و) درآمدهای انتقالی

ز) اصل وبهره وامها وسود حاصل از سرمایه گذاری دولت درخارج

ر) سایر منابع تامین اعتبار

ابزارهای مورد نیاز بودجه ریزی

قانون برنامه وبودجه مصوب ۱۳۵۱ : این قانون مهمتـــــرین مبنای برنامه ریزی و بودجـــــه ریزی است و در واقع نقطه عطفی درتاریخ برنامه ریزی وبودجه ریزی به شمار می رود

قانون محاسبات عمومی مصوب ۱۳۶۶

الف) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین ب) قوانین برنامه های توسعه ( اول – دوم – سوم – چهارم ) ج) قوانین بودجه سنواتی

– روش های تهیه وتنظیم بودجه ۲-۳-۳

بودجه متداول

عبارت است از این که هزینه های هر وزارتخانه وسازمان دولتی برحسب فصول و مواد هزینه ، تقسیم بندی وتعیین می شود. در این نوع بودجه نویسی معلوم نیست که اعتبار مواد هزینه برای چه عملیاتی درنظر گرفته شده وفقط نوع هزینه مشخص است .

بودجه برنامه ای

‌بر اساس بودجه برنامه ای ، امور سازمان‌های دولتی برحسب مقاصد اصلی ، طرحهای وفعالیتهای مهم آن، مورد تجزیه وتحلیل قرار می‌گیرد. در بودجه برنامه ای، وظایف دولت مهم است و اینکه هر وزارتخانه و یا سازمان در جهت کدامیک از ایـــن وظایف عمل می‌کند؟ برنامه های آن ها چیست ؟ و چه فعالیت‌ها و اقداماتی درداخل بـــرنامه ها ایجاد می شود؟ دربوجه برنامه ای، مـــواد هزینه در داخل برنامه و یا فعــالیت تهیه وتنظیم می شود نظام بودجه برنامه ای ، وسیله شناسایی ماهیت وظایف ‌و عملیات را فراهم نموده وتصمیم گیری را چه درمورد انتخاب برنامه ها وچه درباب اجرا وکنترل آن ها آسان وپرثمر می‌کند.

بودجه عملیاتی

بودجه عملیاتی ، مـــرحله پیشرفته تر از بودجه برنامه ای است . سند بودجه ونظام بودجه ریزی ، مهمترین عاملی است که اطلاعات لازم را برای اعمال حاکمیت ، دراختیار قوه مجریه قرار می‌دهد و از طرف دیگر ، برای قوه مقننه مبنایی فراهم می‌کند تا به کمک آن بتواند ضمن ابلاغ سیاست‌های کلان ، عملکرد دولت را ارزیابی کند.

در قانون بودجه سال ۱۳۵۱ بودجه عمومی به بودجه جاری وعمرانی تفکیک شده بود. در قانون بودجه سال ۱۳۸۱ ، مفهوم جدیدی وارد نظام بودجه ریزی کشور شد که همان ارزش خالص است . ‌بر اساس این مفهوم ، ارزش دارایی های دولت منهای بدهی های آن ، مبنا قرار می‌گیرد وبراساس آن دو نوع پرداخت تعریف می شود :

پرداخت‌های که ارزش خالص را کاهش می‌دهد وهزینه تلقی می شود ؛ که درحال حاضر هزینه را مترادف با بودجه جاری درنظر می گیرند.

پرداخت­هایی که ارزش خالص را افزایش می‌دهند وبه عنوان دارایی وســــرمایه مطرح می‌شوند.

با توجه ‌به این تغییرات ، بودجه به سه بخش یا تراز تفکیک شد

الف : درتراز اول ، درآمد ودرمقابل آن هزینه تعریف شد. منظور از درآمد ، درآمدهای مالیاتی وسایر درآمدهای مستمر دولت آست . درسند بودجه دراولین تراز ، ارقام مربوط به درآمد وهزینه بودجه عمومی دولت دیده می شود.

ب : درترازدوم ، واگذاری دارایی‌های سرمایه ای ‌و تملک دارایی‌های سرمایه ای است که این تراز همیشه مثبت بوده است . واگذاری دارائیهای سرمایه ای شامل فروش نفت خام و ساختمان‌ها وسایر سرمایه های که دراختیار دولت است .

ج : تراز سوم ، تملک دارایی های مالی و واگذاری دارایی های مالی شامل اوراق مشارکت و استقراض داخلی وخارجی

۲-۳-۴- هدف اصلی از اقدامات بودجه ریزی عملیاتی

شفافیت، افزایش کارایی وبهره وری وکاهش حجم دولت از اهداف اصلی بودجه ریزی عملیاتی هستند. درفرآنید بودجه ریزی باید مجموعه ای ‌از انتخاب ها را انجام دهیم و انتخاب صرفاً یک اقدام تکنیکی نیست؛ بلکه سیاستگزاری رکن مهم آن است. در رابطه با بودجه عملیاتی ، کشورهای توسعه یافته ‌و در حال توسعه دارای تجربیاتی هستند ، کره جنوبی، انگلیس، کانادا، استرالیا، شیلی، برزیل، مصر و کلمبیا از آن جمله اند، مهمترین کاری که باید ‌در بودجه ریزی عملیاتی انجام گیرد هزینه یابی ‌‌فعالیّت هاست ، ظاهراًً امر هزینه یابی وتعیین قیمت تمام شده امر آسانی است ؛ اما از نظر تکنیکی کار بسیار پیچیده ای است که بتوانیم فعالیت دستگاه های اجرایی را به وظایف آن ها مرتبط کنیم و آنگاه رابطه بین وظایف وبرنامه ها را تعریف کنیم . برخی فعالیت‌ها درچند وظیفه مؤثر هستند؛ از این رو باید سهم هر وظیفه دریک فعالیت مشخص شود تا پرداخت ‌بر اساس آن سهم صورت پذیرد .

۲-۳-۵- مزیت های بودجه ریزی عملیاتی

از بین رفتن چانه زنی ‌در بودجه ریــــزی ، زیرا ‌بر اساس قیمت واحد وتعداد واحدهای فعالیت می توان بودجه لازم را معین کرد وهر دستگاه با توجه به بودجه تخصیص یافته به همان میزان نتایج فعالیت خود را ارائه می‌دهد. ارتقاء نظام اطلاعاتی است ‌به این صورت که دذستگاههای اجرایی می‌توانند هزینه انجام فعالیت‌های خود را با هزینه های مشابه دربخش خصوصی مقایسه کنند . اگر دولت خدماتی به مردم عرضه می‌کند ودرمقابل آن پول می‌گیرد، قیمت تمام شده آن خدمت مشخص می شود واین پایه ای برای مقایسه هزینه انجام خدمات مشابه دربخشهای دولتی وخصوصی است .

هزینه یابی

هزینه یابی فرآیندی است که به وسیله آن هزینه های کل هر دستگاه اجرایی برای تولید محصولات آن به نحوی اختصاص می‌یابد که پاسخگوی هزینه واقعی ارائه یا تولید هر محصول باشد. درامور حاکمیتی ، هدف از هزینه یابی آن است که آیا فرآیندها وروشهای جاری درست است یا باید اصلاح شوند.

اقدامات لازم برای پیاده سازی نظام بودجه ریزی عملیاتی

یکی از اقدامات لازم برای طراحی وپیاده سازی نظام بودجه ریزی عملیاتی ارائه تعاریف جدیداست .

بودجه کل کشور : شامل بودجه عمومی ، بودجه شرکت‌ها وموسسات ‌و درآمدهای اختصاصی

۲-۳-۶- الزامات قانونی بودجه ریزی عملیاتی

در قانون برنامه چهارم درماده ۱۳۸ : سازمان مدیریت با همکاری دستگاه های اجرایی اصلاح نظام بودجه ریزی را از روش موجود به دولت هدفمند وعملیاتی تا پایان سال دوم برنامه انجام دهد.

‌در بودجه ریزی عملیاتی اساساً بودجه ‌بر اساس ستانده ها ونتـــایج مورد انتظار ، تخصیص پیدا می‌کند ؛ به همین دلیــل بودجه عملیـاتی را اصطلاحاً درمدیریت هـــزینه یا مدیریت نتایج می‌گویند .

در بودجه عملیاتی رابطه دولت با دستگاه های اجرایی هماننـــد یک قرارداد پیمانکاری تعریف می شود.

نکات مهم بودجه ریزی عملیات

تأکید بودجه عملیاتی برصرفه جویی واثر بخشی است . بودجه عملیاتی یک برنامه سالیانه است که درآن رابطه بین منابع مالی که تخصیص داده می شود با نتایج حاصل از اجرای آن فعالیت‌ها وبرنامه ها توسط شاخص‌های کمیت پذیر گزارش شـــود. یکی از پیش شرط ها و الزامات بودجه ریزی عملیاتی ادغام برخی از فعالیت‌ها وبرنامه هاست بودجه عملیاتی مبتنی برتجزیه وتحلیل هزینه وفایده است . پـول ومنابعی که برای مصارف هزینه ای ‌و تملک دارائیهای سرمایه ای به دستــگاهها ‌و فعالیت‌ها تخصیصی می‌دهیم که ‌بر اساس توجیه مالی واقتصادی باشد. بودجه ریزی عملیاتی امکان ارزیابی توانایی مدیران وکارکنان دولتی را در رسیدن به اهداف وبرنامه ‌در دولت شفاف می‌کند.

۲-۴ – پیشینه پژوهش

با توجه ‌به این که تاکنون در زمینه حسابداری دولتی پژوهش های داخلی اندک انجام شده است، در ادامه به بیان خلاصه ای از پژوهش های انجام شده در زمینه تدوین استانداردهای حسابداری دولتی پرداخته می شود.

۲-۴-۱- پژوهش های داخلی