خشنودی از مسکن، در خشنودی کلی مؤثر است و همبستگی آن ها ۳۰% است (اندریوز و ویتی، ۱۹۷۶)، که نسبت به سایر متغیر هایی که مورد بحث قرار خواهد گرفت تأثیر کمتری دارد (همان منبع).

۲-۲-۲-۱۵ آموزش مهارت‌های اجتماعی

ارتباط ها منبع مهمی از شادی هستند، خصوصاًً ازدواج و سایر ارتباط های نزدیک با دوستان و همکاران. مشکل در ایجاد یا نگهداری این ارتباط ها منبع عمده نگرانی است. آرگایل و لو (۱۹۹۰) نشان دادند که بخشی از تبیین شادی برونگراها، بخاطر مهارت‌های اجتماعی بهتر این افراد است، بخصوص خود ابرازی و توانایی همکاری آن ها. بیماران افسرده و بسیاری از سایر بیماران روانی از مهارت های اجتماعی و احساس رضایت کمتری برخوردارند (هولین و تراور، ۱۹۸۶). آموزش مهارت های اجتماعی می‌تواند کمک زیادی ارائه کند. برای کسانی که نمی توانند دوست پیدا کنند این آموزش ها شامل ارتباط غیر کلامی، ارتباط کلامی، احساس مفید بودن، درک بهتر موقعیت ها و ارتباط های اجتماعی می‌باشد. آنهایی که دوستانی دارند ولی هنوز احساس تنهایی می‌کنند، فواید زیادی از خود افشاگری می‌برند. زوج درمانی و بهبود روابط زناشویی می‌تواند شامل احساس مفید بودن و همچنین آموزش حل تعارضات با بحث و گفتگو باشد. موارد زیاد دیگری در رابطه با جنبه‌های مختلف مهارت های زناشویی وجود دارند که می توان آن ها را آموزش داد (آرگایل، ترجمه گوهری انارکی و همکاران، ۱۳۸۲).

آموزش مهارت های اجتماعی، برای بیماران افسرده و سایر بیماران، به تنهایی و یا به عنوان بخشی از مجموعه تکنیک‌های دیگر به کار رفته است. موفقیت‌های قابل توجهی گزارش شده و سودمندی آن در طی ۱ الی ۲ سال پیگیری، مشخص شده است. آموزش مهارت های اجتماعی، بخشی از یک مجموعه بزرگ درمانی است.

۲-۲-۲-۱۶ صفات شخصیتی و شادمانی

نظریه های صفت شخصیت، چنین استدلال می‌کنند که جنبه‌های مهم رفتار و تجربه افراد را می توان با تعداد محدودی از ابعاد مشخص ساخت، و نیمرخ های صفات شخصیتی خاص با شادمانی پیوند دارند. صفات شخصیتی در جامعه از توزیع بهنجار پیروی می‌کنند. ‌بنابرین‏ از نظر هر صفت مفروض (برونگرایی) بیشتر مرودم در حد متوسط و تعداد اندکی در سطوح بسیار پایین یا بسیار بالا قرار می گیرند و این بدان خاطر است که این صفات توزیع بهنجار دارند و فقط نیمرخ بخصوصی از صفات با شادمانی مرتبط است. همه افراد نمی توانند به سطح شادمانی برسند.

مطالعه های شخصیتی ‌در مورد شادمانی نشان می‌دهند که افراد شاد و ناشاد نیمرخ های شخصیتی متمایز دارند (دینر و لوکاس، ۱۹۹۹). در فرهنگ های غربی، افراد شاد، برونگرا و خوش بین هستند و از عزت نفس بالا و مرکز کنترل درونی برخوردارند. در مقابل، افراد ناشاد به سطوح بالایی از روان رنجوری گرایش دارند. همبستگی برونگرایی با شادمانی یا عاطفی بودن مثبت حدود ۷۰% است، اما همبستگی روان رنجورگرایی با عاطفی بودن منفی بیشتر از ۹% است. جالب اینکه، هوش با شادمانی ارتباطی ندارد. پیوند بین صفات شخصیت و شادمانی در بین فرهنگ ها جهان شمول نیست.

برخی پیوند بین برونگرایی و شادمانی را تبیین می‌کنند، افراد برون گرا، با محیط اجتماعی که مستلزم تعامل های اجتماعی مکرر افراد با یکدیگر است، سازگاری بهتری دارند. ‌به این ترتیب، آنان بارها خود را در شرایطی می بینند که نیازهایشان را برای معاشرت تأمین می‌کند و لذا شادتر هستند. همچنین شواهد خوبی وجود دارد که برونگرایان به محرک های طراحی شده، با القای مثبت همراه با شادمانی بیشتر پاسخ می‌دهند. برخی شواهد دیگر نیز وجود دارد که برونگرایی، افراد را بای تجربه رویداد های مثبت و روان رنجوری افراد را برای تجربه رویدادهای منفی بیشتر

1. 1. . Plato ↑

1. 1. . Fresh ↑

1. 1. . Walker SR, Rosse RM. ↑

1. 1. . Bonomi ↑

1. 1. . Veenhoven ↑

1. 1. . Seligman ↑

1. 1. . Cohen & Pressman ↑

1. 1. . Aspinwall ↑

1. 1. . Carr ↑

1. 1. . Ostir ↑

1. 1. . Larsen&Diener ↑

1. 1. . De Neve & Cooper ↑

1. 1. . Maroukalis & Zervas ↑

1. 1. . Blumenthal ↑

1. 1. . Leonhardt ↑

1. 1. . McConvill ↑

1. 1. . Myers ↑

1. 1. . Murphy & Athanasoud ↑

1. 1. . Pollner ↑

1. 1. . Buss ↑

1. 1. . Costa & Crear ↑

1. 1. . Brebner & Martin ↑

1. 1. . Furnham & cheng ↑

1. 1. . Hayes & Joseph ↑

1. 1. . Hills & Argyle ↑

1. 1. . Avenell A ↑

1. 1. . Giaccobbi, Hausenblas & Frye ↑

1. 1. . Levy & Levy ↑

1. 1. . Anshel ↑

1. 1. . Allport ↑

1. 1. . Feist & Feist ↑

1. 1. . Ingledew, Markland & Sheppard ↑

1. 1. . Eysenck ↑

1. 1. . Happiness ↑

1. 1. . Argyle ↑

1. 1. . Myers & Diener ↑

1. 1. . Schwartz & Strack ↑

1. 1. . Brebner ↑

1. 1. . Chan ↑

1. 1. . Furnham ↑

1. 1. . Lu ↑

1. 1. . Pronk NP ↑

1. 1. . Wing JK ↑

1. 1. . Quality of life therapy ↑

1. 1. . Hage C ↑

1. 1. . Dias RC, Dias JM ↑

1. 1. . Brodin E ↑

1. 1. . Hickman IJ ↑

1. 1. . World Health Organization ↑

1. 1. . Bobes ↑

1. 1. . Costa & McCrea ↑

1. 1. .Neuroticism ↑

1. 1. . Extraversion ↑

1. 1. . Openness to experience ↑

1. 1. . Agreeableness ↑

1. 1. . Conscientiousness ↑

1. 1. . Jacki Sorehson ↑

1. 1. . Jazzercise ↑

1. 1. . Dancercise ↑

1. 1. . High impact aerobic. ↑

1. 1. . Low impact aerobic. ↑

1. 1. . Plyometrics ↑

1. 1. . Low impact Aerobic ↑

1. 1. . Physical Fitness ↑

1. 1. . High impact aerobic ↑

1. 1. . High Density Lipoprotein (HDL) ↑

1. 1. . Low Density Lipoprotein (LDL) ↑

1. 1. . Dynamic warm-up ↑

1. 1. . Jogging ↑

1. 1. . Static warm-up ↑

1. 1. . Tempo ↑

1. 1. . Ritmo ↑

1. 1. . Block ↑

اصطلاح درمانی “شناختی ـ رفتاری”، نخستین بار در ادبیات علمی میانه دهه ۱۹۷۰ به کار رفت و نتایج نخستین آزمایشات کنترل شده درمانی در انتهای این دهه به چاپ رسید. در زمان نسبتاً کوتاه پس از آن، درمان شناختی ـ رفتاری به یک روان‌درمانی پیشرو در اکثر کشورهای غربی تبدیل شد. مبانی تجربی رویکردهای به مسائل روانی، به ابتدای قرن حاضر بر می‌گردد. از زمان کارهای” بک” درباره افسردگی، شناخت درمانی در درمان بسیاری از مشکلات بیماری‌های روانی به کار رفته است و در نهایت، شناخت درمانی و رفتار درمانی با هم تلفیق شدند تا درمان شناختی- رفتاری پدیدار شد. احتمالاً در فرایند برنامه ریزی برای درمان اختلال‌های افسردگی بود که رویکرد شناختی- رفتاری اکثر درمانگران را به خود جلب کرد. البته درمان شناختی- رفتاری کاربرد‌های بس وسیعتری دارد و بسیاری از آن‌ ها به مواردی مربوط می‌شود که با بهره گرفتن از سایر روش‌ها می‌توان آن‌ ها را به سادگی و به طور مؤثری درمان کرد. این موارد عبارتند از: اختلال‌های اضطرابی و وسواسی، اختلال‌های خورد وخوراک، برخی از مسائل جنسی از ناتوانی‌ها در بیماری روانی مزمن و نیز مسائل زناشویی و جنسی (قاسم‌زاده، ۱۳۷۰).

نظریه های درمان شناختی ـ رفتاری

۱- نظریه روان‌درمانی ـ شناختی بک

آرون بک از از پایه گذاران روش شناخت درمانی است که با بهره گرفتن از روش شناختی- رفتاری توانسته است از بیمارانی را که به دلیل تفکر نابهنجار به افسردگی مبتلا شده‌اند درمان کند. به نظر بک (۱۹۹۳)، اختلال در کنش فکری افراد سبب می‌شود که واکنش‌های عاطفی و رفتاری از خود نشان دهند. به نظر او بیماران افسرده طرز فکر و باورهای منفی نسبت به خودشان، دنیا و آینده هستند. آن‌ ها غالباً احساس می‌کنند کسی در جهان حامی آن‌ ها نبوده، بی‌انصافی و بی‌عدالتی قانون زندگی است و امیدی برای بهبودی در آینده ندارند.

۲- نظریه عقلانی ـ عاطفی^[۲۶۷] الیس

شناخت درمانی جدید از اواسط دهه ۱۹۵۰ میلادی با پیدایش نظریه و روش درمانی استدلالی ـ عاطفی (RET) آلبرت الیس آغاز شد. به نظر او رفتارهای غیر عادی بر اساس تصویری است که انسان‌ها از دنیای اطراف خود می‌سازند و فرضیه‌هایی که درباره آن ارائه می‌دهند. الیس سعی دارد با تغییر در نحوه تفکر و استدلال انسان، تحولاتی در او ایجاد کند. درمانگر می‌تواند به منظور رسیدن به هدف بازسازی مجدد و واقع بینانه‌تر وقایع از سوی بیماران، بحث‌ها و گفتگوهایی را مطرح سازد تا بیماران به غیر مستدل بودن باورها و عقایدش پی ببرند. افزون بر این‌که؛ درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا به تحلیل منطقی مشکلاتش دست یابد. او سعی می‌کند به بیمار بیاموزد چگونه گفتگو‌های درونی شخص با خود را اصلاح کند و تغییر دهد. به بیمار یاد داده می‌شود که زمانی که از بروز مشکلات ناراحت می‌شود، کمی مکث کند و از خود بپرسد ‌در مورد آن وقایع و مشکلات حاصل از آن با خود چه نوع مکالمه و بحثی دارد و کدام جنبه از این استدلال درونی غیر واقعی و مسئله زا است (شاملو،۱۳۸۳).

آلبرت الیس بر اساس دیدگاه پدیداری- انسان‌گرایی^[۲۶۸] روش درمانی خود را آغاز کرد. او بر این باور است که تمام رفتارها، چه بهنجار، توسط شرایط ایجاد نمی‌شود. بلکه بر اساس چگونگی تفسیر و تعبیر شخص از آن شرایط به وجود می‌آیند. رویکرد الیس که به روش ABC معروف است، بر این اساس بنا شده که چگونه وقایع یا شرایط ‌تحریک کننده (A^[269]) تحت تأثیر باورهای ما (B^[270]) قرار گرفته و در نتیجه این باورها واکنش‌های عاطفی و یا عواقب رفتاری (^[۲۷۱]C)ایجاد می‌شود. هدف اساسی روش درمانی الیس رو به رو کردن فرد با تفکرات غیر منطقی است. تفکراتی که اگر فرد اشتغال ذهنی مستمر ‌در مورد آن‌ ها پیدا کند، منجر به نابهنجاری‌های عاطفی به ویژه افسردگی و اضطراب در او می‌شود. الیس می‌کوشد به فرد ناسالم بیاموزد که چگونه با بهره گرفتن از منطق ساده و معمولی و واقع‌گرایانه می‌تواند به رفع مشکلات عاطفی اهتمام ورزد (شفیع آبادی، ۱۳۶۸).

الگوهای رایج درمان اختلال هراس

۱- حساسیت‌زدایی تدریجی (منظم)

روش حساسیت‌زدایی تدریجی^[۲۷۲] (منظم) اولین بار به وسیله ولپی (۱۹۹۰) برای درمان هراس‌ها ابداع شد. این روش مبتنی بر اصول شرطی‌سازی تقابلی^[۲۷۳] است، طبق این اصول پاسخ‌هایی که با ترس مغایر یا ناهمساز است شناسایی می‌شوند و بعد از درمانجو خواسته می‌شود تا در موقعیت‌هایی که ترس تولید می‌کنند این پاسخ‌های مغایر با ترس را از خود بروز دهد. شرطی‌سازی تقابلی فرآیندی است که در آن پاسخ شرطی با پاسخ‌های دیگر که با آن ناهمساز یا مغایر است جانشین می‌شود و این سبب می‌شود که پاسخ شرطی(که نامطلوب است و هدف تغییر رفتار واقع شده است) در حضور محرک شرطی (که محرک مولد پاسخ نامطلوب است) داده نشود. ‌بنابرین‏، هدف روش‌های مبتنی بر شرطی‌سازی تقابلی این است که راه شرطی کردن رفتاری که مغایر با رفتار نامطلوب است، رفتار نامطلوب کاهش یابد یا بازداری شود. در واقع جریان شرطی‌شدن تقابلی بر این اصل استوار است که اگر در مقابل پاسخ شرطی، پاسخ شرطی دیگری تقویت شود، خاموشی سریع‌تر اتفاق می‌افتد، یعنی اگر پاسخ تازه‌ای به محرک شرطی، شرطی شود، پاسخ شرطی قبلی خاموش خواهد شد (سیف، ۱۳۷۵).

در واقع، ولپی معتقد بود که یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش ترس رفتار مرضی این است که دوباره حیوان ترسیده را به طور مرحله‌بندی‌شده و تدریجی در معرض محرک شرطی ترس‌آور قرار داد، در حالی که در فواصل رویارویی به حیوان خوراک داده شود که این بازداری از ترس را در پی دارد. این آزمایش‌ها احساس حساسیت‌زدایی منظم را فراهم نمود که به نوبه خود پایه‌ای برای تمام روش‌های عملی نوین (که بر پایه رفتار مبتنی است) در زمینه کاهش ترس شد. پس از آزمایش‌های بینش و آزمایش و خطا، ولپی با ایجاد دو تغییر در روش حساسیت‌زدایی منظم، گذر موفقیت آمیزی را از آزمایشگاه با شرایط بالینی انجام داد. به دلایل عملی، رویارویی‌های مستقیم با محرک ترس‌آور جای خود را به رویارویی‌های تصور ذهنی داد و آرامش (به عنوان وسیله‌ای برای بازداری ترس) جای خوراک نشست. ولپی بر اساس یافته‌هایش، نظریه بازداری تقابلی را فرمول‌بندی نمود که بر طبق آن تمام یا بخش اعظم بهبود درمانی (دست کم در اختلال‌های اضطرابی) با تکرار بازداری تقابلی دو جانبه^[۲۷۴]‌ ترس به وسیله اعمال یک پاسخ ناهمخوان‌ (نظیر آزمایش) قابل حصول است. در آزمایش‌های حیوانی، تغذیه حیوانات گرسنه با بروز ترس ناهمخوان بود، پاسخ غذایی ترس را بازداری می‌کرد. تکرار چنین بازداری دو جانبه‌ای به ایجاد بازداری دایمی ترس (به اصطلاح بازداری شرطی‌شده^[۲۷۵]) منجر خواهد شد. ولپی در درمان بیمارانش را به عنوان بازدارنده اصلی ترس جایگزین خوراندن خوراک کرد، اما دقیقاً‌ اعلام نمود که هر نوع بازدارنده ترس می‌تواند چنین اثری داشته باشد (کاویانی، ۱۳۸۰).

آیزنک برای این بعد نیز یک تبیین زیست شناختی ارائه نموده است. او روان رنجور خویی را ناشی از کنش‌هایی در مغز احشایی^[۱۲۸]، دستگاه کناری^[۱۲۹] و دستگاه عصبی خود مختار می‌داند که تفاوت در این واکنش‌های مغزی به طور ذاتی تعیین می‌گردد. طبق نظر آیزنک افرادی که روان رنجورخویی بالایی دارند، آستانه تحریک مغز احشایی آن ها پایین و فعالیت دستگاه عصبی خود مختار آن ها بالا است (فراهانی،۱۳۷۸).

۳٫ روان نژندی در برابر کنترل تکانه

کسانی که در این بعد نمره بالایی می گیرند، پرخاشگر، ضد اجتماعی، مصمم، سرد و خود محور می‌باشند. آن ها بیشتر از دیگران مشکل سوء مصرف الکل و دارو دارند. شگفت این که این افراد می‌توانند بسیار خلاق نیز باشند. این افراد با آداب و رسوم مورد قبول جامعه در تضاد بوده و نسبت به دیگران بی توجه و بی‌احساس هستند(جوادی و کدیور،۱۳۸۱). آیزنک سعی ‌کرده‌است برای این بعد نیز یک تبیین زیست شناختی مطرح نماید. او با این فرض که عامل روان نژندی در مردان بیشتر از زنان است، هورمون جنسی آندروژن را با روان‌رنجور خویی ارتباط داده است(فراهانی،۱۳۷۸).

از نظر آیزنک صفات و ابعاد شخصیت عمدتاً به وسیله وراثت تعیین می‌شوند. آیزنک متوجه شد که ابعاد برون گرایی و روان رنجورخویی از دوران فلاسفه یونان باستان به عنوان عناصر بنیادی شخصیت شناخته شده بودند. او همچنین معتقد بود که صورت بندی های همین ابعاد را می‌توان تقریبا در هر وسیله ارزیابی شخصیت که تاکنون ساخته شده است پیدا کرد (شولتز و شولتز،۱۳۸۴).

روش مطالعه آیزنک نیز در زمینه شخصیت مثل روش کتل بود که او تعداد زیادی از مقیاس‌ها را جمع‌ آوری کرده و برای مشخص کردن صفات اصلی شخصیت از تحلیل عامل استفاده کرد. آیزنک بیشتر از کتل به همبستگی درونی بین صفات اولیه علاقمند بود(محمدی،۱۳۸۵).

آیزنک در این که شخصیت مرکب از صفت ها است و نیز در این که عامل ها سازه‌های نظری ناشی از همبستگی های متقابل میان تعداد زیادی از پاسخ ها هستند، با کتل موافق بود. آیزنک در نظریه خود به جنبه‌های زیستی بیشتر تأکید دارد و عقیده داشت که صفت ها و ویژگی های شخصیتی توارثی بوده و به وسیله وراثت تعیین می‌شوند(شولتز و شولتز،۱۳۸۴).

رویکرد تحلیل عاملی در تبیین شخصیت

تحلیل عامل یک روش آماری مبتنی بر مفهوم همبستگی است که بیشترین استفاده را در تحقیقات چند متغیری دارد. در چنین شرایطی تجزیه و تحلیل و در نهایت تفسیر نتایج بسیار دشوار می شود. تحلیل عاملی بر اساس ملاک های تجربی و علمی، تعداد متغیر ها را که بسیار زیاد هستند به چند عامل کاهش می‌دهد و ‌به این ترتیب با تبدیل شدن متغیرها به چند عامل، تجزیه و تحلیل و تفسیر آن ها آسان تر می‌شود. تحلیل عاملی، عمل تقلیل متغیرها به عامل را از طریق گروه بندی کردن متغیرهایی که با هم همبستگی متوسط یا نسبتا بالایی دارند انجام می‌دهد(دلاور،۱۳۸۸،ص۲۲۴).

تحقیق در زمینه شخصیت به منظور فهم ابعاد اساسی آن به یک روش آماری دقیق و پیشرفته نیاز دارد. روش تحلیل عاملی اساسی ترین روشی است که محققان برای تشخیص صفات اصلی به کار می‌برند. برای جمع بندی و خلاصه کردن صفات شخصیت و همچنین تشخیص همگرایی آن ها می توان از این روش آماری استفاده نمود. این روش آماری می‌تواند ضرایب همبستگی آن ها را در اختیار گذاشته و به ابعاد قابل کنترلی کاهش دهد. علاوه بر این، تحلیل عاملی اغلب در گسترش تست های شخصیت نیز مفید شناخته شده است. با بهره گرفتن از این روش می توان تشخیص داد که آیا یک تست شخصیت تنها یک عامل را می سنجد یا چندین عامل را (کلانینگر،۱۹۹۸؛ نقل از محمدی،۱۳۸۵).

روش تحلیل عامل در زمینه شخصیت توسط کتل و آیزنک برای کشف و بررسی صفات شخصیت به کار گرفته شده است.

به لحاظ تاریخی، رویکرد تحلیل عاملی در شخصیت به مطالعات بقراط برمی گردد که او شخصیت انسان‌ها را به چهار بعد دموی، بلغمی، صفراوی و سوداوی تقسیم کرده بود. پس از آن روانشناسان شروع به جمع‌ آوری واژه ها و اصطلاحات صفات نموده و با توجه به تحلیل عاملی، آنهایی را که معانی یکسانی داشتند در یک طبقه خاص قرار می‌دادند. سرانجام کتل یک مدل ۱۶ عاملی و آیزنک یک مدل سه عاملی از شخصیت را ارائه دادند و نهایتاً تحقیقات بعدی منجر به مطرح شدن یک مدل ۵ عاملی بزرگ گردید(محمدی،۱۳۸۵).

مدل پنج عاملی شخصیت

رشد و شکل گیری نظریه پنج عامل بزرگ شخصیت، که در حال حاضر در اکثر کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد، به لحاظ تاریخی از چندین حوزه مورد حمایت قرار گرفته است. نظریه های صفات شخصیتی، رویکرد واژگانی^[۱۳۰]، پرسشنامه های شخصیت، رویکرد تحلیل عاملی و تحقیقات صفات شخصیتی در فرهنگ‌های مختلف، همگی عواملی هستند که در رشد شخصیت نقش بسزایی داشته اند. اگرچه تحقیقات بر روی پنج عامل بزرگ در دهه اخیر رواج یافته است ولی تاریخچه این رویکرد را می توان به بیش از صد سال قبل و به کارهای فرانسیس گالتون^[۱۳۱] نسبت داد و اصالت آن به آنچه که به عنوان فرضیه واژگانی شناخته شده است باز می‌گردد. اساس منطق فرضیه واژگانی آن است که نیاز همه ما به دانستن ‌در مورد شخصیت از طریق زبان طبیعی حاصل می شود، یعنی واژه هایی که ما به طور معمول برای توصیف خودمان و یا دیگران استفاده می‌کنیم، شامل تمام اطلاعات اساسی برای پی بردن به ابعاد اساسی شخصیت انسان می‌باشد (محمدی،۱۳۸۵).

در سال های اخیر، تأکید بر عوامل پنج گانه شخصیت، در مطالعات روانشناسی افزایش چشم گیری داشته است. عموما پژوهشگران بر اهمیت طبقه بندی پنج گانه اتفاق نظر دارند، زیرا یکی از استوارترین تقسیم بندی های ویژگی های شخصیتی است. همچنین پژوهش ها بیانگر این است که مدل عوامل پنج‌گانه قادر است رفتار افراد را در زمان ها، محیط ها و فرهنگ های مختلف پیش‌بینی کند(کارور^[۱۳۲]،۲۰۰۰). ‌بنابرین‏ مدل پنج عاملی، به پژوهشگران شخصیت اجازه می‌دهد، مقیاس های مختلف شخصیتی را ترسیم نموده و نتایج تجمعی حقیقات خود را به صورتی سیستماتیک و معنی دار با هم تلفیق نمایند.

از جمله پرکاربردترین آزمون های خودسنجی شخصیت، آزمون های خانواده NEO هستند که بر مبنای نظریه پنج عاملی شخصیت شکل گرفته اند. مدل پنج عاملی حاصل چندین دهه تحقیق متمرکز بر صفات شخصیتی با روش های پیچیده تحلیل عاملی می‌باشد. مدل پنج عاملی توجه روانشناسان شخصیت بسیاری را برانگیخته است.

پنجم آنکه ماده ۱۱ کنوانسیون رم ^[۵۷]در رابطه با آثار صوتی قائل به رعایت تشریفات شده و حمایت از اثر صوتی منوط به درج علامت p همراه با سال و تاریخ اولین انتشار بر روی اثر شده است.از طرف دیگرمدت حمایت از حقوق مرتبط پیش‌بینی شده در کنوانسیون رم ۲۰ سال پس از اجرا یا تثبیت (ضبط) یا پخش در نظر گرفته شده است. در حالی که حداقل مدت حمایت از حقوق مؤلف آثار ادبی و هنری طبق کنوانسیون برن تا ۵۰ سال پس از مرگ پدیدآورنده و نسبت به آثار سینمایی ۵۰ سال از زمان ساخت یا انتشار اثر در نظر گرفته می شود.

حمایت کوتاه کنوانسیون رم از تولید کنندگان آثار صوتی و عدم حمایت از سیستم های پخش بدون سیم از یک سو و پیشرفت تکنولوژی مربوط به ضبط آثار صوتی و سیستم های پخش بدون سیم از سوی دیگر موجبات انعقاد دو کنوانسیون در این زمینه یعنی « کنوانسیون حمایت از تولید کنندگان آثار صوتی در مقابل تکثیر غیر مجاز»^[۵۸]در سال ۱۹۷۱ در ژنو و « کنوانسیون مربوط به توزیع سیگنال های حامل برنامه که با ماهواره مخابره می‌شوند.»^[۵۹] در سال ۱۹۷۴ در بروکسل گردید. آخرین مقرره در این زمینه
« معاهده راجع به اجراها و آثار صوتی»^[۶۰] بود که در سال ۱۹۹۶ در ژنو تصویب شد و از ویژگی های مهم آن می توان به حمایت از اجراها و آثار صوتی در فضای مجازی و پذیرش حقوق معنوی برای اجراکنندگان و افزایش مدت حمایت آثار صوتی از ۲۰ سال به ۵۰ سال اشاره کرد.

با بیان این مقدمه در باب کنوانسیون های مربوط به حقوق مرتبط ، نمی توان رابطه سه گروه حقوق مرتبط یعنی اجراکنندگان ، تولید کنندگان آثار صوتی و سازمان های پخش را با آثار تلویزیونی نادیده گرفت. زیرا اجراکنندگان از طریق اجرای آثار ادبی و هنری کسب درآمد می‌کنند و این درآمد خود از طریق تولید کنندگان آثار صوتی و سازمان های پخش حاصل می شود. تولید کنندگان آثار صوتی نیز از یک طرف به اجراکنندگان برای ضبط آثار ادبی و هنری نیازمند هستند و از طرف دیگر به سازمان های پخش برای انتشار و تبلیغات و معرفی اثر خود نیاز دارند. نهایتاًً سازمان های پخش برای تنظیم و تهیه برنامه های خود جهت پخش از رادیو و تلویزیون به اجراکنندگان و تولید کنندگان آثار صوتی نیازمند هستند. به بیان واضح تر سازمان پخش به عنوان منشاء پخش اثر تلویزیونی علاوه بر ارتباط مستقیم با دیگر آثار حقوق مرتبط یعنی اجرای اجراکنندگان و اثر صوتی تولید کنندگان ، از همین طریق ارتباطی غیر مستقیم با آثار ادبی و هنری موجد حق مؤلف خواهد داشت. در این میان نباید سازمان های پخش و حقوق و تکالیف آن در برابر پخش آثار رادیویی و تلویزیونی را نادیده گرفت.

ج) موافقت نامه تریپس^[۶۱]– به طور کلی سه تحول عمده موجب شد تا برخی کشورهای عضو پیمان گات (راجع به تجارت بین‌المللی) ضرورت برپایی دور جدیدی از مذاکرات را احساس کنند : اول ضعف مقررات پیمان گات در دو بخش مهم تجارت یعنی کشاورزی و منسوجات دوم ناظر بودن قواعد و مقررات گات صرفاً بر کالاها نه خدمات و سوم اجرای غیر مؤثر قواعد ملی در حمایت از حقوق مالکیت فکری از حیث عدم یکپارچگی قواعد آن در کشورها که خود منجر به رشد تجارت کالاهای تقلبی شده بود. این تحولات در نهایت منجر به برگزاری دور اروگوئه شد ، که قرار بود چهار سال به طول انجامد ، اما پس از۷ سال و به طور رسمی به پیمان مراکش منتهی شد. از مهم ترین نتایج این مذاکرات تأسيس سازمان تجارت جهانی ، بهبود تجارت کالا و خدمات و یک موافقتنامه راجع به جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری بود. موافقتنامه تریپس هم به لحاظ فنی و هم به لحاظ سیاسی یکی از بحث انگیزترین موضوعات دستور کار دور اروگوئه بوده است. زیرا به همان اندازه که کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا ، خواستار اعمال حمایت حقوق مالکیت فکری در نظام تجارت جهانی بودند ، کشورهای در حال توسعه نگران افزایش قیمت ها و عدم دسترسی به کالاهای موجد مالکیت فکری بودند.^[۶۲]هدف از انعقاد موافقت نامه تریپس در مقدمه آن بدین شکل بیان شده است : « به منظور کاهش انحرافات و موانع در تجارت بین الملل و احساس نیاز به افزایش مؤثر حمایت از حقوق مالکیت فکری و جلوگیری از اینکه تدابیر و تشریفات اعمال این حقوق خود تبدیل به مانعی بر سر راه تجارت مشروع نشود ، باید موضوع حقوق مالکیت فکری در رابطه با جنبه‌های تجاری مطمح نظر قرار بگیرد. »^[۶۳] بدین ترتیب از جمله ویژگی ها و اصول حاکم بر موافقتنامه تریپس به عنوان یکی از جامع ترین اسناد بین‌المللی در خصوص مالکیت فکری می توان به موارد ذیل اشاره کرد :

اول آنکه موافقتنامه تریپس تمام حوزه های مالکیت فکری اعم از حق مؤلف ، حقوق مرتبط ، پایگاه های داده ، برنامه های رایانه ای و مالکیت صنعتی و تجاری را مورد حمایت قرار می‌دهد. لیکن در باب حمایت از حقوق مؤلف ماده ۹ موافقت نامه تریپس دولت های عضو را مکلف نموده تا به مواد ۱ تا ۲۰ کنوانسیون برن نظر داشته و خود را با آن تطبیق دهند. اما در باب حمایت حقوق مرتبط در ماده ۱۴ به کنوانسیون رم ارجاع نشده بلکه حقوق مندرج در این کنوانسیون به شکل مختصر در موافقت نامه بیان شده است. بدین تعبیر که کنوانسیون رم در موافقت نامه تریپس ادغام نشده و تنها در موارد خاصی به آن ارجاع داده شده است.

دوم آنکه نسبت به حقوق معنوی که جزء لاینفک حقوق مؤلف بوده و در ماده شش مکرر کنوانسیون برن به آن تأکید شده است ، ماده ۹ موافقتنامه مقرر می‌دارد ؛ کشورهای عضو ملزم به رعایت ماده ۶ مکرر کنوانسیون برن نیستند ، اگرچه ملزم به تطبیق خود با مواد ۱ تا ۲۱ کنوانسیون برن هستند.در توجیه این قسمت از ماده ۹ می توان گفت : سازمان تجارت جهانی به عنوان یکی از سازمان های وابسته به سازمان ملل متحد با هدف مهم تجارت آزاد بین‌المللی تشکیل شده و به همین دلیل جنبه اقتصادی و تجاری هر معامله در آن پر رنگ تر بوده ، در این صورت واضح است که توجه به حقوق معنوی این هدف مهم را تحت الشعاع قرار می‌دهد. در نتیجه حقوق معنوی در موافقت نامه تریپس به رسمیت شناخته نشده است.^[۶۴]

سوم آنکه طرح حق مؤلف در موافقتنامه موجب هماهنگی هر چه بیشتر حقوق مؤلف و حقوق مرتبط را گشته تا آن جایی که به موجب بند ۵ ماده ۱۴ مدت حمایت یکسانی برای هر دو دسته از حقوق در نظر گرفته شده، اگر چه نسبت به حق مؤلف همان مدت مورد نظر کنوانسیون برن است. اما مدت حمایت کنوانسیون رم از حقوق مرتبط از ۲۰ سال به ۵۰ سال افزایش یافته است. دیگر آنکه موافقتنامه تریپس در زمینه سازو کارهای اجرای حقوق مالکیت فکری و نظام حل و فصل اختلافات حتی نسبت به کنوانسیون های تخصصی حقوق مالکیت فکری مقررات جامع تر و بهتری وضع نموده است.

همچنین ، ‌در مورد نتایج عملی بحث قواعد فقهی نیز باید به چند نکته توجه داشت:

الف: با بررسی کامل یک قاعده کلی فقهی بسیاری از فروع فقهی حل می شود و شخص قدرت و توانایی لازم برای فهم و حل مشکلات فقهی را پیدا می‌کند.

ب: از نظر حقوقی با توجه به مواردی که ا حتمالا قوانین عادی ممکن است ساکت، ناقص، مجمل یا متعارض با شد آموزش قواعد فقهی می‌تواند در یافتن حکم شرعی مستندقرار گیرد.

ج-ازنقطه نظرقضایی،آشنایی با قوائد فقهی امری ضروری و در مواردی راه حل منحصر به فرد محسوب می‌گردد.چنان که ‌بر اساس اصل ۱۶۷ قانون اساسی (قاضی موظف است کوشش کند حکم هر دعوا را در قوانین مدونه بیابد واگر نیابد باقانون استناد بهمنابع معتبر یااسلامی با فتوا معنبر حکم قضیه را صادر نماید ونمیتواند به هیچ بهانه ای از رسیدگی به دعوا وصدور حکم امتناع ورزد)آگاهی از قواعد فقهی ومهتوای غنی وفروع آن می‌تواند منبع ‌و راهنمای صحیحی برای قاضی باشد.

گرچه بسیاری از آنچه که تحت عنوان قواعد فقهی آورده می شود، صلاحیت استناد در مقام افتاء و قضا را ندارند و به تنهایی مشکل فقیه را در این مقام برآورده نمی کنند، اما این حقیقت هم قابل انکار نیست که بدون آشنایی با قواعد فقه، کار استنباط و قضاوت نیز امکان پذیر نخواهد بود و نیز احتمال وجود مستثنیات در هر قاعده فقهی ، صحت استناد به قاعده را مخدوش و غیر قابل اعتماد می‌سازد و به طور کلی باید گفت ، آشنایی با قواعد فقهی هر گز شخص را از فقه مستغنی نمی سازد و قواعد فقهی را نمی توان به عنوان دلیل در استنباط احاکم و یا در صدور رأی‌ قضایی مورد استناد قرار داد و لزم است در هر مورد به ادله خاص مسال توجه کافی معمول داشت.

وجود چنین اشکالی در کاربرد قواعد فقهی هر چند جدی قابل تأمل است اما چیزی از قدر و منزلت و نقشی که قواعد فقهی در استخراج و استنباط احاکام دارند نمی کاهد، زیرا فقها همین مشکل را در قواعد اصولی و استناد به اصول فقه هم دارند و ناگزیرند در هر مورد ضمن استناد به قواعد علم اصول ، ادله خاص هر مسئله را دیده و تتبع کافی در این مورد داشته باشند. چنان که استناد به اصل استصحاب گاهی به دلیل خاص مردود شمرده شده و اصل برائت نادیده گرفته می شود.

قابل تردید نیست که فروع فقهی را می توان در یک مجموعه و تحت عنوان یک قاعده ضبط و حفظ کرد و این خود کمک بزرگی به توانایی‌های علمی انسان در احاطه به مسائل فقهی داردو بدن این قواعد فروع فقهی جزء مسائل متشتت و پراکنده خواهد بود که حفظ و ضبط آن کاری دشوار و امری مشقت بار است. به عبارت روشن تر، نقش قواعد فقهی در حقیقت تسهیل فراگیری و ضبط فروع متشتت فقهی و امکان بیشتر استحضار ذهنی در مسائل جزئی مرتبط است.

برای ملکه شدن علم فقه و توانایی الحاق و اخراج فروع از اصول بالاخص ‌در مورد مسائلی که در کتابها نیامده است می توان از قواعد فقهی بهره وافی گرفت. بلکه می توان گفت قواعد فقهی در این زمینه سهم بیشتری را برعهده دارد ^[۸۰]

قواعد فقهی از آن مظر که مقایسه بین فروع مختلف را در عرض هم ممکن می‌سازد همواره زمینه گرفتاری فقیه را به تناقص کمتر می‌سازد و امکان توجه بهتناقضات احتمالی را فراهم می آورد و به همین دلیل می توان گفت که فقیه آشنا به قواعد فقهی کمتر در مظان وقوع در ورطه تناقض قرار دارد.

موضوع بسیار مهم آن است که آشنایی با مستثنیات احاکم برای کسانی که با قواعد فقهی سروکار دارند امری سهل تلقی می شود. زیرا در تقسیم بندی مسائل در قالب قواعد فقهی امکان دسترسی به احاکم استثنایی به سهولت اماکن پذیر می‌باشد در حالی که همین امر برای کسانی که فقه را مجموعه ای از مسائل پراکنده می بینند، مشکلی بزرگ و احیانا ناممکن محسوب می‌گردد.

در بسیاری از موارد فقیه در مقام فتوا و یا در امر قضاوت استحضار به فروع مشابه دارد که از طریق اشباه و نظایر حکم واقعه را تقریب به ذهن نموده و یا استخرتج نماید. در چنین مواردی قواعد فقهی امر را برای فقیه سهل و مشکل را حل خواهد کرد و زحمت فراوان تتبع و استقضا را بر او خواهد کاست.^[۸۱]

تعدادی از قواعد فقهی در حقیقت متن اختصاری یک یا چند آیه و حدیث است و این امر خود به استحضار ادله کمک می‌کند و فرد آشنا با قواعد فقهی را به طور قابل توجهی از ادله آگاه می‌سازد تا امکان دسترسی وی به ادله میسر گردد. ازاین رو میتوان گفت کسی که قادر به دسترسی ادله فقهی نیست نمی تواند به درستی از قواعد فقه بهره مند گردد. این ها همه مقدمه ای بود برای اینکه بگوییم لوث و قسامه یک قاعده فقهی است.

از نظر فقهای عامه دلایل عمده جمهور در وجوب عمل به قوق

الف- قضیه انصار و قتل عبدالله بن سهل: همه فقهای خاصه و عامه که قایل به قسامه شده اند مستند رأی‌ خود را سنت عملی پیامبر ص در قتل یکی از انصار قرار داده‌اند که در آن حضرت حکم به قسامه دادند. این روایت به طرق و الفاظ مختلف از سوی شیعه و سنی نقل شده است.

از جمله طرق عامه این روایت است : ان عبدالله بن سهل الانصاری و محیصه بن مسعود فرجا الی خیبر فتفرقا فی جوانحها فقتل عبداله بن سهل فقدم محیصه فانی هو و اخوه حویصه و عبدالرحمان بن سهل الی النبی فرهب عبدالرحمان لیتکلم لمکانه من اخیه فقال رسول الله ص .. کبر کبر.. فتکلم حویصه و محیصه فذکرا شان عبدالله بن سهل فقال لهم رسوالله ص من عنده. و از طریق خاصه نیز از جمله کسانی که قضیه انصار را نقل کرده، زراره است. ^[۸۲]۱زراره می‌گوید: سالت ابا عبدالله ع عن القسامه فقال هی حق ، ان رجلا من الانصار وجد قتیلا من قلب یهود فاتوا رسول الله ص فقالو یا رسول الله انا…….. در خبر ابی بصیر نیز آمده که می‌گوید: از امام صادق ع ‌در مورد مسئله قسامه سوال کردم و اینکه ابتدای آن از کجا بود؟ حضرت فرمودند: از زمان پیامبر ص بعد از فتح خیبربود. مردی در خیبر از همراهان خود جدا شد، دیگران نگران شدند و در طلب او به جستجو پرداختند و او را یافتند در حالی که آغشته به خون گشته بود، انصار خدمت پیامبر ص آمدند و گفتند یا رسول الله. یهود، همراه مارا کشته است. حضرت فرمودند: باید ۵۰ نفر از شما قسم بخورند که یهود او را کشته است. گفتند یا رسول الله چگونه قسم بخوریم بر چیزی که آن را ندیده ایم؟؟ حضرت فرمود: پس یهود قسم بخورند. گفتند چه کسی یهود را تصدیق می‌کند. حضرت فرمود : پسمن دیه او را می پردازم.» ^[۸۳]

در خبر ابی بصیر نیز آمده که می‌گوید: از امام صادق ع ‌در مورد مسئله قسامه سوال کردم و اینکه ابتدای آن از کجا بود؟ حضرت فرمودند: از زمان پیامبر ص بعد از فتح خیبربود. مردی در خیبر از همراهان خود جدا شد، دیگران نگران شدند و در طلب او به جستجو پرداختند و او را یافتند در حالی که آغشته به خون گشته بود، انصار خدمت پیامبر ص آمدند و گفتند یا رسول الله. یهود، همراه مارا کشته است. حضرت فرمودند: باید ۵۰ نفر از شما قسم بخورند که یهود او را کشته است. گفتند یا رسول الله چگونه قسم بخوریم بر چیزی که آن را ندیده ایم؟؟ حضرت فرمود: پس یهود قسم بخورند. گفتند چه کسی یهود را تصدیق می‌کند. حضرت فرمود : پسمن دیه او را می پردازم.» ^[۸۴]