزشی نمی آفرینند و به راحتی می توان آن ها را حدف کرد. (مودای نوع دوم)
-
نهایتاًً باید توجه داشت که در کل حرکت تولید باید به سمتی برود که تماماً ارزش باشد ولی جریان ارزش خود به سه بعد دیگر نیز قابل تقسیم است:
-
- بعد فیزیکی یا تولید، که از مواد اولیه شروع شده و به تولید محصول میرسد.
-
- بعد برنامه ریزی یا زمان بندی، که از سفارش کیری شروع شده و به تحلیل میرسد.
- بعد طراحی و مهندسی، که یک فکر اولیه شروع شده و به نمونه اولیه میرسد.
ایجاد حرکت بدون وقفه[۵۰] در این ارزش: حرکت عبارت است از انجام وظایف به پیشرونده در طول جریان ارزش به گونه ای که یک محصول بدون توقف، بدون ظایعات و بدون پس روی، از طراحی با بازار، از سفارش به تحویل و از مواد خام به دست خریدار برسد برای دست یابی به این منظور، وقتی ارزش تعریف شد، به کل جریان ارزش مشخص شد که به طور خلاصه شیوه به حرکت درآمدن ارزش عبارتند از:
-
- عطف توجه به یک هدف واقعی، یعنی تمرکز بر یک طرح معین یا یک سفارش معین و یا خود محصول و تحت نظر گرفتن آن را از آغاز تا پایان.
-
- نادیده گرفتن مرزهای سنتی شغل ها، مسیر های شغلی، کارکردها و سازمان ها است تا یک سازمان ناب پدید آید.
- باز اندیشی وظایف کاری به این منظور که موداها حذف شوند.
-
باید توجه داشت این سه مرحله باید هم زمان انجام شوند این مراحل تمامی ساختارها یا فعالیتهایی که موجب مودا در جریان تولید میشوند و زمان انتظار ساخت را افزایش میدهند شناسایی و حذف میکنند.
-
- امکان دادن به مشتری تا بتواند این ارزش را از تولید کننده بیرون بکشد[۵۱] : همان گونه که مشاهده می کنید یکی از ویژگی های متفاوت تولید ناب، به کار گیری سیستم تولید کششی در آن است، سیستمی که اوهنو از یک سوپر مارکت بزرگ در آمریکا الهام گرفت.