پراکندگی، تراوش و لزوم به روز بودن : دانش همزمان با رشد، شاخه شاخه شده و به اجزائی تقسیم میگردد. دانش پویاست و در واقع، اطلاعات کاربردی است. بنابراین سازمان باید پیوسته، پایگاه دانش خود را به روز کند تا بتواند آن را به عنوان منبعی برای مزیت رقابتی، حفاظت نماید .(عدلی،۸۴ )

۲-۶ انواع دانش
تاکنون علم و دانشمندان، دانش را به اشکال گوناگون طبقه بندی کرده اند که به علت گوناگونی آن ها فقط به دو مورد اشاره می شود . پولانی(۱۹۸۵) دانش را به دو نوع تقسیم بندی کرده است:
۲-۶-۱ دانش صریح(آشکار)
قابل رمزگذاری و کدگذاری است، در نتیجه می توان آن را به سادگی احساس و لمس کرد، دید، شنید و پردازش و مخابره کرد و در پایگاه داده ها ذخیره کرد. این نوع از دانش را می توان مستندسازی کرد و در اختیار همگان قرار داد. دستورالعمل ها، مقررات، قوانین، رویه های انجام کار، آیین نامه ها، فیلم ها،گزارش ها، نمودارها، و… که در بانک های اطلاعاتی و بایگانی ها وجود دارد جملگی دانش آشکار است. این نوع دانش می تواند با بهره گرفتن از فناوری های اطلاعاتی ذخیره،پردازش و منتقل شود و در اختیار همه افراد سازمانی قرار گیرد .
۲-۶-۲دانش ضمنی(نهان):
دانش شخصی بوده و کدگذاری و مستندسازی آن بسیار مشکل است. این نوع از دانش که با تجربه به دست می آید ریشه در اعمال، رویه ها، تعهدات، ارزش ها و احساسات افراد دارد و تجسم باورها و ارزش های هر فرد است. انتقال این نوع دانش بسیار مشکل است (فتحیان،۱۳۸۴،شماره۱۴۴)
دانش نهان و صریح مکمل یکدیگرند. بدین معنا که برای ایجاد دانش هر دوی آنها ضروری است. از این رو، آنچه ما دانش می خوانیم با تعامل بین دانش نهان و آشکار و نه هر کدام به تنهایی ایجاد می شود .
مهم ترین مساله، تبدیل دانش نهان به دانش صریح است. یعنی قادر باشیم دانش نهان موجود در ذهن افراد را به دانشی آشکار و قابل رمزگذاری و کدگذاری تبدیل کنیم تا تمام افراد سازمانی بتوانند از آن استفاده کنند. کارکنان و ارتباطات سازمانی در برگیرنده منبعی غنی از این دو نوع دانش است که می توان آن را شناسایی کرد و بهبود بخشید چالش هایی که در این حوزه وجود دارد بیشتر سازمانی، سیاسی و فرهنگی است تا فنی(رادینگ،۱۳۸۳:۸۰)
بلاکر (۱۹۹۵)نیز دانش را به شکل زیر طبقه بندی کرده است:

1. 1. دانش نهان : این نوع دانش به سه دسته تقسیم می شود:

      1. 1. – دانش فرهنگی، به فرایند دستیابی به ادراکات مشترک، نظیر جامعه پذیری و فرهنگ پذیری اشاره می کند .
      1. 1. دانش ذهنی، دانشی است که به مهارتهای مفهومی و توانایی های شناختی وابسته و دانشی انتزاعی و نهفته در ذهن فرد است .
      1. 1. دانش مجسم، دانشی است که به عمل و اقدام افراد وابسته است. این نوع دانش به حضور فیزیکی افراد و معاملات رو در رو متکی است .

۲-دانش آشکار : در این طبقه دو نوع دانش قرار می گیرد :
۲-۱- دانش نظام مند، به گونه ای نظام مند در روابط تکنولوژی، نقش ها و رویه های رسمی تحلیل می شود. این نوع دانش به دانش های جمعی و مشترک بین انسانها اشاره دارد .
۲-۲- دانش منظم، در قالب علایم و نشانه هابوده و ممکن است به شکل کتاب یا اطلاعاتی الکترونیکی باشد.(بلاکر،۱۹۹۵ :۱۰۲۵)
هنگامی که صاحب نظران از دانش سخن می گویند به دانشی اشاره دارند که در ذهن انسان نهفته است و به راحتی قابل شناسایی و انتقال از افرادی به افراد دیگر نیست. این نوع دانش در تجارب، باورها، ارزش ها و فرهنگ فردی یا سازمانی نهفته و قلمرویی وسیع و بسیار ارزشمند و دارایی های منحصر به فرد دارد که دیگران به ندرت آن را کپی می کنند. این نوع دانش برای افراد سازمان مزیت رقابتی دارد.(ابطحی و صلواتی،۱۳۷۵،۱۹)
۲-۷ چرخه دانش
اولین جز چرخه، دانش داده است. داده و اطلاعات در بسیاری از موارد به جای یکدیگر مورد استفاده
قرار می گیرند، در حالیکه مترادف هم نیستند.
داده ها واقعیت هایی خام هستند که به شکل اعداد و ارقام، حروف، تصاویر، اصوات و … قابل دسترس می باشند و به تنهایی معنا و مفهومی را به ذهن متبادر نمی کنند. به طور مثال ۲۵ یک داده است، مشخص نیست که ۲۵ صرفا” یک عدد است، اشاره به سن کسی دارد، مبلغی را نشان می دهد و … یا فهرستی از کارکنان یک سازمان نمونه ای از یک سیستم مدیریت داده است .
چنانچه داده ها مورد تفسیر و ارزیابی قرار گیرند به اطلاعات تبدیل می شوند. درواقع اطلاعات مجموعه ای از داده های مرتبط و سازماندهی شده می باشند که مورد تعبیر و تفسیر قرار گرفته اند و معنا و مفهوم مشخصی را به ذهن می رسانند. وقتی مشخص شود ۲۵ سن احمد زمینه داده مورد نظر به آن افزوده شده باشد اطلاعات حاصل می شود یا فهرستی از کارکنان سازمان که دارای مدرک کارشناسی بوده و بین ۵ تا ۱۰ سال در سازمان مشغول به کارند، نمونه ای از یک سیستم مدیریت اطلاعات می باشد .
با تعاریف فوق می توان تعریفی ساختاری و علمی از داده و اطلاعات به دست آورد.
داده ها مقادیر صفات خاصه موجودیت های مختلف می باشند و هنگامی که اسم صفت خاصه در کنار مقدار صفت خاصه قرار می گیرد، اطلاعات حاصل می شود.
داده عاملی است که در کامپیوتر ذخیره می شود و وقتی مورد پردازش قرار گرفت به اطلاعات تبدیل می گردد. در واقع می توان گفت آنچه به عنوان مقادیر صفات خاصه در پایگاه اطلاعاتی ذخیره می شود، چیزی جز داده نیست، اما هنگامی که هریک از این مقادیر در پیوند با پرسش یا مسأله ای مورد تفسیر قرار می گیرند و زمینه اقدام به عملی یا عدم اقدام به عملی را فراهم می آورند، به اطلاع تبدیل می شوند.
از تجزیه و تحلیل، درک و به خاطر سپردن اطلاعات، دانش به دست می آید. به عنوان مثال بعد از بررسی کارکنان سازمان که دارای مدرک کارشناسی بوده و بین ۵ تا ۱۰ سال سابقه کار دارند، به این نتیجه می رسیم که این دسته از کارکنان در رفع نیازهای ارباب رجوعان خود موفق تر عمل می کنند، یعنی نسبت به این مسأله دانش یافته ایم. دانش افراد مختلف در یک زمینه موضوعی با دارا بودن اطلاعات یکسان و مشابه میتواند متفاوت باشد. نوناکا معتقد است اطلاعات زمانی به دانش تبدیل می شود که توسط اشخاص تفسیر گردیده، با عقاید و تعهدات آنها آمیخته شده و به آن مفهوم داده شود .
بی. سی. بروکز بین دانش و اطلاعات به یک نسبت تجربی معتقد است. او می گوید اطلاعات به دانش افراد می افزاید. ساختمان اصلی دانش با ورود اطلاعات تغییر می یابد و سرانجام یک ساختار جدید دانش به دست می آید.
البته این تمایز قائل شدن بین داده،اطلاعات و دانش تاحدود زیادی به خود کاربر مربوط است و این فرایند تبدیل داده به اطلاعات و سپس دانش برگشت پذیر است .
۲-۸ چرخه سیستم مدیریت دانش
یک سیستم مدیریت دانش فعال در یک چرخه شش گام را دنبال می‌کند. در یک سیستم مدیریت دانش مناسب، دانش هرگز تمام نمی‌شود؛ چون با گذشت زمان و تغییر محیط دانش به‌روز می‌شود هم‌چنان که دلیل چرخه مانند بودن سیستم بهبود پوپایی آن در طول زمان است. چرخه مدیریت دانش به شکل زیر عمل می‌کند:
۱- خلق دانش: هنگامی که نوآوری‌های جدید در سازمان انجام می‌شود یا افراد روش‌های جدیدی برای انجام کارها می‌یابند، دانش در سازمان خلق می‌شود.
۲- اکتساب دانش: دانش جدید باید ارزش‌مند تلقی شده، به طور معقولی ارائه شود.
۳- پالایش دانش: دانش جدید باید با شرایط جدید تطبیق داده شده، کاربردی گردد.
۴- ذخیره دانش: دانش باید در سازمان به گونه‌ای ذخیره شود که دیگران نیز امکان دسترسی به آن را داشته باشند.
۵- مدیریت دانش: دانش همواره باید به‌روز شود و بررسی‌های لازم جهت تایید مرتبط بودن و صحت آن همواره انجام شود.
۶- انتشار دانش: دانش همواره باید به شکل مناسب برای افرادی که در سازمان به آن نیاز دارند قابل دسترس باشد.
به محض این که دانش انتشار یابد، افراد دانش جدید را توسعه داده یا دانش قدیمی را به‌روزرسانی می‌کنند.
۲-۹ اهداف مدیریت دانش
هدف مدیریت دانش، مدیریت سرمایه های دانشی است که بخش عمده آن در ذهن مدیران و کارشناسان مستتر است. به طور اجمالی بر اساس مطالعات انجام شده اهداف و برنامه های زیر برای مدیریت دانش متصور است :

۳-۳-۳-۱- کاهش ستونی داده ها با بهره گرفتن از روش رگرسیون پله ای^[۲۴۱]

در بین اندیکاتورهای ساخته شده در بخش قبلی، تعداد محدودی از اندیکاتورها برای پیش بینی قیمت سهم مورد نظر مفید هستند. برای تشخیص اینکه کدامیک از اندیکاتورهای قابلیت پیش بینی قیمت سهم را دارند، از روش رگرسیون پله ای استفاده می کنیم. روش رگرسیون پله ای به دو صورت پیش رو^[۲۴۲] و پس رو^[۲۴۳]،قابلیت هر یک از اندیکاتورها را برای پیش بینی قیمت می سنجد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در این پژوهش از روش پیش رو برای انتخاب متغیرهای تأثیرگذار استفاده می گردد. در این روش، در ابتدا در مدل هیچ متغیری وجود ندارد؛ سپس متغیرها یک به یک به مدل وارد شده و توسط آزمون t-statistic و آزمون F-statistic در مورد باقی ماندن یا نماندن متغیر اضافه شده تصمیم گرفته می شود. با این روش، اندیکاتورهایی که توانایی پیش بینی قیمت سهم را ندارند از میان داده ها شناسایی شده و حذف می شوند. این مرحله، اولین مرحله کاهش ستونی در پایگاه داده برای کاهش حجم ورودی های شبکه عصبی برای پیش بینی قیمت سهام است.

۳-۳-۳-۲- دسته بندی اندیکاتورها و انتخاب از هر دسته

در میان اندیکاتورهای باقیمانده در پایگاه داده، رفتار بسیاری از اندیکاتورها شبیه به هم است. همانگونه که در جدول (۳) دیده شد، بسیاری از اندیکاتورها از مقادیر یکدیگر استفاده می کنند؛ برای مثال اندیکاتورهای KST و Coppok Curve از روی اندیکاتور ROC ساخته شده و انتظار می رود که همبستگی بالایی با یکدیگر داشته باشند. در این مرحله، اندیکاتورهای مشابه یکدیگر توسط معیار Correlation شناخته شده و در یک دسته قرار می گیرند. بنابراین پس از انجام این اقدامات، به جای چندین اندیکاتور منفرد، چند دسته اندیکاتور وجود خواهد داشت.
در قدم بعدی، از میان هر دسته بهترین پیش بینی کننده انتخاب می گردد. برای این کار نیز از معیار Correlation استفاده می شود، به این معنا که در هر دسته، آن اندیکاتوری انتخاب می شود که بیشترین Correlation را با قیمت سهم دارد. این مرحله، قدم دوم در کاهش ستونی داده ها به حساب آمده و اندیکاتورهای نهایی که برای پیش بینی استفاده خواهند شد، مشخص می شوند.

۳-۳-۳-۳- انتخاب از میان سری های زمانی مشابه

در مرحله قبل، اندیکاتورهای نهایی انتخاب شدند. در این مرحله باید از میان سری های زمانی با lag بهینه یکی را انتخاب کرد. برای این مهم نیز از معیار Correlation استفاده خواهد شد. بر این پایه، سری زمانی قیمت سهمی انتخاب می گردد که دارای بالاترین Correlation برای قیمت های بسته شدن با سهم مورد نظر باشد. لذا در پایان این مرحله، آخرین ورودی شبکه عصبی برای پیش بینی قیمت سهام نیز شناسایی شده و نهایی می شود.

۳-۴- طراحی شبکه عصبی برای پیش بینی قیمت سهم

۳-۴-۱- ساختار شبکه

برای درک مفهوم کارکرد شبکه عصبی و انتخاب طراحی مناسب برای آن، می توان شبکه عصبی را مجموعه ای از نرون ها دانست که هریک از آنها یک خط برای برازش به سری زمانی داده ها پیشنهاد می دهد. همانگونه که می دانیم، مجموع چند خط تشکیل یک نمودار غیر خطی را می دهد و لذا می توان شبکه های عصبی را به صورت مجموعی از چند خط که هر کدام در یک نرون ساخته شده اند دانست. در جریان آموزش نرون ها، هر نرون خطی بهینه را به داده ها برازش می کند و هر نرون قسمتی از داده ها را پوشش می دهد و در نهایت با جمع این نرون ها، یک نمودار غیر خطی که همه داده ها را پوشش می دهد به دست می آید. حال اگر شبکه عصبی بیشتر از یک لایه مخفی داشته باشد، در واقع هر چند خطی که توسط نرون ها در لایه اول ساخته و بهینه شده برای قسمتی از داده ها هستند، در لایه بعد در نرون های دیگر جمع می شوند. بنابراین در هر نرون لایه مخفی بعدی، یک نمودار غیر خطی خواهیم داشت و سپس چند نمودار غیر خطی با یکدیگر جمع خواهند شد.
باید دقت شود که لایه های میانی بالاتر از یک، برای زمانی است که بین ورودی های شبکه interaction وجود داشته باشد. برای مثال ورودی x و ورودی y تأثیر کمتری از x+y دارند، به این معنا که تأثیر هر دو ورودی ها در مجموع برابر x+y+xy خواهد بود. در این حالت، نرون های لایه های مخفی دوم، این فرصت را به شبکه می دهند که رابطه های مخفی شبیه xy را هم جداگانه تخمین بزنند.
با توجه به اینکه در بخش پیش پردازش داده ها، داده های مشابه حذف شده و در چند مرحله تلاش شده است که ورودی ها مستقل از یکدیگر باشند، در این پژوهش فرض را بر عدم وجود interaction بین ورودی ها گذاشته و از شبکه عصبی تک لایه استفاده می کنیم. دلیل این احتیاط این است که شبکه های عصبی چند لایه معمولا دچار بیش برازش شده و دقت مدل را کاهش می دهند.
حال در مورد تعداد نرون های حاضر در لایه میانی نیز از قاعده کولموگروف^[۲۴۴] استفاده خواهیم کرد. بر طبق این قاعده، بیشترین تعداد نرون لازم برای تخمین بهینه می تواند ۲n+1 باشد، به این معنا که با این تعداد نرون و شاید در تعداد پایین تر، عملکرد شبکه به بالاترین حد می رسد، اما بیشتر از آن شبکه را دچار بیش برازش کرده و دقت آن را کاهش می دهد. بنابراین تعداد نرون های لایه میانی شبکه، از این قاعده پس از مشخص شدن تعداد ورودی ها تعیین می گردد.
از آنجا که در این تحقیق سعی شده است که قیمت برای یک دوره جلوتر پیش بینی گردد، شاید معقول نباشد که تنها قیمت بسته شدن سهم را برای دوره بعدی پیش بینی کرد؛ کاری که در تمام تحقیقات مشابه انجام شده است. دلیل این امر این است که با دانستن قیمت بسته شدن سهم، نمی توان فهمید که سهم را چه زمانی باید خرید. به عبارتی، در صورتی که امروز پیش بینی کنیم که قیمت سهمی فردا بالا خواهد رفت، چه استفاده ای می توان از این پیش بینی کرد؟ چرا که پیش بینی کننده سهمی در اختیار ندارد و اگر بخواهد فردا آن را بخرد ممکن است با همان قیمت که پیش بینی کرده است بخرد و لذا سودی نخواهد کرد. بنابراین در این پژوهش دو قیمت برای دوره بعدی انتخاب می شود، یکی قیمت پایین و یکی قیمت بالا. این ابتکار این فرصت را به پیش بینی کننده می دهد که در قیمت پایین سهم را خریده و در قیمت بالا بفروشد و از این طریق کسب سود کند. لذا شبکه عصبی که در این تحقیق ساخته می شود، یک شبکه عصبی با یک لایه پنهان با ۲n+1 نرون و دو خروجی و n ورودی خواهد بود.
همچنین شکل ساختاری شبکه نیز اتورگرسیو با متغیر خارجی^[۲۴۵] (NARX) انتخاب می شود. در این شبکه ها علاوه بر متغیرهای ورودی خارجی که در این تحقیق همان اندیکاتورها و سری زمانی مشابه است، قیمت های قبلی نیز برای پیش بینی استفاده می شوند. لذا ورودی های شبکه عصبی عبارتند از اندیکاتورهای انتخاب شده نهایی با lag بهینه، قیمت های بالا و پایین سری زمانی مشابه با lag بهینه و قیمت های بالا و پایین گذشته سهم با lag بهینه. Lag بهینه از طریق تکنیک های سری زمانی شناخته و استفاده خواهد شد.

۳-۴-۲- الگوریتم یادگیری

الگوریتم یادگیری در این پژوهش بر مبنای ادبیات موضوعی تحقیق و بر پایه تحقیقات مشابه انجام شده الگوریتم پس انتشار بازگشتی یا همان Back Propagation انتخاب شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

۳-۴-۳- توابع فعال سازی

توابع فعال سازی نیز بر پایه تحقیقات مشابه در لایه های ورودی و خروجی به صورت خطی و در لایه میانی تابع سیگموید انتخاب می شوند.

۳-۵- مدل های رقیب و معیارهای سنجش

از آنجا که در این پژوهش شبکه عصبی مورد نظر از قیمت ها و اندیکاتورهای گذشته استفاده می کند، عملکردی مشابه مدل های سری زمانی خواهد داشت و لذا با مدل های ARMA سری زمانی مقایسه خواهند شد. علاوه بر این عملکرد این شبکه، مشابه عملکرد رگرسیون چند متغیره با بهره گرفتن از اندیکاتورها و قیمت های مشابه است و لذا عملکرد شبکه عصبی با رگرسیون چند متغیره نیز مقایسه خواهد شد.
همچنین معیارهای سنجش به دو صورت MSE و MAD خواهند بود. از آنجا که دو متغیر در هر یک از سه مدل رقیب پیش بینی خواهد شد، MSE و MAD هر مشاهده در کل، برابر مجموع MSE و MAD دو خروجی خواهد بود. فرمول های محاسبه این دو معیار نیز به صورت زیر است :
۳-۳
۳-۴

۳-۶- جمع بندی

در این فصل، به بررسی مراحل انجام تحقیق پرداخته و مراحل را به صورت کلی از جمع آوری داده ها، پیش پردازش داده ها و ساخت اطلاعات، ساخت شبکه و مدل های رقیب شرح دادیم. در فصل چهارم، نتایج به دست آمده عددی از روش مذکور را شرح خواهیم داد.

فصل چهارم

نتایج عددی

۴-۱- مقدمه

در این فصل، به مرور نتایج عددی به دست آمده از تحقیق خواهیم پرداخت. توضیحات داده شده مطابق سر فصل های گفته شده در فصل سوم خواهد بود و لذا ترتیب مراتب به صورت کلی شامل جمع آوری داده ها، پیش پردازش داده ها، ساخت شبکه عصبی و ارزیابی نتایج خواهد بود. مطالب گفته شده به صورت مشروح در ادامه این فصل خواهد آمد.

۴-۲- جمع آوری داده ها و تشکیل پایگاه داده

داده های مورد نیاز این پژوهش از سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، برای سه صنعت بانکها و مؤسسات مالی، محصولات شیمیایی و فلزات اساسی جمع آوری شده است. از سایت مذکور برای هر شرکت حاضر در هر صنعت یک فایل، که حاوی اطلاعات معاملاتی و قیمتی و حجمی سهم شرکت مورد نظر می باشد استخراج شده و ذخیره می گردد.
با کامل شدن اطلاعات مورد نیاز، سه پایگاه داده برای هر صنعت شامل بانک ها و مؤسسات مالی، محصولات شیمیایی و فلزات اساسی تشکیل شده و در هر پایگاه قیمت های بالا، پایین، بسته شدن و حجم معاملات برای سهام بانک پارسیان، صنایع شیمیایی فارس و فولاد مبارکه اصفهان ایجاد می گردد. همچنین در هر پایگاه داده اطلاعات مربوط به قیمت بسته شدن برای تمامی شرکت های حاضر در همان صنعت نیز اضافه می گردد.
نکته مهم که در ساخت پایگاه داده رعایت شده است، این است که در هر پایگاه داده اطلاعات قیمتی مشترک بین تمام سهام موجود در هر صنعت ثبت می گردد. به عبارتی، اطلاعات قیمتی برای روزهایی ثبت می شود که تمام سهام آن صنعت در وضعیت فعال بوده و در حال معامله بوده اند؛ دلیل این امر این است که در برخی روزها سهم خاصی به دلایل خاصی می تواند بسته شود و معامله در آن صورت نگیرد. بنابراین در روزهایی که تمام شرکت های صنعت فعال نیستند، اطلاعات قیمتی در پایگاه داده ثبت نمی گردد. با کامل شدن سه پایگاه داده به مرحله پیش پردازش داده ها وارد می شویم.

۴-۳- پیش پردازش داده ها

۴-۳-۱- کاهش سطری داده ها

۴-۳-۱-۱- حذف رکوردهای مغشوش

همانطور که در فصل قبل ذکر شد، داده های زیادی در پایگاه داده ساخته شده، بر طبق قواعد سه گانه ذکر شده، مغشوش هستند و باید از میان پایگاه داده حذف گردند. در همین راستا، تعدادی از داده ها از هر سه پایگاه داده حذف خواهند شد. این رکوردها، از نظر منطقی مشکل داشته و شامل قواعد سه گانه مغشوش بودن داده ها می گردند، به عبارت دیگر؛ قیمت بالا در این رکوردها از قیمت پایین یا قیمت بسته شدن کمتر ثبت شده است و یا قیمت بسته شدن از قیمت پایین کمتر ثبت شده است. همچنین تعدادی از رکوردها دارای مقادیر ثبت نشده و غیر عددی مثل NaN هستند، که این داده ها نیز حذف می گردند.
در جدول ۴-۱، تعداد اولیه داده ها و تعداد آنها پس از اعمال اولین فیلتر، یعنی حذف داده های مغشوش نشان داده شده است :
جدول ۴-۱ : تغییرات تعداد رکوردهای پایگاه های ساخته شدن پس از حذف داده های مغشوش

نام پایگاه

تعداد ابتدایی داده ها در پایگاه

تعداد داده ها پس از حذف داده های مغشوش

• Smith, H.K., Laporte, G., Harper, P.R., Locational analysis: highlights of growth to maturity. Journal of the Operational Research Society, 2009

• Jia, H., Ordóñez, F., Dessouky, M., A modeling framework for facility location of medical services for large-scale emergencies. IIE Transactions, ۳۹:۱, p41-55, Jan 2007

• Revelle, C.S., Eiselt, H.A., Daskin, M.S., A bibliography for some fundamental problem categories in discrete location science. European Journal of Operational Research 184(3): 817-848 ,2008

• Eiselt, H.A., Sandblom, C.L., Decision analysis, location models, and scheduling problems. Springer 2004: I-XII, 1-457

• Berman, O., Krass, D., Facility location problems with stochastic demands and congestion. Location Analysis: Applications and Theory, Drezner, Z. and Hamacher, H.W. (eds.) pp. 329–۳۷۱. Springer, Berlin, Germany,2002

• Zhang, Y., Berman, O., Verter, V., Incorporating congestion in preventive healthcare facility network design. European Journal of Operational Research 198(3): 922-935 ,2009

• Baron, O., Berman, O., Krass, D., Facility Location with Stochastic Demand and Constraints on Waiting Time. Manufacturing and Service Operations Management, Vol. 10, No. 3, pp. 484-505, 2008

• Berman, O., Krass, D., Wang, J., Locating service facilities to reduce lost demand. IIE Transactions 38, 933–۹۴۶, ۲۰۰۶

• Adan, I., Resing, J., Queueing Theory. Eindhoven Univercity of Technology, 2001.

• Deb, K., Pratap, A., Agarwal, S., Meyarivan, T., A Fast and Elitist Multiobjective Genetic Algorithm: NSGA-II. IEEE Trans on evolutionary computation, V6, N2, pp. 182-197,2002

• Deb, K., Multi-Objective Optimization using Evolutionary Algorithm. John Wiley & Sons, Ltd, England, 2001

• A1 Jadaan, O., Rajamani, L., Non-dominated ranked genetic algorithm for solving multi-objective optimization problems: NRGA. Journal of Theoretical and Applied Information Technology, Vol4, No 1, pp 60-67, 2008

• Nunes, L., de Castro, Von Zuben, F.J., Chapter xii: ainet: An artificial immune network for data analysis. In R. A. Sarker and C. S. Newton, editors, Data Mining: A Heuristic Approach, pages 231–۲۵۹–. Idea Group Publishing, USA, 2001.

• Coello Coello, C. A., Cruz Cortés, N., Solving multiobjective optimization problems using an artificial immune system. Genetic Programming and Evolvable Machines. 6(2), 163-190,2005

• Freschi, F., Repetto, M., Multiobjective optimization by a modified artificial immune system algorithm. In 4th International Conference on Artificial Immune Systems (pp. 248-261), 2005

• Gong, M.G., Jiao, L.C., Du, H.F., Bo, L.F., Multiobjective immune algorithm with nondominated neighbor-based selection. Evolutionary Computation 16 (2), 225–۲۵۵,۲۰۰۸

• Wang, Q., Batta, R., Rump, C.M., Algorithms for a facility location problem with stochastic customer demand and immobile servers. Annals of Operations Research 111, 17–۳۴, ۲۰۰۲

پیوست الف: محاسبه معیارهای هشت گانه برای الگوریتم های استفاده شده
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فاصله نسلی
درجه توازن در رسیدن همزمان به اهداف
مساحت زیر خط رگرسیون
تعداد جواب های غیرمغلوب
فاصله گذاری
گسترش
سرعت همگرائی

نمونه مسئله ۱ ساده
۰.۴۰۷
۷.۴۶۶
۰.۱۷۴
۱۲۷.۲
۰.۰۲۲
۰.۸۰۹
۰.۸۸۶

نمونه مسئله ۱ سخت
۰.۴۳۸
۵.۸۲۲
۰.۱۸۶
۶۸.۲
۰.۰۲۷

تاثیر بانکداری الکترونیک بر رضایت

۷۹/۰

^*۸۳/۱۳

تاثیر امنیت بر رضایت

۶۵/۰

^*۴۳/۱۱

تاثیر مشاوره بر رضایت

۵۴/۰

^*۶۹/۹

*: در سطح ۰۵/۰ معنی­دار
همانطور که ملاحظه می شود فرض صفر رد و فرض یک تایید می شود . بدین معنی کههر یک از عوامل ۸ گانه تاثیر معنی­داری بر رضایت مشتریان دارد.
۸-۴تحلیل مسیر تاثیر ابعاد ۸ گانه منافع بر روی رضایت و تاثیر آن بر نتایج رفتاری مشتریان
با توجه به مظالعات ارائه شده در این پژوهش، الگوی علّی زیر برای یررسی تاثیر ابعاد ۸ گانه منافع بر روی رضایت و تاثیر آن بر نتایج رفتاری مشتریان ویژه بانک سپه مورد تحلیل قرار می­گیرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

(شکل ۴-۲: الگوی علّی پیشنهادی در مورد روابط بین ابعاد منافع و رضایت و نتایج رفتاری حاصل از رضایت )
در بحث تحلیل مسیر تاثیر ابعاد ۸ گانه منافع بر روی رضایت و تاثیر آن بر نتایج رفتاری مشتریان نیز دو فرض وجود دارد:
H0: رضایت مشتریان تاثیر معنی­داری بر نتایج رفتاری آنان ندارد.
H1: رضایت مشتریان تاثیر معنی­داری بر نتایج رفتاری آنان دارد.
نمودار های ۴-۱۲ و ۴-۱۳ به ترتیب ضرایب مسیر و آماره­ معنی­داری این ضرایب را در تحلیل مسیر مدل شرح داده شده در شکل ۴-۲ را نشان می­ دهند.در حالت استاندارد(نمودار ۱۲-۴) ، می خواهیم دریابیم که آیا رضایت روی نتایج رفتاری حاصله تاثیر دارد (ضریب تاثیر ) و در حالت معنی داری (نمودار ۱۳-۴) می خواهیم دریابیم که آیا این تاثیر معنی­دار هست یا خیر ( نسبت بحرانی ) ؟
در این تحلیل ملاحظه می­ شود که بیشترین تاثیر بر رضایت­مندی افراد را عامل بانکداری الکترونیک(با ضریب مسیر ۷۹/۰) و تعهد و تخصص کارکنان و خدمات جانبی(با ضریب مسیر ۷۷/۰) و کمتریب تاثیر بر رضایت­مندی را عوامل خدمات امنیت و مشاوره(با ضریب مسیر ۶۵/۰ و ۵۴/۰) داشته اند. البته با توجه به بزرگ بودن آماره­ی معنی­داری ضرایب تمامی عوامل در تحلیل مسیر تاثیر به سزایی بر رضایت­مندی مشتریان دارند. همچنین بیشترین تاثیر رضایت­مندی افراد بر نتایج رفتاری را عامل ادامه همکاری(با ضریب مسیر ۷۳/۰) و کمترین تاثیر رضایت­مندی افراد بر نتایج رفتاری را عامل قطع همکاری و تبلیغ منفی (با ضریب مسیر ۵۹/۰-) داشته اند. البته با توجه به بزرگ بودن آماره­ی معنی­داری ضرایب تاثیر رضایت­مندی بر نتایج رفتاری، هر چهار رفتار مشتریان تحت تاثیر رضایت­مندی آنها از خدمات بانکی می­باشد. به طوریکه رضایت­مندی از بانک تاثیر مستقیم و معنی­دار بر ادامه همکاری و ادامه همکاری و تبلیغ مثبت و تاثیر معکوس و معنی­دار بر قطع همکاری و قطع همکاری و تبلیغ منفی دارد.
منفی بودن ضرایب قطع همکاری و قطع همکاری و تبلیغ منفی در مدل به این معنی است که با بالا رفتن رضایت در افراد انگیزه افراد برای انجام این دو رفتار کم می­ شود. به عبارتی این دو رفتار با رضایت دارای رابطه معکوس می­باشند که البته این روابط معنی­دار نیز می­باشد.
مثبت بودن ضرایب همکاری و همکاری و تبلیغ مثبت در مدل به این معنی است که با بالا رفتن رضایت در افراد انگیزه افراد برای انجام این دو رفتار بیشتر می­ شود. به عبارتی این دو رفتار با رضایت دارای رابطه مستقیم می­باشند که البته این روابط معنی­دار نیز می­باشد.
لازم به ذکر است در نمودارهای ۴-۱۲ و ۴-۱۳ ،r1: قطع همکاری ، r2: قطع همکاری و تبلیغ منفی ، r3: ادامه همکاری ، r4: ادامه همکاری و تبلیغ مثبت می باشد .

نمودار ۴-۱۲ : تحلیل مسیر ارتباط میان ابعاد ۸ گانه منافع و رضایت و تاثیر رضایت بر نتایج رفتاری مشتریان در
حالت برآورد استاندارد(ضریب تاثیر)

نمودار ۴-۱۳ : تحلیل مسیر ارتباط میان ابعاد ۸ گانه منافع و رضایت و تاثیر رضایت بر نتایج رفتاری مشتریان در
حالت معنی­داری ضرایب تاثیر
جدول۳۳-۴ : روابط میان نتایج رفتاری مشتریان و رضایت

روابط میان سازه

ضریب تاثیر

نسبت بحرانی

تاثیر رضایت بر ادامه همکاری

۷۳/۰

نمره ای که آزمودنی ها از پرسشنامه اختلالات رفتاری آخن باخ^[۲۵] دریافت می کنند (خوشابی،طردی،شجاعی،۱۳۸۶) .
فصل دوم
مبانی نظری
۲-۱- مقدمه
در این فصل ابتدا به شرح و توصیف سه متغیر اختلال رفتاری، تکانشگری و سبک مقابله ای پرداخته شده است و در هر متغیر به پژوهش ها و دیدگاه های رایج اشاره شده و در انتها نیز پیشینه پژوهش های داخلی و خارجی آورده شده است.
۲-۱-۱ اختلالات رفتاری
اختلالات رفتاری، گروهی از رفتارها هستند که بیمار به وسیله آن‌ ها به طور مکرّر حقوق اساسی دیگران را نقض می‌کند و یا قواعد اجتماعی را زیر پا می‌گذارد. این اختلال در دوران کودکی یا نوجوانی شکل می‌گیرد و در پسران بیشتر از دختران شایع است. این نوع اختلالات روانپزشکی نه تنها خود فرد، بلکه خانواده و جامعه را نیز دچار مشکل می کند(برادفورد^[۲۶]، ۲۰۰۲). اختلالات رفتاری در جوامع مختلف شیوع نسبتا یکسانی دارد(ماتیسن^[۲۷] و همکاران، ۲۰۰۷).
بسیاری از کودکانی که اختلالات رفتاری دارند وقتی به دوران بزرگسالی رسیدند، اختلال آنها تا حدود زیاد و یا به طور کلی برطرف می شود. لیکن در تعدادی از موارد اختلال در بزرگسالی نیز ادامه می یابد.(گرشنگ و ویلسن^[۲۸]، ۲۰۰۳). بسیاری از رفتارهای مرتبط با اختلالات رفتاری ظاهری شبیه نافرمانی‌ها و سرکشی‌های معمولی دوران کودکی دارند امّا بسیار شدیدتر و جدی‌تر هستند. بیمارانی که دچار اختلال رفتاری هستند نوعاً نسبت به سلامت و خوشی دیگران بی‌توجهند. حس همدردی در آن‌ ها پایین است و غالباً رفتارهای دیگران را برای خود تهدیدآمیز و خصمانه تلقی می‌کنند. در نتیجه، غالباً واکنش پرخاشگرانه‌ای به این تهدیدهای خیالی نشان می‌دهند و رفتارهای خود را این‌گونه توجیه می‌نمایند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

برخی از این بیماران ممکن است اعتماد به نفس ضعیفی داشته باشند در حالی که برخی دیگر ممکن است ارزش بیش از حدّی برای خود قایل باشند. این بیماران غالباً بیرحم و سنگ دل اند و احساس گناه اندکی می‌کنند و حتی هنگامی که ظاهراً خطای خود را می‌پذیرند، بیشتر ترفندی است برای جلوگیری از تنبیه شدن.
رفتار پرخطر و بی‌پروا، مشخصه غالب بیمارانی است که دچار اختلال رفتاری هستند. آن‌ ها ممکن است در سنین پایین به رفتارهای جنسی، سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و استعمال مواد مخدر روی آورند و باعث مشکلات قانونی گردند. در بسیاری موارد، بیمارانی که اختلال رفتاری دارند دارای ضریب هوشی کمتر از سطح میانگین و عملکرد تحصیلی پایینی هستند. افکار مربوط به خودکشی یا اقدام برای خودکشی نیز دربین آنان دیده می‌شود.
پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که برخی کودکانی که دچار اختلال رفتاری بوده‌اند پس از رسیدن به دوران بزرگسالی، افرادی متعادل، سالم و موفق و با عملکرد اجتماعی عادی شده‌اند. هر چند، برخی از آن‌ ها ممکن است این اختلال را در بزرگسالی نیز حفظ کرده و یا دچار اختلالات دیگری نظیر اختلال شخصیت جامعه‌ستیزی و سوء مصرف مواد گردند(تلی اوغلو، ۲۰۱۳).
کودکان با مادران افسرده بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات رفتاری اضطرابی هستند(ولر ^[۲۹]و همکاران، ۲۰۰۰). در دهه های اخیر هر چند وضعیت اقتصادی کلی در جوامع بهبود یافته است، لیکن اختلالات رفتاری کودکان کمتر نشده است(اسکات^[۳۰]، ۲۰۱۰).
در بروز این اختلالات فرضیه های متعددی ابراز شده، که هیچ یک توجیه کننده نمی باشد(بروک^[۳۱] و همکاران، ۲۰۰۳). و هر یک وجهی از رفتارهای ناهنجار کودکان و نوجوانان را بررسی می کند(روزن ویگ^[۳۲] و همکاران، ۲۰۰۸؛ دناتلی^[۳۳] و همکاران، ۲۰۱۰؛ کیس ^[۳۴]و همکاران، ۲۰۰۸).
از سوی دیگر در همبستگی اختلالات روانپزشکی مادران و اختلالات هیجانی و رفتاری فرزندان به عامل ژنتیک و تغییرات نوروبیولوژیک نیز اشاره شده است (رادائو و ون دل هیوول ائا^[۳۵]، ۲۰۱۰؛ سیور و وینشتاین^[۳۶]؛ ۲۰۰۹؛ استنلی و سیور^[۳۷]، ۲۰۱۰).
اختلالات رفتاری دارای چهار نوع عمده می‌باشند:
رفتار پرخاشگرانه
رفتار غیرپرخاشگرانه
تقلّب یا دزدی
نقض جدّی قوانین
بسیاری از رفتارهای مرتبط با اختلالات رفتاری ظاهری شبیه نافرمانی‌ها و سرکشی‌های معمولی دوران کودکی دارند امّا بسیار شدیدتر و جدّی‌تر هستند. بیماران ممکن است نسبت به دیگران رفتار پرخاشگرانه یا قلدرمآبانه داشته باشند و با آن‌ ها وارد دعوا و زد و خورد شوند. این بیماران ممکن است تمایل به دروغگویی، غیبت از کلاس‌های درس، فرار از خانه یا سوء مصرف مواد داشته باشند. رفتارهای پرخطر و بی‌پروا از مشخصه‌ های بیمارانی است که دچار اختلال رفتاری هستند(سیف نراقی و نادری، ۱۳۸۰).
برخی عوامل در ایجاد اختلال رفتاری نقش برجسته‌ای دارند. این عوامل شامل تعارضات در محیط خانوادگی کودک از جمله بهره‌کشی، بی‌توجهی، مشکلات زناشویی والدین و اعتیاد آن‌ ها می‌باشد. اگر پزشک کودک به اختلال رفتاری مشکوک شود احتمالاً او را به یک متخصص سلامت روان معرفی می‌کند. متخصص، به مشاهده رفتار کودک می‌پردازد. به علاوه، آزمون‌های استاندارد یا سایر ابزارهای ارزیابی روانی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد تا تشخیص اختلال رفتاری قطعی گردد.
پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که یک رویکرد چند وجهی شامل روان درمانی غالباً موثرترین روش برای درمان اختلالات رفتاری است. اکثر بیمارانی که اختلال رفتاری دارند وقتی به دوران بزرگسالی می‌رسند مشکلشان برطرف می‌گردد امّا تعدادی از بیماران مشکلشان در دوران بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد و به اختلال شخصیت جامعه‌ستیزی تبدیل می‌شود(همان منبع).
نکته مهم در تعاریف اختلالات رفتاری، تعریفی از رفتار و بهنجاری و نابهنجاری آن است. منظور از رفتار به‌گونه‌ای که در روان‌‌شناسی تعریف شده آن دسته از حالات، عادات، اعمال و گفتار است که همواره قابل‌مشاهده، اندازه‌گیری، ارزیابی و بررسی و پیش‌بینی باشد.
اماتمیز مفهوم نابهنجار از بهنجار کار دشواری است اگرچه ملاک‌های متعددی برای این تمییز مطرح ‌شده، ولی کافی نیستند. در واقع می‌توان گفت که بهنجاری و نابهنجاری روی یک پیوستار قرار دارند و همین امر است که تمایز روشن بین این دو مقوله را دشوار می‌سازد. نابهنجاری، همان بهنجاری است اما دچار افراط یا تفریط شده است. با وجود مسائل مطرح‌شده، معیارهایی وجود دارد که اگرچه ناکافی هستند ولی به این تمایز کمک می‌کنند. یکی از ملا‌ک‌ها این است که آیا رفتار باعث درد و رنج می‌شود یا خیر. معمولا رفتار نابهنجار باعث ناشادی افراد می‌شود. ملاک دیگر این است که بررسی شود یک رفتار تا چه حد ناسازگارانه است، به این معنا که آیا این رفتار با بهروزی فرد و جامعه تداخل می‌کند یا خیر. ملاک سوم، بررسی این وضعیت است که آیا رفتار بر اساس زمان و مکان قابل توجیه عقلانی است یا خیر. ملاک چهارم، بررسی میزان کنترلی است که فرد بر رفتارش دارد. معمولا رفتارهای نابهنجار در کنترل و احاطه فرد قرار ندارند. ملاک بررسی این موضوع این است که آیا رفتار حاضر، از جمله‌ رفتارهایی است که با قراردادهای اجتماعی(هنجار اجتماعی) در تضاد است و این رفتار توسط گروه اقلیت یا اکثریت مورد توجه است یا نه. رفتارهایی که با ارزش‌های جامعه تطابق ندارند و توسط اقلیتی از جامعه بروز می‌کنند، می‌توانند نابهنجار تلقی شوند(سیف نراقی و نادری، ۱۳۸۰)..
همچنین در تعریف اختلال رفتاری باید به میزان، شدت، طول مدت، سن و موقعیتی که رفتار در آن بروز می‌کند توجه داشت.

• • میزان:‌ به این نکته که رفتار در یک دوره زمانی چقدر رخ می‌دهد،‌ اشاره دارد. گاهی بیشتر کودکان بدون اجازه از جای خود بلند می‌شوند، کتک‌کاری می‌کنند اما کودکی که هر روز نزاع می‌کند یا هر دو دقیقه از جایش برمی‌خیزد، میزان بالا و غیرعادی از این‌گونه رفتارها را نشان می‌دهد.

• • شدت: به نیرومندی یا بزرگی رفتار اشاره دارد. برای مثال چنانچه کودکی به خاطر ناکام شدن در رسیدن به هدف با مشت بر روی میز بزند، ممکن است ضربه‌ای که به میز می‌زند به گونه‌ای باشد که سر و صدای زیادی ایجاد کند و یا اینکه به قدری شدید باشد که به دست یا میز آسیب وارد کند. مورد اول پاسخی عادی در نظر گرفته می‌شود، اما مورد دوم رفتار شدید‌تر به عنوان واکنشی غیرعادی تلقی می‌گردد.

• • طول مدت: مقدار زمانی است که یک رفتار دوام یابد. هر کودکی ممکن است گاهی به دلیل آسیب دیدن احساساتش بهانه‌گیری و گریه و زاری کند. اما قشقرق و گریه و زاری که یک ساعت یا دو ساعت ادامه می‌یابد با طغیان ده دقیقه‌ای کاملا متفاوت است.

• • تناسب سنی: رفتارهای متناسب با سن به این واقعیت اشاره دارند که برخی از رفتارها در کودکان سنین معین، کاملا بهنجار است اما همان رفتارها اگر به سنین بعدی ادامه یابند یا اینکه قبل از سن مورد انتظار بروز کنند، می‌تواند مشکل‌ساز و نابهنجار تلقی شوند. مثلا ترسیدن از هیولا در خانه و چسبیدن به والدین رفتارهایی هستند که اگر از سوی کودکان ۵ یا ۶ ساله دیده شوند متناسب با سن هستند اما اگر در سنین بالاتر مشاهده شوند، غیرطبیعی تلقی می‌شوند (کاکاوند، ۱۳۸۵)

البته نکته مهمی که باید به خاطر سپرد این است که وجود دوره واحد یا از آنچه نابهنجار به نظر می‌رسد، به معنی وجود آشفتگی و اختلال رفتاری در کودک نیست. حوادثی که در زندگی کودک رخ می‌دهند، همین‌ طور فشارها و تغییرات رشدی او می‌توانند منجر به بروز مشکل رفتاری شده یا باعث شوند او چندین هفته رفتارهای جدید و مشکل رفتاری نشان دهد. رفتارهایی نابهنجار در نظر گرفته می‌شود که چندین ماه ادامه پیدا کند و علت قابل شناسایی بلافاصله نداشته باشند مثل جدایی والدین، مرگ یکی از بستگان و … (کاکاوند، ۱۳۸۵).
۲-۱-۱-۱ علل اختلالات رفتاری
محققین، مشکلات رفتاری را ناشی از علل مختلفی می‌دانند که مهمترین آنها عبارتند از:
اختلالات بیولوژیک(مشکلات ژنتیکی، نورولوژیکی و بیوشیمیایی)، فضای نامساعد خانوادگی (نظریه رفتاری یادگیری و نظریه روانکاوی)، تاثیرات سوء فرهنگی واجتماعی (نظریه جامعه ‌شناسی و بوم ‌شناسی)، تجربه‌های نامطلوب و شکست‌های پی در پی (سیف نراقی و نادری، ۱۳۸۰).

۲-۱-۱-۱-۱ برخی از انواع اختلالات رفتاری
۲-۱-۱-۱-۲ اختلال بیش فعالی ـ نقص توجه
شاید بسیاری از شما، کودکی را دیده باشید که در مجالس و مهمانی ها یک جا بند نمی شود، مرتب به قول معروف از در و دیوار بالا می رود، وسایل را به هم می ریزد، وسط صحبت دیگران می پرد و در حقیقت بمبی از انرژی است. اصولاً مادر چنین کودکی شکایت می کند که بچه او پرحرف، کم خواب، دچار حواس پرتی (گاهی زمین می خورد) می باشد، کاری را به اتمام نمی رساند، پای تلویزیون بند نمی شود و غذایش را به تمامی نمی خورد. اگر این کودک به سنین مدرسه رسیده باشد، سرِ کلاس آرام نمی نشیند، با بغل دستی خود حرف می زند، از جا بلند می شود، تمرکز ندارد، املا را جا می اندازد و اصولاً علی رغم هوش خوب، اُفت تحصیلی پیدا می کند. این اختلال نقص توجه و بیش فعالی نامیده می شود، معمولاً قبل از سن ۷ سالگی نمود دارد، حداقل باید ۶ ماه طول کشیده باشد تا تشخیص داده شود، از لحاظ جنس، در پسرها بیشتر از دخترها مشاهده می شود. برخی از این کودکان از اختلالات دیگری چون:اختلالات اضطرابی و افسردگی، اختلال خواندن، نوشتن یا ریاضیات رنج می برند. برخی از عوامل از جمله: مواجهه با سموم در دوره قبل از تولد، زودرسی و صدمه قبل از تولد به دستگاه عصبی جنین، عفونت ها و ارث بردن را در ایجاد آن دخیل دانسته اند. تغییرات دستگاه عصبی مرکزی و مواد مترشحه آن مثل دوپامین، نوراپی نفرین، محدودیت هیجانی و محرومیت های خانوادگی از دیگر عوامل اند (سادوک وسادوک، ۲۰۰۷).
این کودکان در شیرخوارگی به برخی محرک ها مثل صدا، نور و حرارت حساس هستند. اعتماد به نفس منفی، بیش فعالی، بی ثباتی هیجانی، میدان توجه کوتاه، تکانشگری (از جا پریدن)، اختلال حافظه و یادگیری، نقایص گفتاری در آنها دیده می شود. ممکن است تغییراتی در نوار مغز آنها دیده شود. با درمان، ابتدا بیش فعالی و سپس حواس پرتی برطرف می شود. اکثر کودکان با بالا رفتن سن، بهبود نسبی می یابند و در ۱۵درصد موارد، نشانه ها تا دوران بزرگسالی، دوام می آورند. برخی کودکان همزمان دچار اختلال سلوک که بعدا اشاره می شود، هستند.بسیاری از این کودکان دچار بی توجهی و یا رفتارهای تنبیهی نابجا از طرف والدین در خانه یا مدرسه و ناسازگاری با همسالان می شوند که بیشتر باعث صدمه خوردن به عزت نفس آنها می گردد. درمان های مختلف دارویی مثل: محرک ها (ریتالین)، ضد افسردگی ها (ایمی پرامین)، کلونیدین، فلتوگزتین و … برای آنها به کار می رود. یک برنامه چندوجهی شامل روان درمانی انفرادی، تعدیل رفتار، مشاوره والدین و درمان اختلالات یادگیری، ساختاری صحیح از پاداش و تنبیه برای آنها باید در نظر گرفته شود(همان منبع).
۲-۱-۱-۲ نشانه های بیش فعالی
کودک اغلب با دست ها یا پاهایش بازی می کند و حتی روی صندلی ناآرام است و مرتب آن را تکان می دهد.
کودک اغلب صندلی خود را انتهای کلاس درس می گذارد ،جایی که صندلی های خالی زیادی هست و او می تواند مرتب جایش را عوض کند.
کودک اغلب در شرایط نامناسب و جاهای تنگ شروع به دویدن و بالا رفتن از در و دیوار می کند.
کودک اغلب با فعالیت های تفریحی بی سر و صدا مشکل دارد و آرام نمی گیرد.
وی بیش از حد حرف می زند، سؤال می پرسد و همه را کلافه می کند (سید محمدی، ۱۳۹۰)
علائم بی توجهی و حواس پرتی معمولاً در ۸ تا ۹ سالگی آشکار می شوند و اغلب مادام العمر با شخص می مانند. “تأخیر” در شروع علائم بی توجهی ممکن است منعکس کنندۀ ماهیت پنهانی این اختلال باشد (برخلاف بیش فعالی) و در سن بلوغ این اختلال خفته به شکل تنوع طلبی و بی ثباتی بروز می یابد. علائم بیش فعالی معمولاً در ۵ سالگی کاملاً آشکار می شوند و در ۷ تا ۸ سالگی به اوج خود می رسند. پس از بلوغ، این رفتارها به تدریج کاهش می یابند و اغلب به بلوغ زود رس می انجامند. تکانشگری نیز مانند بیش فعالی در ۷ تا ۸ سالگی به اوج میرسد، اما برخلاف آن مسائل مربوط به تکانشگری در بزرگسالی همچنان باقی می ماند. نوجوانان مبتلا به این اختلال بیشتر مستعد تجربۀ رفتارهای پرخطر (اعتیاد به مواد مخدر، فعالیت های پرخطر جنسی، بی دقتی در رانندگی و غیره) هستند. بزرگسالان تکانشگر نیز معمولاً مدیریت مالی چندان مناسبی ندارند و اغلب با قمار و خرید بیش از حد کالاهای غیر ضروری خود را به مرز ورشکستگی می رسانند(همان منبع).
۲-۱-۱-۳ رفتار تخریبی