قبادی و همکاران (۱۳۷۹)، گزارش کردند بین اجزاء عملکرد گندم، حالت جبران کنندگی نسبی وجود دارد. به عنوان مثال در ارقامی که دارای پنجه های بیشتری هستند تعداد سنبله در واحد سطح افزایش می یابد ولی تعداد دانه در سنبله و وزن دانه ها کمتر خواهد بود و افزایش وزن دانه فقط تا حدی، کاهش تعداد دانه را جبران می کند. اگر چه با افزایش تراکم بوته ، تعداد سنبله در مترمربع افزایش می یابد اما تعداد دانه درسنبله و وزن هزار دانه و نهایتاً میزان تولید، کاهش خواهد یافت (بدون نام، ۱۹۸۶). اسمید و جینکینسون (۱۹۷۹)، دریافتند که تراکم های بوته بالاتر از حد اپتیمم (مطلوب)ممکن است باعث افزایش تعداد سنبله در واحد سطح شود ولی درعوض می تواند باعث کاهش تعداد سنبله های بارور و وزن دانه در سنبله شود. اصولاً مواد فتوسنتزی که در دانه ذخیره می شوند از سه منبع (Source )عمده، فتوسنتز جاری برگ ، فتوسنتز جاری قسمت های سبز غیر از برگ و انتقال مواد فتوسنتزی ذخیره شده در سایر اندام های گیاه ( منابع ثانویه ) تامین می شود ( سرمدنیا و کوچکی ، ۱۳۷۲ ) غلاف برگ پرچم و میانگره برگ پرچم در شرایط خشک می تواند به عنوان منابع ثانویه عمل نموده و نقش موثری در انتقال مواد فتوسنتزی به دانه داشته باشد ( هاشمی دزفولی ، ۱۳۷۷). ﻋﺒﺪاﻟﺴــﻼم و ﻫﻤﮑــﺎران (۱۹۹۴)، در ارزﯾــﺎﺑﯽ روشﻫــﺎی ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﮐـﻢ ﻣﺼـﺮف روی، ﻣﻨﮕﻨﺰ و ﻣﺲ اﻇﻬﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﺮﮔﯽ اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻـﺮ، ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﺼﺮف ﺧـﺎﮐﯽ و ﯾـﺎ ﺗﯿﻤـﺎر ﻧﻤـﻮدن ﺑـﺬر ﺑﺎﻋـﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﮑﺮد ذرت ﻣﯽﺷﻮد. ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﻋﻨﺼﺮ روی، ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻮرد ﻧﯿـﺎز ﮔﯿـﺎه، ﺗﻌـﺪاد ﺳﻨﺒﻠﻪ در ﺑﻮﺗﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳـﻨﺒﻠﻪ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻋﻤﻠﮑـﺮد داﻧﻪ ﮔﻨﺪم را اﻓﺰاﯾﺶ داده و ﮐﻤﺒﻮد روی ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﻨﺠﻪﻫﺎی ﻧﺎﺑﺎرور ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ در ﻃـﻮل دوره رﺷـﺪ روﯾﺸﯽ و زاﯾﺸﯽ اﯾـﻦ ﭘﻨﺠـﻪﻫـﺎ از ﻣـﻮاد ﻓﺘﻮﺳـﻨﺘﺰی ﺳـﺎﻗﻪ اﺻﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤـﻮده و ﻃـﻮل دوره رﺷـﺪ روﯾﺸـﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺷﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻤﻠﮑـﺮد داﻧـﻪ در واﺣـﺪ ﺳـﻄﺢ ﮐـﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ (رانگل و گراهام، ۱۹۹۵).
ﻣﻠﮑﻮﺗﯽ و ﻏﯿﺒـﯽ(۱۹۹۹)، ﮔــﺰارش ﻧﻤﻮدﻧــﺪ ﮐــﻪ ﻣﺤﻠــﻮل ﭘﺎﺷــﯽ ﺑﺮﮔــﯽ ﻋﻨﺼــﺮ روی، ﻫﻤــﺮاه ﺑــﺎ ﻧﯿﺘــﺮوژن، ﻓﺴﻔﺮ و ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻋﻤﻠﮑـﺮد داﻧـﻪ و اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣﯿــﺰان روی در داﻧــﻪ ﮔﻨــﺪم ﺷــﺪ. ﯾﻠﻤــﺎز و ﻫﻤﮑــﺎران (۱۹۹۷)، ﺑﯿــﺎن ﮐﺮدﻧــﺪ ﮐــﻪ اﺳــﺘﻔﺎده از روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﻟﻔﺎت روی، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ ﮔﻨﺪم را ﺑـﻪ ﻣﯿـﺰان ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪای اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫـﺪ، ﺑﻠﮑـﻪ ﻏﻠﻈـﺖ اﯾـﻦ ﻋﻨﺼـﺮ در داﻧـﻪ ﻧﯿـﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ. ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﻫﻤﺎﻧﺘﺮاﻧﺠـﺎن و ﮔـﺮگ (۱۹۸۸)، ﻧﺸـــﺎن داد ﮐـــﻪ ﻣﺼــﺮف آﻫــﻦ و روی ﻣﻮﺟــﺐ اﻓــﺰاﯾﺶ ﻣﻌﻨــﯽدار ﺗﻌــﺪاد سنبله درﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ، ﻃﻮل سنبله و وزن ﻫﺰار داﻧـﻪ ﮔﻨـﺪم ﺷﺪ. اﯾﻦ ﻣﺤﻘﻘﺎن اﻋﻼم ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐـﻪ در اﺛـﺮ ﻣﺼـﺮف اﯾـﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻘﺪار ﮐﻞ ﮐﺮﺑﻮﻫﯿﺪراتﻫﺎ، ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ داﻧﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺮﺑﻮﻫﯿـﺪراتﻫـﺎ وزن ﻫـﺰار داﻧﻪ و ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺧﻮﺷﻪ ﻧﯿـﺰ اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﻣﻮﺟـﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮد. اگرچه اسمید و جینکینسون (۱۹۷۹)، دریافتند که تراکم های بوته بالاتر از حد اپتیمم (مطلوب) ممکن است باعث افزایش تعداد سنبله در واحد سطح شود ولی درعوض می تواند باعث کاهش تعداد سنبله های بارور و وزن دانه در سنبله شود. به نظر می­رسد با توجه به فراهم بودن عناصر مغذی برای گیاه زراعی، زمینه استقامت و پایداری گیاه برای مقابله با علف­های هرز فراهم می­ شود درنتیجه بیشترین میزان تعداد سنبله بارور در متر مربع از تیمار ۷۰۰بوته در متر مربع بدست آمد(نقل از مقاله تاثیر تراکم بوته روی خصوصیات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی چهار رقم گندم دوروم تحت شرایط دیم، مظفری و همکاران، ۱۳۷۷)، (جدول ۸-۴). همچنین نتیجه تجزیه واریانس نشان داد که هیچیک از منابع تغییرات اثر معنی داری بر تعداد سنبله نابارور نداشتند (جدول ۱-۴). اگرچه تعداد ساقه یا سنبله نابارور تأثیری بر عملکرد یک رقم ندارد، ولی می تواند قدرت سایه اندازی آن رقم را تحت تأثیر قرار دهد (باغستانی و زند،۱۳۸۴). همین امر می ­تواند در کاهش ماده خشک علف هرز آن رقم مؤثر واقع شود. و همانطور که از نتایج جدول مقایسه میانگین شاخص رقابت بر می ­آید بیشترین میزان شاخص رقابت مربوط به تیمارهایD2 و M2 می­باشد (جدول ۲۵-۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۶-۱-۴: تعداد سنبلچه در سنبله
نتایج تجزیه واریانس صفت تعداد سنبلچه در سنبله نشان داد که هیچیک از منابع تغییرات اثر معنی داری بر این صفت نداشتند (جدول ۱-۴).
از آنجائی که تعداد سنبلچه در سنبله یک صفت ژنتیکی است، لذا به نظر می­رسد که در زمان شکل گیری سنبلچه­ها در سنبله، این صفت کمتر تحت تأثیر عوامل محیطی از جمله رقابت قرار می­گیرد. ولی ممکن است در این مرحله از رشد، علف­های هرز در جذب عناصر غذایی گیاه زراعی پیشی گرفتند و از این طریق به آن تنش وارد نمایند. اما با توجه به فراهم نمودن عناصر مغذی برای گیاه زراعی، زمینه استقامت و پایداری گیاه برای مقابله با علف­های هرز فراهم می­ شود.
مظفری و همکاران (۱۳۷۷) در بررسی تاثیر تراکم بوته روی خصوصیات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی چهار رقم گندم دوروم تحت شرایط دیم اظهار کردند که، تراکم ۳۵۰ بوته در مترمربع با ۸۹/۱۰ و تراکم ۴۵۰ بوته در مترمربع با ۳/۹ به ترتیب بالاترین و پایین ترین تعداد سنبلچه در سنبله را به خود اختصاص دادند. همان طور که ملاحظه می شود در این آزمایش با افزایش تراکم گیاهی تعداد سنبلچه در سنبله کاهش یافت.
۷-۱-۴: تعداد دانه در سنبلچه
نتایج نشان داد که اثر متقابل تراکم­ گیاهی با مواد تغذیه­ای در رقابت گندم با علف­های هرز بر تعداد دانه در سنبلچه گندم در سطح احتمال خطای ۵ درصد معنی دار بود (جدول ۱-۴). نتایج برش دهی اثر متقابل تراکم و عناصر مغذی بر مبنای سطوح تراکم بر تعداد دانه در سنبلچه در جدول (۹-۴) نشان داده شده است. نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل تراکم و عناصر مغذی بر مبنای سطوح تراکم بر تعداد دانه در سنبلچه گندم نشان داد که بیشترین تعداد دانه در سنبلچه در تراکم ۴۰۰ بوته در متر مربع از تیمار (M4D1) با مصرف کود مخلوط ۲عنصر ماکرو و ۶ عنصر میکرو با ۲۸/۲ عدد دانه در سنبلچه بدست آمد و اختلاف معنی دار با تیمار شاهد نداشت و کمترین تعداد دانه در سنبلچه از تیمار (M2D1) با مصرف کود حاوی ۲عنصر ماکرو با ۶۳/۱ عدد دانه در سنبلچه به دست آمد که دارای اختلاف معنی دار با تیمار شاهد در سطح احتمال خطای ۵ درصد بود. و در تیمار با تراکم ۵۰۰ بوته در متر مربع بیشترین تعداد دانه در سنبلچه از تیمار شاهد (M1D2) ، بدون مصرف کود و عاری از علف هرز با ۴۱/۲ عدد دانه در سنبلچه بدست آمد و کمترین میزان تعداد دانه در سنبلچه از تیمار (M3D2) با مصرف کود حاوی ۶ عنصر میکرو با ۰۸/۲ عدد دانه در سنبلچه به دست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار شاهد نداشت جدول (۱۰-۴). و در تیمار با تراکم ۶۰۰ بوته در متر مربع بیشترین تعداد دانه در سنبلچه از تیمار (M2D3) با مصرف کود حاوی ۲ عنصر ماکرو با ۵۹/۲ عدد دانه در سنبلچه و کمترین تعداد از تیمار (M3D3) با مصرف کود حاوی ۶ عنصر میکرو با ۹۴/۱ عدد دانه در سنبلچه به دست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار شاهد نداشتند جدول (۱۰-۴). در تیمار با تراکم ۷۰۰ بوته در متر مربع بیشترین تعداد دانه در سنبلچه از تیمار شاهد (M1D4) با با ۳۹/۲ عدد دانه در سنبلچه و کمترین میزان تعداد دانه در سنبلچه از تیمار (M4D4) با مصرف کود مخلوط ۲عنصر ماکرو و ۶ عنصر میکرو با ۸۷/۱ عدد دانه در سنبلچه به دست آمد که دارای اختلاف معنی دار با تیمار شاهد در سطح احتمال خطای ۵ درصد بود جدول (۱۰-۴). مقایسه کلی میانگین­های اثر متقابل تراکم و عناصر مغذی نشان داد که بیشترین تعداد دانه در سنبلچه از تیمار (M2D3) با تعداد ۵۹/۲ عدد دانه در سنبلچه و کمترین تعداد دانه در سنبلچه از تیمار (M2D1) با تعداد ۶۳/۱ عدد دانه در سنبلچه به دست آمد که دارای اختلاف معنی داری با یکدیگر در سطح احتمال خطای ۱ درصد بودند(جدول۱۳-۴).
از آنجایی که در هر یک از سنبلچه­های گندم بین ۳ تا ۱۳ گلچه تشکیل خواهد شد که به طور متوسط تنها ۲تا ۳ گلچه از آنها بارور و بقیه عقیم خواهند ماند (نور محمدی و همکاران، ۱۳۸۰ و امام،۱۳۸۳) و معمولاً در بیشتر محصولات زراعی زمان تشکیل دانه­ها در سنبلچه­ها و به ویژه پر شدن دانه­ها موقعی رخ می­دهد که دوره بحرانی کنترل علف هرز سپری شده است. در نتیجه تعداد دانه در سنبلچه اثر پذیری کمتری را در هنگام رقابت محصول با علف­های هرز نشان خواهد داد (ایوانز و همکاران،۲۰۰۳)، بنابراین شکل گیری دانه در سنبلچه از پایداری نسبتا بالایی نسبت به تغییرات شرایط محیطی از جمله رقابت برخوردار است (موسوی،۱۳۹۲) و بنابراین تیمار (M2D3) اختلاف معنی داری با تیمار شاهد (M1D3) بدون مصرف کود و بدون علف هرز با ۱۶/۲ عدد دانه در سنبلچه نداشت. توماس (۱۹۹۴)، اظهار کرد که رقابت به شکل معنی داری عملکرد دانه، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در متر مربع، تعداد سنبله در بوته و تعداد دانه در سنبله را کاهش می­دهد، ولی اثری بر تعداد بوته در متر مربع یا وزن دانه ندارد. از دیگر عواملی که بر ایجاد، تشدید و یا تضعیف رقابت بین گیاهان زراعی و علف هرز مؤثر است، عناصر غذایی می­باشند. کارلسون و هیل (۱۹۸۵)، دریافتند که عملکرد دانه گندم در کرت­های آلوده به یولاف وحشی با افزایش مصرف کود کاهش یافت و مصرف کود نیتروژنه فقط در شرایطی منجر به بروز پاسخ مثبت از سوی گندم شد که تراکم یولاف وحشی کمتر از ۶/۱ درصد از تراکم گیاهی کل بود.

جدول ۹-۴: برش دهی اثر متقابل تراکم و عناصر مغذی بر مبنای سطوح تراکم بر تعداد دانه در سنبلچه

سطوح تراکم (بوته درمتر مربع)
درجه ی آزادی
مجموع مربعات

۴۰۰D1=
۳
۷۳/۰ ^۰۵۸۷/۰

۵۰۰D2=
۳
۱۷/۰ ^۵۸۵۹/۰

۶۰۰D3=
۳
۷۵/۰ ^۰۵۳۰/۰

۷۰۰D4=
۳
۴۶/۰ ^۱۷۳۶/۰

توان در بالا و سمت راست نشان دهنده ی سطوح احتمال معنی داری خطاست

جدول ۱۰-۴: مقایسه میانگین تعداد دانه در سنبلچه

۲) این ویروس ها دارای طیف وسیعی از آنزیم ها در متابولیسم اسیدنوکلئیک خود هستند از جمله تیمیدین کیناز، تیمیدین سنتتاز، ریبونوکلئوتید ردوکتاز، هلیکاز، پرایماز، DNA پلی مراز.
۳) تکثیر ویروس در سلول های آلوده مستلزم تخریب آن سلولهاست.
۴) تمام اعضای خانواده هرپس ویریده قادرند در سلول های میزبان خود به صورت نهفته در بیایند و یک ویروس می تواند بطور همزمان در برخی از سلول ها بطور فعال تکثیر شود و در برخی سلولها نهفته بماند در حالت مخفی ژنوم ویروسی بصورت حلقوی بسته در می آید و ژن های محدودی را بیان می کند (۴۴,۱۶).
۲-۳ ساختمان و مورفولوژی ویروس
شکل ۲-۱: اجزاء مختلف ویروس هرپس سیمپلکس.
این ویروس ها دارای اندازه بزرگی با قطری حدود ۱۶۰-۲۰۰^nmمی باشند (۵۸,۷۵). اجزاء ویریون از چهار قسمت عمده تشکیل شده که از سطح داخل به خارج عبارت است از :
۱) بخش مرکزی (core)
حاوی ژنومDNA دو رشته ای خطی است که به دور پروتئین هایی مانند (VP₁₉)‚DAN binding protein پیچیده اند که این پروتئین با پروتئین Vp₅در ارتباط است (۴۳).
۲) کپسید
دارای تقارن ۲۰وجهی با ۱۶۲کپسومرکه شامل۱۵۰هگزامر و۱۲پنتامر است، کپسید ژنوم را احاطه کرده و قطری حدود ۸۵-۱۱۰^nm دارد .
لایه خارجی کپسید از ۴ پروتئین ویروسی تشکیل شده است که شامل Vp_5- VP₂₆ -Vp₂₃ -Vp_19c
Vp₅، پروتئین اصلی کپسید و تشکیل دهنده پنتامر و هگزامر
DNA-binding protein Vp_19cو پروتئین اصلی درگردهمایی ویروس
Vp₂₃، در ساخت کپسید و بسته بندی DNA نقش دارد
Vp₂₆ ، مرتبط با هگزون است (۴۴,۵۸,۶۴,۷۷).
۳) فضای تگومنت
فضایی بی شکل و بدون تقارن بین پوشش و کپسید ویروس است ضخامتش برحسب وضعیت مکانی ویریون متفاوت است. این ناحیه دارای آنزیم ها و پروتئین هایی با ساختار و عملکرد متفاوت است که به آغاز تکثیر ویروس کمک می کنند.
عمدتاً شامل پروتئین های غیر ساختاری و اندکی پروتئین های ساختاری می باشد که عبارتنداز :
یا Vp₁₆ : فعال کننده رونویسی از ژن های زودرس سریع
Vp22: توانایی انتشار سلول به سلول را دارد
VHS: مهار کننده سنتز پروتئین های سلولی
Vp1,2 : پروتئین های بزرگ و موثر در رهاسازی DNA ویروسی
۴) انولوپ (پوشش خارجی)
این غشا از هسته سلول میزبان منشا می گیرد و در ساختمان این پوشش، لیپیدهایی با منشا سلولی (هسته سلولی) وجود دارند. در سطح انولوپ تعدادی زوائد گلیکو پروتئینی (gp) وجود دارند که دراتصال و ورود به سلول میزبان و فعالیت آنزیمی نقش دارند. تعداد این گلیکو پروتئین ها ۱۱ عدد می باشد که عبارتنداز :
gp_B، gp_C، gp_D، gp_E، gp_G، gp_H، gp_I، gp_K، gp_L، gp_M، gp_J (۴۳,۴۴,۵۸).
۲- ۴ ژنوم ویروس هرپس سیمپلکس
ژنوم ویروس هرپس سیمپلکس بصورت DNA دو رشته ای خطی است که حدود ۷۰ پلی پپتید را کد می کند و از حدود )۱۵۰Kbpجفت باز) تشکیل شده است. درژنوم ویروس، وجود ژن های overlap رایج هستند این DNA به فرمtoroid بوده که دو انتهای آن به هم نزدیک است و بعد از ورود ویروس به هسته سلول عفونی در غیاب سنتز پروتئین به فرم حلقوی در می آید. درصد G+Cدر %۶۸ HSV1 و درHSV2 %69 است و مجموعاً ژنوم این ویروس حاوی ۸۴ ژن است و شامل دو بخش (short component) S و (large component) L است که بصورت کووالان به هم اتصال دارند که به ترتیب شامل ۶/۵ و ۹ جفت کیلو باز هستند.
این دو بخش دارای توالی های منحصر بفرد (Unique sequence regions)هستند که در دو طرفشان توالی های تکراری معکوس (inverted repeat sequence) قرار دارد. ژن های ویروسی بر اساس موقعیتشان نسبت به هم از چپ به راست در ناحیه USو UL نامگذاری می شوند (۴۴).
۲- ۵ چرخه تکثیر ویروس هرپس سیمپلکس
در این ویرس رونویسی ژنوم وسنتز پروتئین ها طی ۳ فاز صورت می گیرد :
فازاول : ژن های اولیه فوری (آلفا) بیان می شوند(Immediat early genes)
فازدوم : ژن های اولیه (بتا) بیان می شوند(early genes)
فازسوم : ژن های تاخیری(گاما) بیان می شوند(late genes)
پروتئین های موجود در تگومنت نقش مهمی در آغاز فرایند تکثیر ویروس دارند و سبب القاء شدن پروتئین های فاز آلفا می شوند. محصولات ژن های فاز آلفا القا کننده ژن های فاز بتا هستند (۴۴).
۲-۵-۱ اتصال و نفوذ و پوشش برداری
چرخه تکثیر ویروس هرپس سیمپلکس با اتصال ویروس از طریق گلیکو پروتئین های سطحی خود به سلول هایی که معمولا دارای رسپتور سلولی هپاران سولفات هستند آغاز می شود که از مهمترین گلیکو پروتئین هایی که دراین فرایند نقش دارند gpB و gpC هستند. جذب ویروس سبب ادغام یا فیوژن غشا لیپیدی ویروس با غشا پلاسمایی سلول می شود که gpB وgpD و هترودایمر gH/gL دراین فرایند نقش دارند.
این ادغام سبب القاء سیگنال هایی درون سلول میزبان شده و سلول رادر جهت تکثیر ویروس آماده می کند. همچنین فیوژن سبب آزاد شدن دو پروتئین تگومنت بنام های VHS (virion host shut off protein)که سنتز ماکروملکول های سلول میزبان را کاهش می دهد و ) که پس از ورود نوکلئوکپسید ویروسی به داخل سلول، پوشش برداری نزدیک به منافذ هسته صورت می گیرد. دراین انتقال نوکلئوکپسید ویروسی جذب منافذ هسته سایتواسکلت سلولی می شود که در رسیدن به این منافذ میکروتوبول ها نقش دارند (۳۲,۴۰,۵۸).
۲-۵-۲ رونویسی ژن های ویروسی
رونویسی DNAویروسی در هسته انجام می شود ولی پروتئین های ویروسی در سیتوپلاسم ساخته می شوند. در پروسه ی رونویسی از تمامی ژن های ویروسی RNA پلی مراز II میزبان نقش دارد و طی این پروسه ۳ دسته ژن های آلفا و بتا و گاما در ژنوم ویروس فعال می شوند.
در ۲تا۴ ساعت اولیه عفونت ژن های آلفا یا فوری(Immediate early) بیان می شوند که محصول این ژن ها بعنوان فعال کننده و تنظیم کننده ژن های دیگر عمل می کنند به عبارت دیگر محصول این ژن ها مستقیماً در تکثیر DNA دخالت ندارند و فقط محصولات آن ها در نسخه برداری بکار می رود این ژن ها شامل :
ICP₄₇ -ICP₂₇ -ICP₂₂ -ICP₄ -ICP₀ می باشند.
فعال شدن ژن های فاز آلفا بواسطه پروتئین (VP₁₆ )تگومنت ویروسی صورت می گیرد که همراه DNA به داخل هسته وارد شده و منجر به بیان ژن های فاز آلفا می شود و به عنوان ترانس اکتیویتور عمل می کند تا RNA پلی مراز II سلولی را بر ژن های آلفا متمرکز کند. همزمان با فاز آلفا تحت تاثیر VHS سنتز پروتئین های سلولی کاهش می یابد که VHS در ناپایدار ساختن mRNA های فاز آلفا و انتقال فاز آلفا به بتا نقش دارد.
در فاز بعدی ژن های بتا تحت تاثیر پروتئین های فاز آلفا (بخصوص ICP₂₇ و ICP₄) از هسته به سیتوپلاسم راه یافته و موجب کاهش فعالیت ژن های آلفا می شوند (۱۸,۴۰,۴۴).
تقریباً بین ۴تا۸ ساعت پس از عفونت ژن های فاز بتا بیشترین بیان رادارند. پروتئین های این فاز تکثیر DNA ویروسی را پیش می برند و سپس بیان ژن های فاز گاما ویروس راتحریک می کنند و اغلب پروتئین های غیر ساختمانی در این فاز ساخته می شوند ژن های بتا به زیر گروه های بتا -۱ و بتا-۲ تقسیم می شوند.پروتئین های بتا-۱ مانند ICP₆(در زیر واحد بزرگ ریبونوکلئوتیدردوکتاز ویروس) و مانند ICP₈ (پروتئین اصلی به DNA) سریعتر از همه بعد از عفونت ظاهر می شوند.
پلی پپتیدهای بتا-۲ مانند TK ویروسی و DNA پلی مراز آن را شامل می شود پیدایش محصولات ژن های بتا علامت آغاز سنتز DNA ویروسی است که بیشترین ژن های دخیل در متابولیسم اسید نوکلئیک ویروسی دراین گروه قرار دارند .
ژن های گاما ویروس پس از آغاز سنتز DNA ویروس بیان می شوند و بیان آن ها با سنتز DNA ویروسی تسهیل می شود (۴۴,۶۵).
۲-۵-۳ تکثیر و همانند سازی
DNA ویروسی پس از ورود به هسته از حالت خطی به فرم حلقوی تغییر شکل پیدا می کند و همانند سازی DNA به فرم تتا ( ) و بامکانیسم دایره چرخان انجام می شود سنتز DNA حدود ۳ ساعت بعد از عفونت آغاز شده و تا ۹تا۱۲ ساعت بعد از عفونت نیز ادامه دارد (۴۰,۵۸).
بخش عمده DNA ویروسی تولید شده در مکانیسم فوق بصورت کانکاتامرهای سر به دم (head to tail conctamer)می باشند. چند ژن ویروسی که برای همانند سازی ژنوم لازم هستند عبارتنداز :

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ژن ul₂₉ پروتئین متصل شونده به DNA تک رشته ای را کد می کند
uL₅₂ /uL₈/ uL₅کمپلکس هلیکاز- پرایماز را کد می کنند

به این ترتیب است که مراحل مختلف سلسله مراتب موجودات با یکدیگر اختلاف پیدا می کنند.در نتیجه،ملاک برای تفاوت درجه موجودات نوری است که هر یک دارد و این نور همان معرفت و آگاهی است.به این ترتیب جهان از نور اعلی پدیدار می شود،بی آنکه یک پیوستگی«مادی»و «جوهری»میان آن دو وجود داشته باشد.علاوه بر این،نور الانوار در هر یک از قلمروها خلیفه تا تمثیل ورمز مستقیمی از خود دارد،مانند خورشید در آسمان،آتش در میان عناصر و نور اسپهبدی در نفس آدمی،بدان صورت که در هر جا نشانه ای از او دیده می شود و همه چیز بر حضور او گواهی می دهد.»(نصر،۱۳۷۱،ص ۸۱ تا ۸۳)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

«بنا به نظر سهروردی ،طبیعت نور امری بدیهی است زیرا تمام اشیاءبه کمک نور شناخته می شوند.نور مرکب است از توالی نامحدودی از انوار ممکن وابسته و هر نور علت وجودی نور است که پایین تر از آن قرار دارد.نور غایی که همان واجب الوجود است،از نظر سهروردی نور الانوار و علت نهایی همه اشیاء است.درست همانطور که نور را درجاتی از شدت و ضعف است،تاریکی نیز درجاتی دارد.گرچه او نور را به نسبت درجه وجود داشتن آن طبقه بندی می کند،لزوما ملاک تعیین مرتبه وجودی انوار این است که آیا آنها از وجود خود آگاهند یا نه.بنابراین،خود آگاهی ملاکی می شود برای مرتبه وجودی عالی تر،که در نظام حکمت اشراقی مستلزم درجه شدید تری از نور است.»(امین رضوی،۱۳۸۲،۶۳)
۲-۴۸ نور در نگارگری:
«نگارگر ایرانی یا خود صوفی و عارف بود و یا زمینه فکری اش،از طریق الفت با شعر و ادب فارسی،به حکمت کهن ایرانی و عرفان اسلامی پیوسته بود.عرفا در تبیین سلسله مراتب وجود به عوالم سه گانه معقول،محسوس و مثالی معتقد بودند.آنان عالم معقول را جایگاه روح و عالم محسوس را جایگاه ماده می دانستند.
عالم مثال میان دو عالم معقول و محسوس قرار گرفته است،واقعیت مادی ندارد و صور برزخی بازتابی از بهشت و دوزخ در آن ظاهر می شوند.این صور را «معلقه»می نامیدند؛زیرا بستر مادی معینی ندارد و لطیف و اثیری اند.
بر اساس این معرفت،نگارگر ایرانی هرگز در پی بازنمایی طبیعت نبود،بلکه می کوشید اصل و جوهر صور طبیعی و طرح متجلی در باطن خویش را به تصویر در آورد.بدین سان در نگاره ی او نه زمان و مکان معینی مجسم می شود،نه نمودی از کمیت های فیزیکی بروز می کند و نه قوانین رویت جهان واقعی کاربرد دارند.کوه و درخت و آدم و پرنده ی او نیز بیشتر صور نوعی آرکتیپ هستند تا شکل های تقلید شده از طبیعت.حتی واقعیتگرانی چون کمال الدین بهزاد واقعیت را از طریق نشانه ها بیان می کنند.(پاکباز،۱۳۸۵،ص۵۹۹)
«فقدان سایه در نگاره های ایرانی،این نکته را معلوم می دارد که آنان از عالم جبروت،که انعکاسی است از نور الهی،نشأت می گیرند.در زیر عالم پدیده ها،عالم سایه ها قرار دارد و به این جهت است که پرسپکتیو در نگارگری نادیده گرفته شده است،زیرا پرسپکتیو،پدیده ای محسوس و دور از عالم جبروت است.لذا این تصاویر،بعد سوم را به گونه ای تخیلی و مصنوعی و به صورتی واضح و روشن،توصیف می کنند،به گونه ای که حس کشف شخصی از بین می رود.در واقع پرسپکتیو در نقاشی،نوعی خطای دید است که هنرمندان برای جبران آن به علم پرسپکتیو متوسل شده اند.اما در نگارگری ،این نقص از بین رفته و هنرمند،تنها به حقیقت هر چیزی نظر دارد.
از طرف دیگر معماری نیز،برای خلق سایه ها تخصیص داده شده است به این جهت که معماری،قسمتی از دنیای پدیده هاست که نور را می گیرد و سایه را ایجاد می کند،در صورتی که نگارگری،انعکاس و بازتابی از نور خالص است.»(معمارزاده،۱۳۸۶و۵۳,۵۲)
«باید در نظر داشت که از دیدگاه هنر ایرانی این ملاحضات با انوار اسپهبدی که مورد نظر شیخ الاشراق«شهاب الدین سهروردی» حکیم نامدار ایرانی بوده است،پیوندی لطیف دارد.در بیان نقاشان رنگ همان نور است و هنرمند می کوشد به وسیله رنگ ها و آشنا شدن با عوالم نورانی با عالم ملکوت پیوند پیدا کند.
۲-۴۸-۲ فر و خورنه در نگار گری اسلامی
در نگاره ی معراج پیامبر ،اثر سلطان محمد (تصویر)پیامبر را می بینیم که با شعله ی تصویر شده به دور پیکر مبارکش غرق در نور است .این نور همان فر ملکوتی است.این نگاره فضایی غیر از عالم مادی و محسوس را به نمایش گذاشته است.اسب به تصویر در آمده در این اثر،اسب عالم مادی نیست،بلکه اسب عالم مثال است .صورها همگی بهشتی اند و گویی که عالم مثال در این نگاره متجلی شده است.
عکس(۲-۴۸)معراج پیامبر اثر سلطان محمد
رنگها و ارتباط آنها با عالم مثال نیز قابل توجه است
رنگ ها در نگارگری ،رنگ های عالم مثال هستند.در اثر آشنایی فردوسی با شاعران دربار سلطان محمود غزنوی(تصویر)در عین حال که فضا،فضای یک جنگل مثالی را در خاطر ما می آورد،رنگ ها نیز گویی به عالم مثال تعلق دارند.کوه در این نگاره به رنگ آبی به تصویر کشیده شده و این آن کوهی نیست که در عالم محسوس می بینیم.در اثر مجنون در بیابان (تصویر) نیز رنگ ها چنان مثالی و خیالی اند که انگار در صدد این هستند که زبانه کشیده و پاره های نور خود را آزاد نمایند.
عکس(۲-۴۹)آشنایی فردوسی با شاعران دربار سلطان محمود
عکس(۲-۵۰)مجنون در بیابان
۲-۴۸-۳ تجلی نورالانوار در نگارگری اسلامی
فضای تصویری درنگارگری اسلامی دارای کیفیتی دو بعدی است و با قوانین پرسپکتیو نقاشی مطابقت ندارد؛چون اگر کیفیتی سه بعدی داشت از فضای عالم ملکوت سقوط می کرد.نورالانواری که سهروردی از آن نام برده در آثار هنرمندان اسلامی به خوبی مشهود است.همانگونه که وی اعتقاد دارد،نور مطلق یعنی خدا ،پیوسته نور افشانی می کند و همه چیز منشعب از نور ذات اوست،فضای نگارگری اسلامی مملو از نور و رنگ و سایه در آن وجود ندارد.مثال آن،پرده ی همای و همایون اثر جنید است(تصویر).
عکس(۲-۵۱)همای و همایون اثر جنید
این نگاره غرق در نور است ؛نوری که از بیرون نمی تابد؛گویی از همان نورالانواری سرچشمه گرفته که سهروردی از آن سخن رانده است.به عبارتی دیگر این انوار با انوار اسپهبذیه سهروردی پیوندی عمیق و لطیف دارد.در نظر نقاشان ،رنگ همان نور است و هنرمند در تلاش است تا به توسط رنگ ها با عالم ملکوت ارتباط برقرار نماید.بسیاری از عرفا از جمله ،نجم الدین کبرا،علاءالدوله سمنانی و نجم رازی بر این باورند که بین رنگ ها و طی مقامات عرفانی رابطه وجود دارد.بطور مثال ،نجم رازی بر این باور است که رنگ سیاه به صفت شکوهمندی و نورهای پاک و رنگی به صفات زیبایی اشاره دارند.نجم الین کبرا،نورهای رنگی را همچون چیزهایی می داند که با چشم بسته دیده می شوند.در نگاره یوسف و ذلیخا اثر کمال الدین بهزاددر حالیکه فر ملکوتی بصورت شعله دور سر حضرت یوسف تصویر شده ،هنرمند رنگ سرخ را برای لباس ذلیخا و رنگ سبز را برای پیراهن حضرت یوسف بکار برده است.یعنی به نوعی مقام قدسی حضرت یوسف را با بکاربردن رنگ سبز جامه اش به تصویر کشیده است.زیرا رنگ سبز از نظر بسیاری از عرفا رنگ تعالی و تقدس بوده است.
عکس(۲-۵۲)یوسف و ذلیخا اثر کمال الدین بهزاد
۲-۴۹ نور در معماری اسلامی
معماری در اسلام با ساخت مساجد آغاز می شود.مسجد کلید رمز و رازهای معماری اسلامی است.مسجد مکانی است که تبلور آیات خداوند را می توان در آن مشاهده کرد.
«در قرآن مجید آمده است که «خدا پرتو آسمان و زمین است».این پرتو الوهیت است که اشیاء را از تاریکی لاوجود بیرون می آورد .قابل دیده شدن کنایه از به هستی در آمدن و همان گونه که سایه چیزی بر روشنی نمی افزاید؛اشیاء به بهره ای که از پرتو هستی دارند از میزان واقعیت برخوردارند.هیچ نماد و مظهری مانند نور به وحدت الهی نزدیک نیست.بدین جهت است که هنرمندان اسلامی می کوشند تا در آنچه می آفرینند از این عامل به منتهی حد ممکن بهره گیری کنند. برای رسیدن به چنین هدفی است که هنرمند سطح های درونی مسجدها یا کاخ ها و گاه نمای آنها را نیز با کاشی می پوشاند.این پوشش غالباً به بخش های زیرین دیوارها منحصر می گردد تا پنداری درشتی و ضخامت آنها را بزداید.برای همین منظور است که هنرمند سطح های دیگر را هم با نقش های برجسته و مشبک می آراید تا از نور استفاده کرده باشد.مقرنس هم گونه ای جلب کردن و پخش کردن نور است به درجات دقیق و باریک.رنگ ها از غنای درونی روشنایی داستان می زنند.چون به روشنی رویاروی دیده بدوزند کور کننده است و با توازن و هماهنگی رنگ ها است که به سرشت راستین ان پی می بریم که همه پدیده های دیدنی را در خود جلوه گر می سازد….می توان گفت که معماری اسلامی سنگ را همچون نور جلوه گر می سازد همانا متبلور ساختن سنگ است»(بوکهارت،۱۳۶۵،۸۸تا ۸۹)
۲-۵۰ عناصر و اجزای مساجد اسلامی
۲-۵۰-۱ محراب و ارتباط آن با نور
«طاقچه یا فرورفتگی در دیوار که بدان محراب گفته می شود بی چون و چرا از پدیده های هنر مقدس اسلامی است و در عمل از عوامل عادی آداب دینی شده است.شکل طاقچه شاید از محراب کلیساهای قبطیان گرفته شده باشد یا شاید هم از زاویه آداب دینی بعضی از کتیبه های یهود. ولی این سرمشق ها چیزی جز علل تصادفی نیستنداساس این امر یعنی ساختن محراب به مظاهر یاد شده در قرآن مجید می رسد.شکل آن با طاق های نمودار آسمان و کف آن بر زمین،طاقچه با فرورفتگی همانند غار دنیا است.غار دنیا مهر الوهیت است،خواه در جهان بیرونی یا جهان درونی ،یا غار مقدس دل.برای دریافت مظهریت محراب در آداب نیایش اسلامی باید ریشه آن را در قرآن کریم یافت.این واژه به تنهایی به مفهوم «پناهگاه»است.قرآن مجید به ویژه این واژه را در توصیف نهانگاهی در معبد اورشلیم آورده است که در آن مریم عذرا برای انزوا گرفتن و دعا،در آمد و فرشتگان به او روزی می رسانیدند.کتیبه گرداگرد طاق محراب غالباً چنان است که داستان قرآنی مربوط به مریم را به یاد می آورد.به ویژه رد مسجد های ترکیه که با محراب ایاصوفیه آغاز می شود و آن موقوفه مریم عذرا بوده است.
شکل محراب ما را به یاد عبارتی دیگر از قرآن کریم می اندازد . در سوره نور که «حضور الهی »در جهان یا در دل آدمی،با نور چراغ در طاقچه(مشکوه)گذاشته شده است،مقایسه می شود:«خدا نور آسمان ها و زمین است.مثال نور او مانند طاقچه یا چراغدانی است که در آن چراغی است و چراغ در شیشه ای است و شیشه گویی ستاره درخشانی است که از درخت پر برکت زیتون که نه شرقی است و نه غربی،افروخته شود که نزدیک است روغن آن روشن شود و اگر چه آتش بدان نرسد که نوری بالای نور است.خدا هر که را خواهد به نور خویش رهنمون شود،و خدا این مثل ها را برای مردم می زند که خدا به همه چیز داناست»(سوره نور آیه ۳۵)
مقایسه میان محراب و مشکوه آشکار است وآن تاکید است بر این که چراغی را در زاویه نیایش آویزند»(بوکهارت،۱۳۶۵،۹۶تا ۹۸)
«محراب در وهله اول نقش صوت گیری دارد؛یعنی کلمات را که به سوی آن بیان می شوند منعکس می سازدو در عین حال همچون خاطره ای از جایگاه همخوانان در کلیسا یا مخارجه پشت محراب کلیسا،یعنی موضعی که «قدس اقدس» است و محراب شکل کلی آن را در ابعادی کوچکتر نمایان می سازد،جلوه می کند و قندیل خود یادآور«مشکوه»ی است که قرآن از آن یاد می کند و این امر به مثابه نقطه تلاقی رمز پردازی مسجد و نمازگری پرستشگاه مسیحی است نیز نقطه تلاقی رمزپردازی مسجد و رمزگری هیکل یهود و شاید هم رمزگری آتشکده پارسی.در واقع محراب به علت انعکاس کلام خداوند در نماز،رمز حضور پروردگار محسوب می شود و به همین جهت ،رمزگری قندیل یا مشکوه و مصباح،منحصراً فرعی یا به عبارتی دیگر عبادی است.اعجاز اسلام همان کلام خداست که بی واسطه در قرآن تجلی یافته و تلاوت آن در نماز و مناسک موجب می شود که فعلیت یابد.»(بوکهارت،۱۳۸۱،۱۴۹)
عکس(۲-۵۳)محراب مسجد
۲-۵۰-۲ مقرنس
«مقرنس برجسته ترین تزئین محراب و در عین حال زیباترین،رازآمیزترین و پرشکوه ترین جنبه آن است.این به ظاهر چلچراغ آویخته از آسمان ،محصول موانست و هم نشینی بس لطیف،رنگ و نور بر بستر معماری و بازتاب از زیبایی افلاک،آسمان ها و طبیعتی است که هنر اسلامی،معلم و مبنای آفرینش آثار هنری محسوب می شود(تصاویر).مقرنس تمثیلی از فیضان نور در عالم مخلوق خداست که چون چلچراغی بر سر جان نمازگزاران ،نور رحمت،معنا و معنویت می گستراند.» (بلخارب قهی،۱۳۸۴،۵۰۱تا ۵۰۲)
عکس(۲-۵۴)مسجد نصیر الملک شیراز
عکس(۲-۵۵)مسجد سید اصفهان
۲-۵۰-۳ اسلیمی
اصطلاحی که به طور عام در مورد نقوش گیاهی در هم بافته یا طوماری به کار می رود و به خصوص یکی از نقشمایه های شاخص در هنر اسلامی است.در قرون وسطای متاخر،این گونه نقش ها را «مغربی»می نامیدند؛ولی در سده شانزدهم که اروپاییان به هنر اسلامی توجه پیدا کردند،واژه آرابسک به کار رفت.
در واقع سابقه نقش های گیاهی بسیار قدیم است؛چنان که نمونه هایی از آن را در دوره هلنیستی(هنر یونانی)به خصوص در آسیای صغیر نیز می توان دید.صورت خاص اسلامی آن در اوایل سده یازدهم/پنجم هجری ظاهر شد و به سرعت راه تکامل پیمود.در هنر دوره هلنیستی،صورت طبیعت گرایانه از نقوش گیاهی معمول بود؛اما هنرمند آنها را برای ابزار قدرت تخیل و ابداع خود مناسب یافت و بدان ها تنوع بخشید.تنها قاعده مهمی که او رعایت می کرد،تقابل شاخ و برگ ها و تداوم ساقه بود.اسلیمی در دست هنرمند مسلمان،طرحی ساده یا پیچیده ،ولی همواره متفاوت یافت؛و غالباً صورت انتزاعی و نمودارگونه پیدا کرد»(پاکباز،۱۳۷۸،۲۷ تا۲۸)
«اسلیمی در مفهوم کلی آن متضمن تزئین است چه به صورت گیاهان استریلیزه و چه به صورت خط های هندسی در هم پیچیده.نخستین نوع تزئین سراسر موازنه و هماهنگی است عملاً جلوه گاه هماهنگی کامل است؛در صورتی که دومی طبیعت را به صورت متبلور یا کریستالی نمودار می سازد.در اینجا هم بر می خوریم به دو قطب موجود در همه پدیده های هنرهای اسلامی که همانا موازنه و هماهنگی باشد و روح هندسی.
از نظر تاریخی اسلیمی به صورت گیاه،گویا از تصویر تاک سرچشمه گرفته باشد که در آن ،پیچیدگی و در هم فرورفتگی برگ ها و ساقه ها و شاخه ها با سهولت قابل استریلیزه شدن به صورت ها پیچیده و در هم است.در چندین نقش تزئینی ساختمان های اسلامی بسیار کهن به ویژه در مشتّی صورت خاک پرداخته شده است که در کنار صورت جانداران قرار گرفته است و این مطلب یادآور«درخت زندگی»است و نیز در قبه الصخره و در محراب مسجد جامع اموی در دمشق نقش های تاک پرداخته شده است و همچنین تاک به صورت موتیف در محراب مسجد جامع قیروان هم دیده می شود(تصویر)(بورکهارت،۱۳۸۱،۶۸)
دیوارهای بعضی از مساجد که پوشیده از کاشی های لعابی تانسجی از اسلیمی های ظریف گچبری است،یادآوررمزگری حجاب است.بنا به حدیثی نبوی،خداوند پشت هفتاد هزار حجاب نور و ظلمت پنهان است و اگر آن حجاب ها بر افتد،نگاه پروردگار بر هرکه و هرچه افتد،فروغ و درخشندگی و جهش،آن همه را می سوزد.حجاب ها از نوراند ،تا ظلمت الهی را مستور دارند و از ظلمت اند تا حجاب نور الهی باشند.»(بورکهارت،۱۳۶۵،۱۴۵ تا ۱۴۶).

عکس(۲-۵۶)و(۲-۵۷)نقوش اسلیمی در مساجد
۲-۵۱ باغ ایرانی
در ایران تامین روشنایی باغ ها از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است به طوری که برای روشن نمودن بخش های مختلف باغ خصوصاً اطراف استخر یا حوض مرکزی از انواع چراغ های روشنایی دستی،قندیل های نوری و فانوس ها با طرح و نقوش تزئینی مختلف که معرف ذوق و سلیقه هنرمند ایرانی بوده است استفاده می گردید و بر شکوه و زیبایی باغ ها در هنگام شب می افزود.نمونه بارز آن باغ شاه صفی بهشهر می باشد که در سنگ های ابتدای آبراه منافذی برای قرار دادن شمع ها وجود دارد.با روشن کردن این شمع ها و انعکاس آن ها مسیر آب نور پردازی می شده است.تقریباً تا ۴۰سال پیش فضای سبز در شهر تهران به باغ های خصوصی درباریان محدود می شد و عامه جهت استفاده از طبیعت به حاشیه سبز اطراف شهر می رفتند تا اینکه اولین پارک عمومی در تهران«پارک شهر»ساخته شد و همزمان با افزایش جمعیت به ایجاد باغ ملی و پارک های عمومی پرداختند.
۲-۵۲ فلسفه نور در عرفان و هنر اسلامی
عرفان و حکمت اسلامی در کشف و شهود خویش وام دار عالم مثال یا به تعبیر ابن عربی قلمرو حضرت خیال است.وجود این عالم میان عالم معقول و محسوس،به تعبیز هانری کربن،تسمه ی انتقالی است که ارتباط عالم حس با عالم عقل یا عالم ملک با عالم ملکوت را میسر می سازد.و از این رو که این عالم(عالم مثال)قلمرو صور نوریه ای است که از نظر مادی مجردند لیک از نظر نوری دارای امثال و صور نور حقیقی وجودند،به عنوان منشاءو منبع آثار عرفانی و حکمی اسلام در ابعاد ادبی و هنری عمل می کنند.تمامی حکمای اسلامی از وجود این عالم واسط سخن گفته اند که گاهی«حضرت خیال»یا«اعیان ثابته»و گاهی نیز عالم صور نورانی و یا «ناکجا آبادی»است که در تعابیر رمزی سهروردی«هورقلیا»یا اقلیم هشتم است.نظر این است که تمامی آثارهنری جهان اسلام،به دلیل گویش انتزاعی خاص خود،از این عالم مایه می گیرندو حقایق باطنی آن را باز می گویند.
در عرفان و حکمت اسلامی،همه ی وجود در پرتو ظهور «او»جلوه می کند و او حقیقت به تمامی هویدایی ناست که در عالم دور از نور،در پس پرده هایی از حجب محجوب است و چنان چه پرده از این نور بر افتد،هرآن چه مدرک و ناظر است را وجه و سبحه،به تمامی بسوزد .پس نورالانواری که هفتاد حجاب از ظلمت و نور دارد،پس حجاب های لا یتناهی کثرت،مراتبی از جنس خود که به تمامی نور است می آفریند تا پلکان صعود روح سالک به اصل وجودی خویش باشد.
هر حکیم و عارف و هنرمندی در سیر صعودی خود از عالم حس به عالم مثال،صور نوریه ی باطن موجودات را کشف و در سیر نزول خود آن ها را مجدد باز آفرینی می کند و این البته حدیث سیر انفس است و آفاق خود اوست.لیک چنان که گفتیم این تنگی حصار عقل و اندیشه است که زبان رمز و راز را پرواز می دهدو معنا را در لابلای امثال و صور،صورتی نوین می بخشد؛صورتی که خود،در منظر ناظری قرار می گیرد که مانند حکیم و عارف و هنرمند،نه سیر انفس و آفاق را تجربه کرده است و نه آن سیر صعودی از عالم حس به عالم مثال را.
این جاست که نقد و تاویل،رمز گشای تماثیل و صوری می شود که آثار هنری و ادبی بنا به تمثیل گونگی خویش،راوی آن اند.به دیگر سخن،تمثیل که هویتی دو وجهی دارد(از یک سو نمودار عالم مثال و از سوی دیگر چون تمثیل است،آن هویت حقیقی که در جان شهودی سالک و هنرمند به شهود درآمده و جزءتجربیات بیان ناپذیر او محسوب می شود را در قالبی تمثیلی برای ما باز می گوید.
۲-۵۳ تحلیل و نتیجه گیری
-نور و ظلمت دو رمزند و مستلزم رمزگشایی .نور رمز اداراک و آگاهی است ،جوهری ک مجرد از ماده و لواحق آن باشد.مدرک ذات خویش است و مدرک ذوات دیگر،آگاهی از خویشتن و ماسوای خویش را حکیم اشراق با نماد نور بازنموده است چنانکه معنای مقابل آن را با نماد ظلمت.

ب- در ماده ۹ و بند b3 ماده ۱۶ و بند ۴ ماده ۱۶ و ماده ۱۷ و بند ۲ ماده ۲۲ کنوانسیون هامبورگ به معنی شخصی به جز متصدی حمل و فرستنده که متصرف یا دارنده یا ذینفع بارنامه دریایی می باشد.
لازم به توضیح است که در بند ۲ ماده ۲۲ کنوانسیون هامبورگ از اصطلاح “دارنده”^[۳۳۰] استفاده شده است که در معنی متصرف و مترادف با همان شخص ثالث می باشد. در کنوانسیون روتردام نیز اصطلاح شخص ثالث مانند کنوانسیون هامبورگ در دو معنی به کار رفته است:
۱- به معنی شخصی به جز متصدی حمل و نمایندگان وی که متصدی حمل می تواند کالا را از وی تحویل بگیرد یا به وی تحویل دهد.^[۳۳۱]
۲- به معنی شخصی که “سند حمل کتبی قابل انتقال” یا “سند حمل الکترونیکی قابل انتقال” به وی منتقل شده است. شخص ثالث در معنی اخیر می تواند “کنترل کننده” یا “دارنده” نیز محسوب گردد.^[۳۳۲]
۴-۲-۹-۱- مسئولیت شخص ثالث
در هیچ یک از کنوانسیون های لاهه و هامبورگ مسئولیتی برای شخص ثالث پیش بینی نشده است و در کنوانسیون روتردام نیز تنها می توان بر اساس ماده ۴۲ وی را در عوض تحویل گرفتن کالا مسئول پرداخت کرایه حمل محسوب نمود.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل چهارم:
قدرت اثباتی اسناد حمل به عنوان ادله اثبات دعوی
بارنامه دریایی به عنوانی یکی از اسناد معتبر بین المللی و نیز به عنوان یک سند تجاری عام دارای قابلیت اثباتی دوگانه ای (نسبی) می باشد. ابعاد مختلفی برای قدرت اثباتی و استنادی این سند در رویه حقوقی کشورهای غربی پیش بینی شده است که در کنوانسیون لاهه و هامبورگ بصورت صریح یا ضمنی لحاظ شده است از جمله قابلیت انتقال بارنامه دریایی و اوصاف تجریدی و تضامنی (نسبی و نه مطلق) و اصل عدم توجه ایرادات(نسبی و نه مطلق) که ناشی از خصلت تجاری این سند بوده و باعث ممتاز شدن این سند از سایر اسناد عادی می گردد.
ارزش و اعتبار “بارنامه دریایی کالای بارگیری شده بر روی عرشه” “On board BL” و بارنامه دریایی تمیز یا پاک “Clean BL” در تجارت بین المللی باعث شده است چنین بارنامه ای مورد حمایت شدید عرف تجاری، کنوانسیونهای بین المللی و قوانین داخلی کشورها واقع گردد به نحوی که متصدی حمل از حق اثبات خلاف برخی مندرجات این سند در مقابل دارنده با حسن نیت این نوع بارنامه دریایی منع شده است. کنوانسیون روتردام در حمایت از “سند حمل کتبی” و “سند حمل الکترونیکی” در سطح جهانی در مورد “قابلیت و قدرت اثباتی” این اسناد جدید التاسیس موارد مختلفی را ذکر نموده است و در این فصل تلاش شده است تا وضعیت حقوقی اسناد حمل از نظر ادله اثبات دعوی در مقایسه با بارنامه دریایی مورد بررسی قرار گیرد.
۵-۱- بارنامه دریایی و قدرت اثباتی نسبی آن
بارنامه دریایی با توجه به تجاری بودن آن و شمول اوصاف تجریدی و تضامنی و اصل عدم توجه ایرادات بصورت نسبی (و نه مطلق) نسبت آن دارای قدرت اثباتی نسبی است. خصیصه ای که مخصوص اسناد و اعمال تجاری و حقوق تجارت بوده و در اسناد مدنی و حقوق مدنی فاقد پیشینه و سابقه می باشد. به عبارتی همانگونه که تشریح خواهد شد می توان از قابلیت اثباتی نسبی مندرجات بارنامه دریایی^[۳۳۳] سخن گفت.
۵-۱-۱- کنوانسیون لاهه و قدرت اثباتی بارنامه دریایی
بارنامه دریایی حسب بند ۴ ماده ۳ کنوانسیون لاهه (بند ۴ ماده ۵۴ قانون دریایی ایران) دلیل و مدرک دریافت محموله با مشخصات و اوصافی است که در بند ۳ ماده ۳ این کنوانسیون (بند ۳ ماده ۵۴ قانون دریایی ایران) ذکر شده است، این اوصاف عبارتند از:
۱- علائم مشخصه و ممیزه کالا مانند شماره سریال، شرکت سازنده و …
۲- تعداد بسته ها، نگله ها، مقدار و وزن محموله
۳- وضعیت و حالت ظاهری و بیرونی محموله
حسب بند ۵ ماده ۳ این کنوانسیون (بند ۵ ماده ۵۴ قانون دریایی ایران) فرستنده ضامن اطلاعاتی است که در خصوص علائم، تعداد، مقدار و وزن محموله برای صدور بارنامه دریایی در اختیار متصدی حمل قرار می دهد معذلک مسئولیت فرستنده در این خصوص باعث سلب مسئولیت متصدی حمل در برابر دارنده با حسن و نیت بارنامه دریایی (از جمله گیرنده) نخواهد گردید.
از طرفی حسب بند ۵ ماده ۴ کنوانسیون لاهه (بند ۵ ماده ۵۵ قانون دریایی ایران) بارنامه دریایی در خصوص الف- نوع کالا و ب- ارزش و قیمت کالا نیز به عنوان دلیل محسوب می شود. دلالت بارنامه دریایی در مرحله اول بر همه اوصاف یاد شده یک دلالت ظاهری (اماره قانونی) بوده و امکان اثبات خلاف مندرجات بارنامه دریایی توسط متصدی حمل نسبت به همه آنها وجود دارد. به عبارتی بارنامه دریایی یک «اماره قانونی»^[۳۳۴] ساده است که خلاف آن را می توان اثبات کرد.^[۳۳۵] معذلک در خصوص موارد مذکور در بند ۳ ماده ۳ کنوانسیون لاهه در صورتیکه بارنامه دریایی در اختیار شخص ثالث با حسن و نیت (از جمله گیرنده) قرار گیرد، متصدی حمل حتی در صورت اثبات غیرواقعی بودن مفاد بارنامه دریایی، از استناد آن علیه شخص ثالث محروم خواهد بود. به عبارتی مفاد بارنامه دریایی در این موارد (علائم و مشخصات ظاهری و تعداد و مقدار و وزن) با انتقال به شخص ثالث از دلیل ظاهری به دلیل قطعی تبدیل می شود. اختلافی که بین بند ۵ ماده ۴ کنوانسیون و بند ۵ ماده ۳ کنوانسیون لاهه وجود دارد در این است که موارد مذکور در بند ۵ ماده ۳ اموری ظاهری و قابل رویت و کنترل توسط متصدی حمل می باشند در صورتی که تشخیص نوع و ارزش کالا در صلاحیت متصدی حمل یا فرمانده نمی باشد و بهمین دلیل نیز پروتکل ویزبی در بند f ماده ۲ و مقررات لاهه-ویزبی در بند f5 ماده ۴ این موضوع را مورد تاکید قرار داده اند.
از طرفی در پروتکل ویزبی در بند ۱ ماده ۱ (و مقررات لاهه-ویزبی بند ۴ ماده ۳) یک جمله به بند ۴ ماده ۳ کنوانسیون لاهه اضافه شده است. حسب این جمله متصدی حمل از اثبات خلاف مندرجات بارنامه دریایی به شرح بند ۳ ماده ۳ در مقابل شخص ثالث دارنده با حسن و نیت از جمله گیرنده محروم شده است. اضافه شدن این جمله به بند ۴ ماده ۳ کنوانسیون لاهه باعث شده است که متصدی حمل بصورت صریح از اثبات خلاف مفاد بارنامه دریایی در خصوص وضعیت و حالت ظاهری محموله محروم شود امری که بند ۵ ماده ۳ کنوانسیون لاهه در مورد آن سکوت نموده است و در عوض رویه قضائی متصدی حمل را از اثبات خلاف مندرجات بارنامه دریایی در این خصوص نیز محروم دانسته است.
قاضی «اسکروتن» در دعوی: Silver v. Ocean ss.Co (1930) معتقد است با انتقال بارنامه دریایی به شخص ثالث، مالک کشتی (متصدی حمل) اجازه اثبات خلاف اینکه کالاهایی که در هنگام بارگیری در وضعیت ظاهری خوب توصیف شده اند در حالیکه در واقع در وضعیت خوبی نبوده اند را از دست خواهد داد.^[۳۳۶]
در پرونده «پیتر در گراس»: the peter der grosse 1875 نیز دادگاه بارنامه دریایی را غیرمخدوش تشخیص و متصدی حمل را به جبران خسارت محکوم نمود ولی در دعوی “گرانت علیه نوروی” «Grant v. Norway» بارنامه دریایی به عنوان دلیل قطعی علیه مالک کشتی محسوب نگردید.^[۳۳۷] در این پرونده به نظر قاضی «جرویس» فرمانده کشتی خارج از اختیار خود اقدام به صدور بارنامه دریایی برای کالایی نموده است که اصلا بارگیری نشده بوده است.^[۳۳۸] رای صادره در پرونده “گرانت علیه نوروی” باعث تزلزل شدید اعتبار بارنامه دریایی گردیده بود چرا که برخلاف قاعده استاپل بوده و از اعتماد اشخاص به سندی که توسط متصدی حمل تهیه شده است حمایت ننموده است.
ماده ۳ قانون بارنامه دریایی انگلیس مصوب ۱۸۵۵ تلاش نمود اعتبار مخدوش شده بارنامه دریایی را ترمیم نماید طبق این ماده: «هر بارنامه دریایی که در اختیار گیرنده کالا یا ذینفع پشت نویسی در قبال پرداخت بهای آن قراردارد و مؤید بارگیری کالاروی کشتی است بدون توجه به اینکه ممکن است تمام یا قسمتی از کالا بارگیری نشده باشد دلیل قطعی علیه فرمانده کشتی یا شخص دیگری که آنرا امضاء نموده است خواهد بود.»^[۳۳۹] رویه قضائی انگلیس نیز در پرونده های بعدی^[۳۴۰] از جمله پرونده V.Guthrie & Co (1966) Aesnoimport و پرونده «لدوک علیه وارد» Leduc & Co. v. Ward (1888) 20 QBD 475 نظری مخالف پرونده «گرانت علیه نوروی» اتخاذ نموده است.
در حقوق ایران با توجه به تغییرات قانون مدنی در خصوص ادله اثبات دعوی و حسب بند ۵ ماده ۵۴ ق.د.ا در هر صورت خلاف مندرجات بارنامه دریایی را می توان با دلایل دیگر اثبات نمود^[۳۴۱] ولی حسب «قسمت اخیر» بند ۵ ماده ۵۴ ق.د.ا (بند ۵ ماده ۳ کنوانسیون لاهه) اثبات این امر فقط موجب معافیت یا محدودیت مسئولیت متصدی حمل در مقابل فرستنده کالا می گردد ولی چنانچه بارنامه دریایی در دست شخص ثالث دارای حسن و نیت باشد اثبات این امر تأثیری در حق ثالث با حسن و نیت نخواهد داشت.^[۳۴۲]
۵-۱-۲- کنوانسیون هامبورگ و قدرت اثباتی بارنامه دریایی
حسب بند a3 ماده ۱۶ کنوانسیون هامبورگ به جز در مواردی که متصدی حمل اعمال رزرواسیون نموده است، بارنامه دریایی دلیل دریافت محموله یا بارگیری آن به کشتی با اوصافی که در بارنامه ذکر شده است می باشد. دلالت بارنامه دریایی بر مشخصاتی که در بند ۱ ماده ۱۵ کنوانسیون هامبورگ عنوان شده است یک دلالت ظاهری (اماره قانونی) است و متصدی حمل می تواند خلاف آنها را اثبات نماید معذلک طبق بند b3 ماده ۱۶ و بندهای ۱ و ۲ ماده ۱۷ در صورت انتقال بارنامه دریایی به شخص ثالث با حسن و نیت (از جمله گیرنده) مندرجات بارنامه دریایی به دلیل قطعی تبدیل می شود یعنی اصل عدم توجه ایرادات مانع از ترتیب اثر اثبات خلاف مندرجات بارنامه دریایی علیه شخص ثالث با حسن و نیت می باشد.
در کنواسیون هامبورگ حسب بند ۱ ماده ۱۵ مواردی که باید یا می تواند در بارنامه دریایی ذکر شود نسبت به موارد مذکور در بند ۳ ماده ۳ کنوانسیون لاهه کامل تر و مشروح تر ذکر شده است و به همین دلیل حسب بند b3 ماده ۱۶ کنوانسیون هامبورگ مواردی که می تواند به دلیل قطعی تبدیل شود فراتر از مواردی است که در بند ۵ ماده ۳ کنوانسیون لاهه ذکر شده است و شامل مواردی که بند ۱ ماده ۱۵ این کنوانسیون ذکر شده است از جمله تاریخ بارگیری، بندر بارگیری و …. نیز می شود.
از طرفی در کنوانسیون هامبورگ در خصوص قدرت اثباتی بارنامه دریایی در خصوص نوع و ارزش محموله سخنی گفته نشده است. در این خصوص بند ۵ ماده ۴ کنوانسیون لاهه به صورتی ناقص در کنوانسیون هامبورگ در بند ۴ ماده ۶ کنوانسیون هامبورگ وارد شده است. در این بند تنها قسمتی از بند ۵ ماده ۴ کنوانسیون لاهه که مربوط به امکان توافق بین متصدی حمل و فرستنده برای تعیین مبلغی بیشتر از سقف ذکر شده در کنوانسیون می باشد وارد شده است و با این وضعیت مشخص نیست از نظر کنوانسیون هامبورگ با توجه به اطلاق بند b3 ماده ۱۶ مندرجات بارنامه دریایی در خصوص “نوع” و “ارزش” محموله نسبت به شخص ثالث با حسن و نیت آیا دلیل ظاهری (اماره قانونی) محسوب می شود یا دلیل قطعی؟ رویه قضائی در پاسخ به این پرسش تمایل دارد مانند کنوانسیون لاهه دلالت بارنامه دریایی نیز در این در مورد دلالت ظاهری بوده و با انتقال به شخص ثالث همچنان دلالت ظاهری باقی می ماند.
۵-۱-۳- کنوانسیون روتردام و قدرت اثباتی اسناد حمل
در کنوانسیون روتردام در ماده ۳۶ در بندهای ۱ و ۲ و ۳، چندین موردی که باید یا می تواند در اسناد حمل قید شود ذکر شده است. این بندها نسبت به کنوانسیون لاهه و مقررات لاهه-ویزبی و کنوانسیون هامبورگ دارای جزئیات مفصل تر و مشروح تری هستند. حسب بند a ماده ۴۱ کنوانسیون روتردام اسناد حمل دلیل دریافت محموله توسط متصدی حمل به شرح مفاد قرارداد حمل مندرج در اسناد حمل می باشند. دلالت اسناد حمل بر این موارد یک دلالت ظاهری (اماره قانونی) است و متصدی حمل می تواند خلاف آنها را اثبات نماید ولی مفاد اسناد حمل حسب بند b ماده ۴۱ در دو مورد به شرح ذیل از دلیل ظاهری به دلیل قطعی تبدیل شده و متصدی حمل از اثبات خلاف مندرجات آن محروم می شود:
۱- وقتی یک “سند حمل کتبی” قابل انتقال یا یک “سند حمل الکترونیکی قابل انتقال” از سوی فرستنده به شخص ثالث با حسن و نیت منتقل شده باشد.
۲- وقتی یک “سند حمل کتبی” غیرقابل انتقال که مستلزم تسلیم در قبال تحویل کالاست به گیرنده منتقل شده باشد.
که در این دو مورد با توجه به اطلاق بند b ماده ۴۱ تمام مفاد و مندرجات اسناد حمل به نفع ثالث دارنده با حسن و نیت اسناد حمل به دلیل قطعی تبدیل شود. همچنین حسب بند c ماده ۴۱ وقتی یک “سند حمل کتبی غیرقابل انتقال” یا یک “سند حمل الکترونیکی غیرقابل انتقال” (که مستلزم تسلیم نیست) صادر شده باشد به نفع گیرنده با حسن و نیت در سه حالت ذیل دلیل قطعی محسوب می شود:
۱-۱- مشخصات و اوصاف مذکور در بند ۱ ماده ۳۶ (شرح کالا، علائم عمده ضروری کالا، تعداد بسته ها و قطعه ها و یا تعداد کالا، وزن کالا ) مشروط بر اینکه این مشخصات و اوصاف توسط متصدی حمل یا عوامل وی برای درج در اسناد حمل تهیه شده باشد. این مشخصات معمولا در صورتی توسط متصدی حمل تهیه می شود که مراحل مربوط به بارگیری در کانتینر (استافینگ) و امورات گمرکی کالا از سوی وی و به نیابت از جانب فرستنده به عهده گرفته باشد. لذا چنانچه این مشخصات توسط فرستنده اعلام و در اسناد حمل قید شده باشد همچنان به نفع گیرنده دلیل ظاهری محسوب می شود.
۱-۲- با توجه به کانتینری (بارگنجی) شدن حمل و نقل دریایی اغلب قریب به اتفاق حمل و نقل ها حتی حمل و نقل کالای فله مانند سنگ ها و مواد معدنی بوسیله بارگنج (کانتینر) انجام می شود و با این توصیف آنچه در حمل و نقل از اهمیت اساسی برخوردار می باشد علائم مشخصه ی مربوط به بارگنج (کانتینر) می باشد. این دستگاه ها در حمل و نقل و نیز امورات گمرکی و بندری با دو خصیصه قابل تشخیص هستند یکی نوع بارگنج (کانتینر) و دیگری شماره شناسائی که بر روی درب و دیواره هر بارگنج (کانتینر) درج می شود و در تمام دنیا منحصر به فرد می باشد. منظور از نوع بارگنج (کانتینر) نیز ۲۰ فوت و یا ۴۰ فوت و معمولی یا اوپن تاپ و غیر استاندارد بودن می باشد. در ماده ۳۶ ذکری از بارگنج (کانتینر) نشده است معذلک با توجه به توضیحات فوق می توان گفت منظور از عبارت “علائم عمده که برای شناسائی کالا ضروری می باشد” که در بند b1 ماده ۳۶ ذکر شده است می تواند نوع و شماره شناسائی بارگنج (کانتینر) نیز باشد. بهرحال در “سند حمل کتبی غیرقابل انتقال” و “سند حمل الکترونیکی غیرقابل انتقال” نوع و شماره شناسائی بارگنج (کانتینر) که در این اسناد قید می شود به نفع به ثالث و گیرنده با حسن و نیت دلیل قطعی محسوب شده و متصدی حمل از اثبات خلاف آنها علیه گیرنده محروم می شود.
۳-۳- موارد مندرج در بند ۲ ماده ۳۶ شامل:
الف- وضعیت ظاهری کالا
ب- مشخصات متصدی حمل
ج- تاریخ دریافت محموله یا تاریخ بارگیری محموله یا تاریخ صدور اسناد حمل
۵-۱-۴- قدرت اثباتی اسناد حمل در مورد کرایه حمل
یکی از موضوعاتی که در حمل و نقل دریایی از اهمیت اساسی برخوردار می باشد وضعیت و نحوه پرداخت کرایه حمل می باشد. حسب نوع قرارداد فروش در فروشهای بین المللی، یا قرارداد نمایندگی، ممکن است پرداخت کرایه به عهده فرستنده یا گیرنده باشد. این در حالیست که متصدی حمل از قرارداد فروش بی اطلاع بوده و ممکن است اختلاف فروشنده و خریدار باعث سرگردانی متصدی حمل شود. همچنین ممکن است گیرنده علی رغم اینکه طبق قرارداد فروش مکلف به پرداخت کرایه حمل نباشد ولی به دلیل وجود و اعمال حق حبس توسط متصدی حمل مجبور به پراخت این هزینه و همچنین دموراژ کشتی شود به همین دلیل نیز در بند h1 ماده ۱۵ کنوانسیون هامبورگ ذکر شده است که نحوه پرداخت کرایه باید در بارنامه دریایی قید شود و در بند ۴ ماده ۱۶نیز مندرجات بارنامه دریایی در خصوص کرایه حمل و دموراژ کشتی یک دلیل ظاهری (اماره قانونی) محسوب می شود ولی چنانچه بارنامه دریایی به شخص ثالث با حسن و نیت منتقل شود اثبات خلاف مفاد بارنامه دریایی در خصوص این دو مورد نیز علیه دارنده بارنامه دریایی قابل استناد نمی باشد. این امر بدین دلیل مورد تاکید کنوانسیون هامبورگ قرار گرفته است که وضعیت کرایه حمل و دموراژ کشتی تاثیر مستقیمی در قیمت تمام شده کالای موضوع بارنامه دریایی دارد و به لحاظ قابل انتقال بودن بارنامه دریایی، تجار با توجه به مفاد بارنامه دریایی ارزش کالا را محاسبه و مورد خرید و فروش اسنادی قرار می دهند.
۵-۱-۵- قدرت اثباتی اسناد حمل در رابطه بین متصدی حمل و فرستنده
مفاد بارنامه دریایی در رابطه بین متصدی حمل و فرستنده در هر صورت به عنوان یک دلیل ظاهری محسوب می شود و متصدی حمل می تواند حسب بندهای ۴ و ۵ ماده ۳ و بند ۵ ماده ۴ کنوانسیون لاهه (و مقررات لاهه-ویزبی) و بند a3 ماده ۱۶ و بند ۴ ماده ۱۵ کنوانسیون هامبورگ و بندهای ۱ و ۲ ماده ۱۷ و بند ۲ ماده ۹ این کنوانسیون و بند a ماده ۴۱ و ماده ۴۲ کنوانسیون روتردام خلاف مندرجات بارنامه دریایی را اثبات نموده و علیه فرستنده از آن استفاده نماید.
۵-۱-۶- قدرت اثباتی اسناد حمل در رابطه بین متصدی حمل و ثالث با سوء نیت
قانون و حقوق همیشه از روابط حقوقی سالم حمایت می نماید و اشخاصی که با تقلب می خواهند از قانون و حقوق سوء استفاده نمایند از حمایت قانون و حقوق محروم می باشند. طبق همین قاعده نیز هم در قوانین و مقررات مربوط به اسناد تجاری به معنی خاص (برات و سفته و چک) هم در کنوانسیون های بین المللی حمل و نقل دریایی، اصل عدم توجه ایرادات تنها از منتقل الیه با حسن و نیت حمایت می نماید و چنانچه متصدی حمل ثابت نماید که دارنده سند، شخص با حسن و نیتی نیست، چنین شخصی در همان موقعیت دارنده بلافصل (دریایی فرستنده) قرار خواهد گرفت و به این ترتیب اثبات خلاف مندرجات سند و از اعتبار انداختن مفاد آن سند توسط صادر کننده (متصدی حمل) جزئا یا کلا وجود خواهد داشت.
۵-۲- بارنامه دریایی پاک و اسناد حمل پاک
«بارنامه دریایی پاک»^[۳۴۳] به بارنامه ای اطلاق می گردد که توضیحات و توصیفات اعلامی توسط فرستنده کالا در خصوص ظاهر کالا، نوع بسته بندی و مقدار آن از لحاظ وزن و حجم با مشاهدات و تأییدات فرمانده کشتی تطابق داشته باشد و عبارتی بر خلاف موارد اعلام شده از طرف فرستنده توسط فرمانده کشتی در روی بارنامه قید نشده باشد.^[۳۴۴]
به نظر قضات انگلیسی «بارنامه دریایی پاک، بارنامه ای است که حاوی هیچ گونه قید و شرطی (منفی) در مورد وضعیت ظاهری کالا یا بسته بندی آن نباشد.»^[۳۴۵] یا «هیچ گونه شرط تحمیل شده یا یادداشتی که صریحا وضعیت ناقص کالا یا بسته بندی کالا را اعلام نماید در آن ملحوظ نشده باشد.»^[۳۴۶]
بارنامه دریایی پاک در تجارت بین الملل از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد و تجار با اتکاء به مندرجات این نوع بارنامه دریایی اقدام به خرید و فروش و تجارت می نمایند و پرداخت های بین المللی غالبا بر اساس بارنامه دریایی پاک انجام می شود.
۵-۲-۱- مزیت بارنامه دریایی پاک و اسناد حمل پاک
مزیت بارنامه دریایی پاک این است که در رابطه بین متصدی حمل و فرستنده، دلالت ظاهری (اماره قانونی) بر صحت مندرجات آن دارد و همانگونه که قبلا تشریح گردید چنانچه متصدی حمل ادعای خلاف مندرجات بارنامه دریایی را داشته باشد باید آن را اثبات نماید.
از طرفی اگر بارنامه دریایی پاک در ید شخص ثالث دارای حسن نیت از جمله گیرنده قرار گرفته باشد بارنامه دریایی تحت حمایت اصل عدم توجه ایرادات و قاعده استاپل قرار گرفته و این اماره قانونی در رابطه بین متصدی حمل و ثالث دارنده ی بارنامه دریایی یا اسناد حمل به دلیل قطعی تبدیل شده و متصدی حمل از حق اثبات خلاف مندرجات آن علیه دارنده ثالث محروم خواهد شد.^[۳۴۷]

از زن ترسیم شده است و یا با یک چهره‌ی شهوانی وسوسه گر و عامل گمراه کردن مرد جلوه کرده است.
وارد تصویر میل جنسی درداستان‌های فارسی می‌شویم. از جمله کسانی که تمرکز اصلی مطالعاتش ادبیات داستانی فارسی بوده و هست، دکتر حسن ذولفقاری است؛ پژوهشگر فرهنگ عامه در حوزه‌ی ادبیات داستانی ، بر این باور است که عشق در ادبیات ما، سوای ابراز تمایل به معنای صرف کشش جنسی ا‌ست. عشقی که در این نوع غزل ها و در این نوع ادبیات مطرح بوده متفاوت است با عشقی که ما از آن به نام جنسیت یاد می‌کنیم. حتی صحنه‌هایی که شاعران از زفاف عاشق و معشوق می‌گویند، خیلی پیچیده و عفیف‌ است. حتی نظامی عفیف صحبت می‌کند. تاجایی‌که بخش‌هایی درادبیات هست که وصف اندام معشوق است که به آن می‌گوییم‌«سراپا‌نامه»‌. که به‌طور مستقل یا درون یک منظومه سر تا پای معشوق را وصف می‌کند؛ منتها وقتی به اندام جنسی او می رسد، بسیار عفیف و خیلی گذرا از آن می‌گذرد؛ البته این کار را در نهایت زیبایی انجام می‌دهد.
فصل دوم
زن در شاهنامه‌ی فردوسی
مردم سرزمین‌های کهن دارای گنجینه‌های گران سنگی هستند که از نیاکانشان سینه به سینه به آنها رسیده است و آنان با خواندنش به چگونگی روزگار پدران و مادران خود آگاه می‌شوند و می‌فهمند که آنان برای زندگی کردن چه گرفتاری‌هایی داشته‌اند و چگونه با آنها کنار می‌آمده‌اند. پس دو چیز را باید همواره به‌یاد داشته‌باشیم؛ یکی این که خود این افسانه‌ها بیان‌گر باورها و آداب مردم پیشین بوده‌اند ، لذا در قلمرو شناخت ، یاری‌گر خرد‌گرایان و اندیشمندان ، برای روشن ساختن گونه‌های زندگی مردم پیشین در سرزمین‌های گونه‌گون است و دو دیگر این‌که هر‌چند این گنجینه‌ها سینه به سینه و از پدر به پسر رسیده است دست‌آخر سخن‌شناسی آگاه و توانا ، آنها را گرد آورده ، برای آیندگان به‌یادگار گذارده است. این گرد آورندگان و سرایندگان افسانه‌های کهن ملت‌ها به راستی ارجی والا در نزد مردم سرزمین خود که نزد همه‌ی گیتی دارند. جدای آن که در کجای کیهان زیسته و دست به این کار طاقت‌فرسا زده‌باشد ، هنر خود را در راه شناساندن زندگی روزهای کهن ، به مردم دنیا نموده‌اند. چه در اصل ، این افسانه‌ها پس از نسبت داشتن به ملت خود به همه‌ی مردم جهان نیز تعلق دارند. آنها که باید بدانند مردم پیشین چگونه می‌زیستند و در کجای راه فرهنگ ایستاده بودند و آنها چگونه می‌زیند و در کدامین ایستگاه فرهنگ و آگاهی ایستاده‌اند و باورها و افسانه‌ی کهن سرزمین ما در پیکر کاخ استوار و ویران ناشدنی به نام شاهنامه گرد آمده است. پس روان پاک ابوالقاسم فردوسی را درود می‌فرستیم که با رنجی دراز و فراوان این کاخ بدون گزند را برای ما پی ریخت. کاخی که پس از هزار سال تازش باد و باران و تگرگ تازی و ترک ، درست و سرفراز برای ما یادگار مانده است. کتاب شاهنامه در‌یای حکمت ، معرفت ، اخلاق و درس زندگی است. شعر از عناصری است که به وسیله‌ی آن می‌توان به فرهنگ مردم زمان آن پی برد. شعرا اصولا انسان‌هایی نازک دل و متاثر از محیط می‌باشند که در واقع با سرودن شعر جدای از بروز درونیات خود به بازگویی احوال دوران خویش می پردازند. با بررسی اشعار شعرای متقدم و متاخر و در کنار آن بررسی تاریخ ایران ، می‌شود به این مهم دست یافت که ادبیات ایران در تعاملی مستقیم و ارتباطی تنگاتنگ با وضعیت سیاسی و فرهنگی زمانه‌ی خود بوده است. نوشته‌های بازمانده از روزگار کهن که رفتار و کردار پیشینیان را بر ما روشن می‌کند در گذار از روزهای کهن رنگ و بویی افسانه‌ای ـ اسطوره‌ای گرفته و جنبه‌هایی از خواستنی‌ها و نیازهای ملت را به خود گرفته‌اند . آنچه که در این قلمرو برجاست به نام حماسه خوانده می‌شود؛ یعنی رفتار پیشینیان یک ملت در روزگار کهن که هنوز تاریخ خردمندی برای نوشتن آنها اختراع نشده بود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این نوشته‌های حماسی تنها راه شناخت و بررسی گذشته‌ی یک ملت است. پس آنچه در آنها آمده نه بازیچه‌ی سرگرمی که گنجی گران‌پایه است که به ما نشان می دهد نیاکان ما چه رفتار و باورهایی داشته اند و نسبت به هم و زمانه چگونه برخورد می‌کردند.
شعر حماسی از جمله اشعار ابتدایی هر ملتی است که شرح پهلوان‌ها و دلاوری‌های قهرمانان دوران باستان در آن ضبط شده‌است . بی‌شک مهم‌ترین اثر حماسی ایران شاهنامه است.
۲ – ۱ ) شاهنامه و زن در آن:
سخن بنیادین ما د‌رباره‌ی جایگاه و مقام زن در شاهنامه‌ی فردوسی است که نشان از نوع فرهنگ و رویکرد جامعه‌ی آن روز به مساله‌ی زنان دارد. اینک با نگاهی به این گنج کهن که فردوسی بزرگوار با رنجی سخت بر ما ارمغان نموده است دیدگاه نیاکان‌مان را پیرامون زن و نگاه آنان را به جنسی که نیمی از مردم را می‌سازد پژوهش و گزارش می‌نماییم.
ایرانیان که از دیرترین روزگار به اصول اخلاقی معتقد بوده‌اند و بنا به دستور پیامبر باستانی خود از اندیشه‌ی نیک ، گفتار و کردار نیک پیروی می‌کردند و حتی با ملل غیر ایرانی رفتاری به عدل و انصاف داشتند و دادگری و آزاد‌منشی و مهربانی و جوانمردی و بخشندگی را بزرگ‌ترین فضیلت انسان می‌شمردند ، بدیهی است با زنان هم بر مبنای این اصول به عدل و انصاف رفتار می‌کردند و حقوق و مقام ایشان را چه در میان افراد خانواده و چه در اجتماع ، آن‌چنان‌که سزاوار شخصیت انسانی و فضایل اخلاقی و معنوی خودشان بود گرامی و محترم می داشتند. در دوره‌ی مادر شاهی ، زن در ایران نسبت به مرد مقامی برتر داشت . در این دوره زن امور قبیله را اداره می‌کرد و به مقام روحانیت می‌رسید. سلسله‌ی انساب خانواده به نام او بود؛ زیرا زن ناقل خون قبیله به خالص‌ترین شکل خود دانسته می‌شد. در این دوره زنان در فعالیت کشاورزی و اقتصادی سهم بیشتری داشتند. بنچاق‌ها به نام و اختیار زنان بود و مردی که زنش میمرد باید به تغییر اقتصادی روی می‌نمود . بدین جهت مردان برای زنان ارزش و مقامی بزرگ قائل بودند و زنان را مظهر نعمت و فراوانی می‌دانستند. در اجتماعات قبیله‌ای زنان و مردان با حق مساوی روسای خود را انتخاب می‌کردند و درباره‌ی جنگ یا صلح تصمیم می‌گرفتند؛ زیرا می‌دانستند که زن خرد و آگاهی دارد و در هنگامه‌ی سختی و نیاز می‌تواند بیاندیشد و راه بهین را برگزیند و با دلیری بدان پای گذارد و از چیزی نهراسد. در این دوره بود که زن در فلات ایران به راز حاصل‌خیزی زمین پی برد و گندم کاشت و دروید و خانه ساخت و کارهای دستی و صنایع ابتدایی را ایجاد کرد .
از آنجا که فردوسی در بنیان نهادن اثر سترگ خویش دل و روی به ایران کهن داشته‌است ، رگ‌های این نگرش بسیار پر رنگ در شاهنامه نمود دارد.هرچند بحث درباره‌ی زنان در شاهنامه بارها صورت گرفته ولی ما در اینجا برآن نیستیم که سیمای زن در شاهنامه را مورد مطالعه قرار دهیم ، زیرا حوزه‌ی مورد مطالعه‌ی ما در این نوشتار متون حقوق زن است و بدیهی است که فردوسی هیچ‌گاه عقاید زن ستیز نداشته‌است و شاهنامه‌ی او در زمره‌ی این نوع متون قرار نمی‌گیرد. اصلاَ حماسه جایی برای بیان تحقیر و کوچک‌شماری ندارد، بلکه سراسر بزرگ‌نمایی و غلو و اغراق در دلاوری و جنگاوری است .
اشعار فردوسی به گونه‌ای است که با ظرافت و زیبا‌یی از زن و نماد‌ین بودن او در جامعه‌یاد می‌کند. در شاهنامه زن نماد شرم ، وحدت خانواده ، زیبایی و ظرافت است.
«معرفت‌شناسی تصویر زن» در متن داستان‌های شاهنامه نهفته است و نه در ابیاتی الحاقی یا غیرالحاقی که از زبان یکی از شخصیت‌های داستان ویا حتی خود شاعر مطرح شده‌است.در شاهنامه‌ی فردوسی به شاه بانوانی برمی‌خوریم که دادگرند و آبادگر و اگر هم این دو خصلت را دارا نباشند خردمند و رای زن مانند: منیژه ، سیندخت ، کتایون ، گردیه ، رودابه ، گرد آفرید ، تهمینه ، فرنگیس ، فرانک ، جریره ، شیرین ، همای ، پوران دخت ، آزر میدخت و… . در هیچ داستانی از شاهنامه نمی‌توان مدعی شد که داستان بدون نقش و تأثیر و حضور زن پایان می‌پذیرد.
زن از نظر فردوسی از جایگاه والایی برخوردار است. البته بین نقشی که حافظ و عطار و سنایی به زن می‌دهند با فردوسی تفاوت وجود دارد. بزرگتر‌ین شاخص و جلوه‌ی زن در شاهنامه این است که از آن به عنوان موجودی خردمند ، هنرمند ، صاحب رای ، وفادار به شوی خویش و در مواردی هم فتنه‌انگیز سخن رفته است. حتی بُعد احساسی و عاطفی زن دقیقاً با روحیات و حالت پهلوانی، قهرمانی مردان سازگار و هم‌خوان و مناسب است. یعنی توازن شخصیتی که در برخی از آثار بزرگ رعایت نشده است ، در اثر فردوسی کاملاً رعایت شده است.
اسلامی ندوشن درباره‌ی جایگاه زن در شاهنامه می‌نویسد : « شاهنامه کتابی است که زن در سراسر آن حضور دارد. در دوران پهلوانی حضور زن لطف و گرمی و نازکی و رنگارنگی به ماجراها می‌بخشد و با آن‌که قسمت عمده‌ی داستان‌ها شامل جنگ و کشتار و نزاع و خرابی است، وجود او موجب می‌شود که این کتاب در ردیف لطیف‌ترین آثار فکری بشری قرارگیرد . در تمام دوران پهلوانی از سودابه که بگذریم یک زن پتیاره دیده نمی‌شود ، بلکه به تعدادی زن بسیار بزرگوار و شیرین برمی‌خوریم که نظیر آنها از لحاظ فداکاری و دلاویزی ، نه‌تنها در آثار دیگر فارسی ،بلکه در آثار بزرگ باستانی سایر کشورها نیز به‌ندرت می‌توانیم دید.»(اسلامی ندوشن،۱۳۷۰:۲۰)
در شاهنامه زنانی را می‌بنیم که چنان آزاد و خردمند و نیرومند هستند, که امروزه – حتی با موج برابر سازی حقوق زن و مرد که در جهان راه افتاده- به‌سادگی می توانند الگوی زنان باشند. برای پی‌بردن به این پرسمان که جایگاه و حقوق زن در شاهنامه چیست؟ بسنده‌است که به تابوشکنی‌ها و چیرگی بر سنت‌های نادرست و زن ستیز اجتماع و خانواده و تیره‌ها که به دست زنان در شاهنامه انجام می‌شود با دید ژرف‌تری نگریسته شود. گناه بر گردن فردوسی نیست که زنان و مردان ما امروز این داستان‌ها را نمی‌خوانند و از آنها پند و الگو نمی‌گیرند! و به وارونه از سر ناآگاهی او را زن ستیز می انگارند!
زنان ما باید که با بهره‌گیری از همین بن‌مایه‌های میهنی جایگاه والای خود را بشناسند و سپس با پیوند زدن این پیشینه‌ روشن و افتخارآمیز با روش‌های نوین و هماهنگ جهانی به سوی برابری حقوق از دست رفته‌ی خود گام بردارند .
«چــو فـرزند را باشد آئیـن و فر گرامی به دل بر چه ماده چه نر»
(فردوسی ، ۱۳۷۳ ، ج۱،ب: ۱۷۶: ۹۰)
۲ – ۲ ) ‌‌ویژگی‌های کلی زن در شاهنامه:
ویژگی‌های زن و حقوقی که برای او در شاهنامه ترسیم می‌شود را در چند بخش می‌توان بررسی نمود و پی گرفت .
۲ – ۲ – ۱ )عقل و خرد زنان در شاهنامه:
فردوسی در جای جای شاهنامه از دلاوری‌ها و هوش‌یاری زنان ، به ویژه زنان ایران ، سخن به میان آورده است و آنان را هم‌پای مردان وارد اجتماع نموده ، مقام و منزلتی والا به زن بخشیده است . او این گروه از افراد جامعه را از نظر عقل و هوش‌یاری بسیار زیبا توصیف کرده است:
«ز پاکـــی و از پارســـــایی زن که هم غمگساراست هم رایزن»
(فردوسی ، ۱۳۶۹ ، ج۷،ب: ۲۸۴۶: ۱۲۱)
ودر جایی دیگر:
«اگر پارســـا باشـــــد و رایزن یکی گنــــج باشد پراکنده زن»
(فردوسی ، ۱۳۶۹ ، ج۶،ب: ۷۳۶: ۱۱۲)
این نشان از بزرگی و عظمتی است که که فردوسی برای زنان قائل است ، همان زنی که چون پارسا و پاک بود و دارای عفت و عصمت ، از مردان تکاور و وزرا و رهبران هوشمند و مردان خردمند برتر و بالا تر جلوه می‌کند.
۲ – ۲ – ۲ )وفاداری زنان در شاهنامه:
یکی از نکات بسیار جالبی که در اشعار حکیم می‌توان یافت اظهار وفاداری کامل زن است ، زن به عنوان موجودی وفادار و فداکار معرفی شده است به گونه‌ای که در مواردی زیاد وجود خود را فدای مردان نموده تا حفاظت و نگهداری آنان را تضمین نماید.
«بدو گفت رای تو ای شیر‌زن درفشان کند دوده و انجمن»
(فردوسی ، ۱۳۷۳ ، ج۴،ب: ۴۸۹: ۴۰)
یا:
«بدو گفت هرکس که بانو تویی به‌ایران و‌چین،پشــت و بازو‌تویی
نجنـــباندت کوه آهـن ز جای یلان را به مـردی تویی رهنــمای
ز مـرد خــــردمند بیــــدار‌تر ز دس­تور داننده هـــــوش یارتر
همه کهـترانیم و‌فرمان توراست بدین آرزو،رای وپیــمان توراست»
(فردوسی ، ۱۳۷۳ ، ج۹،ب: ۲۷۸۴: ۱۷۳)
پس زن مورد بحث فردوسی ، راهنمای مردان جنگاور است ، او می‌تواند خردمند‌تر از مردان باشد و هوش یارتر از فرمان روایان و زیرک‌تر از آنان ، این است که مردان در برابرش زانو می‌زنند و خود را کمتر از او می‌دانند و تصور نمی‌شود که فردوسی اغراق گوید و همان گونه که رسم سرایندگان حماسه است هر کوچکی را بزرگ جلوه دهد تا بیشتر جلب توجه کند. در تاریخ هم بسیاری از حوادث شیرین و تلخ وجود دارد که در پشت پرده‌ی آن حوادث حضور زن یا زنانی خودنمایی می‌کند.
۲ – ۲ – ۳ ) شرم و آزرم زنان در شاهنامه:
از دیگر صفاتی که فردوسی از زن ایرانی نقل می‌کند شرم و حیا است:
«بپرسید کآهو کـــدامست زشت که از ارج دورست و دور‌از بهشت
چنین داد پاسخ که زن را که شرم نباشـــــــد به گیتــی نه آواز نرم»
(فردوسی ، ۱۳۷۳ ، ج۸،ب: ۴۰۰۹: ۲۸۷)
یا در جای دیگر:
کدام است با ننگ و با سرزنش که باشد ورا هرکسی بد کنش
زنانی که ایشان ندارند شـــرم به گفتـــــن ندارند آواز نرم»