– تشویق تمرین کلامی
– تصحیح کردن ادراکات اشتباه
ارتقاء اکتساب مهارت و عملکرد^[۲۲۵]
– فراهم آوردن فرصتهایی برای تمرین هدایت شده

– ارزیابی عملکرد
– ارائه بازخورد و توصیه‌هایی برای اعمال صحیح
ترویج حفظ / تعمیم مهارت^[۲۲۶]
– فراهم آوردن فرصتهایی برای تمرین هدایت شده (خودرهبر)
– رواج خودارزیابی و تنظیم و تعدیل مهارت
تئوری ساخت گرایی یک توجیه جایگزین برای دیدگاه رفتاری ارائه می‌کند. ویگوتسکی^[۲۲۷] استدلال می‌کند که تعامل اجتماعی و درگیری فعال کودک در حل مسأله همراه با بزرگسالان و همسالان اساس رشد دادن ذهن می‌باشد. او همچنین آن را به عنوان یک گام اضافی در اینکه تعامل می‌تواند مشارکت نوجوان را در فعالیت‌های فرهنگی و هنجارهای اجتماعی تسهیل کند، فرض می‌کند.
بعنوان مثال ایفای نقش درباره حل کردن یک موقعیت تعارض، می‌تواند هم مهارت ایفای نقش کردن نوجوان را افزایش دهد و هم می‌تواند هنجارهای اجتماعی مثبت را درباره حل مسالمت‌آمیز تعارض از طریق درگیر نمودن گروهی از همسالان تقویت کند (می‌یر و فارِل^[۲۲۸]، ۱۹۹۸؛ به نقل از PAHO ،۲۰۰۱، ص ۲۷).
به طور کلی روش های اکتساب مهارتها شامل یادگیری مشارکتی، حمایت همسالان، فرصت‌های مستمر برای تمرین، بازخورد صحیح، انتقاد سازنده و الگو قرار دادن مهارتها بوسیله همسالان و بزرگسالان، ایفای نقش، تحلیل موقعیت^[۲۲۹]، کار در گروه های کوچک، مباحثه، شرح یکایک^[۲۳۰]، نقشه تصمیم یا درخت مسئله^[۲۳۱]، تحلیل محتوایی متون، آرام‌بخشی و تمرینهای اعتمادساز، بازیها (PAHO ،۲۰۰۱، ص ۲۷).
استراتژی مطلوب آموزش مهارهای زندگی
با توجه به دامنه وسیع مهارتهای زندگی، استراتژی مطلوب آموزش مهارت‌های زندگی، ایجاد فرصت یادگیری و اکتساب این مهارتها، برای تمام کودکان و نوجوانان از طریق مدارس است. آموزش مهارتهای زندگی، توانایی‌های یادگیری را که در ایجاد رفتارسالم، روابط بین فردی مثبت‌تر و سلامت روان نقش مهمی دارند، افزایش می‌دهد. بسیار مطلوب است که این آموزش‌ها در سنین پایین قبل از ایجاد رفتارها و روابط منفی ارائه شوند. با توجه به دلایل زیر، مدرسه محل مناسبی برای آموزش مهارتهای زندگی است:
امکان دسترسی به تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان
باصرفه بودن از نظر اقتصادی
امکان دسترسی به معلمان باتجربه
اعتبار بالای مدرسه نزد معلمان و والدین
امکان ارزشیابی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت.
در کشورهایی که بسیاری از کودکان و نوجوانان نمی‌توانند تحصیل خود را تمام کنند و یا سیستم آموزشی رسمی وجود ندارد، این آموزش‌ها را می‌توان خارج از مدارس در مکان‌های تجمع کودکان و نوجوانان ارائه داد. به هرحال بهتر است اولین برنامه از طریق مدارس صورت گیرد تا تجارب به دست آمده با تجارب موجود قابل مقایسه و بررسی باشد. در برنامه آموزش مهارت‌های زندگی، شرکت مسؤولان آموزش و پرورش، مربیان و مدیران مدارس الزامی است و در فرایند تدوین و اجرای برنامه، همواره باید تماس و ارتباط مستقیم با آنان برقرار باشد. این نوع شراکت و سرمایه‌گذاری، برای آموزش و پرورش و مدارس نیز سودمند است؛ زیرا این آموزش بر رفتارهای انضباطی دانش‌آموزان، عملکرد تحصیلی آنان و روابطشان با سایر دانش‌آموزان و معلمان نیز اثر می‌گذارد. آموزش مهارتهای زندگی از طریق مدارس به سه صورت می‌تواند اجرا شود: ۱- در برنامه درسی دانش‌آموزان قرار گیرد. ۲- جدا از برنامه درسی مدارس و به عنوان یک فعالیت فوق برنامه اجرا شود. ۳- از طریق مدارس ویژه و خاصی همچون مدارس غیرانتفاعی، مدارس مذهبی و… اجرا شود (سازمان جهانی بهداشت، ۱۳۷۹، ص ۳۱). در حال حاضر آموزش مهارتهای زندگی در مدارس متوسطۀ جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک واحد اختیاری در برنامه درسی گنجانده شده است که بنابر ضرورت و اهمیت آموزش آن، در اکثر مدارس متوسطه به اجرا درمی‌آید. البته در راستای اجرای این برنامه موانع و نقص‌هایی وجود دارد که در پژوهش حاضر سعی شده است تا آن موانع و آسیب‌ها شناسایی شده و راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن ارائه شود.
ارزشیابی
مفهوم ارزیابی با «قضاوت»^[۲۳۲] کردن دربارۀ «ارزش»^[۲۳۳] یا «شایستگی»^[۲۳۴] پدیده‌های آموزشی مترادف است. در اینجا منظور از «ارزش» آن است که برنامه مورد ارزیابی تا چه‌اندازه نیاز معینی را برآورده می‌کند. همچنین منظور از شایستگی برنامه، کیفیت آن است. گوبا و لینکلن (۱۹۸۹) ارزیابی را توافق کردن درباره ارزش یا شایستگی پدیده‌های آموزشی می‌پندارند. در فرایند قضاوت یا توافق ابتدا داده‌های لازم دربارۀ پدیدۀ مورد ارزیابی گردآوری می‌شود، سپس وضعیت موجود با وضعیت مطلوب مقایسه می‌گردد (بازرگان، ۱۳۸۳، ص ۱۷).
در دهۀ پایانی قرن بیستم و آغاز قرن بیست و یکم میلادی، ارزیابی آموزشی را می‌توان به مفهوم جستجوی نظم‌یافته برای قضاوت یا توافق دربارۀ ارزش یا اهمیت یک پدیدۀ آموزشی (برنامه، فعالیت) به منظور بهبودی آن در جهت کاهش فاصله میان نتایج جاری و نتایج مطلوب، تعریف کرد (بازرگان،۱۳۸۳، ص ۲۰).
هدف ارزشیابی
به طور کلی، هدفهای ارزشیابی را می‌توان در مقوله‌های زیر مورد بررسی و تحلیل قرار داد:
ارزشیابی به عنوان وسیله‌ای برای شناخت تواناییها و زمینه‌های علمی شاگردان و تصمیم‌گیری برای انجام دادن فعالیت‌های بعدی آموزشی. یادگیری جریانی متوالی و به هم پیوسته است؛ از همین رو، کسب مهارت و دانش در هر زمینه مستلزم داشتن پایه‌های قوی در آن زمینه است. به همین مناسبت، ارزشیابی‌های تشخیصی صرفاً به منظور‌اندازه‌گیری رفتارهای ورودی و ارزیابی میزان آمادگی شاگردان برای ورود و شروع به آموزش مطالب جدید به کار می‌رود، در طول فعالیت‌های آموزشی، ارزشیابی تکوینی نیز به همین منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد. معلم پس از تدریس هر یک از بخشهای مواد آموزشی، از یادگیری شاگردان خود ارزشیابی به عمل می‌آورد.
ارزشیابی به عنوان وسیله‌ای برای شناساندن هدفهای آموزشی در فرایند تدریس. فعالیتهای آموزشی به منظور رسیدن به هدفهای آموزشی صورت می‌گیرد و ارزشیابی تحقق یا عدم تحقق هدفها را مشخص می‌کند.
ارزشیابی به عنوان وسیله‌ای برای بهبود و اصلاح فعالیت‌های آموزشی. نتایج ارزشیابی نه تنها میزان پیشرفت تحصیلی شاگردان و عملکرد آنان را در فعالیت‌های آموزشی و پرورشی مشخص می‌سازد. بلکه کیفیت تلاش شاگردان و روش تدریس معلم و میزان مهارت وی را در این زمینه مورد ارزیابی قرار می‌دهد. تحلیل نتایج ارزشیابی به معلم فرصت می‌دهد که همواره در صدد اصلاح و بهبود روش تدریس خود برآید و آن را با نیازها و علایق شاگردان و محتوای آموزشی هماهنگ سازد.
ارزشیابی به عنوان وسیله‌ای برای شناخت نارسایی‌های آموزشی و ترمیم آنها. اگر ارزشیابی، بویژه ارزشیابی تکوینی، براساس موازین علمی تهیه و اجرا شود، می‌تواند دربارۀ پیشرفت تحصیلی شاگردان و ضعفها و نارساییهای آنان اطلاعات مفیدی در اختیار معلم قرار دهد.
ارزشیابی به عنوان وسیله‌ای برای ایجاد رغبت و کسب عادات صحیح آموزشی در شاگردان. ارزشیابی باید شاگردان را با میزان کار و فعالیتهایشان آشنا سازد، علّت و میزان پیشرفت یا عقب‌ماندگی آنان را مشخص سازد و در آنان رغبت و انگیزۀ تلاش و فعالیت بیشتر بوجود آورد.
ارزشیابی به عنوان عاملی برای ارتقای شاگردان. یکی دیگر از وظایف ارزشیابی، سنجیدن میزان توانایی شاگردان برای ارتقای آنان از یک مرحله به مرحله دیگر است (شعبانی، ۱۳۸۲، صص ۳۳۷-۳۳۶).
روش های ارزشیابی مهارتهای زندگی
به دلیل گستردگی و تنوع مهارتهای زندگی، همچنان که روش آموزش ثابتی برای آن نمی‌توان توصیه کرد، روش ارزشیابی مشخصی هم برای آن وجود ندارد. با توجه به اینکه مهارتهای زندگی به حیطه‌های مختلف عاطفی، اجتماعی، روانی- حرکتی و شناختی تقسیم می‌شوند و در درون هر حیطه مهارتهای متنوعی وجود دارد، بنابراین همه آنها را نمی‌توان با روش های ثابتی ارزشیابی کرد. برای ارزشیابی از توانایی های مربوط به حوزۀ شناختی آزمونهای کتبی مناسبند، و مهارتهایی که به حوزه‌های دیگر یادگیری تعلق دارند را نمی‌توان به تنهایی با آزمون‌های کتبی یا مداد و کاغذی ارزشیابی کرد.
گرانلاند^[۲۳۵] و لین^[۲۳۶] (۱۹۹۰، به نقل از سیف، ۱۳۷۹، ص ۲۳۲) بازده‌های یادگیری و رفتارهایی را که بوسیلۀ آزمونهای متداول کتبی قابل سنجش نیستند، بصورت زیر فهرست کرده‌اند.
جدول ۲-۴: بازده‌های یادگیری غیرقابل سنجش به وسیله آزمونهای متداول کتبی

بازده یادگیری
رفتارهای معرف
مهارتها

سخن گفتن، نوشتن، گوش دادن، خواندن شفاهی، انجام آزمایش در آزمایشگاه، رسم کردن، نواختن آلات موسیقی، ژیمناستیک، مهارتهای شغلی، مهارتهای مطالعه کردن و مهارتهای اجتماعی.

عادتهای کاری

توانایی در برنامه‌ریزی، استفاده درست از زمان، استفاده از وسایل، استفاده از منابع، نشان دادن ویژگیهایی چون ابتکار، خلاقیت، پشتکار و قابل اعتماد بودن

نگرشهای اجتماعی

۴-۱- مقدمه
تجزیه وتحلیل داده ها فرآیندی چند مرحله است که از طریق بکارگیری ابزارهای جمع آوری درنمونه)جامعه(آماری فراهم آمده اند، خلاصه، کدبندی و دسته بندی و در نهایت پردازش می شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل ها و ارتباط ها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. در واقع تحلیل اطلاعات شامل سه عملیات اصلی می باشد: ابتدا شرح وآاماده سازی داده های لازم برای آزمون فرضیه ها، سپس تحلیل روابط میان متغیرها، ودر نهایت مقایسه نتایج مشاهده شده با نتایجی که فرضیه ها انتظارداشتند )کامپنهود و دیگران،۱۳۸۷). در این فرایند داده ها هم از لحاظ مفهومی و هم از لحاظ تجربی پالایش می شوند و تکنیک های گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاج هاو تعمیم ها به عهده دارند. برای بررسی صحت و سقم فرضیات برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است.داده های خام با بهره گرفتن از نرم افزار آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیاراستفاده کنندگان قرار می گیرند. برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده آمارتحلیلی به دو صورت آمار توصیفی و استنباطی مطرح می گردد.در ابتدا با بهره گرفتن از آمار توصیفی ،شناختی از وضعیت و ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان حاصل شده و در ادامه در آمار استنباطی این تحقیق به بررسی روابط علی بین متغیرهای موجود درمدل مفهومی تحقیق پرداخته شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۲- آمار توصیفی
در این بخش به تشریح آمارتوصیفی افراد پاسخ دهنده به پرسشنامه در جامعه آماری که متغیرهایی چون جنسیت، سن ،وضعیت تحصیلی، وضعیت شغلی، وضعیت تاهل ودرآمدخانواده می باشد، پرداخته شده است.
۴-۲-۱- جدول فراوانی مشخصات پاسخگویان
جنسیت
جدول ۴-۱: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت

جنسیت

فراوانی

درصد

مرد

۱۶۹

۵۶.۳۳

زن

۱۳۱

۴۳.۶۷

کل

۳۰۰

۱۰۰

همانطور که جدول فوق نشان می دهد،۱۶۹ نفراز افراد مورد مطالعه مرد بوده که این رقم معادل ۵۶.۳۳ درصد است و۱۳۱نفر زن که معادل ۴۳.۶۷ درصد می باشد.
نمودار ۴-۱: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت
سن
جدول ۴-۲: توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سن

سن

فراوانی

درصد

زیر ۳۰ سال

۶۶

۲۲

۴۰-۳۱

۹۸

ضریب بتا

سطح معنی داری

نتیجه

مقدارثابت

۵۰۳/۰

۲۵۳/۰

۰۰۰/۰

تایید فرضیه

فعالیت های پیشبرد فروش

۵۰۳/۰

۰۰۰/۰

با توجّه به جدول ۴-۱۲ مشاهده می شود که مقدارسطح معنی داری بدست آمده کمتر از پنج صدم می باشد (۰۵/۰ >000/0 Sig =). به همین با اطمینان ۹۵ درصد فرضیه تحقیق تایید می شود، بنابراین فعالیت های پیشبرد فروش بر ارزش ویژه برند شرکت تاثیر دارد. همچنین بر اساس این جدول می توان گفت که مقدار شدت تأثیر ® فعالیت های پیشبرد فروش بر ارزش ویژه برند شرکت پارس خزر، برابر ۳/۵۰ درصد می باشد، بدین معنا که فعالیت های پیشبرد فروش به میزان ۳/۵۰ درصد بر ارزش ویژه برند شرکت پارس خزر می شود. بتا در جدول رگرسیون نشان دهنده ی جهت تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته می باشد، با توجّه به علامت مثبت بتا در جدول فوق، جهت این تاثیر مستقیم (مثبت) می باشد. بدین معنا که با افزایش فعالیت های پیشبرد فروش، ارزش ویژه برند شرکت نیز بهبود خواهد یافت. همچنین ضریب تعیین (R²) بین دو متغیر فعالیت های پیشبرد فروش و ارزش ویژه برند برابر با ۲۵۳/۰ می باشد که این عدد نشان می دهد که متغیر فعالیت های پیشبرد فروش به میزان ۳/۲۵ درصد می تواند متغیر ارزش ویژه برند شرکت پارس خزر را پیش بینی نماید. در نتیجه مدیران شرکت پارس خزر می توانند اطمینان حاصل کنند که با سرمایه گذاری در فعالیت های پیشبرد فروش، ارزش ویژه برند شرکت رشدی معادل ۳/۲۵ درصد خواهد داشت.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فرضیه های فرعی
فرضیه های فرعی مرتبط با فرضیه اصلی اول:
۱-۱) ادراک مشتریان از تبلیغات تجاری شرکت بر آگاهی از برند تاثیر دارد.
جدول۴- ۱۳ ) آزمون رگرسیون بین تبلیغات تجاری و آگاهی از برند

مقدار R

ضریب تعیین( (_R²

ضریب بتا

سطح معنی داری

نتیجه

مقدارثابت

۳۱۱/۰

۰۹۷/۰

۰۰۰/۰

تایید فرضیه

آگاهی از برند

۳۱۱/۰

۰۰۰/۰

با توجّه به جدول ۴-۱۳ مشاهده می شود که مقدارسطح معنی داری بدست آمده کمتر از پنج صدم می باشد. به همین با اطمینان ۹۵ درصد فرضیه تحقیق تایید می شود، بنابراین تبلیغات تجاری بر آگاهی از برند شرکت تاثیر دارد. همچنین بر اساس این جدول می توان گفت که مقدار شدت تأثیر ® تبلیغات تجاری بر آگاهی از برند شرکت پارس خزر، برابر ۱/۳۱ درصد می باشد، بدین معنا که تبلیغات تجاری به میزان ۳/۳۱ درصد بر آگاهی از برند شرکت پارس خزر تاثیر دارد. بتا در جدول رگرسیون نشان دهنده ی جهت تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته می باشد، با توجّه به علامت مثبت بتا در جدول فوق، جهت این تاثیر مستقیم (مثبت) می باشد. بدین معنا که با افزایش تبلیغات تجاری، آگاهی از برند شرکت از سوی مشتریان نیز افزایش خواهد یافت. همچنین ضریب تعیین (R²) بین دو متغیر تبلیغات تجاری و آگاهی از برند شرکت برابر با ۰۹۷/۰ می باشد که این عدد نشان می دهد که متغیر تبلیغات تجاری به میزان ۷/۹ درصد می تواند متغیر آگاهی از برند شرکت پارس خزر را پیش بینی نماید. در نتیجه مدیران شرکت پارس خزر می توانند اطمینان حاصل کنند که با سرمایه گذاری و توجه به تبلیغات تجاری ، آگاهی از برند شرکت رشدی معادل ۷/۹ درصد خواهد داشت.
۱-۲) ادراک مشتریان از تبلیغات تجاری شرکت بر کیفیت درک شده تاثیر دارد.
جدول۴- ۱۴ ) آزمون رگرسیون بین تبلیغات تجاری و کیفیت ادراک شده

امید کارکرد گرایان این است که این سازمانها به ایجاد یک نظام عملی صلح، یک جامعه جهانی فاقد جنگ از طریق ایجاد همبستگی میان دولتها و از طریق حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی(توسعه نیافتگی، فقر، نابرابری) که
پایه های مادی و روانی منازعه را از بین می برد، کمک نمایند. کمترین نتیجه ممکن است ایجاد جامعه کثرت گرا متشکل از دولتهایی باشد که قدرت حاکمیتشان کاهش یافته و تحت کنترل پیوند های کارکردی بین الملل هستند. امکان دیگر، محدودیتهای کشور-دولتها بعنوان واحدهای سیاسی و جایگزینی آنها بوسیله یک نظام اجرایی جهانی است که الگوی سازمانی اش از طریق معیار عقلانیت کارکردی تعیین می شود.
از جمله ضعف های این نظریه این است که اهداف، تقاضا ها و نیازهای دولتها را یکسان و مشابه فرض می نماید و معتقد است این تشابه موجب همکاری در زمینه های فنی و اقتصادی می شود. فرض تسری فعالیتهای و همکاریهای دولتها از موضوعات خرد به موضوعات کلان قابل پذیرش است. در واقع همکاری کارکردی در یک بخش باعث می شود که ضرورت همکاری کارکردی در بخش دیگر احساس شود. در حالی که نظریه کارکردگرایی این امر مهم را نادیده گرفت که وجود اختلاف میان دولتها مانع از اتفاق نظر و همکاری در این امور می شود. و در واقع به نقش نخبگان سیاسی و رهبران جوامع اهمیت چندانی نمی دهند و عنوان می کنند که، همگرایی برای رهبران سیاسی جوامع اجبار و الزامی است که خارج از حیطه کنترل آنها می باشد.(کاظمی، پیشین: ۱۴)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۱۱-عوامل همگرایی ایران و مصر
ایران و مصر مشابهت‌ها و اشتراکات تاریخی و فرهنگی زیادی با یکدیگر دارند که این امر می‌تواند محرک مناسبی برای بهبود روابط آنها باشد.
دو کشور با برداشتن گام‌های مشترک در شرایط حساس خاورمیانه می‌توانند در حل و فصل مسائل منطقه تأثیرگذار باشند و نزدیکی دو ملت ایران و مصر و همراهی دو دولت در فضای کنونی خاورمیانه می‌تواند آثار و پیامدهای مثبتی به همراه داشته باشد.
ایران و مصر به عنوان دو قدرت منطقه‌ای و تأثیرگذار جهان اسلام هستند که می توانند منافع مشترک متعددی را به دلیل این روابط پیگیری کنند و در راستای منافع مسلمانان منطقه و از جمله ملت‌های تحت ستم در اراضی اشغالی حرکت کنند.قرار گرفتن مراکز اصلی فقه تشیع و تسنن در ایران و مصر نزدیکی منافع دو کشور در جهان اسلام شرایطی را پدید آورده است که می توان از آن برای بهبود روابط طرفین استفاده کرد.
از لحاظ جایگاه ژئوپلیتیک هر دو کشور مصر و ایران به لحاظ جمعیت و وسعت در شرایطی نه‌چندان متفاوت قرار دارند. ایران با در اختیار داشتن سواحل شمالی خلیج فارس و تسلط بر تنگه‌‌هرمز (مهمترین آبراه نفتی دنیا) از موقعیت سوق‌الجیشی برخوردار است و مصر نیز با کنترل عبور و مرور کشتی‌هایی که از کانال سوئز عبور می‌کنند در حقیقت بر ارتباط نفتی اروپا با خاورمیانه مسلط می‌باشد. مصر دروازه ورود به آفریقاست و همزمان به دلیل جایگاهی که در جهان عرب دارد می‌تواند سبب بهبود روابط ایران با جامعه عربی شود گسترش روابط دو کشور همچنین می‌تواند در تقویت اثرگذاری سازمان همکاری اسلامی نیز موثر واقع شود. (قائمی،۱۳۹۰)
یکی از تشابهات ایران و مصر، اسلام و تقاضاهای اسلام‌گرایانه بوده است. رابطه ایران با مصر به عنوان یک کشور مهم سنی مذهب می‌تواند در کاهش نزاع مذهبی سنی ـ شیعی در منطقه تأثیر بسزایی داشته باشد و نقش قدرت‌های فرامنطقه‌ای را در این امر کاهش دهد.
یقینا بهبود و توسعه مناسبات دو کشور ایران و مصر به عنوان و قدرت مهم منطقه‌ای و اسلامی به نفع هر دو کشور است و می‌تواند بر حل و فصل مسائل منطقه‌ای تأثیرگذار باشد.
اﯾﺮان وﻣﺼﺮﺑﻪﻋﻨﻮان دوﮐﺸﻮردرﺣﺎلﺗﻮﺳﻌﻪ،ازﻓﺮﺻﺖﻫﺎوﻇﺮﻓﯿﺖﻫـﺎی ﺑـﺎﻻی ﺗﺠـﺎری، ﺻﻨﻌﺘﯽو ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﺑﺮای ارﺗﻘﺎیﺗﻮاﻧﺎﯾﯽاﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮدﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ.ﻧﯿﺎزﻫـﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی دو ﮐﺸﻮرﻣﯽﺗﻮاﻧﺪﻣﮑﻤﻞﻫﻢﺑﺎﺷﺪ. ﻗﺎﺑﻠﯿﺖﻫﺎیﻣﺘﺨﺼﺼﺎن اﯾﺮاﻧﯽدرزﻣﯿﻨﮥﺳﺪﺳﺎزی،ﺗﻮﻟﯿﺪﺧﻮدرووﻣﺎﺷﯿﻦآﻻتﮐﺸﺎورزی،ﺗﻮﻟﯿﺪاتﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ،ﺻﻨﻌﺖﻧﻔﺖوﮔﺎزوﻏﯿﺮهﻣﯽﺗﻮاﻧﺪزﻣﯿﻨﮥ توﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎتﻓﯽﻣﺎﺑﯿﻦراﻓﺮاﻫﻢﮐﻨﺪ .ﻣﺘﻘﺎﺑﻼًﻣﺼﺮﻧﯿﺰﻣﯽﺗﻮاﻧﺪﺑﺨﺸﯽازﻧﯿﺎزﻫﺎیاﯾـﺮان راازﺟﻤﻠـﻪ در ﺻﻨﻌﺖﻧﺴﺎﺟﯽﺗﺄﻣﯿﻦﮐﻨﺪ .دوﮐﺸﻮر ﻫﻤﭽﻨﯿﻦﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪﺑﻪﻃﻮرﻣﺸﺘﺮکدرﺻـﻨﺎﯾﻊ ﺳـﻨﮕﯿﻦ، ﺗﻬﺮانوﻗﺎﻫﺮهﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪﺑﺎﺗﺒـﺎدل ،ﺗﻮرﯾﺴﻢوﺻﻨﺎﯾﻊﺗﺒﺪﯾﻠﯽﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاریﮐﻨﻨﺪ.ازﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻧﻈﺮزﻣﯿﻨﻪﻫـﺎی ورودﺑـﻪ ﺑﺎزارﻫـﺎی آﺳـﯿﺎی ﻣﺮﮐـﺰی، ﻗﻔﻘـﺎز وﺷـﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘـﺎ را ﻓـﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ ( Walsh,1995).

فرهنگ به دو طریق به کشورها کمک می‌کند تا به اهداف و منافع خود در سیاست خارجی دست یابند. اول، به وسیله‌ی شناخت فرهنگ کشورها و ملت‌های دیگر و همچنین شناساندن فرهنگ خودی به آن‌ها. دوم، از راه تأثیرگذاری بر کشور مقابل به منظور موجه و مؤثر ساختن سیاست و اقدامات خود در آن کشور. آشنایی فرهنگ در درازمدت ایجاد تعامل غیرمتعصبانه را تسهیل می‌کند و اولین پایه برای رشد درک متقابل را فراهم می‌آورد.

دو کشور ایران و مصر نقش هدایت‌کننده را در تاریخ تمدن و تکامل فرهنگ در مشرق‌زمین ایفا کرده‌اند. شأن و جایگاه ایران و مصر از نظر فرهنگ و تمدن و پشتوانه‌ی تاریخ چند هزار ساله‌ی آن‌ها چارچوب مناسبی برای توسعه‌ی روابط فرهنگی میان دو کشور است. آنچه که امروزه مصر به آن شناخته می‌شود، تمدن و فرهنگ آن است و ایران نیز به گفته‌ی ولتر «عظمت آن نه به قدرت نظامی آن، بلکه به درخشندگی فرهنگ آن است.».

فرهنگ با توجه به نقش تأثیرگذار خود می‌تواند با تأثیرگذاری بر حوزه‌ی تعاملات سیاسی باعث گسترش همکاری بین دو کشور شود. دو کشور ایران و مصر می‌توانند، با توجه به سابقه‌ی درخشان تمدنی خود، از عامل فرهنگ به عنوان تسهیل‌کننده‌ی روابط بین خود بهره بگیرند. در عرصه‌ی بین‌الملل، کشورهایی که خواهان برقراری روابط با یکدیگر هستند روی یک عامل مشترک تمرکز می‌کنند و سعی دارند با گسترش همکاری در آن زمینه سایر زمینه‌ها را برای همکاری مساعد کنند. فرهنگ یکی از حوزه‌هایی است که حساسیت آن نسبت به حوزه‌ی سیاسی کمتر است و دو کشور می‌توانند راحت‌تر با هم همکاری نمایند. ایران و مصر می‌توانند در زمینه‌های مختلف فرهنگی با هم همکاری داشته باشند.(فیروزآبادی، ۱۳۷۹: ۲۱)

مصر سال‌هاست که از عدم توازن در هزینه‌ها و درآمدها رنج می‌برد، به طوری که به طور مداوم با بحران‌های سالانه‌ی اقتصادی رو‌به‌روست. مصر از لحاظ اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار ندارد. تولید ناخالص داخلی (GDP)، بر طبق آمار سال ۲۰۱۱ میلادی، در حدود ۲۱۸ میلیارد دلار و درآمد سرانه‌ی تولید ناخالص داخلی ۲۷۰۰ دلار بوده است. مصر با این درآمد سرانه بعد از یمن فقیرترین کشور خاورمیانه از این حیث است. متوسط درآمد سرانه‌ی تولید ناخالص داخلی جهان، در سال ۲۰۱۱ میلادی، ۹۲۱۶ دلار بوده است. مصر با این درآمد سرانه تفاوت زیادی با متوسط جهانی دارد. همچنین کشور مصر پرجمعیت‌ترین کشور خاورمیانه است و بالاترین نیروی کار را که در حدود ۲۶ میلیون نفر می‌باشد، داراست. از طرف دیگر، ایران نیز بعضی از مشکلات مشابه مصر را دارد و دو کشور می‌توانند با همکاری در زمینه‌های اقتصادی بر امکان گسترش روابط خود بیفزایند. با توجه به اینکه اقتصاد جهانی از سال ۲۰۰۸ با رکود و بحران روبه‌رو شده است، دو کشور می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری در برخی زمینه‌ها، که بیشتر امکان عملیاتی شدن و سوددهی را دارد، روابط خود را گسترش دهند. مصر دارای اقتصاد شکننده و به شدت متکی به کمک‌های خارجی و درآمدهای رانتی است.

این وضعیت با وقوع انقلاب ۲۵ ژانویه تشدید شده است و مردم مصر در شرایط سخت اقتصادی قرار دارند؛ به طوری که این وضعیت بعضی از کشورها نظیر ترکیه، قطر و عربستان را برای سرمایه‌گذاری در این کشور در جهت تحکیم روابط و منافع خود تحریک کرده است. با توجه به اینکه کشورهای پساانقلابی سخت نیازمند کمک‌های اقتصادی برای فرونشاندن و برآورده ساختن انتظارات مردم هستند، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از این فرصت طلایی استفاده کند و با سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف به برقراری روابط دو کشور کمک کند.

تحولات داخلی مصر را می توان به عنوان یکی دیگر از عوامل موثر در همگرایی دو کشور دانست. مصر به عنوان پرجمعیت ترین کشور عربی، از چند دهه گذشته جزو تأثیرگذارترین بازیگران در خاورمیانه محسوب می شود. این کشور که در طول سی سال قبل تحت حاکمیت حسنی مبارک و سیاستمداران حزب دموکراتیک ملی بود، در عرصه داخلی شاهد سکون و ثبات نسبی بود و مبارک تلاش کرد تا از هر گونه تغییر در ساختار قدرت ممانعت به عمل آورد. بر این اساس است که وی عمده مطالبات گروه های سیاسی مخالف برای ایجاد اصلاحات را رد نمود و سعی کرد تا روند و ساز و کارهای دموکراتیک و قانونی را برای ممانعت از تقویت و نقش آفرینی گروه های مخالف، محدود و کنترل نماید.
مصر در دوره مبارک یکی از متحدین اصلی آمریکا در خاورمیانه بود که بعد از رژیم صهیونیستی ، بیشترین کمک های نظامی و اقتصادی را از واشنگتن دریافت می کرد و تعاملات گسترده ای با آمریکا داشت. علاوه بر این و مهم تر آنکه مصر در دوره مبارک روابطی عادی و مسالمت آمیز با رژیم صهیونیستی را دنبال کرد و بازیگر عربی مهمی در تأمین امنیت این رژیم بود.
تحولات داخلی کنونی در مصر و شکل گیری جنبش مخالف فراگیر در مقابل رژیم مبارک، که بعد از تحولات تونس و فرار بن علی رئیس جمهور این کشور آغاز شد و به کناره گیری مبارک از قدرت و روی کار آمدن اسلام گراها در این کشور منجر شد، نشانگر آغاز مرحله جدیدی در حیات سیاسی مصر است که ساختار و فضای سیاسی داخلی و احتمال جهت گیری های سیاست خارجی آن کشور را بخصوص در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران با دگرگونی هایی روبه روخواهد کرد.
مصر دوره مرسی نیز بر عکس تصور برخی از گروه های سیاسی ایران بر مدار منافع غرب عمل می کرد. بنابراین عامل سقوط اسلامگرایان نه توطئه آمریکا ودولت های محافظه کار عرب، بلکه انحصارطلبی در قدرت وبی اعتنایی به مخالفین ونادیده گرفتن منافع ملی بود.
در ارتباط با بازیگران سیاسی فعال در مصر جدید، اتفاق‌نظری وجود ندارد. بدین معنا که برخی ارتش و طرفداران رژیم پیشین را در یک مقوله جای داده و اهداف و نوع کنش هر دو را یکی می‌دانند. در مقابل، برخی بر تفاوت این دو بازیگر تأکید کرده، همگام شدن این دو بازیگر را در انتخابات ریاستی مقطعی می‌دانند و اهداف و اولویت‌های این دو بازیگر را متفاوت و راه‌کارهای هر یک برای رسیدن به این اهداف را نیز جدا از یکدیگر می‌دانند. گذشته از اینکه این دو بازیگر را در مقطع فعلی، یک و یا دو بازیگر بدانیم، در حد فاصل انتخابات پارلمانی و ریاستی، ارتش در کنار طرفداران نظام پیشین قرار گرفت و جبهه واحدی در برابر دیگر بازیگر بزرگ و اثرگذار سپهر سیاسی مصر (اخوان‌المسلمین) ایجاد کرد. بدین ترتیب این سه بازیگر عمده، صحنه مصر را در این دوره دو قطبی کردند و هرگونه تحول عمده نیز متأثر از تحرکات و جهت‌گیری‌های هر یک از این دو بازیگر بوده است.
نیروی دیگر که در کنار سه نیروی یاد شده، کنشگری اساسی در تحولات سیاسی مصر به شمار می‌رود، اپوزیسیون سیاسی و نیز سازمان‌ها و مجموعه‌های جوان فعال در عرصه‌های مجازی و نیز اعتراضی است. این نیروها که مجموعاً از اثرگذاری قابل توجهی برخوردارند اما به طور فردی عموماً قدرت چندانی ندارند، با صف‌بندی با هر یک از دو جریان پیش گفته، بر موفقیت جریان مورد حمایت در برابر رقیب تأثیر غیرقابل انکاری گذاشته است.
مجموع بازیگران یاد شده، از فوریه ۲۰۱۱ تاکنون، به تحولات مصر شکل و جهت داده‌اند. البته نباید از نقش و اثرگذاری بازیگران خارجی و نفوذ آنها در صحنه سیاسی مصر غافل بود. سرنگونی مبارک حاصل آغاز حرکت انقلابی توسط نیروهای جوان، تشدید این حرکت با کمک کادر و هواداران و سازماندهی اخوان‌المسلمین و در نهایت همراهی مقطعی ارتش بود. اما اهداف و خواسته‌های این سه نیرو – که هر یک به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند – متفاوت و گاه متضاد بوده و در نتیجه بروز اختلاف پس از تحقق هدف اولیه، از ابتدا قابل تصور بود.
در ایران نیز حل بحران هسته ای، تقدم منطق گفتگو بر ابزار نظامی در حل بحران سوریه می تواند در نزدیکی اعراب وایران به طور عام وپیوند مجدد تهران-قاهره به طور خاص اثر بخش باشد.
مصر درکنار ایران و عربستان وترکیه اضلاع اصلی چهارگانه قدرت را در منطقه خاورمیانه تشکیل می دهند. تنش و اختلاف میان بازیگران اصلی منطقه بردامنه بحران درسایه حوزه های جعرافیایی سیاسی افزوده و شرایط رابرای دخالت نیروهای خارجی فراهم ساخته است. با این وجود، انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران و مواضع اعتدالی وی با استقبال قدرت های مهم جهانی روبروگشته است واز نظر رهبران کشورهایی عرب نیز فضایی کنونی بسیار بهتر از گذشته است. به ویژه ایران سیاست گشایش بیشتری را با کشورهای دنیا دنبال می کند. دراین مسیربرای کاستن ازتنش ها، حل بحران هسته ای، تقدم منطق گفتگو بر ابزار نظامی در حل بحران سوریه می تواند در نزدیکی اعراب وایران به طور عام وپیوند مجدد تهران-قاهره به طور خاص اثر بخش باشد.

فصل سوم:

روابط ایران و مصر

۳-۱- مقدمه

دو کشور ایران و مصر به عنوان دو حوزه اصلی تمدن مشرق زمین مطرح هستند.سابقه رابطه این دو کشور به سالیان بسیار دور بر می گردد. تا پیش از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، روابط در بالاترین سطح روابط قرار داشت. اما پس از انقلاب روابط میان این کشور و مصر همواره دچار بحران و تشنج بوده است اما پس از انقلاب مصر در سال ۲۰۱۰ دو کشور تلاش هایی را در جهت گسترش روابط آغاز کرده اند. با توجه به اهمیت این دو کشور در منطقه و جهان روابط میان آن ها نیز حائز اهمیت است. در این فصل به بررسی سابقه روابط ایران و مصر تا زمان انقلاب مصر پرداخته خواهد شد.

۳-۲- روابط ایران و مصر در دوران بعد از اسلام

بعد از ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان و نفوذ آن در قسمت های مختلف جهان، مردم ایران و مصر نیز به اسلام متمایل شدند. در نیروهای ارتش اسلام که جهت فتح مصر آماده شده بودند، تعدادی از ایرانیان شرکت داشتند که بیشتر آن ها اهل خراسان بودند. بعد از آن هم تعدادی از ایرانی ها به مصر مهاجرت کردند. تعدادی از فرزندان سلمان فارسی هم در مصر و تعدادی هم در ایران زندگی می کردند. در آن برهه زمانی مسلمانان به صورت اجتماع واحدی بودند و مسئله هویت قومی و جغرافیایی اهمیتی نداشت.

تاریخ نگاران از تعدادی شاعر ایرانی یاد کرده اند که بعد از قرن چهارم هجری به مصر رفته اند و آن جا موثر بوده اند. به عنوان مثال ناصر خسرو قبادیانی در قرن پنجم هجری به مصر رفت و مدتی در آن کشور اقامت کرده است. ناصر خسرو در سفرنامه اش در مورد مصر و مصریان و نحوه زندگی و آداب و رسوم و ابنیه این کشور مطالب با ارزشی بیان کرده است.

هم چنین فخرالدین عراقی صوفی و شاعر معروف ایرانی در قرن هفتم هجری به مصر مسافرت کرد و باعث شد که اولین خانقاه به تاثیر از وی تاسیس شود. بعد از آن به دستور امرا و وزرای مصری خانقاه های دیگری در مصر تاسیس شد. هم اکنون نیز خانقاه یکی از نشانه های معماری مصر است که اثرگذاری معماری ایرانی روی آن کاملا مشخص است. (هاشمیان، ۱۳۸۶)

حکومت فاطمیان در مصر به دست مردانی ایرانی الاصل به وجود آمد. بنیان گزار این حکومت فردی با نام عبدالله میمون بوده است که از اهالی اهواز بود. سعید نواده عبدالله که متوجه شد عقاید اسماعیلی در مصر رواج یافته با کمک پیروانش سلسله اغلبی را سرنگون کرده و حکومتی را بنا کرد که بیش از دو قرن سوریه، مصر و بخش های وسیعی از شمال آفریقا را تحت کنترل خود گرفت.

بعد از سقوط بغداد به دست مغولان و سرنگونی حکومت ایرانی و تسلط ایوبی های شام بر خلافت فاطمی، دوره ای فترت یا حتی قطع رابطه میان ایران و مصر اتفاق افتاد. به همین ترتیب به دلیل حمله تیموریان به سرزمین های وابسته به مصر روابط میان دو کشور تیره شد. با توجه به شواهد موجود دوره حکومت فاطمیان در مصر، نقطه اوج روابط فرهنگی ایران و مصر بود.

در دوران عثمانی ها و در پی اصلاحات انجام شده توسط محمد علی پاشا، زبان فارسی به عنوان یک زبان علمی و نیمه رسمی در مصر احیا شد و روزنامه های فارسی زبان مانند ثریا، چهره نما، پرورش و حکمت در مصر منتشر شد.

در ۱۵۱۶ میلادی شاه اسماعیل صفوی در صدد برقراری ائتلاف با سلطان مصر بر علیه دولت عثمانی بر آمد. به این منظور یک سفیر همراه نامه ای دوستانه و دویست غلام و کنیز برای سلطان مصر فرستاد. سلطان مصر هم این دعوت را قبول کرد و سپاهی که بالغ بر سی هزار نفر بود را به سوریه فرستاد. از این دوران به بعد می توان رابطه ایران و مصر را در قالب روابط دیپلماتیک بررسی کرد. (فرد سعیدی، ۱۳۵۴)

اندیشه ایجاد سفارت میان ایران و عثمانی در زمان نادر شاه ایجاد شد. در نوامبر ۱۸۶۹ کانال سوئز توسط فردینالد دولیس حفر شد، در این زمان از سوی دولت فرانسه که در آن دوران مصر را تحت نفوذش داشت از ایران برای شرکت در مراسم افتتاح کانال دعوت به عمل آمد و ناصر الدین شاه هیئتی را به مصر فرستاد. سفر سیدجمال الدین اسدآبادی به مصر و اقامت او در قاهره به دعوت خدیو مصر (ریاض پاشا) نشان دهنده ارتباط فرهنگی و تفاهم ما بین ایرانی ها و مردم شمال افریقا به ویژه مصر است. سید جمال الدین اسد آبادی نیز در مصر با کمک محمد عبده انجمن عروه الوثقی را علیه سلطه انگلیس که در حال گسترش بود تشکیل داد. (تاریخ روابط خارجی ایران، ۱۳۶۴)

در معاهده ارض روم تصریح شده که دولت ایران در هر کدام از شهرهای تحت سلطه عثمانی که در آن ها منافع تجاری دارد(غیر از مکه و مدینه) می تواند کنسولگری تاسیس کند.

هشت سال بعد از این معاهده، دولت ایران برای اولین بار مامور موقت با عنوان مامور «مصلحت گذار» از استانبول به قاهره فرستاد. در سال ۱۲۹۹ هجری قمری میان تجار ایران و گمرکات مصر در مورد تنباکوی ایران اختلافاتی درگرفت.

سفارت ایران در استانبول «حاج محمد صادق خان» را به عنوان مامور مصلحت گذار به مصر فرستاد. این اقدام زمینه های برقرار شدن اولین مناسبات سیاسی ایران و مصر در تاریخ معاصر بوده است. (هاشمیان، ۱۳۸۶)

۳-۳- مناسبات سیاسی تهران ـ قاهره‌ بعد از جنگ جهانی اول

جنگ جهانی اول همان طور که در اروپا تغییرات و تحولاتی به وجود آورد، خاورمیانه را نیز متاثر ساخت و با از بین رفتن امپراطوری عثمانی کشورهای برنده جنگ برای سلطه بر مستعمرات آن با هم رقابت می کردند. ایران و مصر هم در این دوران به دلیل درگیری با روسیه و انگلیس به ارتباط با هم کم توجه بودند. تا سال ۱۲۹۹ هر چند وقت یک بار شخصی از طرف سفارت ایران در استانبول به مصر فرستاده می شد و بعد از چند ماه دوباره به استانبول بر می گشت. به دنبال رایج شدن تنباکوی ایران در مصر و بروز اختلافات بر سر این مسئله بین گمرک ایران و مصر سفارت ایران مامور ثابتی از استانبول به مصر فرستاد. (تاریخ روابط خارجی ایران، ۱۳۶۴)
در زمستان سال ۱۳۰۰ ش. مصر استقلال خود را از انگلستان به دست آورد. با اعلام سرنگونی رژیم حاکم بر مصر که تحت سلطه انگلیس قرار داشت درسوم بهمن این سال و اعلام استقلال مصر، دولت ایران بلافاصله این کشور را به رسمیت شناخت و سرکنسولگری خود را در قاهره به سفارت ارتقاء بخشید. در آن تاریخ به تازگی رضاخان در ایران کودتا کرده بود؛ احمدشاه آخرین سالهای حکومت خود را پشت سر می‌گذاشت و کابینه‌های کوتاه مدت تحت سلطه رضاخان بر کشور حکمرانی می‌کردند.
تاپیش از آن روابط ایران ومصر در حد سفارت نبود. انگلیسی‌ها و پیش از آن، عثمانی که مصر رادر تصرف خود داشت‌، تعیین کننده ماهیت و میزان روابط کشورهای جهان باحکومت دست نشانده‌شان در قاهره بودند. نه حکومت‌های مصر اختیارات کاملی برای برقراری مناسبات سیاسی با دیگر کشورها داشتند و نه ایران در سالهای آخر دوران قاجار از سامان سیاسی برخوردار بود‌. با این همه، بین مردم دو کشور پیوند معنوی خاصی ایجاد شده بود. هر دو کشور در اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم میلادی مورد تهدید و آزار انگلیسی‌ها بودند و با یکدیگر احساس هم دردی می کردند. احتمالابه همین دلیل نیز بعضی متفکرین مخالف استبداد قاجار در دوران مشروطه‌، قاهره را مرکزی برای فعالیتهای فکری خود ساخته بودند.(فرد سعیدی، ۱۳۵۴)

۳-۴- روابط ایران و مصر در دوران رضا شاه

روابط رضاخان با حکومت ملک فؤاد در مصر نزدیک و صمیمانه بود. به طورکلی، روابط تهران وقاهره از سال ۱۳۰۰ ه.ش یعنی از هنگامی که سفارت ایران در مصر تاسیس شد، سال تا زمان انقراض حکومت سلطنتی در این کشور یعنی سال ۱۳۳۱ ش. دو ویژگی اصلی داشت‌: اول، همکاری ‌مثبت دولتی و مناسبات صمیمی در سطح دو حکومت و دوم، مبارزه مشترک دو حکومت با اسلام‌خواهی مردم‌. هم حکومت پادشاهی هر دو کشور و سلطه انگلیس بر هر دو نظام‌ و هم مبارزه مشترک آنها با اسلام‌گرایی در کشورشان موجبات گرمی مناسبات را فراهم آورده بود.

نمودار(۴-۳-۶۵) توصیف میزان ایده ال جدایی بین زنان ۱۳۵
نمودار(۴-۳-۶۶) توصیف میزان ایده ال جدایی بین مردان ۱۳۵
(نمودار۴-۳-۶۷) توصیف میزان کسب جدایی ۱۳۶
(نمودار۴-۳-۶۸) توصیف میزان کسب جدایی بین زنان ۱۳۷
(نمودار۴-۳-۶۹) توصیف میزان کسب جدایی بین مردان ۱۳۷
نمودار(۴-۳-۷۰) توصیف میزان سطوح کسب جدایی ۱۳۸
نمودار(۴-۳-۷۱) توصیف میزان سطوح کسب جدایی بین زنان ۱۳۹
نمودار(۴-۳-۷۲) توصیف میزان سطوح کسب جدایی بین مردان ۱۳۹
نمودار(۴-۳-۷۳) توصیف میزان ایده ال انواع حریم خصوصی ۱۴۰
نمودار(۴-۳-۷۴) میزان کسب حریم خصوصی کل ۱۴۲
نمودار(۴-۳-۷۵)توصیف سطوح کسب حریم خصوصی ۱۴۳
مدل تحلیلی
مدل(۴-۵-۱) عوامل موثر در دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی ۱۶۹
مدل(۴-۵-۲) عوامل موثر بر پایگاه اجتماعی ۱۶۹
مدل (۴-۵-۳) عوامل موثر بر درامد ۱۷۰
مدل(۴-۵-۴) عوامل موثر برنوع مکانیزمهای مورد استفاده ۱۷۱
مدل(۴-۵-۵) مدل عوامل موثر بر سطح مطلوب حریم خصوصی ۱۷۲
فصل اول
کلیات
۱-۱- مقدمه
انسان از بدو خلقت همواره با دو گرایش روبرو بوده است گرایش به کناره گیری از دیگران و داشتن حریمی جدا از اجتماع و دیگری گرایش به معاشرت با دیگران و اجتماعی بودن، هر یک از این گرایشات، بخشی از نیازهای افراد را تامین می کند و هریک اهمیتی خاص در زندگی افراد دارند. با توجه به اهمیت حریم خصوصی می توان گفت این مسئله قدمتی به اندازه تاریخ بشریت دارد. از دوران باستان در فرهنگ های غربی و شرقی کلماتی برای مفاهیم خصوصی و عمومی وجود داشته است. سه قرن قبل از میلاد مسیح و احتمالا خیلی قبل تر از آن، متفکران چینی بین مفاهیم عمومی و خصوصی تمایز قائل شده اند. مطابق یک اسطوره، تسه آنگ چی^[۱] یک سیستم نوشتاری ایجاد کرد و مشخصه هایی برای حریم خصوصی ایجاد کرد که بر عقاید “خود- مرکزیت” تاکید داشت و از مشخصه های مخالف آن برای ایجاد خصیصه های عمومی که به مصالح دولت اشاره داشت، استفاده نمود. در زبان یونانی از هومر به بعد، بین مفاهیم عمومی و خصوصی تمایز ایجاد شد وکلمه خصوصی در تضاد با “شرکت در امر اجتماعی” بکار گرفته شد. امایک کلمه ی خاص برای حریم خصوصی نه در یونان و نه در هیچ فرهنگ باستانی یا قرون وسطایی وجود نداشته است. هیکسون^[۲] (۱۹۸۷) بیان می کند که حریم خصوصی به عنوان ” یک حق علیه قدرت “در فرهنگ عبری وجود داشته است. حتی در حال حاضر نیز، درادبیات بعضی فرهنگ ها یک عبارت معادل با حریم خصوصی وجود ندارد. به عنوان مثال درژاپن معادل شفاهی برای کلمه انگلیسی حریم خصوصی (private) وجود ندارد وازابعاد آن استفاده می شود .آواتا^[۳] (۱۹۸۴) چهار مفهوم برای حریم خصوصی در ژاپن بیان کرده است ” زندگی ، آزادی،تنهایی وراز”.که این مفاهیم با مفهوم حریم خصوصی در غرب مرتبط هستند(Newell,1995:88). در ادیان مختلف نیز می توان محترم شمردن حریم خصوصی افراد را یافت.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

دین اسلام از۱۴۰۰ سال پیش برای شأن و منزلت انسانی ارزش قائل شده است و حریم خصوصی را به رسمیت شناخته است. این مفهوم در دین اسلام مانند سایر ادیان یهود و مسیحیت به صراحت استفاده نشده است و این مفهوم در قالب مفاهیمی همچون حق مالکیت، حق انتخاب آزادانه دین واعتقاد، حق مصونیت از تفتیش عقاید، ممنوعیت افشای اسرار، … مدنظر قرار گرفته است. برای مثال در آیات ۲۷ و ۲۸ سوره ی نور بر لزوم رعایت حرمت مسکن و حرمت زندگی خصوصی تأکید کرده و افراد را از ورود به منزل غیر، بدون اذن صاحب مسکن منع کرده اند:
” ای اهل ایمان! هرگز به خانه هایی غیر از خانه ی خودتان وارد نشوید؛ مگر این که با ایشان انس بگیرید وبر اهل آن سلام کنید. این برای شما بهتر است. باشد که متذکر شوید”^[۴].
” اگر در خانه ای کسی نبود وارد نشوید تا این که به شما اجازه ی ورود داده شود و اگر به شما گفته شد بازگردید، برگردید که این برای شما پاکیزه تر است و خدا به آنچه انجام می دهید آگاه است”.^[۵]
همچنین در آیه ی ۱۲ سوره ی حجرات آمده است:
” ای کسانی که ایمان آورده اید! ازظن وگمان درمورد یکدیگر بپرهیزید که بعضی از ظن ها گناه است و در کار یکدیگر تجسس و کنجکاوی نکنید”^[۶]
در دو آیه ی اول، به وضوح برای حریم انسان احترام قائل شده است، که روشن ترین مصداق آن حریم، خانه ی افراد می باشد که کسی حق ورود به آن و کشف اسرار را بدون اجازه ی صاحب خانه ندارد. در آیه ی آخر نیز کنجکاوی و تجسس در امور دیگران ممنوع شده است که می توان وارد شدن به حریم خصوصی افراد را از بارزترین مصادیق این تجسس دانست.
مفهوم حریم خصوصی، مفهومی پیچیده و جالب است که در چندین رشته علوم انسانی واز جمله روانشناسی اجتماعی، انسان شناسی، جامعه شناسی، فلسفه، ارتباطات وحقوق بکار رفته و بررسی شده است، این دیدگاه ها متنوع و گاهی متضادند بطوریکه نمی توان آنها را بصورت منسجم ارزیابی کرد. با این حال درهمه ی این رشته ها چنین فرض شده که بوسیله حریم خصوصی افراد تلاش می کنند که نسبت به دیگران باز یا بسته باشند. در تمامی این رشته ها به ارزش حریم خصوصی تاکید شده است. فیلسوفان آنرا به عنوان قسمت ضروری از وجود انسان می دانند و روانشناسان بر اهمیت حریم خصوصی به عنوان عامل توسعه و نگهداشت هویت تاکید دارند، جامعه شناسان بر ارزش آن در نگهداشت و حفظ روابط انسانی بطور کل و ایجاد صمیمیت بطور خاص تاکید دارند و حقوقدانان و سیاستمداران آنرا به عنوان یک حق اساسی بشر می دانند .(Newell,1995: 98) زیمل^[۷] حریم خصوصی را یک فرایند ضروری و دیالکتیک می داند:
“… فرد گاهی نیاز پیدا می کند که دیگران او را به رسمیت بشناسند به همین دلیل هم مجبور می شود مرزهای خود را بطور موقت نادیده بگیرد از سوی دیگر هیچ فرد و فردیتی بدون مرز پیرامونش و بدون تفاوت با دیگران معنا ندارد، از همین رو فرد گاهی از دیگران جدا می شود ومی خواهدتنها باشد”(زیمل،۱۹۵۰، به نقل ازآلتمن،۱۳۸۲ :۲۴).
حریم خصوصی به عنوان رویدادی میان فردی با ارتباط های میان افراد سر و کار دارد و اگر افراد جامعه ای بتوانند به سطح مطلوب تعامل دست یابند می توان گفت آن نظام اجتماع در حالت تعادل و توازن است. در واقع ایجاد تعادل میان حفظ حریم خصوصی وتعامل اجتماعی امری ضروری است که بوسیله عناصرکالبدی ودربستر فردی واجتماعی هرجامعه ای ومبتنی برارزش های فرهنگی آن میسرمی شود (ارژمند،۲۷:۱۳۹۰) ویکی از مهم ترین نیازهای انسان است که افراد را قادر می سازدکه فعالیت های فردی و تعاملات اجتماعی را مدیریت کنند (pedrsen,1997:147). حریم خصوصی به معنای تنظیم روابط با دیگران و باز و بسته بودن با توجه به موقعیت در میان تمام فرهنگها عمومیت دارد اما تکنیک ها و رفتارهای خاصی که برای کنترل روابط متقابل استفاده می شود از فرهنگی به فرهنگ دیگر کاملا متفاوت است (Altman,1977:69). همچنین نیازبه حریم خصوصی در تمام افراد، زمانها و موقعیت ها یکسان نیست، تفاوت در حریم خصوصی ناشی از تفاوت در ویژگیهای شخصیتی(سن، جنس، شخصیت)، موقعیت اجتماعی،محیط فیزیکی و فرهنگ می باشد. موقعیت اجتماعی مشخص یا محیط فیزیکی، صرفنظر ازاینکه چه کسی درآن است نیازهای خصوصی متفاوتی را ایجاد می کند (Mohammadniaygharaei, Rafiian, Jalalkamali,2012:70). آلتمن سه سطح در دستیابی به حریم خصوصی در نظر میگیردو مفهوم حریم خصوصی با دو مفهوم ازدحام و انزوا مرتبط می داند از نظر وی حریم خصوصی یک فرایند غیر یکنواخت است بطوریکه انحراف از سطح مطلوب کنش متقابل در هردو جهت، خیلی کم یا خیلی زیاد، نارضایتی شخصی ایجاد می کند. این رویکرد مفهوم ازدحام و انزوای اجتماعی را ایجاد می کند. ازدحام یک انحراف از سطح مطلوب کنش در جهت افزایش و انزوای اجتماعی انحراف در سمت کاهش است(Altman,1977:67). در واقع زمانی که حریم خصوصی کسب شده با میزان حریم خصوصی مورد نظرفرد برابر باشد شخص به سطح مطلوب حریم خصوصی دست یافته است. اگر شخص در تنظیم حریم خصوصی و دستیابی به سطح مطلوب آن نیاز به صرف انرژی جسمی وروانی زیادی داشته باشد این امر منجربه مشکلات روحی و روانی می شود. امروزه این مسئله قابل بررسی است که آیا با افزایش تراکم جمعیت در شهرها ، وجود افراد با فرهنگها و موقعیت های اجتماعی گوناگون، افراد درتنظیم روابط متقابل و حفظ حریم خصوصی دچار مشکل شده و احساس ازدحام می کنند یا دچار تنهایی و انزوای اجتماعی شده اند؟ آنچنانکه تونیس می گوید: “…تحولات شهرنشینی و صنعت موجب پدید آمدن انبوه جمعیتی می گردد که پیوند قوی میان آنها وجود ندارد، جمعیت شهرنشین متشکل از انسانهایی از خودبیگانه و منزوی است”(گیلانی،۴۸:۱۳۹۲). حریم خصوصی دارای ابعاد گوناگونی است تعامل افراد بر اساس تجربیاتی که در گذشته دارند، موقعیت فیزیکی و اجتماعی حاضر و طرحهایی که برای آینده دارند صورت می گیرد. بنابراین هر شخص در زمان های مختلف و تحت شرایط مختلف انواعی از حریم خصوصی را جستجو می کند که مناسب تر باشد (۹۱:Newell,1996). در این تحقیق مفهوم حریم خصوصی در ابعاد گوناگون سنجیده شده و تعامل با خانواده و کلیه افراد جامعه را در بر میگیرد.
۱-۲- بیان مساله
انسان موجودی اجتماعی است وتمایل به زندگی با همنوعان خود دارد و در عین حال در زمانهایی، نیاز به خلوت و تنها ماندن و حفظ اسرار خصوصی خود از دیگران دارد پس زندگی اجتماعی نباید افراد را از حق داشتن خلوت محروم کند(جوان،۱:۱۳۹۰). حریم خصوصی نه یک خواسته انسان امروزی بلکه یک نیاز اساسی زندگی همتراز نیازهای اساسی می باشد. در واقع حریم شخصی یا همان نیاز به تعامل در زمانی و در عین حال دوری از دیگران در زمان دیگر از مهمترین نیازهای انسان است که افراد را قادر می سازد که فعالیتهای فردی و تعاملات اجتماعی را مدیریت کنندوعدم پاسخگویی به آن منجر به رفتارهای ضد اجتماعی می شود (pedrsen,1997:147) . بنابراین یکی از انواع آسیبهایی که افراد وگروهها را تهدید می کند، تهاجم به حریم خصوصی و محرمانگی افراد است. حریم خصوصی افراد را در مقابل تجربه های پرگزند و ناگوار همچون تنبیه و بهره کشی توسط دیگران، خجالت وفقدان عزت نفس و تهدید تمامیت و استقلال فردی اشخاص حفظ می کند (ثقه الاسلام،۸:۱۳۹۰).
آنچه در این پژوهش مد نظر می باشد بررسی این موضوع در سطح خرد وروابط اجتماعی بین افراد است. از دید روابط بین فردی، برداشت های متفاوتی از حریم خصوصی وجود دارد.که عامیانه ترین آنها، برداشت از حریم خصوصی به معنی کنترل اطلاعات ویا کناره گیری از دیگران می باشد. در این برداشت حریم خصوصی نه تنها غیر اجتماعی، بلکه ضد اجتماعی است. در حالیکه حریم شخصی از نگاه جامعه شناسانه به معنی کناره گیری از دیگران وجمع نیست بلکه شامل کنترل میزان تماس با دیگران است. همانگونه که آلتمن(۱۹۷۵) آن را تعریف کرده است :
“نظارت انتخابی از دسترسی به خود یا گروه توسط دیگران ” .(Pedersen,1997:147)
وستین^[۸] نیز حریم خصوصی را از نظررابطه فرد ومشارکت اجتماعی چنین تعریف می کند: حریم خصوصی خروج داوطلبانه وموقت فرد از جامعه، بوسیله وسایل فیزیکی یا روانی در حالتهای تنهایی، صمیمیت با گروه کوچک یا هنگامی که در میان گروه بزرگتر درموقعیت گمنامی یاتوداری قرار دارد، می باشد (Steeves,2009:195). دراین تعریف نیز حریم خصوصی به معنی دوری از مردم نیست بلکه شامل کنترل میزان و نوع تماس با دیگران است. نگرش عامیانه و یک بعدی دیگر نسبت به این موضوع، درنظر گرفتن حریم خصوصی به عنوان فرایندی صرفا مربوط به محیط فیزیکی است درحالیکه حریم خصوصی فرایندی فراتر و یک نظام پیچیده رفتار با ابعاد گوناگون و کارکردهای بسیارمی باشد. بطوریکه برگون^[۹](۱۹۸۲) چهار بعد برای آن در نظر میگیرد .۱- فیزیکی ۲- روانی ۳- اجتماعی ۴- اطلاعاتی و کارکردهای حریم خصوصی که افراد زیادی به آن اشاره کرده اند، از جمله وستین (۱۹۶۷)چهار عملکرد برای حریم خصوصی در نظر گرفته است: ۱- استقلال فردی ۲- تخلیه عاطفی ۳- خود سنجی ۴- فراهم کردن ارتباط های محدود و مناسب.
حریم خصوصی جزئی از نیاز به روابط اجتماعی است که بر اساس هنجارها و فرهنگ هر جامعه ارضاء می شود. احترام به حریم خصوصی دیگران یک هنجار در جامعه محسوب می شود که از دیگران انتظار می رود آنرا رعایت کنند . بنابراین آشنایی با فرهنگ هر جامعه وپذیرش هنجارها و احترام به آنها نقش مهمی در ارضای نیاز به حریم خصوصی می باشد. بنابراین با توجه به اهمیت و کارکردهای متنوع حریم خصوصی و نیاز افراد به آن، می توان گفت همه افراد در تعاملات اجتماعی خود در پی رسیدن به سطح مطلوب حریم خصوصی در همه ی ابعاد می باشند. اما تعامل بهینه همیشه رخ نمی دهد و افراد نمی توانند به سطح مطلوب حریم خصوصی دست یابند. بسیاری ازتعاملات بصورت تهاجم به حریم خصوصی و احساس ازدحام و یا بسیار کم همچون تنهایی تجربه می شوند. عوامل زیادی در میزان کسب مطلوب حریم خصوصی موثر هستند از جمله استفاده از مکانیزم های متفاوت تنظیم حریم خصوصی.
از دیدگاه آلتمن با مکانیزمهای رفتاری متفاوت می توان به درجات گوناگون حریم خصوصی دست یافت (آلتمن،۶:۱۳۸۲). این مکانیزمها عبارتند از: رفتارهای کلامی، فرا کلامی، غیر کلامی، رفتارهای محیطی مانند فضای شخصی و قلمرو، هنجارها واعمال فرهنگی. اما استفاده از این مکانیزمها در هر فرهنگی متفاوت از سایر فرهنگها می باشد.آلتمن و کمرز^[۱۰](۱۹۸۰)اشاره می کنند که مکانیزمهای تنظیم حریم خصوصی معمولا ظریف، چند وجهی و شناخته شده برای افراد درون همان فرهنگ می باشند .(Harris,1995:311)بنابراین توانایی افراد در استفاده از مکانیزمهای تنظیم حریم خصوصی و آشنایی با فرهنگ هر جامعه در میزان دستیابی افراد به حریم خصوصی مطلوب موثر است. از سوی دیگر میزان نیاز به حریم خصوصی در همه افراد نیز یکسان نمی باشد. در واقع اگرچه نیاز به حریم خصوصی یک مسئله عمومی است، اما این نیازدرهمه افراد یکسان نیست تفاوت درحریم خصوصی ناشی ازتفاوت در ویژگیهای شخصیتی، موقعیت اجتماعی و عوامل محیطی وفرهنگی می باشد (Mohammadniaygharaei,et al,2012:70). احترام به حریم خصوصی دیگران در ایران از مسائل قابل توجه می باشدزیرا سر در آوردن از مسائل دیگران به منظور کمک و راهنمایی جزئی از خصایص ایرانیان شده است و قبح آن دیده نمی شود. در مقاله ای با عنوان “ضعف اجتماعی در رعایت حریم فردی” نویسنده، عدم رعایت حریم خصوصی در ایران را به دلیل زیستن تحت حکومت های استبدادی، زندگی قبایلی و سبک زندگی سنتی می داند(روزنامه اطلاعات،۶:۱۳۹۱). در یک جامعه متمدن این نگاه محدود است چون افراد احساس می کنند که دانستن زیاد در مورد یک فرد نوعی بی وقاری ایجاد می کند. حریم شخصی نگهداری از کرامت است و از استقلال فردی و عامل انسانی محافظت می کند. دانستن همه چیز در مورد افراد،آنها را به مجموعه ای ازحقایق شناخته شده،کنترل شده وقابل دستکاری تقلیل می دهد .(Gus Hosein,2006,5)بنابراین با توجه به این موضوع و اهمیت دستیابی به حریم خصوصی در سلامت جسمی وروانی افراد یک جامعه ونقش شناخت وجوه فرهنگ در این پژوهش به بررسی میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی درهشت نوع حریم خصوصی (تنهایی، انزوا، تتوداری، گمنامی، صمیمیت با دوستان، صمیمیت با خانواده، عدم مجاورت و جدایی) پرداخته می شود و ارتباط عوامل موثر در دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی، مانند عوامل فرهنگی(بومی بودن ، نوع مکانیزمهای استفاده شده)، عوامل اجتماعی (تحصیلات، منزلت شغلی، درآمد، پایگاه اجتماعی- اقتصادی) و عوامل فیزیکی (تراکم، نوع مسکن،..) بررسی می گرددو شهر کرمان به عنوان یک کلانشهر^[۱۱] که افراد با فرهنگ ها، مذاهب، گویش ولهجه های مختلف را در خود جای داده و در عین حال بافت سنتی خود را حفظ کرده، به عنوان جامعه مورد پژوهش در نظر گرفته شده است.
۱-۳- تعاریف
۱-۳-۱- حریم خصوصی
یک فرایند تنظیمی که بطور انتخابی، دسترسی محرکهای خارجی به فرد و جریان اطلاعات از فرد به دیگران را کنترل می کند(klopfer&robenstein,1977:52,Ibid, Newell,1995).
۱-۳-۲- سطح مطلوب حریم خصوصی
سطح مطلوب حریم خصوصی زمانی کسب می شود که فرد حریم خصوصی را به میزانی که به آن تمابل دارد بدست آورد. به عبارت دیگر، میزان ایده ال حریم خصوصی و میزان کسب شده با هم برابر باشد.
۱-۴- اهداف پژوهش
۱-۴-۱- هدف کلی: بررسی میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی و عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر آن
۱-۴-۲- اهداف جزئی:
بررسی رابطه متغیرهای جمعیت شناختی (سن و جنس، وضعیت تاهل) با میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی
بررسی رابطه متغیرهای اجتماعی (منزلت شغلی ، درامد،تحصیلات و پایگاه اجتماعی) با میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی
بررسی رابطه متغیرهای فرهنگی (نوع پوشش، بومی بودن) با میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی
بررسی رابطه محیط فیزیکی (تراکم، نوع مسکن) با میزان دستیابی به سطح مطلوب حریم خصوصی