۲-۱-۱۳اختلاف های زمان بندی و مشکلات تطابق
مطابق با بند ۴۴ بیانیه شماره یک مفاهیم حسابداری (FASB، ۱۹۷۸) یکی از نقش های مهم اقلام تعهدی، انتقال یا تعدیل شناسایی جریان های نقد در طول زمان است. به گونه ای که اعداد تعدیل شده جریان های نقد (سود) عملکرد شرکت ها را بهتر اندازه گیری نماید. اقلام تعهدی یک نقش مفیدی در تخفیف (کاهش) مشکلات تطابق و زمانبندی نهفته در جریان های نقد بازی میکند (دچو، ۱۹۹۴).
انواع اختلاف های زمانبندی موجود در جریان های نقدی به شرح زیر است:
-
- شناسایی درآمد قبل از این که وجه نقد مربوطه وصول شود همانند فروش نسیه.
-
- شناسایی هزینه قبل از این که وجه نقد مربوطه پرداخت شود همانند حقوق و دستمزد معوق.
-
- وصول وجه نقد قبل از شناسایی درآمد. پیش دریافت ها نمونه ای از این قلم است.
- پرداخت وجه نقد قبل از شناسایی هزینه. همانند پیش پرداخت ها.
مطابق اصل تطابق، هزینه ها باید در دوره ای که درآمد مربوطه شناسایی می شود به حساب ها منظور شوند و این امر با کمک حسابداری تعهدی صورت می پذیرد.
فرایند اقلام تعهدی، اختلاف های زمان بندی بین جریان های نقد حاصل از عملیات و فرایند ایجاد کننده این جریانات (معاملات) را تعدیل می کند. علاوه بر آن، اقلام تعهدی از طریق استهلاک دارایی های ثابت و نا مشهود هزینه های سرمایه ای را احاطه می کند. افزایش در موجودی کالا را برای دوره قبل در نظر بگیرید، که در دوره جاری به صورت اعتباری به فروش رفته است و وجه نقد آن در دوره بعد وصول می شود. در نتیجه جریان نقد در دوره قبلی منفی، در دوره جاری زمانی که فرایند کسب سود کامل شده است صفر، و در دوره بعد مثبت است. این نوسان موقتی، مفید بودن جریان نقد را برای اندازه گیری عملکرد شرکت نسبت به سود کاهش میدهد. اقلام تعهدی تابعی از عملکرد واقعی واحد تجاری میباشد و عملکرد واقعی واحد تجاری معمولا تحت تاثیر فروش آن است (رستگار، ۱۳۸۷). با توجه به مشکلات تطابق و زمانبندی موجود در جریان های نقد به نظر میرسد سود حسابداری دارای محتوای بیشتری نسبت به جریان های نقد برای بازده سهام (حداقل در فاصله زمانی کوتاه مدت) است.
۲-۱-۱۴ محتوای اطلاعات اقلام تعهدی و ارزش بازار شرکت
صورت های مالی ارائه شده توسط مدیران شرکت ها اطلاعاتی از شرکت را فاش میسازد که در قیمت سهام آنان مؤثر است. پژوهشگران روش های زیادی را برای تعیین کیفیت واقعی صورت های مالی به کار بستند. گروهی از محققان با ایجاد الگوهایی کوشیدند تا تخلف های مدیریتی را پیشبینی کنند. گروه دیگری از محققان نیز کوشیدند تا برخی از شاخص های مصنوعی[۲۳] صورت های مالی را با بهره گرفتن از تجزیه و تحلیل نسبت های مالی تعیین کنند. ترویج مبنای سیستم تعهدی حسابداری، FASB ادعا میکند که سوددهی و مؤلفه های آن پیشبینی بهتری از جریان نقدی آتی از جریان نقدی فعلی است. به رغم استدلال FASB، پژوهش گران بر این باورند که ذهنیت ذاتی به منظور برآوردهایی در اختلالات سیستم تعهدی درج می شود کـه میتواند دارای تاثیری منفی بر ارزش اطلاعاتی شان باشد. مدیران بنگاه ممکن است با دستکاری سوددهی به نفع خود به گزارش مقادیر بر اساس برآوردهای تحریف شده بپردازند که نشان دهنده کاهش میزان ارتباط سوددهی است (کلاوسورثی و همکاران، ۲۰۱۰).
از این رو، چه آنهایی که با حسن نیت ایجاد شده اند و چه آنهایی که به انگیزه دستکاری، سیستم تعهدی را گمراه کننده نموده و نمی تواند نماینده عملکرد شرکت در آینده باشد. با این حال، شواهد تجربی تاکنون با توجه به توانایی پیشبینی سیستم تعهدی برای عملکرد آتی بی نتیجه می ماند، به علت – در میان چیزهای دیگر – تفاوت های موجود در نمونه ها و شیوه ها به ویژه، یک اجماع در مقالات وجود دارد که سیستم تعهدی نمایشگر ارتباط معنی داری با افزایش جریان نقدی آتی نسبت به جریان نقدی جاری، اما نه به جای پیشبینی های خارج از نمونه است (بروچت و همکاران، ۲۰۰۸)[۲۴].
وانگ و ژان (۲۰۰۶) در پژوهشی نشان دادند که هر چه اقلام تعهدی اختیاری و غیر اختیاری دارای کیفیت بالاتر باشند، موجب پایداری و ثبات بیشتر سود خواهند شد. در این پژوهش برای تعیین کیفیت این اقلام، ابتدا با بهره گرفتن از الگوی جونز اقلام تعهدی اختیاری و غیر اختیاری برآورده شده و از آن ها قدر مطلق گرفته می شود. اقلامی که میزان آن بیش از میانه باشد، اقلام بی کیفیت و اقلامی که کمتز از میانه باشد، دارای کیفیت بالاتر هستند.
فرانسیس و میشل (۲۰۰۵)[۲۵] با بررسی کیفیت اقلام تعهدی به عنوان خطرپذیری اطلاعات مربوط به سود تأیید کردند که کیفیت اقلام تعهدی ضعیف تر (که در آن خطای انحراف معیار، تغییرات اقلام تعهدی و جریان های نقدی تعریف می شود) و هزینه های بدهی و سرمایه شرکت بیشتر است. این مسئله نشان دهنده تاثیر کیفیت اقلام تعهدی بر تصمیم گیری های فردی است. بسیاری از مطالعات گذشته با توجه به تلاش مدیران برای دستکاری صورت های مالی و ارقام سود، یک حسابداری خلاق را پیشنهاد دادند. این دستکاری میتواند منجر به تفاوت در ارزش واقعی بازده سهام شده و به تصویر گمراه کننده از بازار و ارتباط بین سود و بازدهی منتج شود. از این رو در نظر گرفتن معیارهای مؤثر برای ارتباط سود میتواند در ارزیابی نوسانات آتی قیمت سهام و رابطه کلی بین سود و بازدهی سودمند باشد. اقلام تعهدی به عنوان یکی از این معیارها، توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کردهاند (رضایی و صفری، ۲۰۱۳).
۲-۱-۱۵ طبقه بندی اقلام تعهدی به جاری و غیر جاری
بسیاری از تحلیل گران مالی بر این باورند که جریان های نقدی عملیاتی نسبت به سوددهی معیار بهتری برای ارزیابی عملکرد مالی واحدهای کسب و کار هستند چرا که جریان های نقدی عملیاتی کمتر در معرض اعوجاجند. بنابرین، این پرسش اصلی مطرح می شود که آیا اقلام تعهدی توان سوددهی را در سنجش عملکرد شرکت افزایش یا کاهش میدهند یا نه؟ این مسئله پیشبینی شده است که اقلام تعهدی، توان سوددهی را در سنجش عملکرد شرکت در بازار (بازده سهام) افزایش میدهند. بر این اساس، اقلام تعهدی جاری و غیر جاری نیز میتوانند اثرات متفاوتی بر ارزش و عملکرد شرکت داشته باشند (صفری و رضایی، ۲۰۱۳).