شکل ۲-۳- BSC 1.0.1 (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ :۱۵۸)

ایده ترجمه استراتژی شرکت بعدها با معرفی چهار فرایند توسط نورتون و کاپلان (۱۹۹۶ الف) برای مدیریت استراتژیک توسعه یافت: اول، «ترجمه چشم انداز»؛ دوم، «ارتباط و اتصال»؛ سوم، برنامه‌ریزی کسب و کار»؛ چهارم، «بازخورد و یادگیری». این چهار فرایند می‌خواهند چارچوبی برای شرکت‌ها جهت توسعه توانایی‌شان برای اتصال اهداف استراتژیک بلند مدت به اقدامات کوتاه مدت با یک روش تکرار شونده با مرکزیت BSC در این فرایند تهیه کنند. (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۵۸)

شکل ۲-۴- BSC 1.1 (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۵۸)

مطابق مقاله پرکینز و همکاران (۲۰۱۴) تغییر بعدی مفهوم کارت امتیازی، تمرکز بر بازتاب‌های بالا به پایین از استراتژی یک شرکت بود. این موضوع با اتصال سنجه‌های عملکرد انتخاب شده اهداف فرعی استراتژیک کلی شرکت امکان پذیر شد (شکل ۵).

توسعه بیشتر این ایده روابط علی و معلولی، مفهوم اتصال بین اهداف فرعی استراتژیک سازمان بجای سنجه‌ها بود (نورتون و کاپلان،۱۹۹۶ ب). این مفهوم، تغییر اصلی بین BSC 1.1 و BSC 1.2 و پایه نسل بعدی BSC بود (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۰).

شکل ۲-۵- BSC 1.2 (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۵۹)

۲-۲-۱-۱-۲- کارت امتیازی متوازن نسل دوم

BSC 2.0

تغییر اصلی که خبر از تحول نسل اول BSC به نسل دوم می‌داد معرفی نقشه استراتژیک بود. نقشه استراتژی مفهوم ارتباط استراتژیک را با بررسی ارتباطات علی بین آن ها بسیار کاربردی‌تر نمود. هدف، اجازه دادن به مدیران جهت تعیین تغییراتی بود که منجر به خروجی‌های مورد انتظار سازمان می‌شدند. از یک دیدگاه سازمانی گسترده‌تر، نقشه‌های استراتژی به مدیران اجازه می‌دهند تا ببینند که چگونه شرکت می‌تواند «مواد خام» خود نظیر طرح‌های ابتکاری، منابع و دارایی‌های نامشهود را به خروجی‌های مشهود و قابل لمس تبدیل نمایند (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۰).

شکل ۲-۶- BSC 2.0 (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۱)

BSC 2.1

در BSC 2.0، ایده دارایی‌های نا‌مشهود که در زمینه آن آمده است، با بهره گرفتن از نقشه استراتژی به مدیران اجازه می‌دهد تا بفهمند چگونه دارایی‌های یک شرکت می‌توانند به خروجی مشهود ترجمه شوند. BSC ۲٫۱ این ایده را با بررسی چگونگی سازگاری دارایی‌های مشهود با نقشه استراتژی کلی، گسترش داد. این درایی‌های نا‌مشهود توسط نورتون و کاپلان (۲۰۰۴ الف :۵۵) به شرح زیر توصیف شد:

• • سرمایه انسانی: مهارت‌ها، استعداد و دانشی که کارکنان یک شرکت دارا هستند.

• • سرمایه اطلاعات: بانک‌های اطلاعات شرکت، سیستم اطلاعات، زیرساخت شبکه ها و تکنولوژی

• سرمایه سازمان: فرهنگ سازمان، رهبری سازمان، میزان همراستایی افراد با اهداف استراتژیک و توانایی کارکنان در به اشتراک گذاشتن دانش

تفاوت کلیدی بین BSC 2.0 و BSC 2.1 تمرکز بر پایه های نقشه استراتژی در یک تحلیل پایین به بالای مدیریت عملکرد استراتژیک است (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۱).

شکل ۲-۷- BSC 2.1 (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۲)

در مجموع، در نسل دوم، سه بهبود کلیدی در کارت امتیازی متوازن ایجاد شد:

1. 1. انتخاب سنجه‌ها ‌بر اساس اهداف استراتژیک شفاف و واضح

1. 1. تعیین روابط علی و معلولی بین اهداف استراتژیک که باعث طراحی در یک مدل رابطه‌ای استراتژیک یا یک نقشه استراتژیک می‌شود

1. ایجاد چهار فرایند مدیریتی که با بهره گرفتن از آن ها، BSC از یک سیستم ارزیابی استراتژی به یک سیستم مدیریت استراتژیک تبدیل شد (پورعیسی و همکاران، ۲۰۱۳ : ۹۷۷)

۲-۲-۱-۱-۳- کارت امتیازی متوازن نسل سوم

BSC 3.0

نسل سوم BSC نخستین بار سال ۲۰۰۲ توسط کوبولد^[۳۷] و لاوری^[۳۸] معرفی شد (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۲).

اجزای کلیدی نسل سوم کارت امتیازی متوازن به شرح زیر است:

• • بیانیه مقصد^[۳۹]

• • اهداف استراتژیک

• • مدل اتصال استراتژیک و منظرها

• سنجه‌ها و پیش‌زمینه‌ها^[۴۰] (کوبولد و لاوری، ۲۰۰۲: ۵ و ۶)

مهمترین مفهومی که نسل سوم BSC را تعریف می‌کند، «بیانیه مقصد» است. بیانیه مأموریت‌ در یک یا دو صفحه آنچه را که سازمان باید در یک تاریخ توافق شده در آینده به آن شکل دیده شود بیان می‌کند (شولور^[۴۱] و همکاران، ۲۰۰۰؛ لاوری و کوبولد، ۲۰۰۴). این بیانیه‌های مأموریت‌ در پایان فرایند طراحی BSC با به چالش کشیدن مدیران درگیر در فرایند، ایجاد می‌شوند تا اثر اهداف استراتژیک بر سازمان را به تصویر بکشند (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۲).

شکل ۲-۸- BSC 3.0 (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۳)

BSC 3.1

همان گونه که در شکل ۹ نشان داده شده، تفاوت BSC 3.1 با BSC 3.0 در این است که تعداد منظرهایی که در این رویکرد مورد توجه قرار می‌گیرند به تنها دو سنجه کاهش یافته‌اند. منظر «خروجی» جایگزین منظرهای مالی و مشتری شده درحالی که منظر «فعالیت» جایگزین منظرهای رشد و یادگیری و فرآیندهای داخلی کسب و کار شده‌اند (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۳).

شکل ۲-۹- BSC 3.1 (پرکینز و همکاران، ۲۰۱۴ : ۱۶۴)

۲-۲-۱-۱-۴- کارت امتیازی متوازن نسل چهارم

رابرت کاپلان در مصاحبه‌ای که در سال ۲۰۰۸ در HBR^[42] چاپ شد، ‌به این پرسش پاسخ داد که «مهمترین عامل اجرای استراتژی چیست؟». او توضیح داد که پیش از همه، رهبری بسیار مهم است و بدون رهبری مؤثر، هیچ استراتژی نمی‌تواند موفقیت آمیز اجرا شود و پس از آن اتصال استراتژی به عملیات ضروری است. هم استراتژی و هم عملیات مهم هستند اما عملکردشان در مقایسه با یکدیگر کاملا متفاوت است (پور‌عیسی و همکاران، ۲۰۱۳ : ۹۷۷).

کاپلان و نورتون نتیجه تحقیقات و بررسی‌های خود را در سال ۲۰۰۸ تحت عنوان کتاب دستاورد اجرا به چاپ رساندند. آن ها در این کتاب یک سیستم جامع مدیریتی را معرفی کردند که باعث یکپارچه ساختن دامنه گسترده‌ای از ابزارهای تدوین استراتژی و مدیریت عملیات، شامل بیانیه‌های مأموریت‌ و چشم‌انداز، متدولوژی‌های تدوین استراتژی، بودجه‌بندی پویا و تخصیص منابع، بهبود فرایند، متدولوژی‌های کیفیت (شش سیگما، مدیریت ناب، توپ‌گیری)، داشبوردها، سازمان یادگیرنده، استراتژی‌های خودجوش و ابزارهای تحلیلی آماری و اقتصادی می‌گردد (صادقی، ۱۳۸۸ : ۳۸)

بااین‌حال، می‌توان انتقادهایی برای اعمال مادۀ ۳۰ در خصوص تعارضات بین کنوانسیون‌های حمل‌ونقل بیان داشت. اول اینکه کنوانسیون‌های حمل‌ونقل مربوط به یک موضوع نبوده‌اند. از آنجایی که طبق عنوان مادۀ ۳۰، این ماده تنها قاعدۀ تقدّم را در خصوص اعمال معاهدات متوالی که به یک موضوع مربوط می‌شوند، بیان می‌دارد، این نکته موجب تعارض‌هایی بین کنوانسیون‌های حمل‌ونقلی که به حمل‌ونقل با طرق مختلف می‌پردازد، می‌شود و موجب استثناشدن آن‌ ها از محدوده مادۀ ۳۰ می‌شود. جای بحث اینکه آیا کنوانسیون‌های حمل‌ونقل ناظر بر یک موضوع‌اند یا نه، اینجا نیست. هرچند این طور گفته شده که عبارت «یک موضوع» باید به طور مضیق تفسیر گردد و تفاوت بین کنوانسیون‌های حمل‌ونقل جزئی بوده و حتی می‌توان گفت وجود ندارد. برای مثال تفاوت بین حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی آنقدر زیاد نیست که به پای تفاوت بین موضوع حقوق بشر و موضوع تعیین حدود جغرافیایی دولت‌ها برسد. کنوانسیون‌های حمل‌ونقل ناظر بر قراردادهای حمل‌ونقل بین‌المللی بوده و عمدتاًً قواعد ناظر بر مسئولیت متصدی را باز می‌کند. به‌علاوه، همه آن‌ ها هدف یکنواخت‌کردن شرایط حاکم بر قراردادهای حمل‌ونقل به‌ خصوص درمورد مسئولیت متصدی را دنبال می‌کنند. ‌بنابرین‏ می‌توان استدلال کرد که همۀ آن‌ ها ناظر بر یک موضوع‌اند. مسلّماً این مبنا برای اعمال مادۀ ۳۰ کافی است.

به‌علاوه، اعمال مادۀ (۳) ۳۰ و (۴) کنوانسیون وین مسائل عملی را مطرح می‌کند. از آنجایی که محدودۀ کنوانسیون‌های حمل‌ونقل مربوط به نقطۀ آغاز و پایان حمل‌ونقل بوده و تحت تأثیر ملیت طرف‌های آن نبوده، اعمال کنوانسیون وین می‌تواند به سناریوهای پیچیده و گاه لاینحلی منجر گردد. کنوانسیون عموماً حقوقی را اعطا کرده و یا قواعدی را برای دولت‌هایی که کنوانسیون مربوط را تصویب نموده‌اند، عرضه می‌دارد.

علی‌رغم همۀ این مشکلات، اعمال مادۀ ۳۰ کنوانسیون وین حداقل سهم کوچکی از تعارضات را حل می‌کند. راه دیگر اینکه اجازه دهیم دادگاه حقوقی در هر دعوای تعارض بر پایۀ شرایط هر پرونده و منافع موجد، رأی دهد. این راه می‌تواند به صدور آرای منصفانه منجر شده؛ اما امنیت و ثبات حقوقی را به‌نحوی‌که قابل‌پیش‌بینی باشد، مقرر نمی‌دارد. اگر اعتراض باعث جلوگیری از اعمال مادۀ ۳۰ شود، می‌توان از راه قیاس برای اعمال استفاده کرد. از آنجایی که کنوانسیون وین حقوق عرفی (مثل اینکه قانون خاص ناسخ قانون عام است) را تدوین می‌کند، این مسئله با انتقادها و اعتراض‌های زیادی روبه‌رو نیست. مادۀ (۱) ۳۰ اشاره به مادۀ ۱۰۳ منشور دارد: که در صورت تعارض بین تعهدات اعضای سازمان ملل، طبق منشور حاضر و سایر تعهداتشان طبق توافقات بین‌المللی، تعهدات منشوری غالب خواهد بود. در نظر پیش‌نویس‌کنندگان کنوانسیون وین این قاعده آنچنان اهمیتی داشته که آن‌ ها صریحاً ویژگی برتر مادۀ ۱۰۳ را در خصوص سایر تعهدات اعضای سازمان ملل به رسمیت شناختند.^[۳۲]

در حالی که مادۀ (۱) ۳۰ کنوانسیون وین در خصوص نحوۀ عملکرد ماده می‌باشد، مقرراتی که هستۀ ماده را تشکیل می‌دهند می‌توان در مادۀ (۲) ۳۰ و (۴) کنوانسیون یافت. این مقررات هستند که اصول راهنمایی را در خصوص تعارضات واقعی بیان می‌دارند. مادۀ (۲) ۳۰ کنوانسیون وین حق منعقدکنندگان معاهده را در تعیین ارتباط معاهدۀ پیش‌نویسان با سایر معاهدات ازطریق شرط حل تعارض به رسمیت می‌شناسد. ‌بنابرین‏ همانند مادۀ ۴۰ که امکان اعمال اصلاحاتی را در کنوانسیون برای پیش‌نویس‌کنندگان آن فراهم می‌کند، مادۀ ۳۰ این فرصت را برای منعقدکنندگان کنوانسیون جدید فراهم می‌کند تا مسائل راجع به حق تقدّم را مشخص دارند. این امر با مبنای حقوق بین‌الملل هم سازگاری دارد؛ دولت‌ها تنها به آن تعهدی که آزادانه به عهده گرفته‌اند ملزم بوده؛ زیراکه کنوانسیون‌ها قراردادهای دو یا چندجانبه بین دولت‌ها است. برخی از رژیم‌های حقوق حمل‌ونقل واحد که در طول سال‌ها تدوین شده، نمونه های روشنی از شروط حل تعارضات قراردادی ذکرشده را به همراه ‌داشته‌اند. البته قواعد رتردام هم مادۀ ۸۲ را در این‌خصوص دارد. مادۀ ۸۲ تحت عنوان مقرر «کنوانسیون‌های بین‌المللی حاکم بر حمل‌ونقل کالاها ازطریق دیگر روش‌های حمل‌ونقل» مقرر می‌دارد:

هیچ مقرره‌ای در این کنوانسیون، مانع از اعمال هیچ یک از کنوانسیون‌های بین‌المللی زیر که درزمان لازم‌الاجراشدن این کنوانسیون، لازم‌الاجرا بوده‌اند و نیز اصلاحیه‌های بعدی آن‌ ها که مسئولیت متصدی حمل در قبال فقدان و خسارات وارد بر کالاها را تنظیم می‌کنند، نخواهد بود:

الف) هر کنوانسیون حاکم بر حمل‌ونقل کالا ازطریق هوا، تا جایی که کنوانسیون مذکور مطابق با مقررات خود، بر هر قسمت از قرارداد حمل اعمال می‌شود؛

ب) هر کنوانسیون حاکم بر حمل‌ونقل کالاها ازطریق جاده، تا جایی که کنوانسیون مذکور مطابق با مقررات خود، به حمل‌ونقل کالایی می‌پردازد که به صورت بارگیری‌شده بر روی وسیلۀ نقلیۀ جاده‌ای مخصوص حمل کالاها که خود به‌وسیلۀ کشتی حمل می‌شود، باقی مانده است؛

ج) هر کنوانسیون حاکم بر حمل‌ونقل کالاها ازطریق ریل، تا جایی که کنوانسیون مذکور مطابق با مقررات خود، به حمل‌ونقل کالایی که ازطریق دریا به عنوان مکمل برای حمل‌ونقل ریلی حمل می‌شود، اعمال می‌شود؛

د) هر کنوانسیون حاکم بر حمل‌ونقل کالاها ازطریق آبراه‌های داخلی، تا جایی که کنوانسیون مذکور مطابق با مقررات خود، به حمل‌ونقل کالایی که بدون انتقال آن از یک کشتی به کشتی دیگر هم ازطریق رودخانه و هم ازطریق دریا حمل می‌شود، اعمال می‌شود.

از آنجایی که این شروط تأثیر بسزایی در قواعد حقوق حمل‌ونقل قابل اعمال در دعواهای مرکّب به‌ خصوص مورد آخری که ذکر شد، داشته در بخش‌های بعد به تفصیل شرح داده خواهد شد.

بعد از مادۀ (۲) ۳۰ کنوانسیون وین که مبیّن آزادی قراردادی طرف‌های قراردادی برای تنظیم قوانین راجع به تقدّم است، می‌توان گفت که مادۀ (۳) ۳۰ و (۴) کنوانسیون مشتمل بر قواعد جانشینی‌اند،^[۳۳] تنها زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که معاهدۀ مسائل راجع به تقدّم و اولویت اسناد را مشخص نسازد. مادۀ (۳) ۳۰ و (۴) کنوانسیون وین تدوین اصول کلی و حقوق عرفی راجع به تقدّم و اولویت معاهدات می‌باشد. وقتی تفاوت بین طرف‌های معاهدۀ قبلی و معاهدۀ جدید در یک موضوع در جایی که فقط بعضی از طرف‌های معاهدۀ قبلی در معاهدۀ بعدی در همان موضوع هستند را مشخص کنیم، می‌توان به راه‌حل مناسبی دست یافت. دستۀ اول در مادۀ (۳) ۳۰ ‌به این صورت آمده که قانون جدید قانون قدیم را نسخ می‌کند،^[۳۴] همان طور که متن ماده مبیّن اولویت قاعدۀ جدیدتر بر قاعدۀ متعارض قبلی است:

«وقتی همۀ طرف‌های معاهدۀ قبلی طرف معاهدۀ بعدی بوده، اما معاهدۀ قبلی طبق مادۀ ۵۹ خاتمه نیافته یا اعمالش معلق نشده، معاهدۀ قبلی تنها تا آن حدی که مقرراتش با معاهدۀ جدید سازگار باشد، اجرا می‌شود.»

۲-۲-۲-۳٫ مبارزه با فقر و تنگدستی

از لحاظ تربیتی کار به انسان تشخص و برتری می­بخشد و او را در جامعه فردی سربلند می­گرداند و برعکس بیکاری و فقر، باعث ضعف و زبونی و سرشکستگی انسان در اجتماع می­ شود. فقر، زاییده بیکاری است. امام علی (ع) می­فرمایند: «هنگامی که بیکاری و ناتوانی به یکدیگر برسند، نتیجه آن جز فقر و تنگدستی چیز دیگر نخواهد بود» (محمدی ری شهری، ۱۳۷۳: ج ۸، ۳۹۲).

بین بیکاری و فقر رابطه­ای تنگاتنگ وجود دارد و این دو آثار سوء اجتماعی بسیاری را در پی دارند که از جمله آن‌ ها ‌می‌توان به فساد، بی بند و باری، اعتیاد، دزدی و… اشاره کرد. امیرالمؤمنین علی (ع) درباره آثار سوء بیکاری و تنبلی در جامعه که عامل اصلی فقر ‌می‌باشد، می­فرمایند: «از بیکاری و بی­حوصلگی کردن بپرهیز؛ زیرا این دو کلید تمام نابسامانی­ها هستند» (محمدی ری­شهری، ۱۳۷۳: ج ۸، ۳۹۲). با کار کردن تمام افراد جامعه است که نعمت­های الهی نصیب آن جامعه می­گردد و از فقر و تنگدستی رهایی می­یابند که باعث پیشرفت آن‌ ها می­گردد.

۲-۲-۳٫ پیامدهای معنوی کار بر انسان

اعتقاد دینی، عامل بسیار مهم در ایجاد انگیزه است و چنانچه در کلام اولیای دینی آشکار می­گردد، انسان­های معتقد به عالم ماوراء، کارهای بسیاری را برای نتایج آخرتی انجام می­ دهند. در این قسمت آنچه در کلام معصومین (ع) به صورت هدف یا اثر تربیتی کار در آخرت مطرح‌شده آورده می­ شود تا نشان داده شود که کار اقتصادی چگونه حلقه­ی واسطه بین دنیا و آخرت می­ شود و شخص با کار اقتصادی به آثار معنوی کار دست می­یابد.

۲-۲-۳-۱٫ بخشیده شدن گناهان

یکی از نتایج اخروی کسب‌وکار، آمرزش گناهان است. در روایتی رسول خدا (ص) به سختی­هایی که کارگران هنگام کسب‌وکار می­کشند می ­پردازد و چنین می­فرماید: «مَنْ باتَ کالّا مِنْ طَلَبِ الْحَلال باتَ مَغْفوراً لَه» (حرعاملی، ۱۴۰۹: ج ۱۲/ ۱۳)؛ کسی که شب را در حالی به صبح رساند که از کسب حلال خسته شده و در فکر کسب‌وکار حلال برای روز باشد گناهانش آمرزیده است. در روایت دیگر از آن حضرت آمده است: «وَ مِنَ الْذنوب، ذُنوبٍ لا یکفّرها اِلّا الْهَمِّ فی طَلَبِ الْمَعیشه» (فیض کاشانی، ۱۳۶۳: ج ۳/ ۱۴۹)؛ برخی از گناهان گناهانی هستند که فقط کار و تلاش و سختی کشیدن در جهت تأمین زندگی آن را از بین می­برد.

قطب راوندی در دعوات از رسول‌الله چنین نقل ‌کرده‌است: «اِنَّه لِیَأتی الْرَّجُل مِنْکُم لا یَکْتُبُ عَلَیه سَیِّئه وَ ذلِکَ اِنَّه مُبتلی بِالْمَعاش» (طباطبایی بروجردی، ۱۳۷۰: ج ۲۲، ۳۵)؛ روز قیامت مردی از شما را که هیچ گناهی بر او نوشته نشده است می ­آورند و این به خاطر این است که در دنیا جهت کسب روزی حلال کار کرده و سختی کشیده است.

در روایتی از آن حضرت نقل شده است که آمرزش بعضی از گناهان فقط رنج و سختی در جهت کسب مخارج زندگی از بین می­برد: «عَنْ رَسولُ الله (ص) اِنَّهُ قال انَّ مِنَ الْذنوب ذُنوباً لایُکفِّرها صَلوه وَ لاصوم، قیلَ یا رسول الله فَما یُکفِّرها؟ قال: الهُموم فی طَلَبِ المعیشه» (مجلسی، ۱۴۰۴: ج ۱۰۳/۹)؛ از رسول خدا روایت شده است که آن حضرت فرمودند همانا در بین گناهان، گناهانی هستند که با نماز و روزه از بین نمی­روند. عرض شد: یا رسول‌الله پس چه چیزی آن گناهان را پاک می­ کند؟ فرمودند: ناراحتی­ها و سختی­هایی که انسان در جهت کسب مخارج زندگی می­کشد.

در روایتی رسول خدا فرموده‌اند: «مَنْ اَکَلَ الْحَلال قامَ علی رأسِه ملک یَسْتَغفِر لَهُ حتّی یَفرغُ من اکله» (قمی، ۱۴۱۴: ج ۲/ ۳۱۹)؛ هرکس از راه کار و کسب حلال غذا تهیه کند و بخورد فرشته­ای بر بالای سر او می­ایستد تا وقتی که خوردنش را تمام کند از خداوند برای او طلب بخشش می­ کند.

۲-۲-۳-۲٫ در امان بودن از آتش دوزخ

در روایتی آمده است زمانی که رسول خدا از جنگ تبوک بازمی‌گشت سعد انصاری به استقبال آن حضرت رفت و ایشان با او مصافحه کرد و سپس فرمود: چه چیزی باعث زبری و پینه‌ی دست تو شده است؟ عرض کرد: ای رسول خدا، من با بیل در زمین سخت کار می­کنم تا اینکه مخارج زندگی خانواده­ام را تأمین کنم. رسول خدا دست او را بوسید و فرمود: این دستی است که آتش به آن نمی­رسد (ابن اثیر، ۱۴۱۵: ج ۲/ ۲۷۰).

در روایتی دیگر از آن حضرت نقل شده است که فرمود: «مَن اَکَلَ مِنْ کدّ یَده نَظَرَ الله اِلَیه بِالرَّحمه ثُمَّ لا یُعَذِّبه اَبَداً» (مجلسی، ۱۴۰۴: ج ۱۰۳/ ۹)؛ کسی که با کار و تلاش، از دسترنج خویش بهره­مند شود مورد نظر رحمت خداوند قرار ‌می‌گیرد و خداوند متعال هرگز او را عذاب نمی­کند.

‌بنابرین‏ از منظر پیامبر اکرم (ص) از لحاظ تربیتی کار کردن انسان را از عذاب و آتش جهنم نجات می­دهد، پس تا ‌می‌توان باید مسلمانان را به کار و کوشش در راه کسب روزی حلال تشویق کرد.

۲-۲-۳-۳٫ خشنود کردن خداوند و محبوب خداوند واقع‌شدن فرد

از دیگر نتایج کار در دنیا، خشنودی خداوند در دنیا و آخرت است. در این زمینه پیامبر خدا می­فرمایند: «مَنْ اَمْسی وافیاً مِنْ طَلَبِ الْحَلال باتَ مَغفوراً لَه وَ اَصْبَحَ وَاللهُ عَنْهُ راضٍ» (فیض کاشانی، ۱۳۶۳: ج ۳/ ۲۰۵)؛ کسی که روزش را به پایان رساند در حال خستگی از کار و تلاش جهت به دست آوردن روزی حلال، آمرزیده می­ شود و در حالی صبح می­ کند که خداوند از او راضی و خشنود است.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «الکاسِبُ مِن یَدِهِ خَلیلُ اللّه» (پاینده، ۱۳۶۲: ح ۲۱۹۰)؛ هرکس با دست خود کسب در آمد کند دوست خاصِ خدا است.

در فرمایشات رسول خدا (ص)، کار و تلاش برای بی­نیازی از دیگران محبوب خداوند متعال معرفی می­ شود: «اِنَّ الله یُحِبَّ الْعَبدُ یَتَّخِذُ الْمِهنه لِِیَسْتَغنی بِها عَن النّاس» (فیض کاشانی، ۱۳۶۳: ج ۳/ ۱۴۰)؛ خداوند بنده­ای را که در به دست آوردن روزی، خود را به زحمت می­ اندازد تا از دیگران بی­نیاز شود دوست می­دارد.

از امام علی نقل شده است: «اِنَّ الله عَزَّوَجَّل یُحِبُّ الْمُحتَرِفُ الْاَمین» (حکیمی، ۱۳۸۰: ج ۳ /۱۶۳)؛ خداوند انسان دارای شغل و حرفه را که امانت‌دار باشد دوست می­دارد.

۲-۲-۳-۴٫ عبادت و جهاد تلقی شدن کار

در حدیث قدسی آمده است که خداوند به پیامبر خطاب فرمود: «یا اَحْمَدُ! اِنَّ الْعباده عَشْرَه اَجْزاء تِسعَه مِنها طَلَبُ الْحَلال فَاِذا طیّبَت مَطْعَمَکَ وَ مَشْرَبَکَ فَاَنتَ فی حفظ وَ کنفی» (قمی، ۱۴۱۴: ج ۲/ ۳۳۰)؛ ای احمد! عبادت ده قسمت است که نه قسمت آن کسب حلال است پس هر گاه غذا و نوشیدنی خود را پاک ساختی و از راه حلال به دست آوردی تو در حمایت من هستی.

۱-۶-۳ متغیرهای وابسته

متغیرهای وابسته در این تحقیق شامل: تمایل و علاقه جوانان روستایی نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی می‌باشد.

۲-۶-۳ متغیرهای مستقل

مجموعه متغیرهای مستقل در این تحقیق که بر تمایل جوانان برای اشتغال در حرفه ی کشاورزی مؤثر می‌باشند، شامل :

– ویژگی های فردی و حرفه ای جوانان روستایی(سن، جنسیت، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل، وضعیت فعلی، شغل پدر، تعداد اعضای خانوار شاغل در بخش کشاورزی، فاصله تا مرکز شهر، مساحت زمین زراعی خانواده، میزان اراضی آبی، میزان اراضی دیم، میزان اراضی باغی).

– اجزای تئوری رفتار برنامه ریزی شده(نگرش، هنجار ذهنی، کنترل رفتاری درک شده، هنجار اخلاقی، هویت خود و هنجار توصیفی)

– اجزای نظریه ی شغلی شناختی اجتماعی(خودکارآمدی، نتیجه انتظارات، درک رفتار دیگران، علاقه، حمایت ها و موانع)

جدول ۱-۳ متغیرهای پژوهش و مقیاس آن ها

ردیف
متغیر
مقیاس

۱

ویژگی های فردی و حرفه ای

سن

نسبی

جنسیت

اسمی

وضعیت تاهل

اسمی

سطح تحصیلات

نسبی

وضعیت فعلی پاسخگو

اسمی

شغل پدر

اسمی

تعداد اعضای خانوار شاغل در بخش کشاورزی

نسبی

فاصله تا مرکز شهر

نسبی

مساحت زمین زراعی خانواده

نسبی

میزان اراضی آبی

نسبی

میزان اراضی دیم

نسبی

میزان اراضی دیم

نسبی

سابقه کشاورزی

نسبی

سابقه کشاورزی والدین

نسبی

شرکت در کلاس های آموزشی ترویجی

اسمی

میزان علاقه به سکونت در روستا

نسبی

۲

نگرش جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۳

هنجار ذهنی جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۴

کنترل رفتاری درک شده جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۵

هنجار اخلاقی جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۶

هویت خود جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۷

هنجار توصیفی جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۸

خودکارآمدی جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۹

نتیجه انتظارات جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۱۰

علاقه جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۱۱

حمایت جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۱۲

موانع جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۱۳

درک رفتار دیگران نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

تمایل نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

نسبی

۷-۳ تعریف مفهومی و کارکردی برخی متغیرها

۱-۷-۳ تمایل نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

تمایل به عنوان عامل انگیزشی است که رفتار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تمایل نشان دهنده آن است که فرد برای انجام رفتار چقدر تمایل دارد تلاش کند(آجزن، ۱۹۹۱). تمایل جوانان نسبت به اشتغال در حرفه کشاورزی به قصد، عزم و اراده آن ها جهت اشتغال و یا عدم اشتغال در حرفه کشاورزی در آینده اشاره دارد. ‌بنابرین‏ در این پژوهش از ۱۲ گویه در قالب طیف لیکرت(خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم، خیلی کم) استفاده شد. به عنوان مثال« من قصد دارم درآینده نزدیک به کارهای کشاورزی بپردازم»، « من اهداف روشنی از شغل کشاورزی برای آینده خود دارم»، « ترجیح می دهم در آینده کشاورزی کنم»، « من تصمیم دارم در آینده نزدیک کشاورزی کنم چون برای پیشرفت روستا لازم است» و از این قبیل اشاره دارد.

۲-۷-۳ نگرش جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی

اشاره دارد به درجه ای که یک فرد دارای ارزیابی مطلوب یا نامطلوب از رفتار مورد نظراست(نچیز،۲۰۱۲). به عبارت دیگر نگرش، ارزشیابی مثبت یا منفی فرد را از انجام یک رفتار را منعکس می‌کند. نگرش، حالتی درونی است که بر انتخاب عمل فرد نسبت به یک شی، یک شخص یا یک رویداد اثر می‌گذارد. سنجش نگرش در این پژوهش از طریق مطرح کردن ۱۰ گویه در قالب طیف لیکرت (خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم، خیلی کم) صورت گرفت. به عنوان مثال« به نظرم کشاورزی شغل مفید و مناسبی است»، « شغل کشاورزی از ارزش معنوی بالایی برخوردار است»، « شغل کشاورزی برای من رضایت بخش است»، « شغل کشاورزی برای من بسیار با ارزش است» و گویه هایی از این قبیل اشاره دارد.

۳-۷-۳ هنجار ذهنی در رابطه با اشتغال در حرفه ی کشاورزی

هنجار ذهنی به برداشت فرد از نظرات افراد مهم برای انجام یا عدم انجام رفتار اشاره دارد. به عبارت دیگر، هنجار ذهنی، ادراکات مربوط به نظرات اجتماع برای انجام یا عدم انجام رفتار توسط فرد می‌باشد(دیبار، ۲۰۰۶). منظور از هنجار ذهنی، افرادی که برای جوانان مهم هستند(خانواده، دوستان و…) نسبت به اشتغال در حرفه کشاورزی تاثیر دارند. سنجش هنجار ذهنی در این پژوهش از طریق مطرح کردن ۱۰ گویه در قالب طیف لیکرت (خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم، خیلی کم) صورت گرفت. به عنوان مثال« خانواده من تمایلی ندارند من شغل کشاورزی را انتخاب کنم»، « دوستانم معتقدند که انتخاب شغل کشاورزی برای من اشتباه است»، « مردم منطقه کشاورزی را شغلی با ارزش می دانند»، « بسیاری از افرادی که برای من مهم هستند فکر می‌کنند شغل کشاورزی برای من مفید است» و گویه هایی از این قبیل.

۴-۷-۳ کنترل رفتاری درک شده در رابطه با اشتغال در حرفه ی کشاورزی

درک درباره اینکه چقدر انجام دادن یک رفتار آسان یا مشکل می‌باشد به عبارت دیگر سهولت یا دشواری درک شده(نچیز،۲۰۱۲). تخمین توانایی فرد برای انجام رفتار کنترل رفتاری درک شده نامیده می شود(بامبرگ و ماستر،۲۰۰۷). سنجش کنترل رفتاری درک شده در این پژوهش از طریق مطرح کردن ۹ گویه در قالب طیف لیکرت (خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم، خیلی کم) صورت گرفت. به عنوان مثال« انجام کارهای کشاورزی برای من آسان است»، « من احساس می کنم که توانایی انجام کارهای کشاورزی را دارم»، « من احساس می کنم مهارت لازم در شغل کشاورزی را ندارم»، « انجام کار کشاورزی بیش از توان جسمانی من است» و گویه هایی از این قبیل.

۵-۷-۳ هنجار اخلاقی در رابطه با اشتغال در حرفه ی کشاورزی

هنجار اخلاقی عبارت از تصور فرد از درست یا نادرست بودن اخلاقی انجام یک رفتار خاصی است که دربرگیرنده احساس شخصی و احساس مسئولیت فرد در قبال انجام یا عدم انجام آن رفتار خاص است(کانر و آرمیتاژ،۱۹۹۸). در این جا احساس درونی جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی می‌باشد. سنجش هنجار اخلاقی در این پژوهش از طریق مطرح کردن ۶ گویه در قالب طیف لیکرت (خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم، خیلی کم) صورت گرفت. به عنوان مثال« اگر من کار کشاورزی انجام دهم احساس خوبی دارم»، « انتخاب شغل کشاورزی از اصول وجدانی در درون من است»، « اگر شغل کشاورزی داشته باشم احساس خوبی دارم» و گویه هایی از این قبیل اشاره دارد.

۲-۱۴-۷٫ بهبود تصمیم گیری مدیریت

هر چه اطلاعات، جدیدتر و به روزتر و قابل دسترس باشد، تصمیم گیری مدیران و دست اندرکاران بیمه صحیح تر و مناسب تر خواهد بود. فناوری اطلاعات به کمک ابزار پیشرفته چنان سرعتی را در جمع‌ آوری، انتقال، پردازش ذخیره و بازیابی اطلاعات فراهم آورده است که به دست آوردن آخرین اطلاعات دیگر یک مشکل تکنولوژیک محسوب نمی شود (‌عالی خانی و بهرامی،۱۳۸۶).

۲-۱۵٫بیمه کارآفرین

شرکت بیمه کارآفرین یکی از نخستین شرکت های بیمه خصوصی است که پس از انقلاب در چارچوب قانون تأسیس مؤسسات بیمه غیر دولتی و قانون تجارت در تاریخ ۲۷/۱۲/۱۳۸۱ به شماره ۲۰۰۸۴۵ به ثبت رسیده و با اخذ مجوز از بیمه مرکزی ایران فعالیت خود را در سطح کشور آغاز نموده است .

۲-۱۵-۱٫فلسفه تأسيس

گروهی از کارآفرینان فرهیخته و صاحب نام صنعت بیمه و بانک با شرکت گروهی از کارآفرینان مهندسی صنایع ساختمان و معماران اقتصادی کشور دست به دست یکدیگر داده با هدف تغییر ریشه ای ساختار سنتی در حال سکون صنعت بیمه و استقرار توسعه پایدار و خلاق در این صنعت با بهره گرفتن از منطق تحول و روش های نوین با به کارگیری ابزارهای فنی مدیریتی ‌و سیستماتیک قابل بهره برداری از ساختار متحول بازار بین‌المللی بیمه ، بیمه کارآفرین را بنا نهادند.

۲-۱۵-۲٫اهداف شرکت

۱-حاکمیت شرکتی

۲-مشتری محوری و تکریم ارباب رجوع

۳-بیمه گری با به کارگیری ابزارهای حرفه ای

۴-خلاقیت و ابداع طرح های نو مطابق با نیاز های یک جامعه پیشرفته

۵- آموزش مداوم کارکنان در کلیه سطوح

۲-۱۵-۳٫توان مالی شرکت

بیمه کارآفرین با سرمایه ۱۲۰۰ میلیارد ریال،ذخابر فنی ۳۰۳۳ میلیارد ریال و اندوخته های قانونی،سرمایه ای و سایر اندوخته ها به مبلغ ۱۰۳ میلیارد ریال و در اختیار داشتن پوشش های مناسب اتکایی از توان مالی بالایی برخوردار و قادر است انواع ریسک های صنعتی و غیر صنعتی و همچنین صنایع عظیم نفت،گاز و پتروشیمی را با هر میزان سرمایه تحت پوشش قرار دهد.مجموعه دارایی های شرکت در پایان سال ۹۱ بالغ بر ۷۷۹۷ میلیارد ریال بوده است.

۲-۱۵-۴٫موضوع فعالیت شرکت

*انجام عملیات بیمه ای مستقیم در انواع بیمه های زندگی و غیر زندگی .

*سرمایه گذاری از محل سرمایه و ذخایر و اندوخته های فنی و قانونی در چارچوب ضوابط مصوب شورای عالی بیمه .

*قبول ریسک به صورت اتکائی از شرکت‌های بیمه داخلی

۲-۱۵-۵٫توان فنی و تخصصی

این شرکت با بهره گیری از مدیران و کارشناسان کارآمد و متخصص و مجرب که بین ۲۰ تا ۴۰ سال پیشینه فعالیت در سطوح بالای مدیریتی در صنعت بیمه کشور داشته و در برنامه ریزیهای کلان این صنعت مشارکت داشته اند ، آمادگی دارد کامل‌ترین پوشش های بیمه ای و مناسب ترین شرایط و مطلوب ترین خدمات را در کلیه رشته‌های بیمه از جمله بیمه های باربری ( صادراتی ، وارداتی ، داخلی) آتش سوزی ( صنعتی، تجاری، خدماتی و مسکونی ) اتومبیل ( بدنه، شخص ثالث و سرنشین) اشخاص ( عمر گروهی، عمر و سرمایه گذاری، حوادث و درمان )، مهندسی، مسئولیت، اعتباری و بیمه های نفت و انرژی ارائه نماید.

شرکت بیمه کارآفرین نخستین شرکت بیمه بخش خصوصی است که توانسته است پوششهای اتکایی خود را از معتبرترین بیمه گران جهان اخذ نماید و با تحصیل پوشش های اتکایی قادر است انواع ریسک های صنعتی و غیر صنعتی را با هر میزان سرمایه تحت پوشش قرار دهد.

۲-۱۵-۶٫پرسنل و شعب

در حال حاضر تعداد کارکنان بیمه کارآفرین به ۴۸۳ نفر رسیده که از این تعداد ۱۷۶ نفر در تهران و بقیه در شعب و واحدهای صدور شرکت در سراسر کشور در خدمت مشتریان گرامی می‌باشند.

بیمه کارآفرین علاوه بر واحدهای ستادی و شعبه مرکزی تهران در ۳۴ مرکز استان و شهرستان دارای شعبه می‌باشد و در حال حاضر تعداد نمایندگی های حقیقی و حقوقی شرکت در تهران و شهرستانها ۱۸۴۷ می‌باشد که از این تعداد ۱۸۰ نمایندگی در تهران و ۱۰۲۰ نمایندگی در شهرستانها فعالیت دارند .همچنین شرکت از خدمات کارگزاران بیمه در سراسر کشور برخوردار می‌باشد.

۲-۱۶٫پیشینه پژوهش

۲-۱۶-۱٫پیشینه پژوهش در ایران

۱٫صحرایی(۱۳۹۲) در پژوهشی به بررسی موانع توسعه بیمه های الکترونیک در شرکت های بیمه ای پرداخت. که برای این منظور ۴ فرضیه اصلی و۱۱ فرضیه فرعی مطرح گردید که برای جمع‌ آوری اطلاعات پرسشنامه ای شامل ۲۳ سوال تخصصی و ۴ سوال عمومی (در مجموع ۲۷ سوال) در بین ۲۰۸ نفر از مدیران وکارکنان بیمه ایران در استان تهران توزیع گردید که در نهایت با توجه به غیرنرمال بودن متغیر های پژوهش برای بررسی فرضیات پژوهش از ضریب همبستگی اسپیرمن و برای رتبه بندی موانع توسعه بیمه های الکترونیک از آزمون فریدمن استفاده شده است که نهایتاً نتایج حاصل نشان داد که بین عوامل ساختاری، عوامل رفتاری، عوامل زمینه ای و عوامل ماهیتی با عدم پیاده سازی و توسعه بیمه الکترونیک رابطه مثبت و معناداری وجود دارد به طوری که نتایج حاصل از پژوهش امیرخانی و متقی ثابت(۱۳۸۹) نیز نشان داد که عوامل ساختاری، عوامل رفتاری، عوامل زمینه ای و عوامل ماهیتی با عدم پیاده سازی و توسعه بیمه الکترونیک رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

۲٫معصومی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان بررسی رابطه بین استفاده از اینترنت با بازاریابی بیمه عمر

(مورد مطالعه : نمایندگی های بیمه ایران در استان زنجان ) در سال ۱۳۹۱٫

این پژوهش ‌بر اساس نوع هدف از نوع تحقیقات کاربردی، همچنین این پژوهش را می توان جزء تحقیقات توصیفی نیز به شمارآورد. روش انجام این پژوهش نیز پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارکنان و نمایندگی های بیمه ایران در استان زنجان شکل می‌دهد که تعداد آن ها ۱۰۲ نفر می‌باشد. هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین استفاده از اینترنت در صنعت بیمه با بازاریابی بیمه عمر می‌باشد. که نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد بین اینترنت با بازاریابی بیمه عمر، تسهیل ارتباطات، تسهیل تحقیقات بازاریابی، افزایش فروش بیمه عمر، بهبود چهره تجاری، کاهش هزینه و مزیت رقابتی رابطه معناداری وجود دارد. استفاده از اینترنت با توجه به سرعت، دقت و صحت که از ویژگی‌های آن است می‌تواند ضمن ایجاد تسهیلات در ارتباطات و تحقیقات بازاریابی ، فروش بیمه عمر را افزایش دهد و با کاهش هزینه های مربوطه سبب افزایش سهم بازار و مزیت رقابتی شود.

۳٫ افخمی و ترابی در مقاله ای تحت عنوان” تاثیر ابعاد کیفیت خدمات الکترونیکی بر رضایت مشتریان در تجارت الکترونیکی B2C (موردکاوی: بیمه اینترنتی ایران و البرز) در سال ۱۳۹۰ .