دیوان ۲۴ جنایتکار جنگی اصلی نازی را محاکمه کرد و تعقیب جنایتکاران جنگی کوچک نازی را به کشورهایی که در آنجا جرایمشان را مرتکب شده بودند واگذار کرد. یک متهم خودکشی کرد و دیگری برای محاکمه نامناسب اعلام شد. در رأی‌ اول اکتبر ۱۹۴۶ دیوان، سه نفر تبرئه، دوازده نفر اعدام، سه نفر به حبس ابد، چهار نفر به زندان محکوم شدند. یکی از ۱۲ متهم محکوم به اعدام، مارتین بورمن صدراعظم حزب نازی بود که غیابی محاکمه شده بود.

ماده ۶ منشور نورنبرگ برای جنایات علیه صلح، تجاوزات به قوانین یا عرف­های جنگی، و جنایات علیه بشریت مسئولیت فردی تقاضا کرده بود. دیوان نورنبرگ، با بیان اینکه مقررات منشور «قاطع و برای دیوان الزام آور» می­باشند، وظیفه خود را اجرای حقوق مقرر در منشور نورنبرگ می­دانست.

از طرفی دیوان نظامی بین ­المللی برای خاور دور (دیوان توکیو) به وسیله فرمانده عالی ایالات متحده در ژاپن، که ۱۱ قاضی دادگاه را نیز منصوب کرد ایجاد شد، از جمله، قضات از بین نامزدهای پیشنهادی از سوی دولت­های امضاء کننده شرایط تسلیم ژاپن (ایالات متحده، اتریش، کانادا، چین، فرانسه، بریتانیای کبیر، هلند، نیوزیلند و اتحاد شوروی) به اضافه دولت­های هند و فیلیپین انتخاب شدند. دیوان توکیو در اجرای منشور خود از استدلال دیوان نورنبرگ که در ژانویه ۱۹۴۶ اعلام و در منشور نورنبرگ طراحی شده بود پیروی کرد. اولین جلسه دیوان توکیو در ۳ مه ۱۹۴۶ تشکیل شد ولی تا نوامبر ۱۹۴۸ رأی‌ خود را اعلام نکرد. مظنونین جنایات جنگی ژاپن به عنوان مظنونین «الف»، «ب» یا «ج» طبقه ­بندی شده بودند. مظنونین «الف» به جنایات علیه صلح؛ مظنونین «ب» به نقض جنایات جنگی قراردادی، و مظنونین «ج» به شرارت­های شناخته شده به عنوان جنایات علیه بشریت متهم بودند. دیوان توکیو تنها مظنونین «الف»، شامل نخست وزیر سابق هیدکی توجو^[۳۸] و ۲۴ مرتکب دیگر را تحت تعقیب قرار داد ^[۳۹] و محاکمه مظنونین «ب» و «ج» را به دادگاه­ های نظامی کشورهای مختلف واگذار کرد ^[۴۰].

گفتار دوم: دیوان بین‌المللی کیفری برای یوگسلاوی سابق و دیوان بین‌المللی کیفری برای رواندا

دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق در ۱۹۹۳ توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد ‌بر اساس قطعنامه ۸۰۸، ۲۲ فوریه ۱۹۹۳ و قطعنامه ۸۲۷، ۲۵ مه ۱۹۹۳ ایجاد شد. تجاوز گسترده نسبت به حقوق بشر دوستانه بین ­المللی در سرزمین یوگسلاوی سابق از جمله اقدام به «پاکسازی قومی»، از سوی شورای امنیت به عنوان تهدیدی نسبت به صلح و امنیت بین ­المللی شناخته شد. ‌بنابرین‏، شورای امنیت از اختیارات خود به موجب فصل هفتم منشور ملل متحد برای تشکیل یک دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق به عنوان یک ارگان فرعی به منظور کمک به حفظ و استقرار مجدد صلح در یوگسلاوی سابق استفاده کرد.

دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق خود را اولین دیوان بین ­المللی حقیقی که توسط ملل متحد برای تعیین مسئولیت کیفری فردی به موجب حقوق بین ­الملل بشر دوستانه تشکیل شده است می­داند، در حالی که دیوان­های توکیو و نورنبرگ دیوان­های «چند ملیتی، که تنها بخشی از جامعه بین ­الملل را نمایندگی می­کردند» شناخته ‌شده‌اند.

دیوان کیفری بین ­المللی برای رواندا به موجب قطعنامه ۹۵۵، ۸ نوامبر ۱۹۹۴ شورای امنیت ملل متحد در واکنش به کشتار جمعی، و دیگر نقض­های سازماندهی شده، گسترده، و آشکار حقوق بشر دوستانه بین ­المللی که در رواندا ارتکاب یافته بود تشکیل شد. دیوان در آروشای تانزانیا مستقر است، و برای رسیدگی به (جنایت) کشتار جمعی، جنایات علیه بشرت، نقض­های ماده ۳ قراردادهای مشترک ۱۲ اوت ۱۹۴۹ ژنو در حمایت از قربانیان جنگ، و مقاوله نامه الحاقی شماره ۲، ۸ ژوئن ۱۹۷۷، ارتکابی در سرزمین رواندا و برای محاکمه شهروندان رواندایی مسئول ارتکاب این نقض­ها در سرزمین کشورهای همسایه، بین ۱ ژانویه و ۳۱ دسامبر ۱۹۹۴، زمانی که اعضای گروه قومی توتسی و طرفداران هوتوشان از سوی اعضای گروه قومی هوتو، قتل عام یا مورد حمله قرار گرفتند صلاحیت دارد. مانند دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق، دیوان کیفری بین ­المللی برای رواندا نسبت به اشخاص حقیقی صلاحیت دارد. همچنین، دادستان دیوان بین‌المللی کیفری برای یوگسلاوی سابق به عنوان دادستان کیفری بین ­المللی برای رواندا انجام وظیفه می­ کند ^[۴۱]. مقررات اساسنامه دیوان کیفری بین ­المللی برای رواندا در خصوص سازمان دادگاه، تحقیق و تنظیم کیفرخواست، نظارت بر کیفر خواست، حقوق متهم، مجازات­ها، رسیدگی­های تجدیدنظر، و همکاری و معاضدت قضایی، مشابه مقررات اساسنامه دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق است. با این حال، از آنجایی که اساسنامه دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق مقرر می­دارد که دیوان مذبور در لاهه مستقر می­ شود، اساسنامه دیوان کیفری بین ­المللی برای رواندا محل استقرار دیوان مذبور را، چنان که توسط خود رواندا پیشنهاد شده بود به خاطر حساسیت موجود ‌در مورد ترجیح آروشابر کیگالی، پایتخت رواندا، ذکر نکرده است. در نتیجه اصلاحاتی که به موجب قطعنامه شماره ۱۳۲۹، ۳۰ نوامبر ۲۰۰۰ شورای امنیت ملل (در اساسنامه) صورت گرفت، در حال حاضر مقررات مربوط به ترکیب شعبات، انتخاب قضات و مأموران و کارمندان شعب به موجب اساسنامه دیوان کیفری بین ­المللی برای رواندا از آنچه به موجب اساسنامه دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی است تفاوت دارد. چنان که ‌در مورد دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق است، اساساً دیوان کیفری بین ­المللی برای رواندا هیاتی از قضات اختصاصی ندارد تا در کار به او کمک کنند.

به طور کلی ویژگی منحصر به فرد دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق و رواندا، همزیستی صلاحیت موازی و صلاحیت برتری است که هر یک از آن ها در مقابل دادگاه­ های ملی دارد. نه دیوان کیفری بین ­المللی برای یوگسلاوی سابق و نه دیوان کیفری بین ­المللی برای رواندا، صلاحیت انحصاری بر جرایم مشمول صلاحیت خود ندارند ^[۴۲].

گفتار سوم: دیوان دایمی کیفری بین‌المللی