۲-۱۵-۳-۱- مــزایا و مـعایب بودجه ریزی افزایشــی
الف) مزایای بودجه ریزی افزایشــی:
برای اجرای موفقیت آمیز بودجه ریزی افزایشی مهارت های برنامهای یا مدیریتی چندانــی برای یک اداره لازم نیست، در مواردی که کــمبود زمان وجود دارد خوب عمل میکــند و به زمان زیادی نیاز ندارد. در این روش افــزایش کارایی و کاهش تعارض دیده می شود. در بودجه ریزی افزایشی وقتی درخواست از منابع موجود بیشتر باشد، با کــاهش بودجه بخشهای مخــتلف که بــا فرمول هایی همچون، ســـهم عـــادلانه، انجام می شود میتوان بودجه متوازن را تعیین کرد که باعث کاهش تعارض در فرایند بودجه ریزی می شود.
ب) معایب بودجه ریزی افزایشی:
کـارایی، اثربخشی و ملاحظات آتی نادیده گرفته می شود، چون بودجه ریزی افزایشی می تواند بدون ارتباط با اهداف یا نتایج هــزینهها انجام شود. در بودجه ریزی افزایشی برای توجیه درخواستهای افزایشی هـزینهها معمولاً از طــیف وسیعی از اطلاعات از قـبیل حجم کــاری، شاخص های فعالیت و . . . استفاده می شود کــه گنجاندن چــنین اطلاعاتی در این شیوه از بودجه ریزی الزاماًً نظاممند نیست.
۲-۱۵-۳-۲- ویژگیهای بودجه ریزی افزایشی
۱- عدم نیاز به مهارت های برنامهای و مدیریتی.
۲- فرض بر این است که آنچه در گذشته انجام می شود در آینده نیز با تغیرات جزیی تداوم خواهد یافت.
۳- بودجه ریزی افزایشی تعارضات بیرون سازمانی و درون سازمانی را کاهش میدهد.
۴- در این روش از برنامه ها و فعالیتها فاصله گرفته می شود و تأکید بر تامین منابع مالی است.
۵- برای تقسیم بندی بودجه از راهکارهایی مانند بودجه پایه و سهم عادلانه اجرایی استفاده می شود.
۶- بودجه ریزی افزایشی به کارایی و اثربخشی و اولویتهای آینده توجهی ندارد (پناهی، ۱۳۸۵،ص۷).
۲-۱۵-۳-۳- اجزای تشکیل دهنده بودجه ریزی افزایشی
الف) نگهداشت سطح، هزینه هایی که در جهت تعدیل مزد و قیمت پرداخت می شود تا در برابر حجم عملیات ثابت، هزینه برآورد گردد، نگهداشت سطح نامیده می شود. نگهداشت سطح هم در جهت افزایش مزد و هم در جهت افزایش قیمت عمل می کند و هم در جهت کاهش مزد و قیمت میباشد.
ب) تعدیلات، یکی از اجزای نگهداشت سطح تعدیلات میباشد. تعدیلات ممکن است مربوط به استخدام باشد، که آن را تعدیلات استخدامی میگویند. منظور آن است که فرضاً کارمندی در اول دی ماه سال جاری به استخدام دستگاه درآمده باشد بایستی به مدت ٣ ماه تمام حقوق و مزایای خود را از دستگاه اجرائی دریافت نماید تا بتواند در سال آینده به خدمت خود در آن دستگاه ادامه دهد . معادل ٩ ماه حقوق و مزایائی که این کارمند جدید دریافت نکرده آن را تعدیلات استخدامی میگویند .
ج) کار جدید، منظور وظایف جدیدی است که به موجب قانون به دستگاه اجرائی محول میگردد یا به علت تغییر در وظایف دستگاه به وجود آمده باشد و یا قسمتی از وظیفه آن دستگاه به دستگاه دیگری محول شود. در صورتیکه وظیفه جدیدی به دستگاه محول شده باشد اگر اعتبار آن وظیفه جدید از محل ردیفهای بودجه تامین نشده باشد تامین اعتبار اجرای آن وظیفه بایستی در بودجه سال بعد تامین گردد .
در صورتی که این وظیفه به علت تغییر در وظایف دستگاهی باشد اعتبار، پول، پرسنل، تجهیزات را از دستگاه اولیه کسر و به دستگاه ثانویه که وظیفه جدید به او محول شده است انتقال داده می شود. هدف از انجام این عملیات طبقه بندی اعتبارات جهت تسهیل در تصمیم گیریها میباشد .
۲-۱۵-۴- بودجه برنامهای[۹]
بودجه برنامهای، بودجهای است که در آن اعتبارات سازمانها بر حسب وظایف، برنامه ها و فعالیتهایی که آن ها باید در سال مالی اجرای بودجه برای نیل به اهداف خود انجام دهند، پیش بینی می شود. به عبارت دیگر، در بودجه برنامهای مشخص می شود که سازمان در سال جاری بودجه، اولاً چه اهداف، وظایف و مقاصد مصوبی دارند و ثانیاًً برای نیل به اهداف و مقاصد مذکور باید چه برنامه ها، عملیات و فعالیتهایی را با چه میزان اعتبارات انجام دهند. پروفسور برکهد در مورد بودجه برنامهای میگوید : اگر بخواهیم در دنیای فعلی بودجه را ابزار و وسیله کار مدیران بدانیم باید در تقسیم بندی مخارج، هدف و غایت خرج را رعایت کنیم.
در بودجه برنامهای نیز مانند بودجه متداول از طبقه بندی اعتبارات بر حسب فصول و مواد هزینه استفاده می شود. با این تفاوت که در بودجه متداول، کل اعتبارات هر سازمان دولتی در فصول و مواد هزینه مختلف پیش بینی می شود، در صورتی که در بودجه برنامهای، اعتبارات هر یک از برنامه ها و فعالیتها و طرحهای سازمان در قالب فصول و مواد هزینه پیش بینی میگردد .
لازم به توضیح است که در بودجه برنامهای برخی از کشورها، فقط برنامه ها به فصول و مواد هزینه تقسیم میشوند، در حالیکه در برخی دیگر از کشورها فعالیتها و طرحها نیز به صورت فصول و مواد هزینه پیش بینی میگردند. آنچه مسلم است آن است که در نظام حسابداری دولتی کشورهایی که از روش بودجه ریزی برنامهای استفاده مینمایند، طبقه بندیهای بودجهای مذکور عیناً باید در حسابهای دولتی منعکس گردند. بنابرین هزینه های هر وزارتخانه یا مؤسسه دولتی نیز باید اولاً به تفکیک برنامه ها و فعالیتها و طرحهای مورد اجرا در آن سازمان و ثانیاًً در داخل طبقه بندیهای مذکور، به تفکیک فصول و مواد هزینه نشان داده شوند.
بودجه برنامهای، همانطور که از نام آن پیدا است، عملیات سازمان را به شکل برنامه کار تنظیم و در دسترس می گذارد. این نوع بودجه را اولین بار در سال ۱۹۴۹ کمیسیون هوور عنوان کرد که از طرف ترومن رئیس جمهور امریکا مامور بررسی های لازم جهت اصلاح مدیریت در سازمان های دولتی شده بود .